ÇOCUKLAR VE YAS ÇOCUKLARIN ÖLÜME TEPKİLERİ

... konulu sunumlar: "ÇOCUKLAR VE YAS ÇOCUKLARIN ÖLÜME TEPKİLERİ"— Sunum transkripti:

1 ÇOCUKLAR VE YAS ÇOCUKLARIN ÖLÜME TEPKİLERİ
ÇOCUKLARDA YAS DÖNEMİ TEPKİLERİ ÇOCUKLARIN ÖLÜM DENEYİMLERİ ÇOCUKLARA YAS DÖNEMLERİNDE YARDIMCI OLMA ÇOCUKLARA YÖNELİK ETKİNLİKLER GRUP ETKİNLİKLERİ

2 ÇOCUKLARIN ÖLÜME TEPKİLERİ
Çocuklar 8 veya 9 yaşına geldiklerinde genellikle ölümün tüm fiziksel işleyişin geri çevrilemez sonu olduğunu anlarlar. Ölümün bedensel yönü üzerinde odaklanma eğilimi gösterirler.(Ölülerin konuşamayacağı, gülemeyeceği gibi..) Ölümün dış nedenler ve iç süreçler sonucunda meydana geldiğini anlayabilirler. İlgileri, ölümün fiziksel nedenleri ile fiziksel çürüme süreci üzerinde odaklanabilir. Erken okul çağındaki çocuklar ölümün evrensel ve kaçınılmaz olduğunu anlamaya başlamakla birlikte, ölümü kendileri için bir olasılık olarak düşünmekte zorlanabilirler.

3 Devam.. Bu yaşlardaki çocukların bazıları daha somut ölüm kavramları geliştirmeye başlayabilir. Aynı zamanda başkalarının bakış açısını kavrayabilir ve yakınlarını kaybetmiş arkadaşlarına şefkat gösterip onlarla empati kurabilirler. Daha büyük yaş grubundakiler ve ergenler, bunların yanısıra ölümün;herkes için kaçınılmaz olduğunu ve kendilerinin de bir gün öleceğini bilirler. Ruh veya hayalet gibi şeylerin olup olmadığını, ölünce neler olduğunu ve meydana gelen fiziksel değişiklikleri sorgulamaya başlarlar. Ergenler; adalet, anlam, yazgı ve doğaüstü olgular üzerine kafa yorabilirler.

4 ÇOCUKLARDA YAS DÖNEMİ TEPKİLERİ
Çocukların yas sürecinde verdikleri tepkiler geniş kapsamlıdır.Bu tepkiler doğru veya yanlış olarak nitelendirilemez.Her bir aşama, pürüzsüz de yaşanmayabilir. Aşamalar arasında zaman zaman geçişler olabilir.Tepkiler; bazen burada bahsettiğimiz gibi bir seyir de izlemeyebilir.Çocuk böyle bir tepki hiç vermeyebilir, tepkisi gecikebilir, süresi uzayabilir veya çarpıtılmış olabilir.Çocuklar yakınlarından birini kaybettiklerinde yas sürecini gerektiği şekilde yaşayamazlarsa büyük ihtimalle bundan yaşamları boyunca gizli şekillerde etkileneceklerdir.

5 ÇOCUKLARDA YAS DÖNEMİ TEPKİLERİ
Çocukların ani kayıplar sonrasında verdikleri tepkileri dört geniş aşama şeklinde tanımlayabiliriz; Şok aşaması:İnkar ve inanmama aşamasıdır. Protesto aşaması:Çocukların çalkantılı bir ruh hali sergiledikleri, huzursuz oldukları, ağladıkları veya ölen kişiyi aradıkları aşamadır. Ümitsizlik aşaması:Hüzün, özlem, öfke ve suçluluk duygularının yaşandığı aşamadır. Kabul ve karar aşaması:Çocuk durumu kabullenmiş ve yaşamına dair yeni bir yön çizmiştir. “Çocuklar donmamış beton gibidir. Üzerine ne düşerse iz bırakır.” H. JINOTT

6 Devam.. İlk zamanlardaki tepkiler, biraz daha büyük çocuklarda yaygın olarak görülür.Bu tür yadsımalar, anormal görülse de çocukların duygulara boğulmasını engelleyen gerekli ve yararlı bir korunma mekanizmasıdır.Bazı çocuklar, kaybı izleyen birkaç gün boyunca ağlayarak teselli edilemez hale gelebilirler.Bazı çocuklarsa tam tersine hiçbir şey olmamış gibi normal davranışlarını sürdürebilirler.

7 Devam.. Korku ve kaygıya kapılmak, aileden birilerinin de ölebileceğini düşünerek endişelenmek çocukların yakınlarını kaybettikten sonra gösterdikleri normal tepkilerdir. Uyku sorunları yaygın olarak görülür.Yetişkinlerin ölümü tanımlamak için ‘uyku’ sözcüğünü kullanmaları durumunda uyku sorunlarının ortaya çıkma olasılığı artar.

8 Devam.. Ağlama, içe kapanma veya hissizleşme yaşayabilirler.
Hüzünlenme ve özlem duyma değişik şekillerde yansır; Ağlama, içe kapanma veya hissizleşme yaşayabilirler. Anne-babalarını üzmemek için üzüntülerini göstermeyebilirler. Kendilerini ölen kişiye yakın hissetmek isteyebilirler. Onunla ilgili sorular sorup, onun hakkında konuşmak isteyebilirler. Ara sıra ölen yakınlarını gördüklerini veya sesini duyduklarını hissedebilirler. Öfke hissedebilirler;Genelde erkek çocuklarda saldırganlık, kızgınlık veya öfke nöbeti şeklinde kendini gösterir.Öfkeleri, ölümün kendisine, Allah’a, yetişkinlere, kendilerine ve ölen kişiye yönelik olabilir. Suçluluk duygusu hissedebilirler. Kaybın arkasından hissedilen keder; okul çalışmalarını engelleyebilir, çocuk daha yavaş düşünme eğilimindedir, yeterli enerji ve girişim gücüne sahip olmayabilir. Psikosomatik şikayetleri olabilir.

9 ÇOCUKLARIN ÖLÜM DENEYİMLERİ
Çocuklar için her türlü ölüm acı vericidir.Ancak çocukların felaket sırasında yaşadıkları ölümle ilgili deneyimler, çocukların yas dönemlerini daha da zorlaştırması bakımından, daha normal ölümlerden ayrılırlar.Çocuk için bu ölümlerle baş etmek, üç sebeple daha zordur: Şiddet unsuru içermesi Çok sayıda kişinin ölmesi Çocuğun, başka yakınlarının da yaşamlarının sona ermesinden korkması.

10 ÇOCUKLARA YAS DÖNEMLERİNDE YARDIMCI OLMA
AÇIK VE DÜRÜST İLETİŞİM: Çocuğun yaşına uygun açıklamalar yapın. Çocuğun kafasındaki karışıklığı azaltın. Soyut açıklamalar yapmayın. Ölümü yolculuk veya uyku olarak tanımlamayın. BİLİŞSEL HAKİMİYET İÇİN ZAMAN TANIYIN: Sorulara ve konuşmaya olanak tanıyın. Kısa konuşmaları kabul edin. Albümlere ve fotoğraflara bakın. Çocukların mezarı ziyaret etmelerine izin verin. Çocukların oyun oynamasını kabullenin.

11 Devam.. KAYBI GERÇEK HALE GETİRİN:
Çocuğun dinsel törenlere katılmasına izin verin. Kendi duygularınızı gizlemeyin. Ölen kişinin anımsatıcılarını muhafaza edin. DUYGUSAL BAŞA ÇIKMAYI UYARIN: Evde, okulda veya oyun grubunda süreklilik için çaba gösterin. Gereksiz ayrılmalardan kaçının. Çocuklarla kaygıları hakkında konuşun. Çocuklarla suçluluk duygusu hakkında konuşun.

12 ÇOCUKLARA YÖNELİK ETKİNLİKLER
MEKTUP YAZMA ÖLEN KİŞİYLE KONUŞMA ANI DEFTERLERİ VE GÜNLÜKLER DUA DİNSEL TÖRENLER VE ANDAÇLAR

13 GRUP ETKİNLİKLERİ ‘ÖLÜM VE ÖLMEK‘ KONULARINDA SINIF İÇİ SÖYLEŞİ
DAHA BÜYÜK SINIFLARLA ÖLDÜĞÜMÜZDE BEDENİMİZE NE OLACAĞI İLE İLGİLİ TARTIŞMA SOYUT TARTIŞMALAR YAPILABİLİR ANCAK BU KONULAR SONUCA BAĞLANAMIYORSA DAHA SOMUT VERİLER ÜZERİNDEN TARTIŞMA DEVAM ETTİRİLEBİLİR. BEYİN FIRTINASI YÖNTEMİYLE YAS İÇİNDE OLAN BİR ARKADAŞLARI VARSA ONA NASIL YARDIM EDEBİLECEKLERİ BELİRLENEREK, ÇOCUKLARIN KENDİ KENDİLERİNE BAŞA ÇIKMA YETENEKLERİ HAREKETE GEÇİRİLEBİLİR.