Bankacılık Sistemi ve Kamusal Sermayeli Bankalar

... konulu sunumlar: "Bankacılık Sistemi ve Kamusal Sermayeli Bankalar"— Sunum transkripti:

1 Bankacılık Sistemi ve Kamusal Sermayeli Bankalar
R. Hakan Özyıldız 2012 Sunumun bazı bölümleri BDDK ( ve Türkiye Bankalar Birliği kaynaklarından yararlanılarak hazırlanmıştır. (

2 Bankacılığın önemi Yatırımlar=Tasarruflar
Tasarrufçu ile yatırımcının birbirini tanıması/güvenmesi her zaman mümkün mü? Reel yatırımcının her zaman yeteri kadar nakit parası olmayabilir. Kim aracılık yapacak? Kamu neden bankacılık yapar? R. Hakan ÖZYILDIZ

3 Bankaların Fon Aktarım Mekanizması
Yurtiçi Fon Fazlası Olanlar Yurtiçi Fon Açığı Olanlar Kredi Hazine Firmalar Bankalar Kredi Mevduat Kişiler Kredi Yurtdışı Fon Fazlası Olanlar Bankaların Fon Aktarım Mekanizması R. Hakan ÖZYILDIZ

4 Doğrudan Finansman Para Borç Veren Borç Alan Para Para Borç Senedi
Aracı Borç Senedi Dolaylı Finansman R. Hakan ÖZYILDIZ

5 Sigorta şirketlerinin
Ekonomide fonlar Dünyada emeklilik fonlarının toplam varlıkları; 2001 de 17 iken, 2007 de 30 trilyon dolar oldu. ABD’de emeklilik fonları aynı dönemde yaklaşık 12,5 trilyon dolardan 20 trilyon dolara çıktı. Hane halkının Tasarrufları Bireysel emeklilik Fonları Sigorta şirketlerinin biriktirdiği fonlar Şirket karları Bankalar Sigorta Şirketleri Leasing, faktöring Katılım bankaları Sermaye Piyasaları Emptia Borsaları Türev piyasaları Kredi talep edenler R. Hakan ÖZYILDIZ

6 ÖZET BANKA BİLANÇOSU AKTİF PASİF Nakit Krediler Menkul Kıymet
DİBS Diğer İştirakler PASİF Mevduat DTH TL Bankalardan alınan borçlar Diğer borçlar ÖZKAYNAKLAR R. Hakan ÖZYILDIZ

7 Aktiflerin yaklaşık yarısı kredi, 1/3’ü kamu kağıdı.
R. Hakan ÖZYILDIZ

8 Krediler kime gidiyor? Hanehalkının borçları çok hızlı artıyor
R. Hakan ÖZYILDIZ

9 Reel sektör dışarıdan döviz borçlanıyor
R. Hakan ÖZYILDIZ

10 Dışarıda kaynak bol. (2010 sonunda Dünya GSYH’sı yaklaşık 60 Trilyon dolar)
R. Hakan ÖZYILDIZ

11 Dünyada ilk 1000 bankanın aktiflerinin toplamı 96,4 trilyon $.
R. Hakan ÖZYILDIZ

12 Sanayileşmiş ülkeler aynı zamanda bankacılık merkezleri. 1
R. Hakan ÖZYILDIZ

13 Sanayileşmiş ülkeler aynı zamanda bankacılık merkezleri. 2
R. Hakan ÖZYILDIZ

14 Kriz dünyada da bankaların piyasa payını etkiledi. Konsantrasyon arttı.
R. Hakan ÖZYILDIZ

15 Büyük bankaların çoğu ABD ve İngiltere’de
Büyük bankaların çoğu ABD ve İngiltere’de. Kriz neden bu ülkelerde başladı daha iyi anlaşılıyor. R. Hakan ÖZYILDIZ

16 R. Hakan ÖZYILDIZ

17 Sayılar tam bilgi vermiyor
R. Hakan ÖZYILDIZ

18 Finansal sektörde bankaların ağırlığı çok fazla
Finansal sektörde bankaların ağırlığı çok fazla. Japonya ve Kıta Avrupa’sında sigorta şirketleri benzer durumda R. Hakan ÖZYILDIZ

19 İnsanların finansal sektöre ilgisi çok yaygın değil.
R. Hakan ÖZYILDIZ

20 Penetrasyon: Ekonomide bankacılığın yaygınlığı
Penetrasyon: Ekonomide bankacılığın yaygınlığı. Diğer ülkelerle karşılaştırıldığında çok düşük. R. Hakan ÖZYILDIZ

21 Penetrasyon: İnsanların banka kullanma oranı (kayıtdışılık artınca bankalaşma azalıyor)
R. Hakan ÖZYILDIZ

22 R. Hakan ÖZYILDIZ

23 Mevduatın çoğu kişilere ait
Normal mi? Şirketlere ait olan ticari mevduat neden bu kadar az? Bu konu ekonomideki kayıtdışılıkla ne kadar bağlantılı? Araştırılmasında büyük yarar var. R. Hakan ÖZYILDIZ

24 MEVDUAT SAHİPLERİ (MUDİLER) AZALIYOR
Yaklaşık 34 bin kişi toplam mevduatın yüzde 47’sine sahip. Bunun bir bölümü şirketlere ait ticari hesaplar olduğuna göre, gelir dağılımının durumu ortadadır R. Hakan ÖZYILDIZ

25 Mevduatın vadesi çok kısa
Mevduatın vadesi çok kısa. Bu durumda uzun vadeli, sabit faizli kredi verilebilir mi? Uzun vadeli DİBS satın alınabilir mi? R. Hakan ÖZYILDIZ

26 R. Hakan ÖZYILDIZ

27 Bankacılık sisteminde bazı sayılar

28 2001 Krizi sektörde bir dönüm noktasıdır
R. Hakan ÖZYILDIZ

29 1994 ve 2001 Krizleri büyüme trendini etkilemiş
R. Hakan ÖZYILDIZ

30 Özel bankaların yabancı ortakları?
R. Hakan ÖZYILDIZ

31 R. Hakan ÖZYILDIZ

32 R. Hakan ÖZYILDIZ

33 R. Hakan ÖZYILDIZ

34 R. Hakan ÖZYILDIZ

35 Bankacılık büyüyor, ama mevduatla değil
R. Hakan ÖZYILDIZ

36 Mevduatın yüzde 45 kadarı döviz
R. Hakan ÖZYILDIZ

37 2001 de yeniden yapılanan finansal sektör, yabancıların etkisiyle büyüyor
R. Hakan ÖZYILDIZ

38 Büyüme hızının eskisinden az olmasının temel nedenlerinden birisi Hazine borçlanmasının azalması, kredilendirmede rekabetin artması R. Hakan ÖZYILDIZ

39 2001 Krizine kadar kamu kağıtları bankaların önemli gelir kalemlerinden
R. Hakan ÖZYILDIZ

40 Piyasada özel bankalar kağıt portföyünün yarısını taşıyorlar
R. Hakan ÖZYILDIZ

41 Bankaların yabancı kaynak ihtiyacı DİBS portföyünü etkliyor
Bankaların yabancı kaynak ihtiyacı DİBS portföyünü etkliyor. Serbest imkan (satılabilecek) azalıyor, TCMB ve İMKB’de repo teminatı için kağıt taşıyorlar. R. Hakan ÖZYILDIZ

42 R. Hakan ÖZYILDIZ

43 Mevduat büyümezse bankacılık nasıl gelişir?
R. Hakan ÖZYILDIZ

44 R. Hakan ÖZYILDIZ

45 R. Hakan ÖZYILDIZ

46 Bankalar diğer bankalardan ve TC Merkez Bankası’ndan borçlanıyorlar
R. Hakan ÖZYILDIZ

47 Yaklaşık 100 milyar dolarlık kaynak dışarıdan geliyor
R. Hakan ÖZYILDIZ

48 Pasifin yüzde 15’i dışarıdan
R. Hakan ÖZYILDIZ

49 R. Hakan ÖZYILDIZ

50 R. Hakan ÖZYILDIZ

51 BDDK kredi verileri Tüketici kredilerinin bu kadar artması bankacılık açısından çok olumlu. Riski dağıtıyorlar. Yumurtaları aynı sepete koymuyorlar. Ancak, kredi alanlar için durum aynı mı? Bu kadar fazla borçlananlar zamanı gelince geri ödemlerini nasıl yapacaklar? R. Hakan ÖZYILDIZ

52 2008’den sonra değişim neden yavaşlıyor
2008’den sonra değişim neden yavaşlıyor? a) Kriz yaklaşıyor b) Dışarıdan gelen kaynak azalıyor/pahalılaşıyor R. Hakan ÖZYILDIZ

53 R. Hakan ÖZYILDIZ

54 R. Hakan ÖZYILDIZ

55 R. Hakan ÖZYILDIZ

56 R. Hakan ÖZYILDIZ

57 R. Hakan ÖZYILDIZ

58 R. Hakan ÖZYILDIZ

59 R. Hakan ÖZYILDIZ

60 Eğer bankalar topladıkları mevduatın tamamını kredi olarak dağıtıyorlarsa, DİBS alacak kaynakları nereden buluyorlar? R. Hakan ÖZYILDIZ

61 Mevduatın hepsi kredilere gidiyor. O zaman DİBS’ler nereden fonlanıyor
Mevduatın hepsi kredilere gidiyor. O zaman DİBS’ler nereden fonlanıyor? Döviz ve TCMB olabilir mi? R. Hakan ÖZYILDIZ

62 Kamu bankaları

63 Krizin maliyeti çok yüksekti
R. Hakan ÖZYILDIZ

64 Kamusal Sermayeli Bankalar-II
Ticari Bankalar Hazine Sermaye Payı Kalkınma ve Yatırım Bankaları T.C. Ziraat Bankası A.Ş. %100 T. Halk Bankası A.Ş. T. İhracat ve Kredi Bankası A.Ş. %51 T. Kalkınma Bankası A.Ş. %99 R. Hakan ÖZYILDIZ

65 Sistem İçindeki Payları
Kamusal sermayeli bankalar, Türk bankacılık sistemi içerisinde gerek aktif büyüklüğü, kredi ve mevduat hacmi gerekse şube ağı ve müşteri kitlesi açısından önemli bir paya sahiptir. R. Hakan ÖZYILDIZ

66 Kamusal Sermayeli Bankalar Görev Zararları-I
Bugün birçok ülkede, merkez bankaları ve diğer kamu finans kuruluşları mali politika açısından çok önemli rol üstlenmektedir. Sübvansiyon uygulamaları gibi, finansal olmak yerine daha çok yarı mali nitelik taşıyan işlemleri yürüten bu kuruluşların geleneksel kamu bütçe sistemi içerisinde yer almayan yarı mali faaliyetleri tüm kamu sektörü dengesini önemli ölçüde etkilemektedir. Türkiye’de yarı mali nitelikte olup bütçede yer almayan işlemlerden birisi de kamu bankalarınca gerçekleştirilen düşük faizli kredi desteği veya çeşitli Kararnamelerle verilen görevler sonucu oluşan görev zararı alacaklarıdır. R. Hakan ÖZYILDIZ

67 Kamusal Sermayeli Bankalar Görev Zararları-II
Bu kapsamda, kamu bankalarına 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararname (KHK)’nin 35. maddesi uyarınca çeşitli kanun ve Bakanlar Kurulu Kararları ile verilen görevler sonucunda bankaların uğradığı zarar veya mahrum kaldıkları kar, görev zararı olarak adlandırılmaktadır. Ancak, bütçe imkanlarının kısıtlılığı nedeniyle bankalarca gerçekleştirilen uygulamalar sonucunda doğan zararlar eşzamanlı olarak ödenememiş ve yapılan ödemeler de yetersiz kalmıştır. Hazinece ödenemeyen görev zararı alacakları Bankalarca yıllar itibariyle yürütülen yüksek faizler sonucunda hızla artarak tasfiye edilemez boyutlara ulaşmıştır. R. Hakan ÖZYILDIZ

68 Kamusal Sermayeli Bankalar Görev Zararları-III
Bankaların bilançolarının aktiflerinde izlenen ve aktiflerinin yaklaşık yarısından fazlasını oluşturan kısa vadede tahsili mümkün olmayan söz konusu alacaklar, aktifin önemli ölçüde donuklaşmasına neden olarak, bankaların mali bünyelerini olumsuz yönde etkilemiş ve ciddi bir likidite sıkıntısı içine düşmelerine yol açmıştır. Bankalar likidite sıkıntısı nedeni ile yüksek faizle yabancı kaynak bulmak zorunda kalmış ve bu durum sektör içindeki kamu payının büyüklüğü dikkate alındığında piyasa faizlerini yükseltici yönde etkide bulunmuştur. R. Hakan ÖZYILDIZ

69 R. Hakan ÖZYILDIZ

70 T.C. Ziraat Bankası Görev Zararları
(Trilyon TL.) 1997 1998 1999 Görev Zararı 952 2.415 6.177 Hazine Ödemesi 161.5 42.2 351.9 Ödeme/ GZ Stoku %17 %2 %6 Aktif Toplamı 3.169 5.937 12.053 GZ Stoku/Aktif Toplamı %30 %40.7 %50.8 GZ Stok/GSMH %3.2 %4.6 %7.9 R. Hakan ÖZYILDIZ

71 KAMUSAL SERMAYELİ BANKALAR VE KRİZLER
Görev zararı alacakları 2000 yılının sonu itibariyle bankaların aktiflerinin yaklaşık % 50’sini donuk hale getirmiştir. G/Z alacakları, bankalarca kısa vadeli borçlanma ile finanse edilmiştir. İki kamu bankasının toplam G/Z alacakları 1996 yılında GSMH’nın % 3’ü düzeyindeyken, bu oran 2000 yılında % 12 civarına yükselmiştir. R. Hakan ÖZYILDIZ

72 KAMUSAL SERMAYELİ BANKALAR VE KRİZLER
Kasım 2000 ve Şubat 2001 aylarında yaşanan ekonomik krizlerde kamu bankalarının birikmiş G/Z alacaklarının yaratmış olduğu finansman ihtiyacının oluşturduğu baskı, para piyasalarında ortaya çıkan yüksek faiz hadlerinin belirleyicisi olmuştur. Finansal aracılık fonksiyonunu tam ve etkin olarak yerine getirmeleri imkansız hale gelmiştir. R. Hakan ÖZYILDIZ

73 KAMUSAL SERMAYELİ BANKALAR VE KRİZLER
Bankaların aktiflerinin yarısından fazlasını oluşturan kısa vadede tahsili mümkün olmayan söz konusu alacaklar, ciddi bir likidite sıkıntısı, içine düşmelerine yol açmıştır. Bankalar likidite sıkıntısı nedeni ile yüksek faizle yabancı kaynak bulmak zorunda kalmış ve bu durum sektör içindeki kamu payının büyüklüğü dikkate alındığında piyasa faizlerini yükseltici yönde etkide bulunmuştur. R. Hakan ÖZYILDIZ

74 KAMU BANKALARINDA BİRİKEN GÖREV ZARARLARI
TRİLYON TL MİLYAR $ 130,6 10,1 1995 169,9 3,7 1996 632,2 7,8 1997 1.522,3 1998 4.000,4 15,4 1999 10.736,7 25,7 2000 15.115,7 24,2 R. Hakan ÖZYILDIZ

75 Olumlu senaryonun finansal sektöre etkisi
R. Hakan ÖZYILDIZ

76 Olumsuz senaryonun finansal sektöre etkisi
R. Hakan ÖZYILDIZ