Prof. Dr. F. Kemal SÖNMEZ 1 EKİM 2009

... konulu sunumlar: "Prof. Dr. F. Kemal SÖNMEZ 1 EKİM 2009"— Sunum transkripti:

1 Prof. Dr. F. Kemal SÖNMEZ 1 EKİM 2009
METEOROLOJİ Prof. Dr. F. Kemal SÖNMEZ 1 EKİM 2009

2 SICAKLIĞA GÖRE

3 SICAKLIĞA GÖRE Canlıların yaşamasına olanak sağlayan bu tabaka meteorolojik yönden de en önemli tabakadır. Kalınlığı ekvator civarında 17 km, kutuplarda ise 7 km civarındadır. Troposfer, atmosferin ağırlığının %75'ini, su buharının da % 90'ını ihtiva eder. En önemli özelliği yükseldikçe sıcaklığın doğrusal olarak azalmasıdır.

4 SICAKLIĞA GÖRE Sıcaklığın yükseklikle değişme oranına Lapse-Rate denir. Bu tabakada sıcaklık her 100 m'de 0.65°C'lik düşme gösterir. Bu değer sabit değildir. Hatta bazı durumlarda yükseldikçe sıcaklığın arttığı da görülebilir. Bu duruma İnversiyon veya "sıcaklık tersimesi" denir.

5 SICAKLIĞA GÖRE Troposferde sıcaklık yükseklik ile azalıyor ise Pozitif Lapse-Rate, artıyor ise Negatif Lapse-Rate vardır, denir. Sıcaklık yükseklik ile değişmiyor ise buna İzotermal Durum denir.

6 SICAKLIĞA GÖRE Havanın kuru olması durumunda her 100 m'de 1°C,
Havanın nemli olması durumunda her 150 m'de 1°C, Havanın doymuş olması durumunda her 100 m'de 0,5°C sıcaklık azalması meydana gelir.

7 TROPOSFER Yükseklikle sıcaklık azalmasının durduğu yere Tropopoz denir. Tropopoz; troposfer ile stratosfer arasında bir geçiş bölgesi olup kalınlığı bir kaç km'yi bulur. Tropopoz'un yerden olan yüksekliği enlem derecelerine göre değişir.

8 TROPOSFER Enlem derecelerine göre yükseklikleri ve sıcaklıkları farklı olan tropopoz parçalarının isimleri şöyledir. Tropikal tropopoz : 0-30 (-70°C) Subtropikal tropopoz : (ortalama sıcaklık °C) Polar tropopoz : 45-Kutup (-40°C)

9 STRATOSFER Bu katmanda yatay hava hareketleri görülür. Sıcaklık yükseklikle artmaktadır. Yani negatif Lapse-rate vardır. Yükseldikçe sıcaklık artışının nedeni katman içindeki ozon nedeniyledir. Bundan dolayı bu tabakaya ozonosfer de denmektedir. Ozon güneşten gelen ultraviyole ışınları emerek bu tabakanın sıcak olmasını sağlar. Maksimum ozon miktarı 25 km'dedir.

10 STRATOSFER Stratosfer km'ye kadar devam eder. Kutuplarda kalın ekvator civarında daha incedir. Yükseklikle sıcaklık artımının durduğu yere stratopoz adı verilir. Stratopozda ortalama sıcaklık 0°C'ye yakındır, çok az miktarda su buharı vardır ve bu miktar atmosferdeki su buharının % 1'ine eşittir.

11 MEZOSFER Bu katmanda sıcaklık yükseklikle azalır (pozitif lapse-rate). Yükseklikle sıcaklık azalmasının durduğu yere mezopoz denir. Ortalama sıcaklık -90°C olup, atmosferin en soğuk yeridir. Burada buzla kaplı toz parçacıklarından oluşan bulutlar vardır.  

12 TERMOSFER Bu katmanda yükseklik arttıkça sıcaklık önceleri yavaş sonraları hızlı bir şekilde artar. Gazlar genellikle toz halinde bulunur. Üst kısmında sıcaklık °C kadardır. Gece ile gündüz arasındaki sıcaklık farkı çok fazladır (~ 600°C).

13

14 STANDART ATMOSFER Atmosferin kuru olduğu kabul edilmiştir,
Ortalama deniz seviyesindeki basınç: mmHg = milibar, Ortalama deniz seviyesindeki hava sıcaklığı: 15°C, Ortalama deniz seviyesindeki hava yoğunluğu: kg/m3, Yerçekimi ivmesi: cm/sn2,

15 STANDART ATMOSFER Tropopoz'un ortalama deniz seviyesinden yüksekliği: 11 km, Tropopoz'daki sıcaklık: -56.5°C, Yükseklikle sıcaklık değişmesi: Ortalama deniz seviyesinden 5 km aşağı ve 11 km yukarıya (tropopoz'a) kadar olan bölgedeki sıcaklık azalması her km'de 6.5°C'dir. 11-20 km'ler arası sıcaklık sabit kalmaktadır (izotermal durum). 20 km'den 32 km'ye kadar sıcaklık her km'de 1°C artar.

16 GÜNEŞ Dünyamıza olan uzaklığı 150 milyon km'dir.
Güneş kendi etrafında 7 derece 11 dakikalık eğik bir eksen ile yaklaşık 25 günde döner. Güneşin çevresindeki dönme hareketinden başka yıldızlar arasında da hareketi vardır. Saatte km'ye yakın bir hızla hareket eder ve bütün güneş sistemini kendisi ile birlikte hareket ettirir.

17 GÜNEŞ Yarıçapı: 695000 km (Dünyanın ekvator yarıçapının 109 katı)
Hacmi: 1408xl015 km3 (Dünyanın hacminin katı) Kütlesi: x 1033 gr (Dünya kütlesinin katı) Ortalama yoğunluğu: 1.41 gr/cm3 Yüzey sıcaklığı: 6000°K. Merkezine doğru artarak 8-40 milyon dereceyi bulmaktadır.

18 GÜNEŞİN TABAKALARI Korona Kromosfer Fotosfer Konvektif katman
Radiyatif katman Çekirdek

19

20

21 DÜNYA Güneşe olan uzaklık bakımından üçüncü, büyüklük bakımından altıncı gezegendir. Ekvator yarıçapı 6378 km Kutuplar arası yarıçap 6356 km Dünyanın ortalama yarıçapı 6371 km Yüzölçümü km2 Ortalama yoğunluğu 5.26 gr/cm3

22 DÜNYANIN TABAKALARI Atmosfer Hidrosfer Litosfer

23

24

25

26

27

28 DÜNYANIN HAREKETLERİ Dünyanın ekseni etrafında dönüşü,
Dünyanın güneş etrafında dönüşü, Dünyanın koniksel hareketi, Dünyanın içerisinde bulunduğu güneş sisteminin hareketi, Dünyanın içerisinde bulunduğu Samanyolu ile birlikte hareketi.

29 DÜNYANIN HAREKETLERİ Dünyanın ekseni etrafında dönüşü
Dünya ekseni etrafındaki dönüşünü 24 saatte tamamlar ve bu gün adını alır. Dünyanın dönüş hızı her yerde aynı değildir. Bu hız; ekvatorda 27 km/dakika, Türkiye'nin üzerinde bulunduğu enlemde km/dakika, kutuplarda ise km/dakikadır.

30 DÜNYANIN HAREKETLERİ Dünyanın ekseni etrafında dönüşü
21 Mart ve 23 Eylül’ de güneş ışığı ekvatora dik olarak geldiğinden gece ve gündüz 12 saat olarak eşit olmaktadır. 21 Haziran'da kuzey yarımkürede, 21 Aralık'ta ise güney yarımkürede en uzun gündüz yaşanmaktadır.

31 DÜNYANIN HAREKETLERİ

32 DÜNYANIN HAREKETLERİ Dünyanın güneş etrafında dönüşü
Dünyamız yıl adını verdiğimiz güneş etrafındaki bir tam devrini elips şeklindeki bir yörüngede, 365 gün 5 saat 48 dakika 46 saniyede tamamlar (365 gün 6 saat). Bu altı saat dört yılda bir 28 gün çeken Şubat ayına eklenir.

33 DÜNYANIN HAREKETLERİ Dünyanın güneş etrafında dönüşü
Dünyanın güneş etrafında çizdiği yörünge bir elips olup, güneş bu yörüngenin tam ortasında bulunmaktadır. Bu yüzden dünya takriben 1 Ocak'ta güneşe en yakın durumdadır. Bu noktaya Perihelion noktası denir. Dünya 1 Temmuz'da da güneşe en uzak durumdadır. Bu noktaya ise Apelion noktası denir. Perihelion noktasında dünya güneş mesafesi 147 milyon km, Apelion noktasında ise 152 milyon km'dir.

34 DÜNYANIN HAREKETLERİ Dünyanın güneş etrafında dönüşü
Dünyanın güneşe yakın olduğu zaman güneşten aldığı enerji, uzak olduğu zamana nazaran % 6 kadar fazladır.

35

36 DÜNYANIN HAREKETLERİ Dünyanın güneş etrafında dönüşü
Dünyanın güneş etrafında bu dönüşü; ekseninin 23° 27' eğik olması dolayısıyla güneş ışınlarını değişik açılar altında alarak farklı ısınması nedeniyle mevsimler oluşmaktadır. Bu dolanım olmasa idi, dünyanın bir bölümü devamlı ısınarak yaz, öteki bölümü ise hep kış olacaktı.

37 DÜNYANIN HAREKETLERİ Dünyanın güneş etrafında dönüşü
Güneş ışınları yılda iki defa ekvatora, birer defa da dönencelere dik olarak gelir. Işınların ekvatora dik gelmesine Ekinoks, dönencelere dik gelmesine ise Solstis denir. Ekinoks - 21 Mart, 23 Eylül

38 DÜNYANIN HAREKETLERİ Dünyanın güneş etrafında dönüşü
Kuzey yarımkürede ekvatordan 23° 27' uzakta bulunan paralel dairesine yengeç dönencesi denir. 21 Haziran'da Yaz Solstisi'dir. Güney yarımkürede ekvatordan 23° 27' uzakta bulunan paralel dairesine Oğlak dönencesi denir. 21 Aralık Kış Solstisi'dir.

39

40 DÜNYANIN HAREKETLERİ Dünyanın koniksel hareketi
Dünya ekseni etrafında konik bir hareket de yapmaktadır. Bu hareketin bir devri yıldır. Dünya yıl ekseninin bir tarafında, yılda diğer tarafına yatmış durumda koniksel hareket yapmaktadır. Bu hareketin nedeni, yer çekimi kuvvetinin kutuplarda, diğer yerlerden fazla olmasıdır.

41 DÜNYANIN HAREKETLERİ Dünyanın içerisinde bulunduğu güneş sisteminin hareketi İçerisinde bulunduğumuz güneş sisteminin de bir hareketi vardır. Bu hareket saniyede km'lik bir hızla, samanyolundaki vega yıldızına doğrudur.

42 DÜNYANIN HAREKETLERİ Dünyanın içerisinde bulunduğu samanyolu ile birlikte hareketi Dünyamız içinde bulunduğu Samanyolu ile birlikte başka galaksideki yıldızlara doğru saniyede km gibi büyük bir hızla ilerlemektedir.

43 HAVA VE ATMOSFER Hava, basit element ve bileşikler ihtiva eden bir gaz karışımıdır. Dünya atmosferini oluşturur. Havadan bahsederken onu basit elementlerden oluşan bir gaz kitlesi olarak anlarız. Atmosfer dediğimizde ise onun fiziksel ve kimyasal nitelikli yapısını anlarız.

44 HAVA VE ATMOSFER Kuru havayı meydana getiren elemanlar
Nitrojen : % 78,10 Oksijen : % 21,00 Argon : % 0,90 Karbondioksit : % 0,03 Ayrıca değişen oranlarda su buharı ve ozon içermektedir.

45 HAVA VE ATMOSFER Atmosfer katmanları farklı kriterlere göre sınıflandırılabilirler. Bunlar : Troposfer, Stratosfer, Mezosfer, Termosfer

46 HAVA VE ATMOSFER Yeryüzüne bitişik olan katman Troposfer adıjnı alır. Kalınlığı km olup kutuplarda 10-12km arasındadır. Yeryüzünü ilgilendiren meteorolojik olayların büyük bölümünün meydana geldiği katmandır. Her 100 m de sıcaklığının 0.6 oC düştüğü kabul edilir. Bu tabaka atmosferik sirkülasyonların meydana geldiği bölümdür.

47 HAVA VE ATMOSFER

48 HAVA VE ATMOSFER

49 HAVA VE ATMOSFER