5. BÖLÜM BANKA TÜRLERİ.

... konulu sunumlar: "5. BÖLÜM BANKA TÜRLERİ."— Sunum transkripti:

1 5. BÖLÜM BANKA TÜRLERİ

2 5.1. YASAL NİTELİKLERİNE GÖRE BANKALAR
Yasal niteliklerine göre bankalar; özel yasalarla kurulan bankalar, şahıs şirketi ve sermaye şirketi şeklinde kurulan bankalar olmak üzere üçe ayrılır. a) Özel Yasalarla Kurulan Bankalar: Özel bir yasayla kurulan ve kuruluşuna esas olan amaca yönelik faaliyetlerde bulunun bankalardır. -Ziraat bankası (tarım sektörünü ve çiftçiyi desteklemek için), -Halk Bankası (orta ve küçük boy üreticileri desteklemek için). -Emlak bankası (konut yapmak ve satmak için) gibi…

3 b) Şahıs Şirketi Şeklinde Kurulan Bankalar:
Günümüzde örneği olmayan bu bankalar özellikle XIX. Yüzyıl Avrupa’sında zengin aileler tarafından kurulun bankalardır. c) Sermaye Şirketi Şeklinde Kurulan Bankalar: Anonim, limited ve sermayesi paylara bölünmüş komandit ortaklık şeklinde kurulan bankalardır. Günümüzde bankaların hemen hemen hepsi sermaye şirketi şeklindi kurulmaktadır.

4 5.2. Mülkiyet yapılarına Göre Bankalar
Banka sermayesinin ait olduğu kaynağa göre yapılan sınıflandırmadır. Özel, kamu, karma ve yabancı bankalar olmak üzere dörde ayrılır. a) Özel Bankalar Sermayesinde kamu payı bulunmayan, özel kişi ve kuruluşların sahip olduğu bankalardır. Özel sermayeli bankalar, genellikle ticaret, mevduat ya da yatırım bankası şeklinde kurulurlar.

5 b) Kamu Bankaları Sermayelerinin tümü kamuya, yani kamu adına hazineye ya da diğer kamu tüzel kişilerine ait bankalardır. T.C Ziraat Bankası, İller Bankası, Vakıflar Bankası, Halk Bank, Türk Kalkınma Bankası gibi bankalar devlet sermayeli bankalardır. c) Karma Bankalar Sermayeleri hem gerçek ve tüzel kişilerce, hem de kamu kurumlarınca karşılanan bankalardır. Sermayesinin tamamı kamuya ait olan bir bankanın pay senetlerinin bir kısmının özel kesime satılmasıyla, karma banka doğabilir.

6 d) Yabancı Bankalar Sermayeleri yabancı kişi ve kuruluşlara ait olan bankalardır. Yabancı bankalar, merkezleri başka ülkelerde bulunan esas işletmenin dışarıdaki bir şubesi olabileceği gibi, doğrudan yabancı sermayeyle o ülkede de kurulabilir. Sağladığı avantajları: Yabancı bankalar, yeni hizmetler sunarak yerel bankaların finansal aracılık etkinliğini arttırır. Geleneksel bankacılığın bırakılmasını sağlayarak, artan rekabet ortamıyla birlikte kârlılığın da artmasını sağlar. Özel sektöre açılan kredilerin artmasını sağlayarak ülke ekonomisinin büyümesine katkıda bulunur. Yabancı banların girişi, düzenleme ve denetim kalitesini ve kurumsal yönetim uygulamalarını artırırken şeffaflığı da sağlar. Ulusal bankacılıkta kamunun ağırlığının azalmasını sağlar.

7 Yabancı bankaların dezavantajları ise:
Yabancı bankalar devletin taleplerine karşı daha az esnek davranırlar. Bu da devletin kontrolünün azalmasına neden olur. Yabancı bankaların öncelikleri farklı olduğu için ulusal çıkarlara yerel bankalar kadar esnek yaklaşıp destek vermezler. Yerel bankalar, uluslar arası bankalarla rekabet etmek zorunda kaldığı için yerel bankaların rekabet maliyetlerinin artmasına neden olur. Yabancı bankalarla rekabet edebilmek için yerel bankalar daha fazla risk alır. Yabancı bankalar gelişmiş ürün ve hizmet yelpazesiyle yerel piyasanın en kârlı alanlarına girerken yerel bankalar daha çok riskli sektörlerle çalışmak zorunda kalmaktadır.

8 5.3. Örgütlenme Alanlarına Göre Bankalar
Kuruluş yeri ve gösterdiği faaliyet alanına göre yapılan sınıflandırmadır. Yerel, bölgesel, ulusal, uluslararası ve kıyı bankaları (Off-Shore) olmak üzere beş gruba ayrılır: a) Yerel Bankalar Sadece bir il ve ilçe merkezinde faaliyet gösteren bankalardır. Bu bankaların tek şubeli olması şart değildir birden fazla şubeyle de aynı yörede faaliyet gösterebilir. b) Bölgesel Bankalar Faaliyetlerini, bir ülkenin belirli bir coğrafyasında yürüten bankalardır.

9 c) Ulusal Bankalar Tüm ülke genelinde faaliyet gösteren bankalardır. En yaygın banka türüdür ve genellikle çok şubelidirler. d) Uluslararası Bankalar Uluslararası finans merkezlerinde faaliyet gösteren, dünya üzerinde yaygın bir şube ağı olan, işlem hacmi itibariyle yerli veya yabancı müşterilere toptancı veya perakendeci bankacılık hizmetleri sunabilen bankalardır.

10 e) Kıyı Bankaları (Off-Shore)
Kıyı ötesi anlamına gelen off shore bankacılığı Türk bankacılık literatüründe “kıyı bankacılığı” olarak adlandırılmaktadır. Bu bankalar denetimin ve vergilendirmenin asgari düzeyde olduğu yerlerde konvertibl paralar üzerinden işlem yaparak, çok uluslu şirketlere ve uluslar arası girişimlere hizmet verirler. kıyı bankacılığının temel özelliklerini aşağıdaki gibi sıralayabiliriz: Kıyı bankaları, bulundukları ülkede geçerli olan para birimi dışındaki bir para birimi ile işlem yapar. Birçok kıyı bankacılığı merkezinde çok sıkı bir biçimde sır saklama ilkesi uygulanır. Kıyı bankaları, bulundukları ülkenin bankacılık mevzuatının dışında tutulur ve finansal sınırlandırmalara tabi değildirler. Kıyı bankaları genellikle, dalgalı kur politikasının uygulandığı liberal ekonomilerde kurulurlar. Ülke dışından sağladıkları fonları yine yurt dışında kullandırmayı amaçlayan bu bankalar, bulundukları ülkede mevduat toplayamazlar.

11 Kıyı bankalarının başlıca faaliyet alanları;
Euro-kredi sendikasyonları. Faiz ve para swap işlemleri. Fon yönetimi. Leasing. Factoring. Forfaiting. Altın ve döviz işlemleri. Yabancı tahvil ihraçlarıdır.

12 5.4. Faaliyet Konularına Göre Bankalar
Bankaların, yönelmek istedikleri müşteri kitlesi ve ekonomik alanlara göre sınıflandırılmasıdır. Tek amaçlı bankalar (Toptancı Bankalar) ve çok amaçlı bankalar (Perakendeci Bankalar) olmak üzere ikiye ayrılır. a) Tek Amaçlı Bankalar (Uzman Bankalar) Toptancı bankalar olarak da nitelendirilebilecek bu bankalar, genel bir ifadeyle müşterilerinden gelen büyük tutarlı kredi taleplerini karşılamak üzere başka firmalardan ve uluslar arası para ve sermaye piyasalarından büyük tutarlı fon sağlayan çok geniş bir iş alanına sahip olan, müşterileriyle çok yakın ilişki içinde olan, hızlı karar alıp uygulayabilen, az sayıda şube ve uzmanla çalışan derinliğine çalışan bankacılık sistemidir.

13 Toptancı bankacılığın perakendeci bankacılıktan farklı olan özellikleri;
1) Çalışma Alanları: Toptancı bankalarının temel fonksiyonu, çalıştıkları büyük kuruluşlara kredi sağlamaktır. 2) Yüksek Riskli Sermaye Yatırımları: Toptancı bankalar, büyük hatta uluslararası kuruluşlarla çalıştıkları için, perakendeci bankalara oranla daha büyük hacimli işleri finanse etmektedirler. 3) Uzmanlaşma: Toptancı bankalar, bazı belli konularda kendilerini geliştirmek suretiyle uzmanlaşmakta ve bu konular ile ilgili müşterilerine her türlü imkanı sağlamaktadırlar. 4) Fon Kaynakları ve Maliyeti: Bankalar müşterilerinden gelebilecek fon talebine hazırlıklı olabilmek için, her zaman ellerinde büyük oranda mevduat bulundurmak durumundadırlar. Toptancı bankalar, kendi mevduatları yeterli olmadığı anda uluslararası piyasalardan kaynak bulabilecekleri için, fazla bir atıl kaynak tutmazlar. Bu nedenle de bu bankaların kaynak maliyetleri düşük tür.

14 5) Yönetim ve Karar Alma Mekanizması: Büyük çaplı ve yüksek getirili iş imkanlarını kaçırmamak için hızlı karar verirler. 6) Müşteri İlişkileri: Büyük firmalar, çok uluslu şirketler ve hatta hükümetlerle çalıştığını belirttiğimiz toptancı bankalar, müşterilerinin finansal durumlarını ve ihtiyaçlarını sürekli takip ederek, onlara en iyi hizmeti vermeye çalışırlar. 7) Personel Niteliği: Toptancı bankalar, daha çok işletme, muhasebe, ekonomi, hukuk ve mühendislik gibi konularda eğitim almış, uzman kişileri çalıştırırlar. Kalifiye elemanların ücretlerinin daha yüksek olması nedeniyle toptancı bankaların çalışanlarına ödedikleri ücretler, perakendeci bankalara oranla daha fazladır.

15 b) Çok Amaçlı Bankalar (Perakendeci Bankalar)
Genellikle her türlü bankacılık hizmetlerini görebilecek bir yapıda örgütlenen bankalardır. Çok amaçlı bankaların bankacılık faaliyetleri, uzun ve kısa vadeli kredi, mevduat, yatırım, kalkınma, iş, uluslararası ticari işlemlere aracılık ve benzeri alanlarda aynı banka çatısı altında faaliyet gösterme esasına dayanır. Özellikleri: 1) Sürekli işlem yaptıkları ve çok sayıda şube ile çalıştıkları için kasalarında atıl fon bulunabilir. 2) Perakendeci bankaların kırtasiye, kira, bina ve araç-gereç masrafları oldukça fazladır. 3) Mevduat ve kredi yelpazeleri geniştir. 4) Müşteri sayısı çoktur. 5) Toptancı bankalara oranla kaldıraç etkisinden daha fazla yararlanırlar. 6) Çok sayıda eleman çalıştırdıkları için personel giderleri oldukça yüksektir. 7) Faiz marjı toptancı bankalardan daha yüksektir. 8) Ücret ve komisyon gelirleri, faiz gelirlerine göre daha azdır.

16 5.5 . Ekonomik Faaliyetlerine Göre Bankalar
Bankaların yapmış oldukları ekonomik hizmetin özelliklerini baz alarak yapılan sınıflandırmadır. a) Tarım Bankaları Tarım bankaları, tarım kesiminin desteklenmesi, tarım sektörünün sorunlarına çözüm bulunması ve tarımsal yapıya uygun finansman kurumlarının oluşturulması amacıyla kurulmuş bankalardır. b) Maden Bankaları Maden Bankaları, bir ülkedeki doğal kaynakların araştırılması ve işletilmesi için maden sektörüne gerekli finansman kaynaklarını sağlayan bankalardır.

17 c) Halk Bankaları Halk bankaları esnaf ve zanaatkarların mesleki kredi ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla kurulmuş özel yapılı bankalardır. d) Ticaret Bankaları Ticaret bankaları genel olarak mevduat kabul eden kredi kurumları olarak adlandırılır. Ticaret bankaları, topladıkları mevduatı sanayi ve ticaret kesimine kredi olarak kullandırarak finansman ihtiyaçlarını karşılayan bankalardır. Ticaret bankaları, bir yıla kadar olan kısa vadeli işlemlerle mevduat toplayarak ticaret ve üretimi finanse etmesinin yanı sıra kaydi para yaratarak sektör içerisinde önemli yer tutar. Ticaret bankalarının başlıca fon kaynakları: Mevduat. Kullanılan Krediler. Özkaynaklardır. Ticaret bankaları aşağıdaki yöntemlerle sağlamış oldukları fonları değerlendirirler; Kredi vererek. Sabit kıymet satın alarak. Menkul kıymetler satın alarak. İştirakte bulunarak

18 e) Yatırım Bankaları Yatırım bankaları, mevduat toplama yetkisi olmayan, geniş bir şube ağının olmaması nedeniyle bankacılık hizmet ürünlerinin tamamını sunamayan ve ticaret bankalarına kıyasla ticari faaliyetleri sınırlı olarak yerine getirebilen bankalardır. . Yatırım bankaları; Borçlanma tahvili ihraç ederek, Yurtiçi, yurtdışı bankalardan kredi alarak, fon sağlarlar. Yatırım bankaları sağlamış oldukları fonları: Menkul değer portföylerinin finansmanı, Finansal kiralama işlemlerinin fonlanması, Firmalara orta ve uzun vadeli yatırım ve proje kredisi kullandırma yollarıyla değerlendirir.

19 Yatırım bankalarının işlevleri şunlardır:
Yatırım bankaları, firmalarca arz edilmiş olan menkul değerlerin bir kısmının pazarlanamaması halinde kendisi satın almayı kabul edebilir. . Yatırım bankaları sermaye piyasası yoluyla tasarrufları yatırımlara yöneltir. Yatırım bankaları, gerekli güven havasını yaratıp sermaye piyasasının gelişimine katkıda bulunur. Yatırım bankaları riski üstlenmeden yatırımcının menkul değerlerini, yatırımcı adına satabilir. Yatırım bankaları yatırımcının; hisse senedi, kar payı ve tahvil faizlerini zamanında ödeyeceğine garanti vermek suretiyle tasarrufçu lehine bir fonksiyon yüklenebilir.

20 f) Kalkınma Bankaları Hükümet tarafından yapılan kalkınma planları çerçevesinde, kalkınmada öncelikli yöre ve sektörlere yönelik finansman sağlamak amacıyla kurulan bankalardır. Kalkınma bankalarının amacı, yatırım sermayesi açığını gidermek ve teknik yardım sağlamak yoluyla girişimcilerin yatırım ile ilgili kuşkularını gidermek ve sanayileşme sürecini hızlandırmaktır. Kalkınma bankalarının işlevleri şunlardır: Yatırımlara uzun vadeli fon sağlamak. İç kaynakları harekete geçirerek sanayi sektörüne kanalize etmek. Sermaye piyasasının gelişmesine yardımcı olmak. Teşebbüs sahiplerine idari ve teknik yardımda bulunmak. Karlı ve rasyonel yatırım alanları bulmak için araştırma yapmak. Yeni yatırım alanlarına öncülük etmek. Dış ülkelerden ve uluslararası finansman kurumlarından sağlanacak kredi, döviz ve teknik yardımı sanayiye kanalize etmek.

21 Yatırım ve Kalkınma bankaları arasında ki farklar:
Kalkınma bankacılığı genellikle az gelişmiş, gelişmekte olan veya gelişmenin başlangıcındaki ülkelerde görülmektedir. Yatırım bankacılığı ise daha çok sermaye piyasasının gelişmiş olduğu ekonomik olarak da gelişmiş ülkelerde görülmektedir. Kalkınma bankaları kredi vererek, iştiraklerde bulunmaktadır. Yatırım bankaları ise daha çok kredi verme yerine işletmelere uzun vadeli fonlar sağlamada önemli rol oynarlar. Kalkınma bankalarının sermayesini öz kaynakları, yönetimi kendilerine bırakılan fonlar ve alınan iç ve dış krediler oluşturmaktadır. Yatırım bankacılığının temel sermaye kaynağı ise sermaye piyasasından sağlanan fonlardan oluşmaktadır. Bu iki bankacılık türü birbirlerini ikame eden değil, tamamlayan farklı bankacılık alanlarıdır. Kalkınma bankaları ülke ekonomileri geliştikçe ve sermaye piyasası önem kazandıkça ya kapanmakta ya da yatırım bankası haline gelmektedir. Kalkınma bankalarında karlılık ikinci planda olmasına karşın yatırım bankalarında karlılık ön plandadır.

22 g) Katılım Bankaları Katılım bankaları faiz yerine, kar ve zarara katılma esasına (kar ve zarar ortaklığı) göre fon toplayan, doğrudan nakit kullandırma yerine ticaret ve ortaklık esasına göre fon kullandıran bankacılık türüdür. h) Merkez Bankası Merkez bankaları, ülkedeki bankacılık sisteminin ve parasal yapının düzenleyicicidir. Merkez bankalarının temel işlevleri şunlardır: Fiyat istikrarını sağlamak. Ülke içindeki para arzı dolayısıyla para piyasasını düzenlemek. Bankacılık sistemini yönlendiren kurum olarak ülkedeki kredi hacmini ve dağılımını ayarlamak. Ülkenin altın ve döviz rezervlerini yönetmek. Dış ödemeleri düzenlemek ve devletin veznedarlığını ya da mali ajanlığı işlevini yerine getirmektir.

23 TCMB, fiyat istikrarını sağlamak için uygulayacağı para politikasını ve kullanacağı para politikası araçlarını, doğrudan kendisi belirler. TCMB’nin bu görevleri yerine getirirken başvurduğu yöntemler şunlardır: Açık piyasa işlemleri yapmak. Hükümetle birlikte Türk Lirasının içte ve dışta değerini korumak için gerekli tedbirleri almak. Kur rejimini belirlemek. Zorunlu karşılık ve umumi disponibilite ile ilgili usul ve esasları belirlemek. Reeskont ve avans işlemleri yapmak. Ülke altın ve döviz rezervlerini yönetmek. Ödeme ve menkul kıymet transferi ve mutabakat sistemleri kurmak ve bunların işlemesini sağlamak. Finansal sistemde istikrarı sağlayıcı para ve döviz piyasaları ile ilgili düzenleyici tedbirleri almak ve mali piyasaları izlemektir.

24 ı) İpotek ve Emlak Bankaları
Taşınmaz malların ipoteği karşılığında genellikle orta ve uzun vadeli kredi veren kurumlar olarak kurulmuşlardır. İpotek ve emlak bankaları aşağıdaki faaliyetleri yerine getirirler: Uzun vadeli ipotek karşılığı düşük faizli konut kredisi açmak. Uzun vadeli tahvil ihraç etmek ve vadeli mevduat kabul ederek fon sağlamak. Konut kooperatiflerinin kurulmasını desteklemek ve konut yapıp satmak.

25 j) İnternet Bankacılığı
Müşterilere istedikleri zaman istedikleri yerde banka hesaplarına ulaşma ve işlem yapma imkanı veren internet bankacılığının birçok faydası vardır: İnternet bankacılığı, şube bankacılığında olduğu gibi, bankanın çalışma saatleri ile sınırlı kalmaz, EFT gibi uygulamalar sayesinde müşterilere 24 saat boyunca banka işlemlerini yapma olanağı sağlar. Banka müşterileri bankacılık işlemleri için, bankaya kadar gitmek zorunda kalmadan, ev ve iş yerlerinden kendi hesaplarına kolaylıkla ulaşabilirler. Sağlık sorunları nedeniyle bankaya gidemeyen kullanıcıların işlerinin aksamamasını sağlar. Müşteriler internet üzerinden vadeli hesaplarındaki mevduatları vadesiz hesaplarına transfer edebilir, bankaya talimat vermek suretiyle bu hesaplardan telefon, su, elektrik gibi faturalarını kolayca ödeyebilirler. İşlem maliyetlerinin azalmasını sağlar.

26 k) Holding Bankacılığı
Holding bankacılığı, “bir bankanın doğrudan veya dolaylı olarak, bir ya da birden çok bankayı yönetmesi” şeklinde tanımlanabileceği gibi, “bir bankanın yönetim ve denetiminin bir holdinge bağlı olması” olarak da ifade edilebilir. Holding bankacılığına yönelmenin temelinde ise, bankayı elinde bulunduran grup ve holdinglere daha kolay kaynak aktarma isteği yer almaktadır.