“Bilgi Ekonomisi Konferansı” 16 Ocak 2001, Ankara Y.T. Bilgi Ekonomisi ve Bilgi Hizmetlerinin Kişiselleştirilmesi Yaşar Tonta H.Ü. Kütüphanecilik Bölümü.

... konulu sunumlar: "“Bilgi Ekonomisi Konferansı” 16 Ocak 2001, Ankara Y.T. Bilgi Ekonomisi ve Bilgi Hizmetlerinin Kişiselleştirilmesi Yaşar Tonta H.Ü. Kütüphanecilik Bölümü."— Sunum transkripti:

1 “Bilgi Ekonomisi Konferansı” 16 Ocak 2001, Ankara Y.T. Bilgi Ekonomisi ve Bilgi Hizmetlerinin Kişiselleştirilmesi Yaşar Tonta H.Ü. Kütüphanecilik Bölümü tonta@hacettepe.edu.tr http://yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/tonta.html

2 “Bilgi Ekonomisi Konferansı” 16 Ocak 2001, Ankara Y.T. Üretim Faktörleri F İş gücü F Sermaye F Bilgi

3 “Bilgi Ekonomisi Konferansı” 16 Ocak 2001, Ankara Y.T. Bilgi Ekonomisi F “Bilgiye dayalı ekonomi zenginlik yaratmada bilgi yaratma ve kullanmanın başat rol oynadığı ekonomidir.” (Birleşik Krallık Ticaret ve Sanayi Bakanlığı, 1998) F “Zenginlik yaratmak için kullanılan kaynakların hiçbiri bilgi kadar önemli değildir.” (Karaman, 1998, 249) F “...en pahalı varlığın bilgi olduğunu en son anlayanlardan biri olduk.” Mihail Gorbaçov F Türkiye 1996’da dünya bilgi toplumu endeksinde 46. sırada

4 “Bilgi Ekonomisi Konferansı” 16 Ocak 2001, Ankara Y.T. Bilgi Ekonomisi Göstergeleri F Bilgiye ve BİT’e yapılan yatırımlar F Sanayi ve hizmet sektöründe bilgi ekonomisinin yeri F Türkiye’de bilim/teknoloji ve AR-GE harcamaları (binde 45) F Devletin ve firmaların AR-GE ve teknolojik yenilikteki rolleri F Küreselleşme, uluslararası ticaret, yabancı sermaye yatırımları, teknolojinin uluslararasılaşması F Verimlilik ve birim işgücü maliyeti

5 “Bilgi Ekonomisi Konferansı” 16 Ocak 2001, Ankara Y.T. Ekonomi – Bilgi İlişkisi F “Üretim faktörü olarak bilgi hem insanda hem de teknolojide cisimleniyor F Ekonomiye katkısı en yüksek ve sürekli olan yatırım bilgiyi yaratmak, yaymak ve kullanmak için yapılan yatırımdır F Bir ülkenin büyüme kapasitesi, o ülkedeki birey, firma, devlet ve sivil toplum kuruluşlarının öğrenme ve bilgi paylaşım kapasiteleriyle bire bir ilişkilidir.”

6 “Bilgi Ekonomisi Konferansı” 16 Ocak 2001, Ankara Y.T. Bilgi Yönetimi F Sanayi toplumunda malzeme ve hizmet yönetimi önemli F “Bir değer olarak ‘bilgi’ de yönetim gerektirir.” F Bilgi ekonomilerinde “bilgi” en önemli değer olduğuna göre bilginin iyi yönetilmesi gerekir. F “Geleneksel ‘iş gücü + hammadde = ekonomik başarı’ denklemi hızla değişiyor... Şimdi stratejik avantaj bilginin sağlanması ve yönetiminde” (Bendikt, 1991: 383)

7 “Bilgi Ekonomisi Konferansı” 16 Ocak 2001, Ankara Y.T. Elektronik Bilginin Fiyatlandırılması F Üretimi pahalı, çoğaltması ve dağıtımı ucuz (EB örneği) F İlk kopya maliyeti (derleme, dizme, üretim ve dağıtım)/Batık maliyet F Fazla kopya çoğaltma maliyeti pek değiştirmiyor, doğal kapasiteyle (kağıt vs.) sınırlı değil F Ürünün farklılaştırılması/kişiselleştirilmesi F Gruba/kişiye göre fiyatlandırma

8 “Bilgi Ekonomisi Konferansı” 16 Ocak 2001, Ankara Y.T. Ekonomik Sorunlar F Bilgi “tecrübi bir meta” F Tekel gücü F Talep esnek değil F Elektronik bilgilerin ek maliyeti var –Basılı dergilerde basım ve dağıtım maliyetleri toplam maliyetin %25-%30’u F Kütüphane bütçelerinin %10-%15’i elektronik bilgi için ayrılıyor

9 “Bilgi Ekonomisi Konferansı” 16 Ocak 2001, Ankara Y.T. Sanayi Toplumu F Kitlesel üretim –Sanayi ürünleri, yiyecek-içecekler, evler, otomobiller, kitaplar, vs. F Kitlesel dağıtım –Gazete, radyo, TV, vs. F Toplumun “McDonaldlaştırılması” F Rekabet –ABD’de 260 farklı araba modeli, 87 çeşit kola, 3000 bira çeşidi, 340 mısır gevreği, 50 farklı şişe suyu vs. F Çeşitlilik zengin ve karmaşık bir toplumun göstergesi

10 “Bilgi Ekonomisi Konferansı” 16 Ocak 2001, Ankara Y.T. Kişiselleştirme F Vizyoner tanım : “Müşterilere istedikleri şeyi istedikleri zamanda istedikleri mekanda istedikleri biçimde sağlama yeteneği” F Pratik tanım : “Çoğu zaman kişiye özel olarak üretilen çeşitli ürün ve hizmetleri standart kitlesel üretim sistemininki kadar ucuza üretmek için esnek süreçlerin ve örgütsel yapıların kullanılması” (Wok, Stutts, Wong, 2000) F Alvin Toffler, “Şok” (1970) “standart olmayan mal ve hizmetler” F Teknoloji kişiselleştirmeyi ucuz hale getiriyor

11 “Bilgi Ekonomisi Konferansı” 16 Ocak 2001, Ankara Y.T. Örnekler F Bilgisayar donanım ve yazılım firmaları F Giyim sanayii F Otomobiller F Oteller F Sağlık hizmetleri (lensler, vitaminler, vd.) F Hava yolu şirketleri F İmalat sanayii (MyFactory.net)

12 “Bilgi Ekonomisi Konferansı” 16 Ocak 2001, Ankara Y.T. Örgütlenme F Kitlesel üretim ve dağıtım –“Mekanistik örgütlenme” –“Sürekli geliştirme” –Geleneksel eğitim –Katı/hiyerarşik yönetim F Kitlesel kişiselleştirme –“Dinamik örgütlenme” –Müşteri odaklı eğitim/sürekli eğitim –Gevşek/yatay yönetim

13 “Bilgi Ekonomisi Konferansı” 16 Ocak 2001, Ankara Y.T. Bilgi Hizmetlerinin Kişiselleştirilmesi F Aracısızlaştırma F Portallar (My Yahoo! Vs.) F Haber siteleri (My CNN, Hürriyetim, Arabul) F Kişisel bankacılık hizmetleri F İstek üzerine yayıncılık F Amazon.com F MyLibrary F Bilgi robotları (takvimle birleştirme)

14 “Bilgi Ekonomisi Konferansı” 16 Ocak 2001, Ankara Y.T. Bilgi Hizmetlerinin Örgütlenmesi I F Pratik tanım: “Çoğu zaman kişiye özel olarak üretilen çeşitli ürün ve hizmetleri standart kitlesel üretim sistemininki kadar ucuza üretmek için esnek süreçlerin ve örgütsel yapıların kullanılması” (Wok, Stutts, Wong, 2000) F Katalog tarama hizmetleri F Kullanıcı eğitimi F Güncel duyuru hizmetleri F Seçmeli bilgi duyurusu F Referans hizmetleri

15 “Bilgi Ekonomisi Konferansı” 16 Ocak 2001, Ankara Y.T. Bilgi Hizmetlerinin Örgütlenmesi II F Elektronik belge sağlama (Docster) F Elektronik veri tabanlarına ve dergilere erişim, (hak ve yetkilerin kişişel düzeyde tanımlanması ve saydam biçimde erişim) F Kütüphane otomasyon sistemleri ve bilgi hizmetlerinin kişiselleştirilmesi (kullanıcının tanınması, önerilerde bulunulması) F Uygulama Hizmeti Sağlayıcı (ASP) modeli F Mesleki eğitim-sürekli eğitim

16 “Bilgi Ekonomisi Konferansı” 16 Ocak 2001, Ankara Y.T. Elektronik Bilgi Çevresi Örgütsel Çevre İş. Fizik. Teknoloji Dış Çevre İş. Bilgi. Teknoloji Personel Politika Mimari Süreç Strateji Kültür/ Davranış Davenport,1997: 34’ten uyarlama

17 “Bilgi Ekonomisi Konferansı” 16 Ocak 2001, Ankara Y.T. Ekonomik Modeller F Kitlesel üretim-kitlesel dağıtıma dayalı ekonomik modeller –Sabit fiyatlara, üyeliğe dayalı abonelik –Sahip olmak = Erişmek F Kişiselleştirmeye dayalı modeller –İşleme dayalı (transaction-based) –Kupona dayalı –“Kullandıkça öde” (pay-per-view) –Kişisel-kurumsal-konsorsiyal lisans anlaşmaları –Erişmek = Hemen hemen sahip olmak

18 “Bilgi Ekonomisi Konferansı” 16 Ocak 2001, Ankara Y.T. Elektronik Bilginin Denetimi Daha fazla merkezi denetim Daha az merkezi denetim MonarşiFederalizmFeodalizmAnarşi Davenport, 1997: 69

19 “Bilgi Ekonomisi Konferansı” 16 Ocak 2001, Ankara Y.T. Bilginin Denetimi ve Toffler “…bilgiyi düzenleme biçimimiz çoğu zaman insanları organize ediş biçimimizi saptar ve bunun tersi de geçerlidir.” Toffler, 1992: 191

20 “Bilgi Ekonomisi Konferansı” 16 Ocak 2001, Ankara Y.T. myfactory.net

21 “Bilgi Ekonomisi Konferansı” 16 Ocak 2001, Ankara Y.T.

22 “Bilgi Ekonomisi Konferansı” 16 Ocak 2001, Ankara Y.T. My Yahoo!

23 “Bilgi Ekonomisi Konferansı” 16 Ocak 2001, Ankara Y.T. MyCNN

24 “Bilgi Ekonomisi Konferansı” 16 Ocak 2001, Ankara Y.T. MyCNN

25 “Bilgi Ekonomisi Konferansı” 16 Ocak 2001, Ankara Y.T. Arabul

26 “Bilgi Ekonomisi Konferansı” 16 Ocak 2001, Ankara Y.T. Amazon.com

27 “Bilgi Ekonomisi Konferansı” 16 Ocak 2001, Ankara Y.T. Amazon.com I

28 “Bilgi Ekonomisi Konferansı” 16 Ocak 2001, Ankara Y.T. Amazon.com II

29 “Bilgi Ekonomisi Konferansı” 16 Ocak 2001, Ankara Y.T. MyLibrary

30 “Bilgi Ekonomisi Konferansı” 16 Ocak 2001, Ankara Y.T.

31 “Bilgi Ekonomisi Konferansı” 16 Ocak 2001, Ankara Y.T.

32 “Bilgi Ekonomisi Konferansı” 16 Ocak 2001, Ankara Y.T.

33 “Bilgi Ekonomisi Konferansı” 16 Ocak 2001, Ankara Y.T.

34 “Bilgi Ekonomisi Konferansı” 16 Ocak 2001, Ankara Y.T.