LİPİDLER Emilim-Sindirim ve Transport

... konulu sunumlar: "LİPİDLER Emilim-Sindirim ve Transport"— Sunum transkripti:

1 LİPİDLER Emilim-Sindirim ve Transport
Prof.Dr.M.Ferit GÜRSU F.Ü.Tıp Fak.Tıbbi Biyokimyaimya Anabilim Dalı (

2 LİPİDLERİN SİNDİRİM VE ABSORBSİYONU
Lipidlerin sindirimi 1.Lingual Lipaz (mide) 2.Gastrik Lipaz (mide) 3.Pankreatik Lipaz (pankreas) +KOLİPAZ 4.Kolesterol esteraz ve Fosfolipaz A2 (pankreas) enzimleri 5.Safra Tuzları (ince bağırsak) ve bağırsağın mekanik karıştırma etkisi 6.Kolesistokinin=pankreozimin ( bağısak endokrin hücreleri) Safra salgısı ve pankreas enzimleri + Mide motilitesi - 7.Sekretin ( bağırsak endokrin hücreleri) Pankreas bikarbonat salgısı +

3 <12C FFA FFA FFA A FFA Portal dolaşım Gastrik lipaz Lingual lipaz

4 Safra tuzları FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA

5 FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA

6 FFA FA 2 mol serbest yağ asidi FA FA FFA 1 mol MAG Pankreatik lipaz
Kolipaz Pankreatik lipaz FFA FA 2 mol serbest yağ asidi FA FA FFA 1 mol MAG

7 Kolesterol ester hidrolaz
Yağ asidi Kolesterol esteri OH Kolesterol FFA

8 Fosfolipaz A2 FFA FA FFA FA PO4 Alkol GLİSEROL BAZI Lizofosfolipaz

9 Emilim duodenum ve jejenumda pasif difüzyonla olur
<12C Portal dolaşım Emilim duodenum ve jejenumda pasif difüzyonla olur ENTEROSİT FFA FFA FFA FFA A FFA FFA FFA FFA Emilim öncesi 2. kez emülsifikasyon gerekmez FFA

10 Emilim öncesi 2. kez emülsifikasyon gerekir
ENTEROSİT FFA FFA FFA FFA FFA FFA MAG Emilim duodenum ve jejenumda pasif difüzyonla ve Na’a bağlı kotransportla olur OH Kolesterol Emilim öncesi 2. kez emülsifikasyon gerekir

11 FFA >12C FFA MAG OH Kolesterol

12 Açil-KoA sentetaz AÇİL-KoA FFA FFA FFA FFA Açil transferaz FFA KoA ATP
AMP FFA KoA FFA FFA Açil transferaz FFA MAG

13 OH Kolesterol AÇİL-KoA Açil transferaz KoA Yağ asidi Kolesterol esteri

14 A A SİSTEMİK DOLAŞIM-SOL SUBCLAVİAN VEN LENFATİK DOLAŞIM
Apoprotein B48 barsak mukoza hücrelerinde sentezlenen bir proteindir. Eğer bu proteinin sentezlenmesinde bir problem olursa ŞL’la barsak mukoza hücrelerinde birikir ve konjenital abetalipoproteinemi hastalığı oluşur. A A

15 Ko-lipaz ve Lipaz Ko-lipaz, misellerin iç yüzüne bağlanır ve lipazın yüksek affinite ile bağlanabileceği bir yer oluşturur Lipaz, kolipazla 1/1 oranında bağlanır ve yağ damlacıklarını hidroliz eder

16 Fosfolipaz A2 fosfolipidlerden yağ asitlerini ayırır

17 Kolesterol esteraz kolesterol esterlerini parçalar

18

19

20 Besin lipidleri mideden duedonuma geçtiğinde hepatokinin (KCde safra yapımını uyaran) ve kolesistokinin (safra kesesinin boşaltılmasını uyaran) hormonlar yardımıyla lipidlerin sindirim ve emiliminde kullanılmak üzere safrayı ince bağırsağa boşaltmaktadır.Kimus içinde bulunan yağ asitleri, monoaçil gliseroller, peptonlar, peptitler ve kalsiyum iyonu da, ince bağırsaktaki mukoza hücrelerini uyararak kolesistokinin salgılatırlar. Kolesistokinin de hem pankreastan enzimce zengin sıvı hem de ince bağırsağa safra salgılanmasını uyarır.

21 Mideden gelen kimus etkisiyle duodenum lümeninde pH 4,5’ in altına düşünce duodenumdaki mukoza hücrelerinden sekretin salgılanır. Sekretin de pankreastan bikarbonatca zengin sıvı salgılanmasını uyarır.

22

23

24

25 Lipidlerin sindirim ve emilimi
Lipids: Triaçilgliserol Kolesterol esterler Fosfolipidler Lingual Lipase Gastrik Lipase STEP 1 MİDE STEP 2 Pankreas enzimleri: Lipaz (+kolipaz) Kolesterol esteraz Fosfolipaz A2 İNCE BARSAK PANKREAS STEP 4 Emülsifikasyon STEP 3 Karaciğer safra asitleri yapar ince barsağa gönderir KC STEP 5 Şilomikronlar lenfatik sisteme karışır

26

27

28

29

30

31

32 Şilomikronlar lipoprotein lipaz ile dokulara trigliserid verir
Lenf sistemi İnce barsak Şilomikronlar HDL den Apo CII ve Apo Eyi alır non-hepatik dokular CE CE CE C E Şilomikron artıkları KC ‘e taşınır C E ApoB48 Şilomikronlar ile birleşir E KC reseptörleri apo E yi tanır Kolesterol KC de yapılır ya da depo edilir KC Eksojen lipid transportu

33 VLDL tıpkı şilomikronlar gibi HDL den apo CII ve apo E alır
VLDL KC’de sentez edilen apoB100 ile birleşir Lipoprotein lipaz ile dokular TG ihtiyacını karşılar non-hepatik dokular KC CE C E CE B CE C E C E Dokulardan alınan serbest kolesterol LDL yi oluşturur Safra asitleri B B Apo E reseptöre bağlanır LDL apoB100 ler vasıtasıyla tanınır B İhtiyacı olan dokulara kolesterol verilir HDL scavenges kolesterol Endojen lipid transportu.

34 Lipoproteinlerin lipid, protein ve kolesterol içerikleri
Sınıf Triaçilgliserol Kolesterol Protein Şilomicron >95% 3% 2% Very Low Density Lipoprotein (VLDL) 70% 20% 10% Low Density(LDL) 55% 25% High Density(HDL) 15% 35% 50%

35 Eksojen Lipid Transportu

36 Endojen Lipid Transportu

37 Ters Kolesterol Transportu

38 dietary fat lipoprotein lipase şilomikronlar liver fatty acids
artıkları şilomikronlar liver

39 + + Insulin lipoprotein lipase liver TG VLDL fatty acid carbohydrate
hormone-sensitive lipase Insulin fatty acids fatty acid carbohydrate liver TG VLDL +

40

41 ÖZET Yeni doğanlarda; kısa ve orta zincirli yağ asitleri içeren yağlar gastrik lipaz ve dilin gerisindeki bezlerden sağlanan lingual lipaz ile parçalanır. Lipidler suda çözünmediklerinden enzimatik hidroliz emülsifikasyon ile olur.Emülsifikasyon ile lipid damlacıklarının enzim (pankreatik lipaz) ile temas yüzeyi artar. Emülsifikasyonda etkin güç safra asitleridir. Diyetteki TAG, kolesterol esterleri, fosfolipidler pankreatik enzimler ile enzimatik olarak yıkılırlar.

42 Hidroliz işlemi hormonal olarak kontrol edilir
Hidroliz işlemi hormonal olarak kontrol edilir.Mukoza hücreleri küçük peptid yapılı kolesistokinin ve sekretin salgılar. Kolesistokinin safra kesesinin kasılmasına ve safra salgılanmasına ve pankreasın ekzokrin hücrelerine etki ederek pankreatik enzimlerin salgılanmasına neden olur. Kolesistokinin gastrik motiliteyi azaltır. Gastrik içeriğin ince bağırsağa geçişini yavaşlatır. Sekretin ince bağırsakta düşük pH içeriğine (kimus sıvı) yanıt olarak pankreasdan bikarbonatca zengin sıvı salınımına sebep olur. Böylece asidik kimus nötralize olur. Enzimlerin aktivasyonu artar. Pankreatik lipaz TAG lara etki ederek 2-monoaçilgliserolleri meydana getirir. Kolipaz ; pankreatik lipazın aktivitesi için gereklidir. Kolipaz pankreastan salgılanarak lipazı yağ-su arasında tutar ve lipazın dayanıklılığını arttırır. Kolesterol esterleri pankreatik kolesterol esteraz , fosfolipidler önce fosfolipaz A2 daha sonra lizofosfolipazlar tarafından yıkılarak absorbe edilir. Pirimer yıkılım ürünleri; serbest yağ asitleri, serbest kolesterol, 2-monoaçilgliseroller (%70-80) ve gliserilfosfokolinlerdir.

43 Yağ asitleri yağ açil CoA sentetaz (tiokinaz) ile aktif formuna dönüştürülürler. Yağ asit CoA deriveleri intestinal mukoza hücrelerinde 2-monoaçilgliseroller ile enzimatik (açiltransferazlar) TAG lara dönüşürler. İntestinal mukoza hücrelerine giren tüm uzun zincirli (12 C dan büyük) yağ asitleri TAG sentezinde kullanılır. Kısa ve orta zincirli (12 C ve daha küçük) yağ asitleri misellerin yapılarına girmedikleri gibi~ yağ asiti CoA derivelerine dönüşmezler, bunlar portal dolaşıma salınır, serum albumini ile karaciğere taşınırlar. Çoğu TAG olan şilomikronlar; ekzojen kaynaklı TAG ların diğer dokulara (kas, yağ dokusu, KC ve böbrek) taşınımında kullanılır.

44 Şilomikron metabolizması

45 VLDL, LDL metabolizması

46 HDL metabolizması

47