FİİLLER Erciyes Üniversitesi Türkçe Eğitimi

FİİLLER Erciyes Üniversitesi Türkçe Eğitimi
HAZIRLAYAN: Emine Merve KABAK Bilgisayar Dersi Uygulama Projesi

Varlıkların yaptıkları işleri, eylemleri, zaman ve kişiye bağlayarak anlatan kelimelere fiil denir. Fiil olan sözcükte üç temel öğe vardır. Eylem Zaman Kişi

Yaklaşıyordum, durmuştur, söylüyor, buldu (yaklaş, dur, söyle, bul) Bu kelimelerin fiil olup olmadıklarını anlamak için, en küçük anlamlı parçalarını (köklerini) buluruz. Bulduğumuz bu köklere, mastar eki, "-mek, -mak" ekleriz. Eğer anlamlı kelimeler elde ediyorsak, bulduğumuz kelimeler fiil demektir.

Örneğin; "göz" sözcüğüne "-mek, -mak" mastarını eklediğimizde "gözmek, gözmak" gibi anlamsız kelimeler oluşuyor. Demek ki "göz" sözcüğü fiil değildir. Kök: Fiilerin sonlarındaki bütük ekler atıldıktan sonra kalan anlamlı kısmına kök denir.

BASİT ZAMANLI FİİLLER Erciyes Üniversitesi Türkçe Eğitimi
Dilimizde tek zamanlı ek almış fiiller olduğu gibi birden çok zaman veya kip eki almış fiiller de vardır: A-) Basit Zamanlı Fiiller: Tek zaman eki almış fiillerdir. Türkçede geniş zamanla birlikte dört temel zaman bulunur.

1-) Geçmiş Zaman: İş veya oluşun daha önceden, geçmişte yapıldığını bildiren zamandır. İkiye Ayrılır. İkiye Ayrılır: a. Belirli (-di'li) Geçmiş Zaman: Eylemin sözün söylendiği andan, önceden yapıldığını, söyleyenin kesin inancıyla tam anlatrır: Fiillerde bulunan "-di, -du, -dü, -tu" ekleri -di'li geçmiş zamanı belirtirler. Öğretmenimiz sınıfa geldi. Bütün çocuklar bahçeye koştu ...

b. Belirsiz (-miş'li) Geçmiş Zaman: Eylemlerin sözden önce yapıldığını bildirir ancak, kesinlik yoktur. Söyleyen kendisi duyup görmemiş, işitmiştir. Bu kip masallara yakışır. Fiillerde bulunan "-muş, -mış, -miş, -müş" ekleri -miş'li geçmiş zamanı belirtirler. Okul bahçesinde üç tur koşmuş. Havalar soğuyunca üşütmüş...

2. Şimdiki Zaman: Eylem ile anlatımın birlikte olduğunu bildiren zamandır. Ders çalışıyorum. Alışveriş yapıyorum. 3. Gelecek Zaman: Eylem ile anlatımdan sonra yapılacağını bildiren zamandır. Aynur tiyatroya gidecek. Birlikte eğleneceğiz. .

4. Geniş Zaman: Eylem her zaman yapılabileceğini bildiren zamandır Akşamları trene binerim. Her gece oyun oynarım.

B. BİRLEŞİK ZAMANLI FİİLLER: Birden çok zaman veya kip eki almışlardır. 1. Hikâye: Basit zamanlı bir fiile ek fiil olan "idim veya idi" getirilerek yapılır. bak (ı) + yor + idi __ bakıyordu al + mış + idim __ almıştım 2. Rivayet: Basit zamanlı bir fiile ek fiil olan "imişim, imiş" getirilerek yapılır. bak (ı) + yor + imiş __ bakıyormuş al + acak + imiş __ alacakmış

B. BİRLEŞİK ZAMANLI FİİLLER: 3. Şart: Basit zamanlı bir fiile ek fiil olan "isem, ise" getirilerek yapılır. bak (ı) + yor + isem __ bakıyorsam al + acak + ise __ alacaksa

BİRLEŞİK ZAMANLI FİİLLER Erciyes Üniversitesi Türkçe Eğitimi
B. Birleşik Zamanlı Fiiller: 3. Şart: Basit zamanlı bir fiile ek fiil olan "isem, ise" getirilerek yapılır. bak (ı) + yor + isem __ bakıyorsam al + acak + ise __ alacaksa

FİİLLERDE ŞAHIS Erciyes Üniversitesi Türkçe Eğitimi
Fiillerin belirttiği iş, oluş veya hareket bir şahsa bağlıdır. Bunu fiilin aldığı ekten ve fiile yönelttiğimiz sorudan anlarız. Geldim Kim geldi? __ Ben (I. tekil şahıs) gel fiil kökü - di zaman eki - m şahıs eki __ geldim

FİİLLERDE ŞAHIS Erciyes Üniversitesi Türkçe Eğitimi
Aşağıda "gelmek" fiilinin şahıslara göre çekimi yapılmıştır: geldim, geldin, geldi, geldik, geldiniz, geldiler (I. tekil şahıs) (II. tekil şahıs) (III. tekil şahıs) (I. çoğul şahıs) (II. çoğul şahıs) (III. çoğul şahıs)

FİİL KİPLERİ Erciyes Üniversitesi Türkçe Eğitimi
Fiillerde zaman, şahıs veya dilek bildiren, ek almış biçimlerine kip denir. Dilimizde fiil kipleri ikiye ayrılır: Haber Kipleri: Haber kipleri işin, oluşun veya hareketin zaman ve şahsa bağlı olarak meydana geldiğini bildiren kiplerdir. Bunlara BİLDİRME KİPLERİ de denir.

Belirli (-di'li) Geçmiş Zaman Kipi: Eylemin sözün söylendiği andan, önceden yapıldığını, söyleyenin kesin inancıyla tam anlatrır: Fiillerde bulunan "-di, -du, -dü, -tu" ekleri -di'li geçmiş zamanı belirtirler. Öğretmenimiz sınıfa geldi. Bütün çocuklar bahçeye koştu ...

2. Belirsiz (-miş'li) Geçmiş Zaman Kipi: Eylemlerin sözden önce yapıldığını bildirir ancak, kesinlik yoktur. Söyleyen kendisi duyup görmemiş, işitmiştir. Bu kip masallara yakışır. Fiillerde bulunan "-muş, -mış, -miş, -müş" ekleri -miş'li geçmiş zamanı belirtirler. Okul bahçesinde üç tur koşmuş. Havalar soğuyunca üşütmüş...

3. Şimdiki Zaman Kipi: Eylem ile anlatımın birlikte olduğunu bildiren zamandır. çalışıyorum. Alışveriş yapıyorum. Şimdiki zaman kipinin eki "-yor" fiillere hiç değişikliğe uğramadan eklenir.

4. Gelecek Zaman Kipi: Eylem ile anlatımdan sonra yapılacağını bildiren zamandır. Aynur tiyatroya gidecek. Birlikte eğleneceğiz. Gelecek zaman kipinin ses uyumuna göre "-ecek, -acak" tır

5. Geniş Zaman Kipi: Eylem her zaman yapılabileceğini bildiren zamandır Akşamları trene binerim. Her gece oyun oynarım. Gelecek zaman kipinin ekleri "-ar, -er, -ır, -ir, -or, -ör, ur, -ür, -r" dir.

EK FİİLLER Erciyes Üniversitesi Türkçe Eğitimi
İsim soylu kelimelerin sonlarına eklenen ve onları çekimli hale getiren eklere, EK-FİİL EKİ denir.

Ek fiilin dört çeşit zamanı vardır: 1. Olayların her zaman olabileceğini belirten geniş zaman anlamı: çocuğum çocuksun çocuktur (çocuk) çocuğuz çocuksunuz çocuklar

2. Ek - fiilin hikâyesi geçmiş zaman anlamı verir: çocuktum çocuktun çocuktu çocuktuk çocuktunuz çocuktular

3. Ek - fiilin rivayeti başkasından duyulan şekildeki anlatımlar için kullanılır. çocukmuşum çocukmuşsun çocukmuş çocukmuşuz çocukmuşsunuz çocukmuşlar

4. Ek - fiilin şartı, şart anlamı verir: çocuksam çocuksan çocuksa çocuksak çocuksanız çocuksalar

FİİLLERDE ÇATI Erciyes Üniversitesi Türkçe Eğitimi
FİİLERDE ÇATI: Fiillerin, özne ve nesnelerine göre almış oldukları durumlara, gösterdikleri özelliklere çatı denir.

FİİL ÇATISI: A.Nesnelerine Göre B.Öznelerine Göre Geçişli Fiil Etken Fiil Geçişsiz Fiil Edilgen Fiil 3.Dönüşlü Fiil 4.İşteş Fiil

1.Geçişli Fiiller: Kullanım sahasına çıktığında nesneye ihtiyaç duyan, nesne alabilen fiillere geçişli fiiller denir. Kardeşi kalemini kırmış. Özne nesne yüklem Kardeşi neyi kırmış? Kalemini (nesne) FİİL GEÇİŞLİDİR !

Akşam güzel bir film seyrettik Yüklem Ne seyrettik ? Film (nesne) FİİL GEÇİŞLİDİR !

DİKKAT ! Bir fiilin geçişli ya da geçişsiz olduğunu öğrenmek için soru sorarken, önce özneyi bulmalıyız.Özneyi bulmadan nesneyi bulmaya çalışırsak yanılabiliriz.Çünkü bazı kullanımlarda özne ve nesne karışabilmektedir.

Şakalaşırken eli çıkmıştı Yüklem Çıkan ne? Eli (Özne) FİİL GEÇİŞSİZDİR !

DİKKAT ! Bir fiilin geçişli olabilmesi için , önemli olan o fiilin “ne, neyi, kimi” sorularına cevap verebilmesidir.Bazen fiil geçişli olduğu halde cümlede nesne bulunmayabilir.

Akşama kadar bekledim Yüklem Akşama kadar bekledim. Kimi bekledim? Onu , kardeşimi..... (nesne)

Geçişli fiiller ayrıca yapılışlarına göre de incelenir. Bunlar oldurganlık ve ettirgenliktir. A.Oldurgan Fiiller: Geçişsiz fiillerin geçişli hale getirilmesine oldurgan fiil denir. Oldurgan fiiller , geçişsiz fiillere getirilen “-r, -t, -tır, -dır...” ekleriyle yapılır.

Çocuğu zor da olsa uyuttum Yüklem “Uyumak” Neyi uyumak? (Cevap yok) “Uyutmak” Neyi uyutmak? (Çocuğu) FİİL OLDURGANDIR !

Geçişsiz fiil Geçişli fiil gülmek dır gül-dür-mek Ağlamak t ağ-lat-mak Pişmek ir piş-ir-mek Çıkmak r çık-ar-mak Oldurgan Fiil

B.) Ettirgen Fiiller: Geçişli fiillerin geçişlilik derecesinin arttırılmasına ettirgen fiil denir. Ettirgen fiiller, oldurgan fiillerde olduğu gibi “-r, -t, -tır” ekleriyle yapılır. Evin kapısını kırdırdı yüklem Neyi kırdırdı? Evin kapısını (nesne) kırdı - kırdırdı

2. Geçişsiz Fiiler: Nesne gerektirmeyen, nesne olmadan da kullanım sahasına çıkan fiillere geçişsiz fiil denir. Bu söze sınıftakilerin hepsi gülmüştü Yüklem Ne gülmüştü? Neyi gülmüştü? Kimi gülmüştü? FİİL GEÇİŞSİZDİR !

Ağaçların yaprakları sarardı Yüklem Sararan ne? Ağaçların yaprakları (özne) Neyi sarardı? Kimi sarardı? FİİL GEÇİŞSİZDİR !

SON ! Erciyes Üniversitesi Türkçe Eğitimi
HAZIRLAYAN: Emine Merve KABAK Bilgisayar Dersi Uygulama Projesi

FİİLLER Erciyes Üniversitesi Türkçe Eğitimi

Benzer bir sunumlar

... konulu sunumlar: "FİİLLER Erciyes Üniversitesi Türkçe Eğitimi"— Sunum transkripti:

Benzer bir sunumlar

Proje hakkında

Geri bildirim

Giriş

Sosyal ağ üzerinden giriş yapmak:

FİİLLER Erciyes Üniversitesi Türkçe Eğitimi

Benzer bir sunumlar

... konulu sunumlar: "FİİLLER Erciyes Üniversitesi Türkçe Eğitimi"— Sunum transkripti:

Benzer bir sunumlar

Proje hakkında

Geri bildirim