Kızamık Salgın İncelemesi ve Kontrolu

... konulu sunumlar: "Kızamık Salgın İncelemesi ve Kontrolu"— Sunum transkripti:

1 Kızamık Salgın İncelemesi ve Kontrolu

2 Klinik Özellikler Prodrom İnkübasyon 10-12 gündür
Yüksek ateş, öksürük/burun akıntısı/konjuktivit görülür Döküntü Prodromdan 2-4 gün sonra ortaya çıkar, Yaygın ve makülopapülerdir, Yüzden başlayıp vücuda, kollara ve bacaklara yayılır, 5-6 gün sürer, Ortaya çıkış sırasıyla kaybolur

3 Kızamık Komplikasyonları
Hastalık, çok küçük, malnütrisyonlu, immün yetmezlikli ya da aşırı miktarda virüse maruz kalmışlarda ağır seyreder Komplikasyonlar: Otitis media Bronkopnömoni Laringo trakeobronşit/krup Herpes jinjivostomatiti Korneal lezyonlar -> körlük Diare – dehidratasyon Ensefalit (1:1000) Ölüm (0.1-15%)

4 Kızamık Bulaşıcılığı çok yüksektir
Gereken toplumsal (herd) bağışıklık - >%95’tir Hastalık geçirildiğinde yaşam boyu bağışıklık bırakır Aşı etkinliği yüksektir (12. ayda >%90) 2. doz/fırsat önemlidir: ilk doza yanıt vermeyenler, ve aşısızlar için fırsat oluşturur Rapel (pekiştirme) etkisi ile bağışıklığı artırır 2. doza bağışıklık yanıtı çok yüksektir

5 Kızamık Vaka Tanımı Klinik Tanımlama Tanı İçin Laboratuar Kriterleri
380 C dereceden yüksek ateş VE, Yaygın makülopapüler döküntü VE, Öksürük, burun akıntısı VEYA Konjuktivit Tanı İçin Laboratuar Kriterleri Kızamık virüs izolasyonu VEYA, Kızamık spesifik IgM antikorunun saptanması VEYA, Kızamık spesifik IgG antikor titresinde en az 4 kat artış

6 Vaka Sınıflaması Olası Vaka: Klinik tanıma uyan vaka Kesin Vaka:
Tanı için laboratuar kriterlerinden biri ile doğrulanmış olası vaka VEYA, Başka bir kesin vaka ile epidemiyolojik bağlantısı olan olası vaka

7 Kızamık Aşılaması Sonucu Gelişen Bağışıklık
Aşılama oranı, bağışıklığa eşit değildir: (9. ayda uygulanan kızamık aşısında) %90 aşılama oranı x %80 aşı etkinliği = %72 bağışıklık %90 aşılama oranına ulaşılsa bile kohortun %28’i duyarlı kalabilmektedir.

8 Kızamık aşısında 2. fırsatın önemi
1. Doz sonrası: %72 bağışık 2. Doz sonrası: %28 duyarlı x %90 aşılama oranı x %95 aşı etkinliği = %24 bağışık doz = = (%96 bağışıklık) Toplumsal bağışıklık eşiği

9 Eliminasyon aşamasında sürveyans
Vaka bazında: Tüm şüpheli vakaların incelenmesi Her vakaya ait bilginin tek tek bildirilmesi Laboratuar tanısı konması Pozitif vakalardan virüs izolasyonu Tüm salgınların detaylı incelenmesi

10 Kızamık Eliminasyonunda Sürveyans
Kızamığın kimlerde (yaş ve aşı durumu), ne zaman ve nerede görüldüğüne ait veriler kullanılarak Kızamık Eliminasyon programının stratejileri belirlenmiştir. Eliminasyonda sürveyansın amaçları: Hedeflenen program amaçlarına ulaşılıp ulaşılmadığını ölçmek, Meydana gelebilecek olguları en kısa zamanda saptayarak yayılımını önlemek Olguların neden görüldüğünü saptayarak yeni olguları önlemeye yönelik program oluşturmak.

11 Kızamık Eliminasyonunda Sürveyans
Eliminasyon programının hedeflerine uygun olarak sürveyansta duyarlılığı (gerçek olgulara ulaşabilmek) ve seçiciliği (doğru tanı koyabilmek) arttırmak gerekmektedir: Gerçek olguları saptayabilmek için kızamık klinik tanımına uyan tüm olgular incelenecektir. Doğru tanı koyabilmek için laboratuar destekli tanı konacaktır. Eliminasyon hedefi yerli kızamık virüsü geçişini durdurmaktır. Virüsün izolasyonu ve genetik tiplendirmesi yapılarak yerli veya importe kızamık virüsü olup olmadığı araştırılacaktır.

12 İl düzeyinde kızamık salgınında yapılması gerekenler
Derhal Sağlık Bakanlığı Bulaşıcı Hastalıklar daire Başkanlığının bilgilendirilmesi İl içinde diğer hastaneler, sağlık ocakları,özel sağlık kuruluşları v.b. bilgilendirilmeli Virüsün yayılabileceği diğer köy, ilçe ve mahallelerde aşılama durumu ivedilikle gözden geçirilmeli, eksik aşılıların aşıları tamamlanmalı Elde edilen veriler derhal analiz edilerek değerlendirilmeli (yaş gruplarına, aşı durumlarına, görüldükleri yer ve zamana göre)

13 Sağlık Ocağı düzeyinde yapılması gerekenler
Vakanın çevresinde aktif arama ile benzer vakaların olup olmadığı soruşturulmalı Vaka sayısında artış ve kümelenme varsa ilk 5-10 vakadan örnek almak Ailenin döküntüden sonra çocuğun bir hafta süre ile evde tutulması başka kimselerle temasının sınırlı olması gerektiği konusunda bilgilendirilmesi Temas hikayesi için döküntü başlamadan önceki 15 günlük dönem sorgulanmalı (döküntülü hasta ile karşılaşıp karşılaşmadığı, seyahat öyküsü v.b) Mahallede/köyde diğer haneler ziyaret edilmeli ve başka döküntülü ve ateşli hastalık geçiren olup olamadığı sorgulanmalı

14 Hane halkı ve çevre evlerde iki doz kızamık aşısı almamış 15 yaşından küçük çocuklar aşılanmalı
Hane ve mahalle halkı döküntülü ve ateşli başka olgu görülürse vakit geçirmeden sağlık kuruluşuna başvurmaları konusunda uyarılır Ana okulları, kreşler ve okullar ziyaret edilerek döküntü ve ateşle seyreden hasta olup olmadığı sorgulanır Buralarda iki dozdan az kızamık aşısı almış çocuklar derhal aşılanmalı (yazılı kayıtlar dikkate alınmalı)

15 Salgın nedir? Aynı bölgede ve aynı zaman diliminde gözlenen vaka sayısının normalde beklenin üzerinde olması Salgın tanımı kızamık kontrol düzeyine göre değişebilir

16 Salgın: neden ve ne zaman oluşur?
Salgınlar toplumda virüs geçişinin sürekliliğini sağlamaya yetecek sayıda duyarlı kişi (aşısız ya da aşılı) biriktiği zaman oluşur Duyarlı kişi birikiminin kritik bir sayıya ulaşması: “epidemi eşiği” Düşük aşılama oranları Aşının primer yetmezliği: Aşılar %100 etkili olmadığı için, yüksek aşılama oranlarında bile hastalığa duyarlı kişiler bulunur

17 Salgınların özellikleri
Düşük aşılama oranı olan bölgede: Periyodik salgınlar görülür Vakalar arasında aşısız olanların oranı yüksektir Yüksek aşılama oranı olan bölgede: Epidemiler arasında uzun aralar vardır Salgınlar daha küçük çaplıdır Vakalar arasında aşılı olanların oranı yüksektir

18 Ne zaman salgın olacağı tahmin edilebilir mi?
Biriken duyarlı kitleyi hesaplayarak Aşılama Hastalık Önceki yıllardaki trendlere bakarak tahmin edilebilir.

19 Salgının Saptanması Rutin surveyans
Kızamık vaka sayısındaki artışı saptayabilecek düzeyde olmalıdır. Salgın eşiğini belirlemek Bölgede daha önceki yıllarda aynı zaman diliminde görülmüş olan vaka sayılarının (salgın yılları hariç) ortalaması Program hedeflerine uygun olan vaka sayısının üzerinde

20 Salgının Saptanması Sürveyans sistemi zayıf olsa bile
Büyük salgınlar saptanabilir Kliniklere başvuran ve hastaneye yatırılan kızamık vakalarında artış farkedilebilir Sağlık çalışanlarından bilgi alınabilir Vaka sayısında mı, yoksa bildirimde mi artış olduğu saptanmaya çalışılmalıdır.

21 Salgın şüphesi varsa… Derhal incelemeye başla, amaç:
Tanıyı doğrulamak, Salgının boyutlarını saptamak, Risk altındaki toplumu belirlemektir.

22 Veri Kaynakları Sağlık çalışanları Aileler Basın
Tüm resmi ve özel sağlık kurum ve kuruluşları Aileler Basın

23 Konfirmasyon-Doğrulama
Salgın sırasında ilk bildirilen 5-10 vakadan serolojik tanı ve virüs izolasyonu için kan örneği ve idrar örneği alınmalı, Eliminasyon aşamasındaki ülkelerde, her şüpheli vakadan örnek alınmalıdır(salgınlarda yukarıdaki gibi).

24 Vakalardan toplanacak bilgi
Yaş Cinsiyet Yer Döküntünün başlama tarihi Enfeksiyon kaynağı Temel klinik bilgi Aşı durumu, aşılama yaşı Ölümler Tanı (şüpheli, konfirme, vaka değil)

25 Kızamık Olgu İnceleme Formu

26 Veri analizi Salgının tanısını doğrula
Vaka sayısı gerçekten beklenenin üzerinde mi? Vakaların ne kadarı vaka tanımına uyuyor? Salgının boyutlarının saptanması Zaman: epidemik eğri Yer: harita üzerinde Kişiler: yaş, aşı durumu, cinsiyet, vs Nüfusun bilindiği yerlerde, insidansı hesapla

27 Veri analizi Komplikasyonları belirle
Hastaneye yatırılan vakaların oranı Komplikasyonu olan vakaların oranı Ölümler (vaka ölüm oranı) Gerekirse aşı etkinliğini belirle

28 Aşı etkinliği (AE) AE = ( AşısızAH – AşılıAH ) / AşısızAH
Aşısızlar arasında atak hızı (AşısızAH) Aşılılar arasında atak hızı (AşılıAH) Kaba AE saptanması: “tarama yöntemi” Vakalar arasında aşılıların oranı Aynı bölgede aşı oranı

29 Aşıda yetersizlik AE 12.-15. aylarda: %90-95 AE 9. ayda: ~%80
Soğuk zincir sorunu Aşılamada hata Aşının potensinde düşüklük

30 SalgınaYanıt Gereken tedaviyi sağla ve mortaliteyi azaltmayı hedefle
Salgının boyutlarını sınırla Rutin aşılamayı güçlendir Destek aşılama hizmeti sağla Toplumda kızamık ve kızamık aşısı konusunda duyarlılığı arttır

31 Toplum için bilgi Vurgulanacak konular: Vakaların çok bulaşıcı olduğu
Ciddi vakaların sağlık kuruluşlarına başvurmasında gecikilmemesi Vakaların bildirimi Zamanında aşılamanın önemi

32 Destek aşılama çalışmaları
Hedef yaş grubu: salgının epidemiyolojik durumuna göre değişir Alt yaş sınırı: >6 ay Üst yaş sınırı(yaşa özel atak hızının hızla düştüğü yaş) Vakaların çıktığı bölge ve komşu bölgelerin rutin aşı oranları değerlendirilerek, rutin aşılama hizmetlerinin güçlendirileceği veya silme aşılama yapılacak bölgeler belirlenmelidir. Hızlı uygulama önemlidir. Yüksek aşı oranlarına çabuk ulaşılmalıdır Çalışmalar henüz etkilenmemiş toplumlar ve yüksek risklilerde yoğunlaştırılmalıdır Aşılama yerleri ve planı hazırlanmalıdır

33 Salgın sonrası değerlendirme
Salgın neden oldu? Engellenebilirmiydi? Kızamık sürveyansı ne durumda? Salgına hazırlıklı mıydık? Salgın kontrol çalışmaları nasıl gitti? Aşılama programının yeni hedefleri Yazılı bir rapor hazırla

34 ÖZET Kızamık kontrolu çok yüksek toplum bağışıklığı gerektirmektedir
Bu nedenle 1 doz aşılama yeterli değildir Kızamık salgınını durdurmak güçtür Temel hedef: salgın başlamadan önlemektir

35 Epidemiyolojik veriye dayalı kontrol stratejisi hazırlanmalıdır
Salgını durdurmaya yönelik aşılama hizmeti hızlı olmalı ve öncelik yüksek riskli gruplarla salgının henüz ulaşmadığı bölgelere verilmeli Salgınlar toplumda zamanında aşılamanın vurgulanması için önemli fırsatlara dönüştürülmelidir.

36 Salgın İncelemesi Örneği
(Adana Sağlık Müdürlüğü) KOZAN/ADANA ŞUBAT-2003

37 Kozan 115,000’e yakın nüfusu (ETF) ile Adana’nın en büyük ilçelerinden birisi 2002 yılında: 0-14 yaş nüfusu: 29,140 15-19 yaş nüfusu: 12,236 Merkezde 4, periferde 7 Sağlık Ocağı

38 Yıllara göre kızamık aşı oranları ve bildirilen kızamık vaka sayıları, Kozan 1998-2002

39 Salgını saptamak Kozan ilçesi Merkez 3 nolu sağlık ocağı’nın Aralık 2002 tarihli 017 formunda 24 adet kızamık vakası olduğu görülünce, hemen telefonla bilgi alındı. Sağlık ocağı hekimi ile görüşülerek vakaların epidemiyolojik araştırmalarının yapılıp acilen Sağlık Müdürlüğüne gönderilmesi istendi. 2002 yılı 11 aylık dönemde Adana ili toplam kızamık vaka sayısı 80

40 İlçedeki diğer sağlık ocaklarının Aralık 2002, 017 formlarında bulaşıcı hastalık ihbarı yapılmamıştır. Aynı tarihte Kozan’a komşu diğer ilçelerde de, yapılan görüşmeler sonucunda kızamık vakası görülmediği tespit edilmiştir.

41 16.01.2003 tarihinde Adana Numune Hastanesi’nde Kozan’dan gelen kızamık vakaları olduğu bildirildi.
Aynı gün Kozan’da inceleme yapılmaya gidildi. Vakaların büyük kısmının 3 no lu sağlık ocağı bölgesinde olduğu (Yatılı İlköğretim Bölge Okulu ve Yatılı Anadolu Lisesi), ayrıca 2 no lu sağlık ocağı bölgesindeki öğrenci yurdunda da vakalar olduğu tespit edildi. İlk vakalar 9 Aralıkta saptanmıştı.

42 Öncelikle ilçenin okul aşılarının tamamlanması çalışmaları başlatıldı, Bakanlıktan görüş aldıktan sonra yatılı okullardaki 15 yaş altı öğrencilerin aşılama çalışmalarına da başlandı.

43 Salgının doğrulanması
16 Ocak’ta ilçede görülen 7-17 yaş arası 11 vakadan kan örneği alınarak Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Balcalı Hastanesi’nde kızamık ve kızamıkçık yönünden immünglobulin taramaları yaptırıldı. 17 Ocak’ta çıkan sonuca göre, 11 örneğin, 10 tanesinde kızamıkçık IgG (+) olup sadece 3 tanesinde kızamık IgM (+) idi.

44 Aynı kişilerden bir hafta sonra alınan numuneler, Ankara Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi’nde çalışıldı. Buradan alınan sonuçlarda, kızamık IgM’lerinin hepsinin (+) olduğu görüldü. Aynı tarihte gönderilen idrar örneklerinde, virus izolasyonu için çalışmalar yapıldı ancak sonuçlar (-) olarak bildirildi.

45 Veri toplama 17 Ocak 2003 tarihinde Kozan Sağlık Grup Başkanlığına, Kızamık Olgu İnceleme Formu gönderilerek vakalar hakkında ayrıntılı bilgi toplanmaya başlandı.

46 Epidemiyolojik inceleme sonuçları
Toplam 119 vaka İlçeler: Kozan – 83 Feke – 1 İmamoğlu – 1 Saimbeyli – 3 Aladağ – 1 Seyhan – 16 Yüreğir – 9 Ceyhan – 5

47 Kızamık olgularının döküntü başlangıç tarihine göre dağılımı, 1. 11
Kızamık olgularının döküntü başlangıç tarihine göre dağılımı, , Adana (n=115*) S.M.ne bildirim IgM(+) aşılama başladı *4 vakanın başlangıç tarihi bilinmiyor Kasım Aralık Ocak Şubat Mart

48 Kozan’da saptanan kızamık olgularının yaş gruplarına göre dağılımı—1
Kozan’da saptanan kızamık olgularının yaş gruplarına göre dağılımı— , Kozan, Adana (n=83)

49 Kozan dışında bildirilen kızamık olgularının yaş gruplarına göre dağılımı— , Adana (n=32)

50 Epidemiyolojik inceleme sonuçları
Aşı durumu 52 vaka için biliniyor Aşısız: 20 1 doz: 22 2 doz: 10 (2’si yazılı kayıttan) Komplikasyonlar: Ölüm – 1 İshal – 11 Otit – 2 Pnömoni – 6 Hastaneye yatma – 13 7 vakanın hastane masrafları: milyar TL Kişi başına hastane masrafı: 324 milyon TL

51 2003 sonbaharında yapılması planlanan Kızamık Catch-up aşılama (yakalama) programının Kozan’da uygulanabilmesi için ilimizin görüşü bakanlığa bildirildi. Bakanlığın oluru ile çalışmalara başlandı. Bunun için öncelikle hedef nüfus tekrar gözden geçirildi. 9 ay-14 yaş arasında toplam kişi hedef nüfus olarak belirlendi.

52 Aşı uygulamasına başlamadan önce İlçe Kaymakamı ile görüşülerek bilgi verildi, desteği alındı. İşbirliği yapılacak olan diğer kurum amirlerine de organizasyon hakkında bilgi verildi. İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü ile görüşülerek ilköğretimdeki öğrenci nüfusları alındı. (18.211)

53 Aşı programına öncelikle vakaların ilk görüldüğü yerler olan okullarda başlandı. İlçedeki tüm ilköğretim okullarında öğrenciler aşılandı. (1.-8. Sınıflar) Ayrıca vaka görülen 5 lisede de aşı uygulaması yapıldı. (lise nüfusu 4.336)

54 Hedefimiz olan 29. 130 kişinin 8. 247’si köylerde, 20
Hedefimiz olan kişinin 8.247’si köylerde, ’ü ise merkezde bulunmaktaydı. Köylerde ekipler 4’er kişiden, merkezde ise 2’şer kişiden oluşuyordu. Köyde her ekip 75 aşı/gün, merkezde ise 100 aşı/gün yapacak şekilde organize edildi.

55 Okul aşılamalarında; sınıf listeleri alınıp aşı yapılanlar ve yapılmayanlar belirlendi. O gün sınıfta olmayanların bölgedeki sağlık ocağına gidip aşı yaptırmaları söylendi. Aşı yapılmayan öğrencilerin listesi, bağlı olduğu sağlık ocaklarına da gönderildi.

56 Merkezde okul aşıları bittikten sonra saha çalışmaları başladı
Merkezde okul aşıları bittikten sonra saha çalışmaları başladı. Aşı kampanyasının başladığını yerel TV ve gazetelerden duyan aileler, çocuklarını sağlık ocaklarına getirip aşılarını yaptırıyorlardı. (olumsuz bir tepki alınmadı)

57 Aşı organizasyonunda 11 araç kullanıldı
Aşı organizasyonunda 11 araç kullanıldı. Akaryakıt temininde güçlük vardı. Araçlar; köylerde ve okul aşılamalarında ekiplerle beraber görev yaptı. İlçe merkezindeki saha aşılamalarında, araçlar ekipleri bırakıp daha sonra tekrar aldı. Müdürlükten de araç desteği sağlandı. (10 gün)

58 Kozan ilçesinde programın sağlık personeline anlatımı Sağlık Meslek Lisesinde yapıldı. Toplantıya Kozan’a komşu diğer ilçelerden de sorumlu hekimler davet edildi.

59 Toplantıya katılan Saimbeyli merkez sağlık ocağı hekiminden, bölgelerindeki ilköğretim okulunda da kızamık vakaları görüldüğü bilgisi alınmış ve organizasyona Saimbeyli ilçesi de dahil edilmiştir.

60 29 Ocak 2003 tarihinde Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesinin Çocuk Hastalıkları, Enfeksiyon Hastalıkları ve Halk Sağlığı Ana Bilim Dalı öğretim üyeleri ve asistanlarına program ile ilgili bilgi verildi.

61 30 Ocak 2003 tarihinde Adana merkezindeki sağlık ocağı hekimleri ve hastanelerdeki enfeksiyon ve çocuk hastalıkları uzmanlarına Kızamık Eliminasyon Programı hakkında bilgi verildi. (Toplantıya SSK hastanesi ve Başkent Üniversitesinden de katılım oldu)

62 Kızamık Eliminasyon Programının hekimlere anlatımı sonrasında, kızamık vakalarının günlük olarak Olgu İnceleme Formu aracılığı ile Sağlık Müdürlüğüne bildirilmesi sağlandı. Formlarla tarihi itibariyle toplam 124 vaka bildirildi.

63 Kampanyanın başlangıç günlerinde kullanılan enjektörler pet şişelerde biriktiriliyordu. Bakanlıkla yapılan görüşme sonucunda enjektör imha kutuları gönderildi; bu kutular yaklaşık 100 enjektör alıyordu. Dolan kutular Merkez 2 nolu sağlık ocağında toplanıp, Belediyenin gösterdiği yere gömüldü.

64 Kozan’a komşu diğer ilçelerin de aşı organizasyonu planlandı
Kozan’a komşu diğer ilçelerin de aşı organizasyonu planlandı. Feke, Tufanbeyli, İmamoğlu ve Aladağ ilçelerinde de aşının Nisan ayı başına bırakılması uygun görüldü.

65 Kozan’daki organizasyonda karşılaşılan zorluklar;
Bazı sağlık ocaklarında (özellikle dağlık bölge) personel yetersizliği vardı. Buna bağlı olarak hedef nüfus tespitinde güçlük oldu. İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü’nün konuya duyarlı yaklaşmaması ve hedef öğrenci sayısını doğru olarak verememesi sıkıntı yarattı. Araç sayısı yetersizdi (özellikle dağlık bölgelerde kullanılması gereken arazi tipi araçlar)

66 Akaryakıt problemi vardı
Akaryakıt problemi vardı.(Zamanında ödeme yapılmadığından istasyonlar akaryakıt vermek istemedi, Özel İdare tarafından akaryakıt ödeneği sağlandı) Alkol temininde güçlük yaşandı.

67 Kozan ilçesi aşılama sonuçları (ETF’ye ve il hedefine göre)

68 DENETİM Kozan ilçesinin aşılama çalışmaları bittikten sonra müdürlükten 2, ilçeden 15 olmak üzere toplam 17 denetim ekibi oluşturuldu. İlçe hedef nüfusunun % 3’ü denetlendi. (yaklaşık 900 kişi)

69 Denetim sonucunda 77 çocuğun aşılanmamış olduğu tespit edilmiştir.
Aşı yapılmamış olmasının nedenleri; Okulda aşılanamayan çocukların sağlık ocağına gitmemesi, Ailenin evde bulunamaması, Ailenin, çocuğun hastalığını ileri sürüp aşı yaptırmak istememesi, idi.