MALİYET ve YÖNETİM MUHASEBESİ

... konulu sunumlar: "MALİYET ve YÖNETİM MUHASEBESİ"— Sunum transkripti:

1 MALİYET ve YÖNETİM MUHASEBESİ
Prof.Dr.M.Sema ÜLKER AYYILDIZ

2 Kârlılık ve Likidite beklentileri
MUHASEBENİN AMAÇLARI Bilgi Sistemi İşletme Yönetimi İdare Kontrol Kârlılık Likidite Dış Ortam Kâr Dağıtımı Kârlılık ve Likidite beklentileri İşletme Yönetiminin Kontrolü Alacaklıların korunması Vergi Temel Finansal Tablolar Finansal Muhasebe İşletme İçine Bilgi Veren Muhasebe Sistemi İşletme Dışına Bilgi Veren Muhasebe Sistemi Konsolide Finansal Tablolar Kanunen Kabul edilebilir Uygulama Maliyet ve yönetim Muhasebesi

3 MUHASEBENİN AMAÇLARI VE
BÖLÜMLENDİRİLMESİ İşletme Muhasebesi İşletme İçine Bilgi Vermeye Yönelik Muhasebe ( İnternal Muhasebe) İşletme Dışına Bilgi Vermeye Yönelik Finansal Muhasebe ( Eksternal Muhasebe) Maliyet Muhasebesi Finansal Muhasebe Yatırım Hesaplamaları İşletme Temel Finansal Tabloları Konsolide Finansal Tablolar Fiili Maliyetleme Standart Maliyetleme Fiili günlük kayıt düzeni Finansal Planlama Bütçeler Bütçe Kontrol Ticaret Hukukuna uygun Vergi Hukukuna Uygun U F R S & M 27

4 Maliyet Kavramı ve Sınıflandırılması
Maliyet: Elde edilecek bir mamul veya hizmet karşılığındaki, para cinsinden ölçülebilecek tutardır. Maliyet Muhasebesi : İşletme yönetimine ; 1. Birim maliyetin tespit bilgisi ( stokların ve satışların maliyetine ilişkin) 2.Plan ve bütçelerin hazırlanması ve izlenmesi 3. Faaliyetlerin kontrolü ve performans raporlarının hazırlanması 4. Kısa ve uzun vadeli kararların alınmasında gerekli olan verilerin, bilgi haline getirilmesi amaçlarını taşır.

5 ödeme Faktör maliyeti üretim maliyeti üretilen mamul maliyeti S.M.M Gider

6 Üretim Maliyetleri D.İlk Madde ve Malzeme ( D.HM) D.İşçilik
Genel Üretim Giderleri Birincil Maliyetler Şekillendirme maliyetleri

7 Maliyetlerin Çeşitlerine göre
İlk Madde ve Malzeme giderleri İşçi Ücret ve giderleri Memur ücret ve giderleri Dışardan sağlanan fayda ve hizmetler Çeşitli Giderler Vergi resim ve harçlar Amortisman ve tükenme payları Finansman giderleri

8 Maliyetlerin İşletme Fonksiyonlarına göre Sınıflandırılması
Mamul üretim giderleri Hizmet üretim giderleri Ar/ ge giderleri Pazarlama, satış giderleri Genel yönetim giderleri Finansman giderleri

9

10 Maliyet Rakamının Gerçekleşip , Gerçekleşmemiş olmasına göre
Maliyetleme 1) Fiili Maliyetleme: Tüm üretim faktörleri tutarlarının kayıt ortamına girmiş bulunan fiili maliyet tutarları üzerinden maliyetin belirlenmesi. Teorik olarak mümkün olan fakat pratikte üretime eşzamanlı olarak maliyet çıkarma ihtiyacı nedeni ile faaliyet dönemi içindeki hesaplamalarda kullanılması sorun yaratacağından modifize edilerek kullanılacak sistem “ Ayarlanmış Fiili Maliyetleme Sistemi” dir. Direkt İlk Madde ve Malzeme Gideri fiili, D.İşçilik Gideri fiili, Genel Üretim Gideri ise götürü yükleme şeklinde maliyet tespit edilir. 2)Önceden Tespit : A ) Tahmini Maliyetleme : Maliyetim ne olabilir sorusuna cevap aranan maliyetleme sistemi. B) Standart Maliyetleme : Maliyetim ne olacaktır sorusuna mamul birimi için oluşturulan mamul reçetesinde belirlenen standartlar üzerinden maliyetlerin kayıtlara alındığı izlendiği maliyetleme sistemi.

11 Maliyet Kavramına Verilen Genişliğe Göre Maliyetleme
1- Tam Maliyetleme : Birim maliyet tespit edilirken, maliyet taşıyıcısına tüm üretim faktörlerinden pay verilmesidir. 2- Değişken Maliyetleme : Birim maliyet içerisine sadece değişken maliyetlerin alınıp, sabit üretim maliyetlerinin tümünü faaliyet gideri şeklinde göz önüne alınan maliyetleme sistemidir. Bu durumda stokta kalan mamul maliyeti içinde de sabit maliyet payı bulunmayacaktır. Özellikle kısa vadeli fiyatlandırma kararlarında ve aylak kapasiteyi yeni satış olanakları arayacak şekilde yönetime yardımcı bilgiler üreten maliyetleme sistemidir. 3- Normal Maliyetleme : Değişken maliyetlerin tümü, sabit maliyetlerin ise kapasite kullanım oarnına göre hesaplanmış kısmı mamul maliyetine yüklenir. Boş kapasiteye isabet eden sabit genel üretim maliyetleri Kâr/ Zarar hesabına aktarılır. 4- Asal Maliyetleme : Direkt maliyetleme olarak da isimlendirilen, mamul maliyeti içinde yalnız direkt ilk madde ve malzeme gideri ile direkt işçilik giderini esas alan bir yöntemdir.

12 MALİYET DAVRANIŞLARI Maliyetlerin faaliyet hacmi karşılığında gösterdikleri davranış biçimleri

13 Toplam Maliyet (TL) Üretim Miktarı Birim SABİT MALİYET

14 Toplam Maliyet (TL) Üretim Miktarı Birim DEĞİŞKEN MALİYET

15 Toplam Maliyet (TL) Üretim Miktarı YARI DEĞİŞKEN YARI SABİT

16 Trakya da kurulu bir işletme, İstanbul piyasası için üretim ve satış yapmaktadır.
Fabrikanın üretim kapasitesi yıllık birim gücündedir. İstanbul piyasasına birim satış yapmaktadır. Satış fiyatı 100 TL/b dir. Birim üretim kapasitesinde maliyetleri şöyledir: Değişken maliyetler 60 TL/b Sabit maliyetler TL/yıl İSTENEN : 1.Bu işletmenin İstanbul piyasası faaliyetinin Kâr veya zararı nedir ? 2.Sadece İstanbul piyasası için üretim yapması durumunda Kâr veya zarar durumu nedir? 3.İşletmeye İstanbul piyasa fiyatını etkilemeyecek şekilde Kanada’dan pazarlama maliyetlerini de Kanalı firmanın üstlendiği 70 TL/b fiyat teklifi gelmiştir. İşletme bu fiyatı kabul etmeli midir ? Toplam kârı TL olacak şekilde ne kadar bir karşı fiyat teklifi götürmelidir ?

17 ÇÖZÜM TAM MALİYETLEME SİSTEMİNE GÖRE GELİR TABLOSU ( Birim üretip, Birim satması durumunda ) SATIŞLAR TL (-) SMM değişken sabit Σ üretim maliyeti (-) DSMStok Brüt Satış Kârı TL İŞLETME TL KÂR ELDE ETTİĞİNİ DÜŞÜNMEKTEDİR

18 ASLINDA BU İŞLETME ZARAR DURUMUNDADIR
DEĞİŞKEN MALİYETLEME SİSTEMİNE GÖRE PROFORMA GELİR TABLOSU ( Birim üretip, Birim satması durumunda) SATIŞLAR TL SMdeğişkenMaliyeti Brüt KATKI (-) Sabit maliyet ZARAR ( ) TL

19 6.000 Birim Üretip, 6.000 Birim Satması Durumunda
Proforma Gelir Tablosu SATIŞLAR TL (-) SMM Değişken Sabit ZARAR ( ) TL

20 BAŞABAŞ ANALİZİ GELİR = GİDER 0 KÂR DURUMU ↓ ↓ satış fiyatı
TL MİKTAR BB MİKTARI BB HACMİ GELİRLER GİDERLER BB NOKTASI (0 KAR NOKTASI) GELİR = GİDER KÂR DURUMU ↓ ↓ satış fiyatı x = Sabit Gider + Değ.Gid.x Miktar miktar Satış Fiyatı x Miktar – Değ.Gid x Miktar = Sabit Gider Miktar ( Satış Fiyatı – Değ.Gid.) = Sabit Gider Sabit Gider BBMiktarı = Satış Fiyatı – Değ.Gid.

21 Güvenlik oranı (Fiili Satışlar- BB Satışlar) / Fiili satışlar veya

22 Güvenlik Oranı (Margin of Safety)
Güvenlik Oranı, güvenlik payı hesaplandıktan sonra bulunan orandır İşletmenin zarardan ne kadar uzakta olduğunu ortaya koyar İşletmenin karşılaşacağı zararı, satışları ne kadar arttırmakla karşılanabileceğini gösterir GP = Xfiili - XBBN (X: satış veya üretim miktarı) GO = GP / Xfiili

23 ÜRETİM FAKTÖRLERİ TUTARLARININ TESPİTİ
INPUT OUTPUT ÜRETİM SÜRECİ D.Hammadde D.İşçilik Genel Üretim Giderleri D.Hammadde Maliyetlerinin Tespiti : Stok kartları, Stok Değerleme Yöntemleri İşletme içi Hammadde bilgilerinin işleyişi Satıcı Firma Muhasebe Satın alma- Kalite/Kontrol Ambar Atölye Hammadde istek fişi Hammadde siparişi

24 Has Maliyet ( gerçek parti maliyeti)
Stok Değerleme Yöntemleri Has Maliyet ( gerçek parti maliyeti) Ortalama yöntemleri 1.Basit ortalama 2.Tartılı ( Ağırlıklı ) ortalama 3.Hareketli ortalama İlk giren İlk Çıkar ( FIFO)Yöntemi Son Giren İlk Çıkar (LIFO) Yöntemi En Düşük Fiyatlı ilk Çıkar (LOFO) Yöntemi En Yüksek Fiyatlı İlk Çıkar (HIFO) Yöntemi Direkt- Endirekt İşçilik Ayırımı Doğrudan doğruya mamul birimi ile ilişki kurulan ve kurulamayan işçilikler.

25 Kaptan işletmesi büro tipi çelik iskemle üretmektedir
Kaptan işletmesi büro tipi çelik iskemle üretmektedir. 31 Aralık’ta sona eren faaliyet dönemi içinde birimlik üretime başlanmış, adet üretim tamamlanmıştır tanesi , 300 TL/B fiyat ile satılmıştır. Yarı mamuller hammadde açısından %100, D.işçilik ve genel üretim giderleri açısından % 50 tamamlanmış durumdadır. Direkt işçilik giderleri ve genel üretim giderleri TL olarak; Satış ve Yönetim giderleri toplamı TL olarak gerçekleşmiştir. Vergi gideri aşağıdaki gibi hesaplanmaktadır: Kâr tutarı TL’ya kadar vergi oranı % 20’dir. Kâr tutarının TL’lık kısmını aşan bölümü % 45 ‘lik vergi dilimine tabidir.

26 Hammadde stoklarına ait kayıtlar aşağıdaki gibidir:
Hammadde Alımları 2 Ocak m. 33 TL’dan 10 Mart m TL’dan 15 Haziran m. 37,50 TL’dan 10 Ekim m 45 TL’dan Kullanılan Hammadde 15 Nisan m 10 Ağustos m 5 Kasım m İSTENEN: İlk Giren İlk Çıkar (FIFO) yöntemine göre stoklarını değerleyen bu işletmenin, faaliyet dönemi üretim birim maliyetini bularak Gelir Tablosunu düzenleyiniz.

27 D.Hammadde maliyetleri(FIFO)
STOK KARTI GİREN ÇIKAN KALAN Tarih Açıklama Miktar B.maliy Tutar B.malit B.malyt 02.Oca Satın alınan 600 33 19.800 10.Mar 2000 30 60.000 15.Nis İmalata sevk 400 13200 200 6.600 15.Haz 3000 37,5

28  Tarih  Açıklama Miktar   B.M.  Tutar  Miktar B.M Tutar 10.Ağu İmalata sevk 200 33 6600 2000 30 60.000 800 37,5 30.000 2200 82.500 10.Eki Satın alınan 2500 45 05.Kas 1600 600 22.500 8100 5000 3100

29 D.Hammadde miktar ve tutar dengesi
D.B.D.İ.M.M + Net alışlar m TL. (-)D.S.D.İ.M.M m TL. =üretimde kullanılan m TL.

30 Birim maliyetin tespiti
Mamul DSYM D.İ.M.M B. +200x%100=200 B B. D.İ.G&GÜG B x%50 = 100 B B. Birim başına Maliyetler D.İ.M.M TL/ B = ,96 TL/B. D.İşç.&GÜG TL/4.900 B.= 45 78,96TL/B T.M.M. 78,96 TL/B. X B.= TL

31 DSYM STOK Maliyet Dökümü
D.İ.M.M ,96 TL/B. x 200 B.x %100 = 6.792 D.İşç.&GÜG TL/B. x = 11.292

32 KAPTAN İMALAT ŞTİ. ÖZET GELİR TABLOSU
A- Net satışlar B- Satışların maliyeti Brüt satış kârı C- Faaliyet Giderleri(-) Faaliyet karı veya zararı D- Diğer faaliyetlerden olağan gelir ve karlar E- Diğer faaliyetlerden olağan gider ve zarar(-) F- Finansman gideri(-) Olağan kâr veya zarar G- Olağan dışı gelir ve kar H- Olağan dışı gider ve zarar(-) Dönem kârı veya zararı İ- Dönem karı vergi ve diğer yas. yük. karş.(-) * ,50 Dönem net kârı veya zararı ,50.- * X % X % ,5 ,50

33 Genel Üretim Maliyetleri
Doğrudan doğruya bir mamul birimi ile ilişki kurulamayan ama üretim sürecinde katlanmak zorunda olduğumuz diğer tüm üretim maliyetleri. Fabrika bina kirası Makinelerin amortismanı Endirekt Malzeme Endirekt İşçilik Enerji Tamir Bakım Sigorta Dışardan sağlanan fayda ve hizmetler

34 Genel Üretim Maliyetlerinde Karşılaşılan Sorunlar
Üretim Kapasitesi karşısında Sabit, Değişken, Yarı-Değişken, Yarı-Sabit olma durumları. Aynı anda birden farklı çeşitte üretim yapılması durumunda mamullere yüklenmesi sorunu. Fiili tutarlarının üretim bittikten çok sonra kayıt ortamına alınabilmesi. Birden fazla esas üretim merkezlerinde ve yardımcı hizmet merkezlerinde oluşmaları.Bu oluşumların tespitinde birinci dağıtımın yapılması. Yardımcı hizmet merkezleri genel üretim maliyetlerinin esas üretim merkezlerine yüklenmesi. İkinci dağıtımın oluşturulması.