BBY153 Bilgi Kaynakları (2012)

... konulu sunumlar: "BBY153 Bilgi Kaynakları (2012)"— Sunum transkripti:

1 BBY153 Bilgi Kaynakları (2012)
BİLGİ KAYNAKLARININ TÜRLERİ DanIşma kaynaklarI: BİlGİNİN KENDİSİNİ VEREN - III BBY153 Bilgi Kaynakları (2012)

2 ..Bilginin kendisini veren danışma kaynakları (devam)
→

3 Danışma kaynakları Bilgiyi denetim altına alan, bilgiye eriştiren ve yönlendiren danışma kaynakları Bibliyografyalar Dizinler ve Özler Kataloglar Bilginin kendisini veren danışma kaynakları Ansiklopediler Sözlükler Coğrafi kaynaklar Biyografiler Almanaklar Yıllıklar Rehberler El kitapları Veri tabanları

4 Coğrafi kaynaklar Genelde tek bir kaynak kullanılarak yanıtlanabilecek basit sorular: X kasabası nerededir? Aralık ayında İtalya ne kadar soğuktur? A noktası ile B noktası arası yaklaşık kaç km’dir? Genelde tek bir kaynak kullanılarak yanıtlanabilecek basit sorular: X kasabası nerededir? Aralık ayında İtalya ne kadar soğuktur? A noktası ile B noktası arası yaklaşık kaç km’dir?

5 ..Coğrafi kaynaklar Çoğunlukla belli bir bilgi birikimi gerektiren ve/veya birden fazla kaynak kullanılarak yanıtlanabilecek karmaşık sorular: X ülkesinde iklim ve çevre koşulları nasıl bir yerleşim düzeni yaratmıştır? X ve Y ülkeleri arasındaki anlaşmazlığın sebebi nedir? Jeopolitik konum?.. Sınır anlaşmazlığı?.. Yer altı zenginlikleri?.. Hepsi?.. Çoğunlukla belli bir bilgi birikimi gerektiren ve/veya birden fazla kaynak kullanılarak yanıtlanabilecek karmaşık sorular: X ülkesinde iklim ve çevre koşulları nasıl bir yerleşim düzeni yaratmıştır? X ve Y ülkeleri arasındaki anlaşmazlığın sebebi nedir? Jeopolitik konum?.. Sınır anlaşmazlığı?.. Yer altı zenginlikleri?.. Hepsi?..

6 ..Coğrafi kaynaklar Genel özellikleri:
Her tür kullanıcı bu kaynaklardaki bilgilere ihtiyaç duyabilir. Bu kaynaklar her tür bilgi merkezinde bulunabilir, önemli bir kısmına Internet aracılığı ile de erişilebilir. Genelde bilgiyi görsel olarak verdikleri için grafik nitelikleri çok önemli. Genel özellikleri: Her tür kullanıcı bu kaynaklardaki bilgilere ihtiyaç duyabilir. Bu kaynaklar her tür bilgi merkezinde bulunabilir, önemli bir kısmına Internet aracılığı ile de erişilebilir. Genelde bilgiyi görsel olarak verdikleri için grafik nitelikleri çok önemli.

7 ..Coğrafi kaynaklar Örneğin, basılı bir atlası nasıl kullanırsınız?
Kaynağın baskı kalitesine, renklendirmelerine, şekilsel bütünlüğüne dikkat edilmeli Kaynağın içinde yer alan görsel ögelerde boyut ve ölçekler belirtilmiş olmalı Kaynak güncel olmalı. Yayıncısı yetkin, güvenilir ve tarafsız olmalı Neden tarafsız? Örneğin, basılı bir atlası nasıl kullanırsınız? Basılı coğrafi kaynaklarda mutlaka bir dizin bulunmalı Kaynağın baskı kalitesine, renklendirmelerine, şekilsel bütünlüğüne dikkat edilmeli Kaynağın içinde yer alan görsel ögelerde boyut ve ölçekler belirtilmiş olmalı Kaynak güncel olmalı. Yayıncısı yetkin, güvenilir ve tarafsız olmalı Neden tarafsız? Örneğin, basılı bir atlası nasıl kullanırsınız? Basılı coğrafi kaynaklarda mutlaka bir dizin bulunmalı

8 ..Coğrafi kaynaklar Türleri: Haritalar Atlaslar “Gazetteer”
(≈ yer adları dizini/sözlüğü) Turizm rehberleri Coğrafi ansiklopedi ve sözlükler Coğrafi bilgi sistemleri Türleri: Haritalar Atlaslar “Gazetteer” (≈ yer adları dizini/sözlüğü) Turizm rehberleri Coğrafi ansiklopedi ve sözlükler Coğrafi bilgi sistemleri

9 Coğrafi kaynaklar (Haritalar)
Yeryüzünün tümünün ya da bir parçasının belirli oranlarda küçültülüp işaret ve şekillerle bir düzlem üzerinde gösterimidir. Harita? Yeryüzünün tümünün ya da bir parçasının belirli oranlarda küçültülüp işaret ve şekillerle bir düzlem üzerinde gösterimidir.

10 ..Coğrafi kaynaklar (Harita türleri)
Konularına göre haritalar: Genel haritalar Topografya Haritaları: İzohips (eş yükselti) eğrisi yöntemi ile hazırlanır. Bu haritalardan ölçek, uzunluk, alan ve eğim hesaplamada yararlanılır. Fiziki Haritalar: Yeryüzü şekillerini (dağ, ova, nehir, vs.) gösteren orta ya da büyük ölçekli haritalardır. Siyasi ve İdari Haritalar: Yeryüzünde veya belli bir kıtada bulunan ülkeleri, bir ülkenin idari bölünüşünü, sınırlarını, yerleşim merkezlerini gösteren haritalardır. Bu haritalardan mesafe ve alan bulmada da yararlanılabilir. Duvar ve Atlas Haritaları: Eğitim ve öğretim amacına yönelik haritalardır. Dünya'nın tümünü, kıtaları veya ülkeleri gösterirler. Konularına göre haritalar: Genel haritalar Topografya Haritaları: İzohips (eş yükselti) eğrisi yöntemi ile hazırlanır. Bu haritalardan ölçek, uzunluk, alan ve eğim hesaplamada yararlanılır. Fiziki Haritalar: Yeryüzü şekillerini (dağ, ova, nehir, vs.) gösteren orta ya da büyük ölçekli haritalardır. Siyasi ve İdari Haritalar: Yeryüzünde veya belli bir kıtada bulunan ülkeleri, bir ülkenin idari bölünüşünü, sınırlarını, yerleşim merkezlerini gösteren haritalardır. Bu haritalardan mesafe ve alan bulmada da yararlanılabilir. Duvar ve Atlas Haritaları: Eğitim ve öğretim amacına yönelik haritalardır. Dünya'nın tümünü, kıtaları veya ülkeleri gösterirler.

11 ..Coğrafi kaynaklar (Harita türleri)
Özel Haritalar: belirli bir konu için hazırlanmış haritalardır. Örneğin, Araziden Yararlanma Haritaları: Ekili-dikili alanlar, tarım ürünleri, vb. bilgiler Toprak Haritaları: Bir bölgedeki toprak türleri ve dağılımı hakkında bilgi Ekonomi Haritaları: Dünyanın tamamı ya da bir bölümün ekonomik özellikleri hakkında bilgi Hidrografya Haritaları: Bir bölgenin su potansiyeli ve özellikleri hakkında bilgi İzoterm Haritaları: Bir bölgedeki sıcaklık dağılışı ile ilgili bilgi Jeomorfoloji Haritaları: Bir bölgedeki yüzey şekilleri ile ilgili bilgi Nüfus Haritaları Ülkelerin ya da dünyanın nüfus dağılımı, yoğunluğu, vb. bilgiler Özel Haritalar: belirli bir konu için hazırlanmış haritalardır. Örneğin, Araziden Yararlanma Haritaları: Ekili-dikili alanlar, tarım ürünleri, vb. bilgiler Toprak Haritaları: Bir bölgedeki toprak türleri ve dağılımı hakkında bilgi Ekonomi Haritaları: Dünyanın tamamı ya da bir bölümün ekonomik özellikleri hakkında bilgi Hidrografya Haritaları: Bir bölgenin su potansiyeli ve özellikleri hakkında bilgi İzoterm Haritaları: Bir bölgedeki sıcaklık dağılışı ile ilgili bilgi Jeomorfoloji Haritaları: Bir bölgedeki yüzey şekilleri ile ilgili bilgi Nüfus Haritaları Ülkelerin ya da dünyanın nüfus dağılımı, yoğunluğu, vb. bilgiler

12 ..Coğrafi kaynaklar (Harita türleri)
Ölçeklerine göre haritalar: Büyük Ölçekli Haritalar: Ölçekleri 1/ 'e kadar olan bu haritalarda küçültme oranı azdır. Ayrıntı fazladır. Planlar ve topografya haritaları bu gruba girer. Orta Ölçekli Haritalar: Ölçekleri 1/ ile 1/ arasında olan haritalardır. Ayrıntılar, büyük ölçekli haritalar göre daha azdır. Küçük Ölçekli Haritalar: Ölçekleri 1/ 'dan daha küçük olan haritalardır. Ayrıntı en azdır. Küçültme oranının en fazla, ayrıntının en az olduğu harita türlerindendir. Duvar ve atlas haritaları bu gruba girer. Ölçeklerine göre haritalar: - Büyük Ölçekli Haritalar: Ölçekleri 1/ 'e kadar olan bu haritalarda küçültme oranı azdır. Ayrıntı fazladır. Planlar ve topografya haritaları bu gruba girer. - Orta Ölçekli Haritalar: Ölçekleri 1/ ile 1/ arasında olan haritalardır. Ayrıntılar, büyük ölçekli haritalar göre daha azdır. - Küçük Ölçekli Haritalar: Ölçekleri 1/ 'dan daha küçük olan haritalardır. Ayrıntı en azdır. Küçültme oranının en fazla, ayrıntının en az olduğu harita türlerindendir. Duvar ve atlas haritaları bu gruba girer.

13 Coğrafi kaynaklar (Atlaslar)
Belirli bir alanı ya da bütün dünyayı ele alan, coğrafya, astronomi, dilbilim, gibi bir ya da birkaç konuyu açıklamak için hazırlanmış haritaların derlenmesiyle oluşan yayınlardır. Genel Dünya Atlasları Ülke (Tematik) Atlasları Tarihi Atlaslar Konu Atlasları (din, arkeoloji, çevre, astronomi, vb.) Atlas: Belirli bir alanı ya da bütün dünyayı ele alan, coğrafya, astronomi, dilbilim, gibi bir ya da birkaç konuyu açıklamak için hazırlanmış haritaların derlenmesiyle oluşan yayınlardır. Genel Dünya Atlasları Ülke (Tematik) Atlasları Tarihi Atlaslar Konu Atlasları (din, arkeoloji, çevre, astronomi, vb.)

14 Coğrafi kaynaklar (Gazetteer)
Yerler ya da yer isimleri hakkında danışma bilgisi veren coğrafi sözlük ya da rehberlerdir. Bu kaynaklar atlaslara benzer fakat daha detaylı ve kapsamlı bilgi verirler. Bir harita ya da atlas ile bağlantılı olarak kullanılırlar. Bir ülkenin coğrafi yapısı, bulunduğu bölge, kıta, ülkeye ait toplumsal istatistikler, dağlar, nehirler, yollar gibi fiziksel özellikler ile ilgili bilgi bulunur. Ayrıca yerleşim yerlerinin konumları, yer yüzü şekillerinin boyutları, nüfus, kişi başına düşen milli gelir, okur yazar oranı gibi bilgiler bulunur. Bu bilgiler “gazetteer”da genelde ana başlık altında alfabetik olarak listelenmiş alt başlıklar/girişler şeklinde bulunur. Örnek: Türkiye ve Çevresi Coğrafi Adlar Dizini (Gazetteer): Gazetteer, - Yerler ya da yer isimleri hakkında danışma bilgisi veren coğrafi sözlük ya da rehberlerdir. - Bu kaynaklar atlaslara benzer fakat daha detaylı ve kapsamlı bilgi verirler. - Bir harita ya da atlas ile bağlantılı olarak kullanılırlar. Bir ülkenin coğrafi yapısı, bulunduğu bölge, kıta, ülkeye ait toplumsal istatistikler, dağlar, nehirler, yollar gibi fiziksel özellikler ile ilgili bilgi bulunur. - Ayrıca yerleşim yerlerinin konumları, yer yüzü şekillerinin boyutları, nüfus, kişi başına düşen milli gelir, okur yazar oranı gibi bilgiler bulunur. Bu bilgiler “gazetteer”da genelde ana başlık altında alfabetik olarak listelenmiş alt başlıklar/girişler şeklinde bulunur. Örnek: Türkiye ve Çevresi Coğrafi Adlar Dizini (Gazetteer):

15 Coğrafi kaynaklar (Coğrafi rehber, sözlük ve ansiklopediler)
Turizm rehberleri, turistler ve gezginler için hazırlanmış, ticari ya da tanıtım amaçlı broşürler ya da el kitaplarıdır. Şehir rehberleri bu türün en yaygın kullanılan örneklerindendir. Coğrafi sözlük ve ansiklopediler, coğrafi sözcük ve terimlerin anlamlarını, diğer dillerdeki kullanımlarını, açıklamalarını veren kaynaklardır. - Turizm rehberleri, turistler ve gezginler için hazırlanmış, ticari ya da tanıtım amaçlı broşürler ya da el kitaplarıdır. Şehir rehberleri bu türün en yaygın kullanılan örneklerindendir. - Coğrafi sözlük ve ansiklopediler, coğrafi sözcük ve terimlerin anlamlarını, diğer dillerdeki kullanımlarını, açıklamalarını veren kaynaklardır.

16 Coğrafi kaynaklar (Örnekler)
Genel Harita Örneği (Türkiye-TCKGM)

17 ..Coğrafi kaynaklar (Örnekler)
Google Maps (

18 ..Coğrafi kaynaklar (Örnekler)
Atlas of the World: 19th Edition (Oxford University Press, 2012) “The only world atlas updated annually, guaranteeing that users will find the most current geographic information, Oxford's Atlas of the World is the most authoritative resource on the market. “ Atlas of the World’ün 2012 basımı ““The only world atlas updated annually, guaranteeing that users will find the most current geographic information, Oxford's Atlas of the World is the most authoritative resource on the market. “ ” About the Atlas of the World:

19 ..Coğrafi kaynaklar (Örnekler)
Atlas of the World: 19th Edition (Oxford University Press, 2012) Atlas of the World’ün 2012 basımı

20 ..Coğrafi kaynaklar (Örnekler)
..Atlas of the World: 19th Edition (Oxford University Press, 2012) Atlas of the World’ün 2012 basımında Ülkeler hakkında bilgiler ile Dünyanın yiyecek stokları ilgili bilgilerin yer aldığı bölümler.

21 ..Coğrafi kaynaklar (Örnekler)
..Atlas of the World: 19th Edition (Oxford University Press, 2012) Atlas of the World’ün 2012 basımında yer alan “Geographical Glossary” bölümü ( Geographical Glossary)

22 ..Coğrafi kaynaklar (Örnekler)
..Atlas of the World: 19th Edition (Oxford University Press, 2012) Atlas of the World’ün 2012 basımında yer alan Index to the World Maps bölümü ( Geographical Glossary)

23 ..Coğrafi kaynaklar (Örnekler)
Coğrafi Ansiklopedi ve Sözlükler World Geographical Encyclopedia (McGraw-Hill, 1995) 190’dan fazla ülke için coğrafi, fiziki ve kültürel bilgiler yer alır. Toplam basılı olarak toplam 5 cilt yayımlanmıştır.

24 ..Coğrafi kaynaklar (Örnekler)
GEO-DATA The World Geographical Encyclopedia (Thomson-Gale, 2002) GEO-DATA The World Geographical Encyclopedia adlı kaynağın basılı ve elektronik versiyonları bulunmaktadır. Kapsamlı içeriğinin yanı sıra coğrafik adlar ve tematik konu dizinleri ile oldukça nitelikli bir kaynak olarak kabul edilmektedir.

25 ..Coğrafi kaynaklar (Örnekler)
GEO-DATA The World Geographical Encyclopedia (Thomson-Gale, 2002) GEO-DATA The World Geographical Encyclopedia: “Glossary” Bölümü

26 ..Coğrafi kaynaklar (Örnekler)
GEO-DATA The World Geographical Encyclopedia (Thomson-Gale, 2002) GEO-DATA The World Geographical Encyclopedia: “Index” bölümü

27 ..Coğrafi kaynaklar (Örnekler)
GEO-DATA The World Geographical Encyclopedia (Thomson-Gale, 2002) Kaynağın dizin yapısı, terimleri, kaynağın genel özelliklerinin tanıtımı, vb. bilgileri içeren doküman için tıklayın..

28 ..Coğrafi kaynaklar (Örnekler)
Merriam-Webster's Geographical Dictionary (Third Edition, 2001) Ev, ofis, okul için hazırlanmış bir danışma kaynağı. 54.000den fazla giriş (yer adları, yüzey şekilleri, vb), 250 detaylı harita, Bölgeler, ülkeler ya da şehirler için tarihi bilgiler.

29 ..Coğrafi kaynaklar (Coğrafi Bilgi Sistemleri)
Coğrafi bilgi sistemleri (geographic information systems/GIS) her tür coğrafi bilgiyi göstermek, analiz etmek ya da yakalamak (capture) amacıyla donanım, yazılım ve veriyi birleştirerek çalışan yapılardır. Coğrafi bilgi sistemleri ile ilgili ayrıntılı bilgi için:

30 ..Coğrafi kaynaklar (Coğrafi Bilgi Sistemleri)
İlişkileri, dokuları ya da eğilimleri haritalar, küreler, grafikler ya da raporlar biçiminde görselleştirerek coğrafi verileri görüntüleme, anlama, sorgulama, yorumlamamıza yardımcı olur. Verileri kolaylıkla anlaşılabilir biçimde görselleştirir ve herhangi bir sorunun yanıtını hızlıca verebilmek mümkün olur. CBS genelde her tür sistemle uyumlu biçimde çalışabilir ve her tür sisteme entegre edilebilir yapıdadır.

31 ..Coğrafi kaynaklar (e-haritalar: Google Maps, Bing Maps, …)
Neler yapabilirsiniz: Örneğin New York halk kütüphanesinin yerini bulabilir, üç boyutlu sokak görüntüsünü inceleyip, Flickr’dan gelen fotoğraflarına bakabilirsiniz. Bir yerden bir yere ulaşmak için ayrıntılı yol tarifi elde edebilirsiniz. Mobil uygulamalar sayesinde Harita Uygulamalarını GPS olarak kullanabilirsiniz. Yer adlarını ya da enlem ve boylam bilgilerini girerek herhangi bir lokasyondan atılan tweetleri takip edebilirsiniz. Daha fazlası: Google Maps: Bing Maps Maps Apps: Neler yapabilirsiniz: - Örneğin New York halk kütüphanesinin yerini bulabilir, üç boyutlu sokak görüntüsünü inceleyip, Flickr’dan gelen fotoğraflarına bakabilirsiniz. - Bir yerden bir yere ulaşmak için ayrıntılı yol tarifi elde edebilirsiniz. Mobil uygulamalar sayesinde Harita Uygulamalarını GPS olarak kullanabilirsiniz. - Yer adlarını ya da enlem ve boylam bilgilerini girerek herhangi bir lokasyondan atılan tweetleri takip edebilirsiniz. - Daha fazlası: Google Maps: Bing Maps Maps Apps:

32 Deneyin!! H.Ü. Kütüphanelerinin danışma koleksiyonunda (yer numarası “Ref” kodu ile başlayan kaynaklar) bulunan atlas ve “gazetteer”ları kütüphaneye giderek inceleyin. Dizin mantığı nasıl? Nasıl bilgi buluyorsunuz? Wikipedia’nın Gazetteer maddesinde liselenen ( elektronik gazetteer örneklerini inceleyin. Türkiye ve Çevresi Coğrafi Adlar Dizini (Gazetteer) adlı kaynağı inceleyin: Mashup nedir? Ne tür uygulamaları var, ne işe yarıyor, araştırın. “Google maps” aracılığı ile istediğiniz iki nokta arasındaki uzaklığı bulmayı deneyin… adresinden yararlanarak aşağıdaki soruları yanıtlayın: Coğrafi bilgi sistemleri ile neler yapılabilir? Coğrafi bilgi sistemlerinde analiz nasıl gerçekleştirilir?

33 Kaynaklar ve okuma listesi
Wikipedia (TR & EN). Katz, William. (1987). Introduction to Reference Work: Basic Information Sources (Vol.1, Part 2 & 3). New York: McGraw-Hill. What is GIS Slaytlar hazırlanırken ayrıca aşağıda listelenen bazı yayımlanmamış ders notlarından yararlanılmıştır: Dr. Dilek Köprülü. BBY 103 Bilgi Kaynakları ve Hizmetleri I. Hacettepe Üniversitesi, Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü. Dr. Coşkun Polat. BBY 12 Bilgi Kaynakları ve Hizmetleri I. Atatürk Üniversitesi, Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü. Nevzat Özel. BBY 101 Genel Danışma Kaynakları I. Ankara Üniversitesi, Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü.