METABOLİTLER.

... konulu sunumlar: "METABOLİTLER."— Sunum transkripti:

1 METABOLİTLER

2 Metabolit Nedir? Canlılarda çeşitli tepkimeler sırasında ortaya çıkan ve normal olarak vücutta birikmeyerek başka bileşiklere dönüşen kimyasal bileşikler.

3 Biyokimyasal tetkiklerde önemli metabolitlere bir göz atalım
Plazma ÜRE miktarı Plazma KREATİNİN miktarı TOTAL PLAZMA PROTEİNİ Plazma ALBUMİNİ Plazma BİLİRUBİNİ Plazma SAFRA ASİTLERİ Plazma TRİGLİSERİTLERİ Plazma KOLESTEROLÜ Plazma GLUKOZU Plazma AMONYAK Düzeyi

4 ÜRE Dolaşımdaki amonyağın en önemli kaynağı aminoasitlerin amino azotudur. İnsan vücudu için toksik olan bu madde (amonyak), nontoksik olan üreye dönüştürülür. Bu dönüşüm karaciğerde üre siklusu aracılığı ile olur. Oluşan üre kan dolaşımına verilir ve böbrekler yoluyla atılır. Karaciğer fonksiyonları ileri derecede bozulmuş hastalarda (siroz veya hepatit gibi) amonyak kanda birikir. Bu birikim sonucu genel enerji üretim yollarının ( Sitrik asit siklusu gibi) ara ürünleri (α keto glutarat gibi) tüketilir. Üre böbreklerden atıldığından, klinikte özelikle böbrek fonksiyon testi olarak kullanılır. Arttığı durumlar: Pre-renal sebepler: Yanıklar ve şok, kronik siroz, peritonit, bağırsak tıkanması, dekompanse kalp yetmezliği gibi Renal sebepler: Akut ve kronik nefritler, piyelonefrit ve hidronefroz, börek tüberkülozu gibi Post-renal sebepler:Üreter tıkanmaları (taş,tümör), prostat hipertrofisi, üretra darlıkları Azaldığı durumlar: Karaciğer yetmezliği Karaciğer nekrozu

5

6 Üre Siklusu

7

8 Üre Test Prensibi : Enzimatik, spektrofotometrik, kinetik
Üre, su ve üreaz mevcudiyetinde hidrolize olur ve amonyak ile karbon dioksit açığa çıkar. İlk reaksiyonda açığa çıkan amonyak,glutamat-dehidrojenaz (GLDH) mevcudiyetinde 2-oksoglutarat ve NADH ile birleşir ve glutamat ile NAD+ oluşur. Birim zaman başına NADH absorbansındaki düşüş üre konsantrasyonu ile orantılıdır. Üre konsantrasyonu bulunduktan sonra ÜRE = BUN*2,14 formülünden BUN hesaplanır. ( BUN normal değeri : 5-22 mg/L) Reaksiyon prensibi: Üreaz Üre + 2H2O NH4 + CO2 GLDH 2-Oksoglutarat + 2NH4 + 2NADH L-Glutamat + 2NAD+ + 2H2O Alternatif Yöntem: Enzimatik kolorimetrik metod (Üre. üreaz ile amonyak ve CO2 ye parçalanır. Amonyak alkali ortamda fenol ve hipoklorit ile reaksiyona girerek mavi renkli İNDOFENOL’ ü oluşturur. Kolorimetrede okunan renk şiddeti üre miktarı ile doğru orantılıdır)

9 Üre Numune Serum ve EDTA plazma veya lityum heparinize plazma. Amonyum heparinize plazma kullanılmamalıdır. Serum ve plazmada, °C’de saklandığında7 gün süreyle kararlıdır. Hemolize ve yüksek derecede ikterik numunelerden kaçınılmalıdır. Doğrusallık Test, serum ve plazma için 0, mmol/L ( mg/dL) konsantrasyon aralığında doğrusaldır.

10 KREATİNİN Kastaki serbest kreatin ve diğer dokulardaki kreatin fosfat’ın belli bir oranı (günde %1-2 si) spontan ve geri dönüşümsüz olarak dehidratasyonla kreatinin e dönüşür. Kreatinin, kas kütlesi ile orantılıdır ve günden güne çok az değişiklik gösterir. Böbrek hastalıklarının tanısı ve tedavisinde kullanılan kreatinin ölçümleri, böbrek glomerüler işlevinin değerlendirilmesinde ve böbrek diyalizinin izlenmesinde kullanışlıdır. Ancak, serum düzeyi böbrekteki tahribatın ilk aşamalarına hassas olmayıp, böbrek yetmezliği tedavisi sırasında hemodiyalize kan üre azotundan (BUN) daha yavaş tepki verir. Hem serum kreatinini hem de BUN. prerenal ve postrenal (obstrüktif) azotemiyi ayırt etmekte kullanılırlar. Serum kreatininde bir artış olmadan serum BUN değerinde bir artış prerenal azotemiyi belirlemekte anahtar rol oynar. İdrar akışına obstrüksiyon olan, malignite, nefrolitiyazis ve prostat büyümesi gibi postrenal durumlarda hem plazma kreatinin hem de üre düzeylerinde artış görülecektir; bu durumlarda ürenin geriye difüzyonunun artması nedeniyle BUN için artış daha fazladır. Serum kreatinin hastanın yaşı, vücut ağırlığı ve cinsiyetine göre farklılık gösterir. Bazen, göreceli olarak kas kütlesi azalan hastalarda, kaşetik hastalar, ampütelerde ve yaşlılarda düşüktür. Genellikle normal olarak değerlendirilebilecek bir serum kreatinin düzeyi böbrek fonksiyonlarında bozukluk olma ihtimalini ortadan kaldırmaz.

11

12 Kreatinin Kreatinin, alkalin ortamda pikrik asitle sarı-turuncu renkli bir bileşik oluşturur. 520/800 nm’de değişim hızı numunedeki kreatinin konsantrasyonu ile orantılıdır. Reaksiyon Prensibi Kreatinin + pikrik asit Kreatinin pikrat kompleks Alternatif yöntemler; enzimatik dir. (Kreatininaz, kreatin deaminaz yöntemleri) Numune Serum ve EDTA plazma veya heparinize plazma. 2…25°C’de saklandığında serum ve plazma içinde 7 gün süreyle kararlıdır. Yüksek derecede lipemik numunelerden kaçınılmalıdır. Referans Aralıkları Test Prensibi Spektrofotometrik, kinetik renk testi (Jaffe yöntemi)

13 Kreatinin Arttığı durumlar: Akut ve kronik viral hepatit Karaciğer sirozu Ekstrahepatik kolestaz Hepatosellüler karsinom

14 TOTAL PROTEİN Başlıca örnek tipi:  Serum, EDTA lı veya heparinize plazma Yöntem: Alkalin çözeltideki küprik iyonlar, en az iki peptit bağı içeren proteinler ve polipeptitler ile reaksiyona girerek mor renkli kompleks oluştururlar. Kompleksin nm deki absorbsiyonu numunedeki protein konsantrasyonuyla doğru orantılıdır. Örnek Toplama Özelliği: Hemolizsiz serum

15 Total Protein Klinik Kullanımı: Besinsel durumu ve karaciğer fonksiyonu değerlendirilir. Nefrotik sendrom, malabsorbsiyon, myeloma dahil neoplaziler, waldenstrom makroglobulinemisi, elektroforez sonrası, dolaşımdaki serum protein fraksiyonları ile beraber tanıya gidilir.

16 Total Potein Yükseldiği durumlar: Dehidrasyon, sarkoidozis, kollajen vasküler hastalıklar, multiple myeloma, waldenstrom makroglobulinemisi Azaldığı durumlar: Malnutrisyon, siroz, nefrozis, düşük protein diyeti, aşırı hidrasyon, malabsorbsiyon, gebelik, ciddi yanıklar, neoplazi, kronik hastalıklar Alternatif yöntemler: Biüret yöntemi, direkt fotometrik yöntemler, boya bağlayıcı yöntemler, folin-ciocalteu(lowry) yöntemi, kjeldahl yöntemi, refraktometre, turbidimetrik ve nefelometrik yöntemler

17 ALBUMİN Albumin, molekül kütlesi 66,3 kD olan ve başlıca hepatik parankimal hücrelerden sentezlenen küçük globüler bir proteindir. Albuminin plazma yarı ömrü gündür. Plazma protein kütlesinin %55-65’ini teşkil eder. Albüminin başlıca işlevi, hem vasküler hemde ekstravasküler aralıkta; ikisi arasında dengeyi sürdürecek şekilde kolloid onkotik basıncın sürdürülmesidir. Albumin aynı zamanda serbest yağ asitleri, fosfolipidler, metalik iyonlar, amino asitler, ilaçlar, hormonlar ve bilirubin gibi çok sayıda bileşiği bağlar ve taşır. Albümin konsantrasyonu ölçümleri kalsiyum düzeylerinin anlaşılması ve yorumlanması açısından son derece önemlidir. Çünkü serumda her 1 gr albumin 0.8 mg kalsiyum bağlar. Albumin nutrisyonel durumu izlemek amacıyla kullanılabilir. Ancak prealbumin, albumine göre yarı ömrü çok daha kısa olması nedeniyle nutrisyonel durumu incelemede çok daha değerlidir. Albumin kromozom 4 ün uzun kolu üzerindeki bir gen tarafından kodlanır, her ikiside albuminle yaygın dizi homolojisi paylaşan, α-feto protein ve vitamin D bağlayan globulin genleri ile yakın bağlantıdadır.

18 Albumin Test Prensibi Spektrofotometrik renk testi
Bromkresol yeşili albüminle reaksiyona girdiğinde renkli bir kompleks oluşur. Albümin-BCG kompleksinin absorbansı bikromatik olarak (600/800 nm) ölçülür ve numunedeki albümin konsantrasyonu ile orantılıdır. Reaksiyon Prensibi Albümin + Bromkresol Yeşili Numune Serum ve EDTA plazma veya heparinize plazma Hücrelerden hemen ayrıştırılmalı . Ayrıştırılmamış plazma ve serum numuneleri 2-8 °C de 30 gün °C de ise 7 gün kararlıdır.

19 TOTAL BİLİRUBİN Günlük olarak üretilen bilirubinin %80-85’i yaşlanan eritrositlerin parçalanması ile açığa çıkan hemoglobinden, geriye kalan %15-20’si ise miyoglobin, sitokromlar, katalazlar gibi hem içeren proteinlerin parçalanmasından ve etkisiz eritropoez sonucunda kemik iliğinden kaynaklanır. Bilirubinin üretimi, alımı, saklanması, metabolizması ve salgılanmasındaki adımların bir veya daha fazlasını etkileyen çeşitli hastalıklar bulunmaktadır.

20 Total Bilirubin Test Prensibi. Spektrofotometrik renk testi
Kararlı bir diazonyum tuzu olan 3,diklorofenildiazonyum tetrafloroborat (DPD), konjuge bilirubinle doğrudan ve konjuge olmayan bilirubinle bir hızlandırıcı (kafein) mevcudiyetinde azobilirubin oluşturacak şekilde reaksiyona girer. 540 nm’deki absorbans toplam bilirubin konsantrasyonu ile orantılıdır. Reaksiyon Prensibi Kafein Bilirubin + DPD Azobilirubin Alternatif yöntem Hızlandırıcı olarak alkol veya metanol kullanılan yöntemlerdir. Bu gün bu yöntemler kullanılmamamaktadır.Çünkü hızlandırıcı olarak kafein kullanılması referans bir HPLC yönteminin verdiği serum bilirubin sonuçları kadar güvenilir sonuçlar verir. Numune Serum ve EDTA plazma veya heparinize plazma. Numuneler ışıktan korunmalıdır. Hemolize numunelerden kaçınılmalıdır. Serum ve plazmada 2…8°C’de saklandığında 7 gün, 15…25°C’de saklandığında ise 1 gün kararlıdır.

21 Trigliseridler Gliserol +3 adet Yağ Asidi

22

23

24 GLUKOZ Test Prensibi Glikoz, adenosin trifosfat (ATP) ve magnezyum iyonlarının mevcudiyetinde heksokinaz (HK) tarafından, glikoz-6-fosfat ve adenosin difosfat (ADP) açığa çıkaracak şekilde fosforilatlaştırılır. Glikoz-6-fosfat dehidrojenaz (G6P-DH), glikoz-6-fosfatı spesifik olarak glikonat-6-fosfata oksidize eder ve NAD+ eş zamanlı olarak NADH’ye indirgenir. Absorbansta 340 nm’deki artış numunedeki glikoz konsantrasyonu ile orantılıdır.

25

26 Glukoz Alternatif yöntemler: -Glukoz Oksidaz Yöntemi:
Glukoz oksidaz yöntemleri BOS glukozu ölçümü için uygundur. İdrar, peroksidaz reaksiyonunu yalancı olarak düşük sonuçlar oluşturarak etkileyen maddeleri (ürik asit gibi) yüksek konsantrasyonlarda içerir. Bu nedenle glukoz oksidaz idrar ölçümlerinde kullanılmamalıdır.

27 Glukoz Glukoz Dehidrogenaz Yöntemi:
Reaksiyon, sık kullanılan antikoagulanlardan ve serum içinde normal olarak bulunan maddelerden gelen etkileşimi göstermediğinden yüksek derecede özgüldür ve hekzokinaz yöntemiyle çok yakın sonuçlar elde edilmesini sağlar.

28 KOLESTEROL Kolesterol, tüm vücutta sentezlenmekte olup hücre membranları ve lipoproteinlerin temel bir bileşenedir ve ayrıca steroid hormonları ile safra asitlerinin sentezi açısından bir prekürsör işlevi görmektedir. Koroner risk itibariyle toplam kolesterol konsantrasyonunun bireysel kestrimsel değeri düşüktür. Kolesterol esas olarak her ikiside lipid düzensizlikleri patogenezinde tutarsız bir rol oynayan iki lipoprotein sınıfında (LDL ve HDL) taşınmaktadır. Bu nedenle toplam kolesterol konsantrasyonları yanlızca lipoprotein mekanizmasına ilişkin başka laboratuvar incelemelerinin yapılması gerekip gerekmediğini gösteren bir taban seviyesi sunar.

29

30 HDL Toplam serum kolesterolün yaklaşık %25’i HDL fraksiyonunda taşınır. Kolesterolün periferal dokudan alınıp karaciğere taşınmasının ateroskleroz plaklarının oluşumuna karşı koruyucu bir faktör olarak işlev gördüğü iddia edilmiştir. Bu nedenle HDL kolesterol belirlemesi ayrı ayrı kolesterol belirlemelerinin yorumlanması açısından son derece önemlidir. Düşük HDL-kolesterol, toplam kolesterol konsantrasyonundan bağımsız bir risk faktörüdür ve koroner kalp hastalığı riski itibariyle son derece kestirimseldir. HDL-kolesterol ateroskleroz riskinin erken belirlenmesinde kullanılır ve ayrıca lipid düşürücü ilaçlarla tedavi edilen bireylerin izlenmesinde de kullanılabilir.

31

32

33 LDL LDL-kolesterol (LDL C), VLDL üzerindeki lipoprotein lipazın eylemi yoluyla oluşturulan LDL molekülünün en büyük kısmını meydana getirir. LDL-kolesterol, koroner kalp hastalığının (CHD) gelişiminde önemli bir rol oynar. Yüksek LDL-kolesterol ve yüksek trigliserid düzeyleri kombinasyonunun özellikle yüksek bir risk oluşturduğu tüm lipid ve lipoprotein değişkenlerinin koroner ölümlülüğü ile en güçlü ilişkiye LDL-kolesterol sahiptir. LDL-kolesterol değerlendirmesi ateroskleroz riskinin erkenden belirlenmesine olanak tanır ve tedavi sırasında lipid düzeyinin düşürülmesine verilen cevabı belirlemek için kullanılabilir. Yüksek LDL-kolesterol düzeyleri, yüksek kardiyovasküler risk ve kalıtsal hiperlipidemi ile ilişkilendirilir. Malabsorpsiyon ve beslenme bozukluğunda düşük LDL-kolesterol düzeyleri görülebilir.

34