Termal Konfor Şartları ve Ölçümleri

... konulu sunumlar: "Termal Konfor Şartları ve Ölçümleri"— Sunum transkripti:

1 Termal Konfor Şartları ve Ölçümleri
İş Sağlığı ve Güvenliği Yüksek Lisans Programı İSG Yüksek Lisans Öğrencisi Tuna TOKUÇ

2 Ders Konusunun Hedefi Termal Konfor Şartları ve Ölçümlerini
İnsanın Ortamla Isı Alış Verişine Etki Eden Faktörlerini Termal Konfor Şartlarının Olumsuz Etkilerinden Korunma Yollarını bilir durumda olacaksınız.

3 İçindekiler Kısaca işleyeceğimiz konular şöyledir; Termal Konfor
Termal Konfor Şartları ve Ölçümleri Termal Konfor Standardı (TS EN 27243) Termal Konfor Şartlarının İnsan Üzerindeki Etkileri Termal Konfor Şartlarının Olumsuz Etkilerinden Korunma Yolları

4 Termal Konfor Termal Konfor nedir?
Herhangi bir ortamda bulunan bir kişinin sıcaklık, nem, radyant sıcaklık, hava akış hızı etkenlerinin bir bileşimi olarak bedensel anlamda hissettiği konfordur. . Bir işyerinde termal konfor denilince; o işyerinin atmosferinin sıcaklığı, nemi, hava akım hızı ve radyant ısı akla gelmektedir. Termal konfor şartlarının uygun olmaması durumunda öncelikle bedensel rahatsızlık, uygun olmayan termal konfor şartlarının uzun süre devam etmesi halinde de ruhsal rahatsızlıklar (stres) söz konusu olabilmektedir. Çalışma ortamlarındaki ısı etkilenmeleri ve konforsuz ortam şartları, iş kazalarının artmasına ve üretimin azalmasına bir başka değişle verimin düşmesine sebep olmaktadır.

5 Termal Konfor Şartları
Hava sıcaklığı, Havanın nem yoğunluğu, Hava akım hızı, Radyant ısı.

6 Hava Sıcaklığı: Çalışma hayatında, çalışanları olumsuz yönde etkileyen fiziksel faktörlerden biri de, iş yeri ortamının sıcaklığıdır. Sıcaklık: Bir standarda göre, bir cismin ne kadar soğuk, serin ve ılık olduğunu ifade eden niceliğe denir. Serbest yaşam için insan kapasitesini oluşturan ve fizyolojik gereksinmeler dediğimiz, insan vücudunun ısı alış verişi, oksijen, tuz ve asit-baz dengesi gibi bazı fiziksel ve kimyasal faktörlerin belli sınırlar içinde sürekli stabilize göstermeleri gerekir. Örneğin, insan vücudunun sıcaklığı °C arasında değişmezlik gösterir. Bu durum vücut ile çevre arasındaki ısı alışverişi ile sağlanır. Isı dış çevrede devamlı olarak bulunan bir çeşit enerjidir. Normal koşullarda havanın kuru termometre ile ölçülen sıcaklık derecesi hava sıcaklığı hakkında bir fiziksel ölçüdür. Sıcaklık yönünden iş yerleri nemli ve kuru sıcaklık olarak da sınıflandırılabilir.

7 Havanın Nem Yoğunluğu:
Sıcaklık yanında nemin de etkisi oldukça önemlidir. Havadaki nem miktarı mutlak ve bağıl nem olarak ifade edilir. Mutlak nem; birim havadaki su miktarını ifade eder. Bağıl nem ise; havadaki nem miktarının, aynı sıcaklıkta doymuş havadaki mutlak nemin yüzde kaçını ihtiva ettiğini gösterir. İş sağlığı ve güvenliği yönünden bağıl nemin değeri önemlidir. Bir iş yeri ortamının bağıl nemi değerlendirilirken, sıcaklık, hava akım hızı gibi diğer şartların da değerlendirilmesi gerekir. Ancak, genel olarak herhangi bir iş yerinde bağıl nem %30 ile %80 arasında olmalıdır. Yüksek bağıl nem, ortam sıcaklığının yüksek olması durumunda bunaltır, düşük olması durumunda ise üşüme ve ürperme hissi verir.

8 Hava Akım Hızı: İş yerinde oluşan kirli havanın dışarı atılması ve yerine temiz havanın alınması için ortamda uygun bir havalandırmanın, dolayısıyla uygun bir hava akımının olması gerekmektedir. Nemli sıcaklığa kâğıt, tekstil, konserve ve yeraltı maden işletmeleri gibi yerlerde rastlanır. Kuru sıcaklığa ise; demir-çelik, lastik, cam ve çimento sanayinde rastlanmaktadır. Sıcaklığın derece olarak artması veya azalması yanında, nemin ve hava akım hızının durumu da sıcaklığın etkisini artırır veya azaltır. Bu üç değişkenin farklı birleşimlerini kişi aynı sıcaklık duygusu olarak hissedebilir. Örneğin; 37 ºC sıcaklık, %10 nem ve 3 m/s hava akım hızı ile 27 ºC sıcaklık, %75 nem ve 0,1 m/s hava akım hızı, sıcaklık duygusu bakımından eşdeğer olabilir. Yani bu iki farklı durumun kişi üzerindeki etkisi aynıdır. Hava sıcaklığı, nemi ve hava akım hızının beraberce oluşturduğu sıcaklık etkisine “effektif sıcaklık” denir.

9 Radyant Isı: İletimi için maddesel bir ortama gerek olmayan ısı türüdür. Radyasyon enerji ya dalga biçiminde ya da parçacık modeli ile yayılır. Bu ısı türünü havalandırma ile kontrol etmek mümkün değildir. Radyant ısıdan korunmak için, koruyucu siperler kullanılabilir ya da sıcak cisimlerin yüzeyleri, ışıma özelliği zayıf maddelerle boyanabilir/kaplanabilir. Maden eritme, cam vb. sektörlerde bu tip radyant ısı maruziyetine rastlanmaktadır. İnsanların, çalışma ortamından önemli ölçüde etkilendiği düşünüldüğünde ortamın sıcaklık değeri, nemi vb. termal şartların çalışan üzerindeki negatif etkileri mutlaka göz önüne alınmalıdır. Çalışma ortamından negatif etkilenen kişinin dikkatinde azalma ve psikolojik olarak etkilenme sonucu kazaların yaşanmaması için ortam koşullarının sıkı takip edilmesi gerekmektedir.!!!

10 Termal Konfor Standartı (TS-EN 27243)
Termal Konfor Ölçümü’nde TS EN Sıcak Ortamlar – Wbgt (yaş – hazne küre sıcaklığı) İndeksine Göre Isının Çalışan üzerindeki Baskısının Tahmini. Bu standart, endüstriyel bir ortamda kolayca kullanılabilen, sıcak bir ortamda bir kişinin maruz kaldığı ısı baskısını değerlendiren ve hızlı teşhise izin veren bir metodu kapsar.

11 Hava Sıcaklığının Ölçülmesi
Termal Konfor Şartları ve Ölçümleri Hava Sıcaklığının Ölçülmesi En çok kullanılan cihaz, -5ºC ila +50ºC aralı, normal civalı termometrelerdir; çok sıcak işyerleri için +100ºC’ye kadar ölçme yapabilen termometre, çok soğuk işyerleri için -30ºC’a kadar ölçebilen alkollü termometreler kullanılır. Ölçme sırasında termometreler hiç bir zaman elde tutulmamalı, ya asılı bulunmalı ya da bir mantar veya lastik tapa üzerine (haznesi açıkta kalacak şekilde) yerleştirilmelidir. Termometrenin haznesi radyant ısıya karşı silindir şeklinde metal bir muhafaza ile korunmalıdır; izabe fırını, cam işleri, dökümhane gibi, termal radyasyonun çok olduğu yerlerde bu muhafaza arası bir yalıtkan ile ayrılmış içiçe iki metal silindirden oluşmuştur. Metal muhafaza hazneye kesinlikle değmemeli, hazne ile koruyucu arasında yeterli hava hareketi sağlayacak bir aralık bulunmalıdır. Radyant ısının önemli bir faktör olduğu yerlerde, hava sıcaklığını ölçmek için kuru termometreler öngörülmelidir.

12 Hava Bağıl Nemin Ölçülmesi
Termal Konfor Şartları ve Ölçümleri Hava Bağıl Nemin Ölçülmesi Havanın bağıl nemini tayin için en basit yöntem psikrometrik metoddur. Psikrometre basit bir cihazdır. Cihaz bir ayak veya çerçeve üzerine tutturulmuş iki tane eşdeğerli termometreden oluşur; bunlardan birinin haznesi ölçme sırasında kuru bırakılır diğeri su ile ıslatılmış bir beze sarılır.

13 Hava Akım Hızının Ölçümü
Termal Konfor Şartları ve Ölçümleri Hava Akım Hızının Ölçümü İş yerlerinde daima bir miktar hava akımı bulunur. Bu hava akımı (vantilasyon sistemine göre ) tek veya çok yönlü olabilir. Akım hızı da 0.2 m/s ila 5.0 m/s arası bazen de daha çok olabilir. Hava akım hızını ölçmek için en çok kullanılan alet pervaneli anemometre (hava akım hızı ölçü aleti) dir. Çok düşük hava akım hızlarını ölçmek için ısıtılmış – elementli anemometreler veya katatermometreler kullanılması daha uygundur.

14 Termal Konfor Şartları ve Ölçümleri
Radyant Isı Ölçümü Çevredeki yüzeylerin etkin sıcaklığı ya bir çift katatermometre (çıplak ve gümüş hazneli) veya glob- termometre ya da özel bir cihaz olan radiometre ile ölçülebilir. Glob -termometre; ince metalden yapılmış yüzeyi mat siyaha boyanmış 10 – 15 cm çapında, içi boş bir küredir. Globu bir yere tutturabilmek için bir askısı ve içine termometreyi yerleştirebilmek için boynunda bir açıklık vardır.

15 Termal Konfor Bölgesi Çalışma için ideal sıcaklık ve nem koşullarını gösterir. Termal konforu etkilemekte olan çevresel faktörler havanın sıcaklığı, radyasyon sıcaklığı, hava akım hızı, hava nemi olarak sıralanır.

16 Sıcaklık, Hava Akımı ve Nemin Etkileri
Termal Konfor Şartlarının İnsan Üzerindeki Etkileri Sıcaklık, Hava Akımı ve Nemin Etkileri Vücut ısısını kontrol eden büyük faktör çevre ısısıdır. Isı arttıkça sinir sistemi etkilenir, kas kuvveti düşer, nabız yükselir, yorgunluk artar, ağrılı kas krampları oluşur, baş ağrısı, mide bozuklukları, iştah azlığı, uykusuzluk vb. değişiklikler oluşabilir. Soğuk, özellikle nemli ortamdaki hareketsizliklerde ayaklar ıslak ve sıkı giydirilmişse daha fazla etkili olur. Isı azaldıkça ayaklarda şişme, kızartı, yanma, eklem romatizması gelişebilir. Uygun olmayan termal konfor şartlarında daha yavaş çalışmayla verimlilik azalır, iş kazalarının oranı artar. Dolaşım bozuklukları, el becerilerinin azalması, soğuk algınlığı, üşüme, kas ve eklem hastalıkları, genel bezginlik ve iş hevesi kayıpları oluşabilir. Çevre sıcaklığı ve nemin artması, çalışan personelin kalp yükünü arttırır. Düşük sıcaklık değerleri ise parmak esnekliği ve hassasiyetini önemli oranda azaltır.

17 Termal Konfor Şartlarının Olumsuz Etkilerinden Korunma Yolları
İstenmeyen Hava Koşullarına Karşı Alınabilecek Önlemler Uygun bir ısıtma sistemiyle iş yerinin istenen düzeyde ısıtılması ilk yapılacak iştir. Fabrikanın ısıtma düzeyini yörenin , iklim koşulları, içinde bulunan mevsim, yapının tipi, yapılan işin gerektirdiği kas çalışması (ağır iş, hafif iş), üretim süreci ve işçilerin giyinme alışkanlıkları belirleyecektir. Olanaklar elverdiği ölçüde uygun yerlere yerleştirilmiş çok sayıda ufak ısıtıcılardan yararlanılmalıdır. Isıtıcılar , havalandırma deliklerinden ve pencerelerden gelen havanın, içeride çalışanlara gelmeden önce ısıtılmasını sağlayacak biçimde yerleştirilmelidir. Fabrika daha kurulurken iyi bir yalıtıcı malzeme ile çatı ve kuzeye bakan duvar yalıtılmalıdır. Çalışanlara uygun giysiler verilmelidir. Kullanılacak baretlerin içi kulakları, alnı ve hatta gerekirse ağzı da kapatabilecek türde kapşonlu/miflonlu olmalıdır. Kullanılan iş eldivenleri soğuğa karşı uygun yalıtımı/izolasyonu sağlamalıdır.

18 Termal Konfor Şartlarının Olumsuz Etkilerinden Korunma Yolları
Havalandırma Isı kontrolü için havalandırma yerel aspirasyonla veya genel olarak yapılır. Aspirasyonlu havalandırma; ısı kaynağını kısmen kapatmanın olası olduğu durumlarda fazla ısı, fazla nem veya her ikisinin de yok edilmesi için kullanılabilir. Fırın veya bazı ocaklarda doğal çekiş veya cebri çekiş ısı fazlasının iş yerine girmesini önleyebilir. Genel havalandırma; lokal havalandırma sistemlerinin uygulanamadığı durumlarda ısı kontrolünde kullanılır. Bu sistemin temeli yeterli miktarda uygun sıcaklıkta yeterli bağıl nemi içeren ve kirleticilerden arınmış temiz havanın işçilere temin edilmesidir. Uygulamada, genel havalandırma bile “normal koşullarda” (örneğin yüksek ısı ve nem kaynaklarının, hava kirleticilerinin olmadığı odalarda) iş yerinin büyüklüğüne, çalışan kişilerin sayısına ve yapılan işin temizliğine bağlı olarak değişir.

19 BENİ DİNLEDİĞİNİZ İÇİN
TUNA TOKUÇ BENİ DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİM.