Daha önce depolanmış gevşek sediment yüzeyleri üzerinde akan akışkanlarca erozyona uğratılarak kesitleri U veya V şeklinde olan ve belirli bir mesafede.

... konulu sunumlar: "Daha önce depolanmış gevşek sediment yüzeyleri üzerinde akan akışkanlarca erozyona uğratılarak kesitleri U veya V şeklinde olan ve belirli bir mesafede."— Sunum transkripti:

1

2 Daha önce depolanmış gevşek sediment yüzeyleri üzerinde akan akışkanlarca erozyona uğratılarak kesitleri U veya V şeklinde olan ve belirli bir mesafede izlenebilen yapılar oluştururlar. Bu erozyonal kanallar çeşitli şekil ve büyüklükte olabilir. Bazı kanallar birkaç santimetre genişlikte ve birkaç metre uzunluktadır. Büyük akarsu kanalları ve gelgit kanalları da erozyonal kanallardır.Ancak sedimanter yapı başlığı altında incelenmezler. Kanal yapıları

3 Fluvial channel eroded into parallel-bedded floodplain sediments. Roger Suthren. Near Capitol Reef NP, Utah

4 fluvial channel The red sediments are predominantly fine-grained floodplain sediments, in which soils developed soon after deposition. The light-coloured unit is a sandstone- and conglomerate-filled channel, cut by the river into its floodplain. Move your cursor over the image to see the outline of the channel. image credit: Roger Suthren. Paleocene. Arques, Aude, S France

5 Kanal dolgu sedimentleri genel olarak çevresindeki sedimentlerden farklıdır. Genel olarak kanalın tabanına yakın yerlerde çamur parçacıkları, çakıllar, bloklar, hayvan kabukları, bitki artıkları gibi iri taneli malzemeler kanal artık çökelleri olarak birikir. Kanal dolgu sedimentleri genelde kumlu olmasına rağmen, bazı durumlarda çamurlu sedimentlerle de doldurulabilir. Kanalların içinde değişik sedimenter yapılar bulunabilir. Küçük akıntı rippleri oldukça yaygındır. Horizantal laminalaşma bölgesel olarak yaygın olabilir.

6 Bir kanal üç şekilde doldurulabilir (McKee, 1957). 1- Horizantal tabakalarla : Bu şekil doldurulma, su altında kalmayan kanallarda yaygındır. Bir akarsuyun sediment yükündeki artma ya da akarsu hızındaki azalmadan dolayı sedimentler kanalın tabanına biriktirilir. Su seviyesi kanal içindedir.

7 2- Yaklaşık olarak kanal şekline uyan tabakalarla : Tabakalar kanalın tüm kesitinde uniform ve eşit kalınlıklarda olabilir ya da kenarlara doğru yanal olarak incelir. Bu tip kanal dolguları genelde tamamen su altında kalmış kanallarda gözlenir.

8 3- Eğimli olarak duran asimetrik tabakalarla : Bunlar kanal üzerinde diyagonal olarak akan akıntılar tarafından doldurulur. Gelgit zonlarında, gel-git düzlüğünün su altında olduğu zaman ve su akıntısının yüzey morfolojisinden çok su derinliğindeki farkla kontrol edildiği zaman diagonal olarak dolmuş kanallar yaygın dolarak gözlenir.

9 Genel olarak kanal dolgu sedimentlerinin en üst tabakaları paralel tabakalıdır ve üstteki sedimentlere dereceli olarak geçer, diğer durumlarda kanal dolgu sedimentleri ile üzerleyen sedimentler arasındaki dokanak erozyonaldir. Kanallar akıntı yönüne paraleldir. Bu kanalların akarsu ve gel-git kanallarından farkı, onların düzgün olmaları ve birbirlerine ve diğer oluşuklara paralel olmalarıdır.

10 Kaval yapılar kesik uzamış çukurlardan oluşur. Çukurun akıntının ters yönündeki ucu derin ve diktir, akıntı yönünde sığlaşarak sediment yüzeyine geçerler. Kaval yapıları yumuşak çamurlu sediment yüzeylerinde gelişir. Fakat genelde üzerleyen kumlu tabakaların altlarında kalıplar ( moldlar) şeklinde korunurlar. Kaval Yapılar (Flute Casts)

11 Kaval yapıları tabaka alt yüzeylerinde yarım koni şeklindeki kabartılar şeklinde gözlenir. Kaval yapılar boy, şekil ve tabaka altındaki dağılımları açısından çok farklılıklar gösterirler. Kaval yapıların boyları birkaç santimetreden 1 metreye kadar değişebilir. Kaval yapılarının kendileri yapısız gibi görünür. Fakat dikkatlice kesildikleri zaman çoğu, çok küçük ölçekte çapraz tabakalanma gösterebilir. Çapraz tabakalanmanın akıntı yönü akıntını geldiği yön ile uygunluk gösterir.

12 Kaval yapıları

13

14 Current crescents, flute casts and some groove casts, foot ruler for scale. The current crescent is the large curved structure at centre. Paleoflow from lower right to top left. Gaspe (Devonian)

15 Flute casts seen on the base of an upturned sandstone block. The flutes have noses that point towards the right, indicating flow from right to left. Scale 50 cm long. Carboniferous, Chimney Corner, Cape Breton.

16

17 Akıntı yönünde duran ya da akıntı ile hareket ettirilen cisimlerin sediment yüzeyi üzerinde oluşturdukları tüm yapılar alet yapıları olarak adlandırılır. Bu yapılar silttaşı-şeyl üzerine gelen kumtaşları ve bazı kireçtaşı tabakalarının tabanında korunmuş olarak gözlenir. Alet yapıları orijinal olarak çamurtaşı ya da silttaşı tabakaları üzerinde aletler tarafından geliştirilen oluk, çöküntü ve oyukların sonradan kum tarafından doldurulmasıyla oluşur. Alet yapılarının bazıları yumuşak çamurlu sedimentlerin yüzeyinde kanal ve oluk şeklindeki erozyonal yapılardır. Bununla beraber alet yapıları gerek plan görünüşte gerekse kesitlerinde şekil olarak düzensizdirler. İdeal konumlarda yapının akıntı yönündeki ucunda yapıyı yapan aleti bulmak mümkündür. Bu aletler çakıl, odun ve bitki kırıntıları, havan kabuk ve balık iskeletleridir. Alet Yapıları (Tool marks) :

18

19 Bir akışkanın tabanında bulunan farklı objeler akıntıyla hareket ettirilebilir. Alet yapıları esas olarak hareket eden aletin şekli ve boyutuna, taşınmanın şekline ve sediment yüzeyinin tabiatına bağlı olarak değişik şekillerde gelişir. Alet yapılarının şekli genelde aletin ne şekilde hareket ettiklerine bağlıdır. Yani aletler sürükleniyor mu, yuvarlanıyor mu yada atlayarak mı hareket ediyor. Bununla beraber farklı biçimlerde hareket eden aletler benzer yapılar oluşturabilir. Genel olarak alet yapılarının ana hatları oldukça belirgindir.

20 Tool marks et groove marks dans un grès fin. Flysch éocène, Kotli, Istrie (Croatie).

21

22 Racetrack Playa, Death Valley National Park. an impressive track in the dried playa mud made by the stone that is situated at the end of the track.

23 Dzulynski and Sanders (1962) alet yapılarını iki kısma ayırmıştır. A-Kesintisiz yapılar: Tabanda sürekli olarak sürüklenen aletlerin oluşturduğu yapılardır. Oluk yapıları en iyi örnektir. B-Kesintili yapılar: Akıntıyla hareket eden aletlerin sediment yüzeyine aralıklarla değmesiyle oluşturulan belirgin kısa yapılardır. Bu yapılar tek yada setler şeklinde düzenlenmiş olabilirler. Saplanma yapıları, sıçrama yapısı, süprülme yapıları ve yuvarlanma yapıları bu tür yapılara örneklerdir. Aletler tarafından oluşturulan çizgisel yapılar akıntının yönünü vermezler sadece akıntının doğrultusunu gösterirler. Ancak alet yapısını oluşturan alet belirlenirse akıntı yönü belirlenebilir.