TÜTÜN KULLANIMI; KADINLAR AÇISINDAN NASIL BİR RİSK?

... konulu sunumlar: "TÜTÜN KULLANIMI; KADINLAR AÇISINDAN NASIL BİR RİSK?"— Sunum transkripti:

1 TÜTÜN KULLANIMI; KADINLAR AÇISINDAN NASIL BİR RİSK?
Prof. Dr. Dilek ASLAN HÜTF Halk Sağlığı AD. HUKSAM Yönetim Kurulu Üyesi

2 DÜNYADA TÜTÜN ÜRÜNLERİ..
Sigara Nargile Pipo Puro Bidi Snuf Snus Guthka Sarma tütün Tütün çiğneme …. 1. 2. World Health Report 2008, Primary Health CarNow More Than Ever. WHO publications, 2008. 3. Tobacco: Deadly in any Form of Disguise.WHO,

3 Tütün epidemisinin basamakları
EVRE 2 EVRE 1 EVRE 3 EVRE 4 Sigara içme sıklığı (%) Erkek Sigara içme sıklığı (%) Kadın Ölüm hızları (%) Erişkinlerde sigara içme sıklığı (%) Ölüm hızı (%) Erkek Ölüm hızı (%) Kadın Sahra altı Afrika Çin Japonya Güney-doğu Asya Latin Amerika Kuzey Afrika Batı Avrupa İngiltere Amerika Kanada Avusturalya Batı Avrupa Güney Avrupa Latin Amerika Evre 1-Tütün kullanma sıklığı az (%20 civarlarında). Evre 2-Tütün kullanma sıklığı erkeklerde %50’lere ulaşmakta. Evre 3-Tütün kullanımına bağlı hastalık ve ölümlerde yükselme Evre 4-Tütün kullanma sıklığı azalmakta Esson KM, Leeder SR. The Millennium Development Goals and Tobacco Control. An Opportunity for Tobacco Control. WHO, Switzerland, 2004.

4 “kadınlar erkekler gibi sigara içtiklerinde erkekler gibi ölecekler”..
Tütün epidemisinin basamakları “kadınlar erkekler gibi sigara içtiklerinde erkekler gibi ölecekler”.. “when women smoke like men, they will die like men"  Elanor Wilson... EVRE 2 EVRE 1 EVRE 3 EVRE 4 Sigara içme sıklığı (%) Erkek Sigara içme sıklığı (%) Kadın Ölüm hızları (%) Erişkinlerde sigara içme sıklığı (%) Ölüm hızı (%) Erkek Ölüm hızı (%) Kadın Sahra altı Afrika Çin Japonya Güney-doğu Asya Latin Amerika Kuzey Afrika Batı Avrupa İngiltere Amerika Kanada Avusturalya Batı Avrupa Güney Avrupa Latin Amerika Evre 1-Tütün kullanma sıklığı az (%20 civarlarında). Evre 2-Tütün kullanma sıklığı erkeklerde %50’lere ulaşmakta. Evre 3-Tütün kullanımına bağlı hastalık ve ölümlerde yükselme Evre 4-Tütün kullanma sıklığı azalmakta Esson KM, Leeder SR. The Millennium Development Goals and Tobacco Control. An Opportunity for Tobacco Control. WHO, Switzerland, 2004.

5 DÜNYADA.. Tütün kullanımına bağlı her 6 saniyede bir kişi; on yetişkinden birisi ölmektedir (yılda 5,4 milyon). Yirminci yüzyılda 100 milyon kişi tütüne bağlı yaşamını kaybetmiştir. Bu eğilim sürdüğü takdirde tütüne bağlı yaşamını kaybedenlerin sayısı 21. yüzyılda bir milyarı bulması beklenmektedir. 1. 2. World Health Report 2008, Primary Health Care. Now More Than Ever. WHO publications, 2008.

6 DÜNYADA..Tütüne bağlı kümülatif ölümler (2005-2030)
Gelişmekte olan ülkeler Gelişmiş ülkeler 1. MPOWER, pp

7 KADINLAR AÇISINDAN

8 DÜNYADA.. Yaklaşık milyon kadın “hergün düzenli olarak” sigara içmektedir. (Dünyadaki kadınların yaklaşık %9’u) Dünyada yılda 1,5 milyon kadın tütüne bağlı bir nedenden dolayı yaşamını kaybetmektedir. Bu ölümlerin %75’i gelişmekte olan ülkelerde meydana gelmektedir. 1. Female Smoking. 2. Gender, Health and Tobacco. 3.

9 DSÖ AVRUPA BÖLGESİ’NDE
2005 yılı verilerine göre; İzlanda ve İsveç dışındaki ülkelerde kadınlar arasında sigara içme sıklığı erkeklere göre daha düşük!! 1. The European Tobacco Report, 2007, pp. 16.

10 Ülkelerİn Gelİşmİşlİk Düzeyİne Göre Sİgara İçme SIklIklarI (2000)
Sıklık (%) Erkek Kadın Toplam Yüksek 35,6 20,3 27,8 Orta 52,4 7,7 30,2 Düşük 36,7 6,7 21,9 Ortalama 47,5 10,3 28,9 1. Bilir N. Sigara Kullanımının Kadın Sağlığına Etkileri ve Kontrolü, 2003.

11 SİGARA İÇMEK—yarattığı sağlık sorunları
Kanser (kadın-erkek) Akciğer Ağız boşluğu Burun boşluğu-paranazal sinüs Gırtlak Yemek borusu Mide Kalın bağırsak Pankreas Karaciğer Böbrek Üreter Mesane Kemik iliği Solunum sistemi (kadın-erkek) KOAH Amfizem Kronik bronşit Astım Yenidoğan bebekte (kız-erkek) Düşük doğum ağırlığı Boy uzunluğunda gerileme Baş çevresinde düşüklük Büyüme geriliği Yarık damak ve dudak Ani bebek ölüm sendromu (beşik ölümü) Empower Women-Combating Tobacco Indıstry Marketing in the WHO European Region. WHO Publications, 2010, p 2.

12 SİGARA İÇMEK—yarattığı sağlık sorunları
Göz (kadın-erkek) Katarakt Dişler (kadın-erkek) Periodontit (diş çevresi zarın iltihabı) Kalp ve damar hastalıkları (kadın-erkek) Ateroskleroz Kalp krizi İskemik inme Abdominal aort anevrizması Koroner kalp hastalığı Metabolik bozukluklar (kadın-erkek) Diabetes mellitus İnsülin direncinde artma Empower Women-Combating Tobacco Indıstry Marketing in the WHO European Region. WHO Publications, 2010, p 2.

13 SİGARA İÇMEK—yarattığı sağlık sorunları
Erkekte; Kısırlık Kadında; İnfertilite Gebeliğe bağlı olumsuzluklar (plasenta previa, abruptio plasenta, erken membran ruptürü, preterm doğum, intra uterin büyüme geriliği, spontan düşük) Post menopozal dönemde osteoporoz Rahim kanseri Yumurtalık kanseri (musinöz tip) Meme kanseri Empower Women-Combating Tobacco Indıstry Marketing in the WHO European Region. WHO Publications, 2010, p 2.

14 KADINLAR AÇISINDAN; Nikotin sigara içiminden birkaç saniye sonra
beyne ulaşmaktadır. Dolayısıyla fiziksel ve psikolojik bağımlılık mekanizmaları aktive olmaktadır. Kadınların bağımlılık açısından erkeklerden cinsiyete özel bazı farkları bulunmaktadır. Kadınlarda nikotin bağımlılığı sigara içmek için önemli bir nedendir, ancak bu davranışı besleyen nedenler psikolojik nedenler onların daha zor bırakmasına neden olabilmektedir. Empower Women-Combating Tobacco Indıstry Marketing in the WHO European Region. WHO Publications, 2010, p 3.

15 KADINLAR AÇISINDAN; Kadınlar erkeklere göre strese daha az dayanıklı olabilmektedirler. Bu durum özellikle pre-menstruel dönemde belirgindir. Sigara bırakıldığında kilo almaktan kadınlar erkeklere göre daha fazla korkmaktadırlar. Daha az egzersiz yapmaktadırlar. Sağlıklı beslenme konusunda daha özensiz davranmaktadırlar. Yoksunluk belirtileri daha şiddetli görülebilmektedir. Nikotin yerine koyma tedavileri bu belirtileri geriletmekte erkeklere göre daha az başarılı olabilmektedir. Bu nedenle kadınlara yönelik davranış tedavilerine verilen önem daha fazla olabilir.. Empower Women-Combating Tobacco Indıstry Marketing in the WHO European Region. WHO Publications, 2010, p 3.

16 SİGARA DUMANINDAN PASİF ETKİLENİM
-ÇocuklarIn %40’ı -Sİgara İçmeyen erkeklerİn %33’ü -Sİgara İçmeyen kadInlarIn %35’İ rİsk altInda WHO Report on the Global Tobacco Epidemic, 2009: Implementing smoke-free environments. p:21. Mattias Öberg, Maritta S Jaakkola, Alistair Woodward, Armando Peruga, Annette Prüss-Ustün. Worldwide burden of disease from exposure to second-hand smoke: a retrospective analysis of data from 192 countries. Published online November 26, 2010 DOI: /S (10)

17 SİGARA DUMANINDAN PASİF ETKİLENİM
Dünyada pasif etkilenime bağlı ölümlerin %64’ü kadınlar arasında meydana gelmektedir. Bazı ülkelerde pasif etkilenim riski kadınların sigaraya başlama riskinden daha öndedir. Dünyadaki ülkelerin çoğunluğunda halen KAPSAMLI TÜTÜN KONTROLÜ YASAKLARI BULUNMAMAKTADIR…

18 SİGARA DUMANINDAN PASİF ETKİLENİM
ERİŞKİNLER Kesin kanıt Koroner arter hastalığı Akciğer kanseri Kadınlarda üreme sistemi ile ilgili sorunlar Düşük doğum ağırlıklı bebek doğurma Anlamlı kanıt İnme Nazal sinüs kanseri Meme kanseri Ateroskleroz KOAH Astım Erken doğum ÇOCUKLAR Kesin kanıt Orta kulak iltihabı Solunum sistemi ile ilgili öksürük, hırıltılı solunum Yetersiz akciğer işlevleri Ani bebek ölüm sendromu Alt solunum yolu hastalıkları Düşük doğum ağırlığı Anlamlı kanıt Lenfoma Lösemi Beyin tümörü Astım

19 NEDEN KADINLAR ?

20 KADINLAR TÜTÜN ENDÜSTRİSİNİN HEDEFİNDE:
GEBELİK DÖNEMİ İLE İLGİLİ FARKINDALIK YETERSİZ….

21 TÜTÜN ENDÜSTRİSİ AÇISINDAN ÇALIŞAN KADININ ANLAMI:
-ÖZGÜR ! -MODERN! -KENDİ PARASINI HARCAMA KARARINI VEREBİLEN!

22 ENDÜSTRİ İÇİN GENÇ KADIN (ÖZELLİKLE ADOLESAN VE GENÇLİK DÖNEMLERİ);
“FİT” “ZAYIF” ?? Stres !! Şiddet gören genç kadınlar !! 1. Gender, Health and Tobacco.

23 “HAFİF(LIGHT)” SİGARA EFSANESİ
Kadınlara yönelik “yalan-yanlış” mesajlar tütün endüstrisi tarafından üretilmektedir: “light/hafif” sigara efsanesi Kadınlar arasında erkeklere göre “light” sigara içimi sıklığı daha yüksek (63% ve 46%). Bu konuda kadınların gösterdiği en önde gelen gerekçe “DAHA GÜVENLİ” olması !!! OYSA BU BİLGİ DOĞRU DEĞİL !!!

24 Tütünle Mücadele NasIl Olacak
Tütünle Mücadele NasIl Olacak ? KadIna YönelİK Özel Önlemler Neler Olacak? 4207 sayılı tütün ürünleri kanunu Yasal: reklamı yasakla, küçüklere satışı engelle, paketlere uyarı koydur, kaçakçılığı önle, vergileri artır.

25 “Tütün kontrolü tıp alanında rasyoneli en güçlü “kanıta dayalı uygulamalar” arasındadır”
Esson KM, Leeder SR. The Millennium Development Goals and Tobacco Control. An Opportunity for Tobacco Control. WHO, Switzerland, 2004.

26 MÜCADELEDE CİNSİYETE ÖZGÜ DEĞERLENDİRME VE ÇÖZÜMLER GELİŞTİRİLMELİDİR:
Risklere ve nedene özel Dönem ve yaşa özel

27 ULUSLARARASI POLİTİKALAR ULUSAL DÜZENLEMELER--
YASALAR 4207 sayılı tütün ürünleri kanunu Yasal: reklamı yasakla, küçüklere satışı engelle, paketlere uyarı koydur, kaçakçılığı önle, vergileri artır.

28 ULUSLARARASI BAĞLAYICI DOKUMAN.. TÜTÜN KONTROLÜ ÇERÇEVE SÖZLEŞMESİ
21 Haziran 2011 tarihi itibarıyla 174 ülke taraf oldu..

29 ULUSAL… 4207 sayılı “Tütün Ürünlerinin Zararlarının Önlenmesi ve Kontrolü Hakkında Kanun”…

30 YASAL MEKANİZMALARA SAHİP ÇIKMAK!!!
SAVUNUCULUK !!!!!

31 Saptanmış olan sorun karşısında toplumsal dönüşümü yaratmak için
kullanılan BİR MÜDAHALE BİÇİMİ !!

32 Yaşanmış olaylar Deneyimler
Davranışa yönelim Davranış

33 YATKINLIK-AİLESEL/ SOSYAL FAKTÖRLER-KÜLTÜREL ETKİLER
ÖNCEKi DENEYiMLER VE ALGILAR KANILARIN OLUŞMASI KRİTİK OLAYLAR KANILARIN ETKiNLEŞMESi BİLİNÇLİ DÜŞÜNCELER DAVRANIŞA YÖNELİM DAVRANIŞ

34 SAVUNUCULUK AKTİVİTELERİNİN BAŞARILI OLABİLMESİ İÇİN “RİSK ALGILAMA” SÜREÇLERİNİ BİLMEK GEREKİR….

35 DİĞER KURUMSAL YAPILAR
SİVİL ÖRGÜTLENMELER MESLEK ÖRGÜTLERİ DİĞER KURUMSAL YAPILAR DESTEK VERMELİ..

36 SİGARA VE SAĞLIK ULUSAL KOMİTESİ http://www.ssuk.org.tr/
ÜYELER… Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü Atatürk Sanatoryumu Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İSGÜM Çankaya Belediyesi Sağlık İşleri Müdürlüğü Diyanet İşleri Başkanlığı DSÖ Türkiye Temsilciliği Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü Geriatri Derneği Halk Sağlığı Uzmanları Derneği Kamu İşletmeciliğini Geliştirme Merkezi Keçiören Eğitim ve Araştırma Hastanesi Kültür ve Turizm Bakanlığı Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Marmara Üniversitesi Bilişsel Davranışçı Terapiler Derneği Milli Eğitim Bakanlığı Sağlık İşleri Daire Başkanlığı Milli Eğitim Sağlık Eğitim Vakfı Pratisyen Hekimlik Derneği SB Kanserle Savaş Dairesi Başkanlığı SB TSHGM Ruh Sağlığı Daire Başkanlığı SB TSHGM Tütün ve Bağımlılık Yapıcı Maddelerle Mücadele Daire Başkanlığı SB Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası Turizm ve Çevre Gazetecileri Derneği Tüketici Hakları Derneği Türk Akciğer Kanseri Derneği Türk Demokrasi Vakfı Türk Dişhekimleri Birliği Türk Hemşireler Derneği TÜRK-İŞ Konfederasyonu Türk Kanser Araştırma ve Savaş Kurumu Türk KBB-BBC Derneği Türk KBB-BBC Vakfı Türk Tabipleri Birliği Türk Toraks Derneği Türkiye Esnaf ve Sanatkarları Konfederasyonu Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Derneği Türkiye İstatistik Kurumu Başkanlığı Türkiye Ziraatçılar Derneği Tütün Eksperleri Derneği Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu Tütünsüz Yaşam Derneği  

37 KADIN ÖRGÜTLERİNE ÇAĞRI YAPILMASI DESTEKLENMELİDİR..
SİGARA VE SAĞLIK ULUSAL KOMİTESİ ÜYELER… Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü Atatürk Sanatoryumu Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İSGÜM Çankaya Belediyesi Sağlık İşleri Müdürlüğü Diyanet İşleri Başkanlığı DSÖ Türkiye Temsilciliği Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü Geriatri Derneği Halk Sağlığı Uzmanları Derneği Kamu İşletmeciliğini Geliştirme Merkezi Keçiören Eğitim ve Araştırma Hastanesi Kültür ve Turizm Bakanlığı Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Marmara Üniversitesi Bilişsel Davranışçı Terapiler Derneği Milli Eğitim Bakanlığı Sağlık İşleri Daire Başkanlığı Milli Eğitim Sağlık Eğitim Vakfı Pratisyen Hekimlik Derneği SB Kanserle Savaş Dairesi Başkanlığı SB TSHGM Ruh Sağlığı Daire Başkanlığı SB TSHGM Tütün ve Bağımlılık Yapıcı Maddelerle Mücadele Daire Başkanlığı SB Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası Turizm ve Çevre Gazetecileri Derneği Tüketici Hakları Derneği Türk Akciğer Kanseri Derneği Türk Demokrasi Vakfı Türk Dişhekimleri Birliği Türk Hemşireler Derneği TÜRK-İŞ Konfederasyonu Türk Kanser Araştırma ve Savaş Kurumu Türk KBB-BBC Derneği Türk KBB-BBC Vakfı Türk Tabipleri Birliği Türk Toraks Derneği Türkiye Esnaf ve Sanatkarları Konfederasyonu Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Derneği Türkiye İstatistik Kurumu Başkanlığı Türkiye Ziraatçılar Derneği Tütün Eksperleri Derneği Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu Tütünsüz Yaşam Derneği   KADIN ÖRGÜTLERİNE ÇAĞRI YAPILMASI DESTEKLENMELİDİR..

38 HEDEF: SİGARASIZ TOPLUM…