Soğuk Savaş Sonrası Güvenlik Yaklaşımları

... konulu sunumlar: "Soğuk Savaş Sonrası Güvenlik Yaklaşımları"— Sunum transkripti:

1 Soğuk Savaş Sonrası Güvenlik Yaklaşımları
1

2 Soğuk Savaş Sonrası Güvenlik Yaklaşımları
“Teoriler birileri içindir ve bir amaca hizmet eder” Robert Cox güvenlik yaklaşımlarının da öznel ve göreceli bir doğaya sahip olduğunu ortaya koymaktadır. 2

3 Soğuk Savaş Sonrası Güvenlik Yaklaşımları
* SSCB’nin dağılmasıyla; - İki kutuplu yapıdan çok kutuplu yapıya geçilmiş. - Soğuk Savaşın statik yapısı sona ermiş. - Uluslararası sistem ve alt-sistemler dinamik bir yapı kazanmaya başlamış. - Sistemsel girdiler, bu süreçte küreselleşme olgusunun da etkisiyle; √ Yeni fırsatların yanı sıra yeni riskler, tehlikeler ve tehditler ile yeniden şekillenmektedir. - Simetrik tehdit algılamalarından asimetrik tehdit algılamalarına geçiş. Yeni bir güvensizlik ve belirsizlik ortamını

4 Soğuk Savaş Sonrası Güvenlik Yaklaşımları
* Güvenliğin genişlemesi ve derinleşmesi * “Kim için, ne için, nerede, nereye kadar ve nasıl güvenlik?” soruları çerçevesinde alternatif güvenlik çalışmaları gündeme gelmesi. * Devlet merkezli realizmin klasik güvenlik parametrelerinin sorgulanması. * Bu kapsamda; - Eleştirel, Postmodern, Feminist ve Konstrüktivist kuramlar öne çıkmış - Güvenlik anlayışları, klasik güvenlik paradigmasını sorgulamaya başlamış 4

5 Genişletilmiş Güvenlik Kavramları
5

6 Eleştirel Kuramın Güvenlik Anlayışı
Eleştirel kuram; * Güvenlik olgusunu modernitenin yaratmış olduğu paradokslara (tek-tipçi bir güvenlik algısı) vurgu yaparak yorumlamış * Eleştirilerini klasik güvenlik anlayışının temel argümanlarına karşı geliştirmiştir. 6

7 Eleştirel Kuramın Güvenlik Anlayışı
* Eleştirel Kurama göre güvenlik; - Aktörlerin yaptıklarına, beklentilerine ve aktörler arası etkileşime bağlı olarak algıda şekillenen bir olgudur. (sübjektif bir nitelik taşır) * Ulus-devlet yapıları, kökeninde yurttaşları için güvenlik üreten bir mekanizma durumunda olmalıdır. (Devletin asıl amacı) * Güvenlik konusunda devlete araçsal bir işlev yükler. * Hegemonya, güç ve güvenlik olguları arasındaki bağıntıyı eleştirel bir biçimde ortaya koyar. Hegemon aktörün güvenlik algısı - Sistem düzeyinde tekil bir güvenlik anlayışını - Rıza arayışı – Zorlayıcı politikalar 7

8 Eleştirel Kuramın Güvenlik Anlayışı
Eleştirel Kuramın Önde Gelen Kuramcıları Cox, Linklater ve Habermas * Küresel güvenliği tehdit eden güncel sorunlar: - Batı toplumlarının aşırı tüketimcilik modelinin ve endüstrileşmenin yarattığı çevresel felaketler, - Sosyal çatışmalardaki ana faktörlerden eşitsizlik sorunsalı, - Uluslararası finansal sistemdeki çöküntü, - Güç ve bilgi ilişkisi çerçevesinde insanlığın tekil bir medeniyet olarak ele alınma riski ve buna bağlı olarak bireysel özgürlüklerin sınırlandırılması - Güçlülerin güvenliğinin ön planda olması. (ÖRNEK: BM Güvenlik Konseyi)

9 Eleştirel Kuramın Güvenlik Anlayışı
Eleştirel Kuramın Önde Gelen Kuramcıları Cox, Linklater ve Habermas * Çözüm önerisi: - Etiksel evrensellik (Kantçı kozmopolitan bir dünya resminin yeniden gündeme taşınması) - ABD’nin milletler topluluğunun eşit bir üyesi haline gelmesi - İnsanlığın ihtiyaçlarını karşılayan bir küresel yönetişim.

10 Eleştirel Kuramın Güvenlik Anlayışı
* Eleştirel kuramın güvenlik olgusuna dair tespit ve yorumları şu şekilde özetlenebilir: - Güvenlik, sübjektif bir olgudur ve realizmin yaptığı gibi tekil bir güvenlik anlayışından bahsedilemez, - Realizmin etkisindeki klasik güvenlik anlayışı, devlet güvenliğiyle sınırlandırılmış; bu nedenle birey ve toplum güvenliği ihmal edilmiştir, - Güvenlik, uluslararası ilişkiler disiplininin diğer kavramları gibi güç ve bilgi ilişkisi çerçevesinde şekillendirilmektedir, - Küresel güvenlik konularına ilişkin politikalarda hegemon aktör(ler) belirleyici bir role sahiptir, - Küresel güvenliğin tesisi için etiksel evrenselliğin ve kozmopolitan dünya görüşünün hâkim kılınması gerekmektedir. 10

11 Postmodern Kuramın Güvenlik Anlayışı
* Modernitenin ötekileştirici kimliğine ilişkin argümanlarını uluslararası ilişkiler disiplini özelinde de tartışmaya açmıştır. * Modernitenin dışlayıcı doğasına atıfta bulunarak modernizm eleştirisi yapan postmodern kuram; - Savaş-barış, - İç politika-dış politika, - Dost-düşman, - Düzen-anarşi, - Yerli-yabancı, - Merkez-çevre, - İdealizm-realizm gibi karşıtlıklar temelinde geliştirilen klasik uluslararası ilişkiler literatürüne karşı çıkmakta ve kavramlar arasındaki bu hiyerarşik yapılanmayı eleştirmektedir. 11

12 Postmodern Kuramın Güvenlik Anlayışı
* Klasik güvenlik anlayışının ontolojik ve epistemolojik kökenlerini sorgulamakta * Arkeoloji, soybilim, psikoloji ve yapıbozum yaklaşımları ile geçmişten gelen pratikleri ve kökleşmiş algıları irdeleyerek, geleneksel güvenlik terminolojisinin sorgulanmamış değerlerini ve iç yasalarını açığa çıkarmakta. * Postmodern düşünürler; - Zaman-mekân sıkışması neticesinde farklı kimliklerin artan bir ivmeyle çatıştığını, - Kimliksel farklılıklar arasında bir uzlaşma zemini aranmasına rağmen yaşanan iletişim devrimiyle ötekileş(tir)menin ve önyargıların giderek belirginleştiğini - Bu belirsizlikler dünyasında realist söylem ve imgelerin klasik güvenliği sağlamak adına otoritesini korumaya çalıştığını belirtmektedir. 12

13 Postmodern Kuramın Güvenlik Anlayışı
* Moderniteyi aşan gelişmelerin yaşandığı günümüz küresel sisteminde postmodern yaklaşım, güvenliğe ilişkin eleştirilerini iki ana eksende oluşturmuştur: - Buna göre Batı merkezli uluslararası sistem, bireyin güvenliğini her açıdan sarsmakta - Klasik güvenlik anlayışı, gerçekte Batı değerlerini ve güvenliğini öncelemektedir. √ Örnek: Göç sorunu İletişim devrimi * Coğrafi uzaklıkların ve fiziki sınırların önemi, artık büyük ölçüde azalması. 13

14 Konstrüktivizmin Güvenlik Anlayışı
Realizm Konstrüktivizm Uluslararası ilişkilere bakış (Analiz düzeyi) (Güvenlik yorumu) Maddi Yapılar * Devlet * Güç * Piyasa etkileşimi * Devlet (toplumla birlikte) * Küreselleşmenin yarattığı ikilemler, krizler, değişim-dönüşümler, ayrışmalar ve birleşmeler * Toplumsal bellek ve algılamalarla bugünü yorumlayan sosyal öznelerin etkileşiminin bir ürünüdür Güvenlik anlayışı Satik “tehdit = kapasite x niyet” formülasyonu * Güvenlik ile kimlik ve algılama arasındaki korelasyon (Örnek: Yugoslavya’nın dağılması) * Dost-düşman ayrımı = fonksiyon (kimlik) (Ötekileştirme) * Tehdit ve güvenlik etkileşimi = f (algı) (Örnek: Kuzey Kore) Güvenlik olgusu * Çok boyutlu bir niteliğe sahiptir: - Toplumsal hafıza, Sosyal gen, Kimlik, Norm, İnanç, Algı(lama), Değer ve önyargılar Sosyal Yapı/Gerçeklikler * Fikirler, Normlar * Kültürler, Kimlikler * Grup aidiyeti 14

15 Konstrüktivizmin Güvenlik Anlayışı
Realizm Konstrüktivizm Güvenlik İkilemi Modeli Klasik Güvenlik İkilemi: Bir ülkenin kendi güvenliğin artırırken, diğerlerinin güvenliğini tehdit etmesi veya azaltması” Devletlerin birbirlerinin çıkarları ve niyetleri üzerine inşa ettikleri intersübjektif algılama ve kabullerin sosyal yapısı Mutlak bir gücün karar ve uygulamalarının bir sonucu Deneyimlerin ve inançların bir sonucu Çatışma Olgusu Güç arayışı ve devlet eksenli meşrulaştırma Kimlik arayışı ve toplum merkezinde yeniden inşa (Pozitivizm ile postpozitivizm ve realizm ile liberalizm arasında bir ara kuram) 15

16 Kopenhag Okulu * Çok boyutlu güvenlik tanımlaması
* Kapsamlı güvenlik (comprehensive security) anlayışı 16

17 Kopenhag Okulu * Güvenlik tanımı;
- Güvenlik; devletlerin ve toplumların tehditlerden kurtulma arayışları, rakip güçlere karşı bağımsız kimliklerini ve işlevsel bütünlüklerini koruma yetenekleri olarak tanımlamıştır. 17

18 Kimlik ve özneler arası etkileşimi
Kopenhag Okulu Realizm Kopenhag Okulu Analiz düzeyi Devlet Devlet + toplum + birey En önemli değer Egemenlik Kimlik ve özneler arası etkileşimi Temel Argümanlar Liberal, post-yapısalcı, neo-realist ve konstrüktivist yaklaşımların bir kombinasyonudur. Önde gelen Kuramcıları * Barry Buzan: - People, States, Fear (1983) √ Güvenliğe klasik perspektiften daha geniş bir ölçekte bakmış; √ Askeri konulara politik, ekonomik, toplumsal ve ekolojik güvenlik konularını da eklemiş √ “Genişletilmiş güvenlik” anlayışını ortaya koymuş √ Güvenliğin bütünselliğine vurgu yapmış, √ Güvenliğin tanımını genişletmiş. 18

19 Kopenhag Okulunun Önde Gelen Kuramcıları
Barry Buzan * New Patterns of Global Security in the Twenty-First Century: - Beş boyutlu güvenlik (konu bazında çok boyutluluk) √ Siyasal güvenlik: “Buzdağının ardında bırakılan çevre ülkelerin ya da üçüncü dünya ülkelerinin siyasi güvenliği Soğuk Savaşın ardından gün yüzüne çıkmıştır.” √ Askeri güvenlik: Devletlerin ofansif ve defansif askeri kapasiteleri ile devletlerin birbirlerine karşı oluşturdukları algıların bileşkesi √ Ekonomik güvenli: → Devletlerin güçlerini ve refahlarını sürdürebilmek veya artırabilmek amacıyla, gerekli finansal kaynaklara ve pazarlara ulaşabilmeleri. 19

20 Kopenhag Okulunun Önde Gelen Kuramcıları
Barry Buzan * New Patterns of Global Security in the Twenty-First Century: - Beş boyutlu güvenlik: √ Toplumsal güvenlik: → Değişimin kabul edilebilir şartları dâhilinde toplumların geleneklerini, dini ve ulusal kimliklerini, dil ve kültürlerini korumaları, geliştirmeleri ve yeniden üretebilmeleri. → Kimliksel ve kültürel değerleri de içeren toplum güvenliğini öncelemekte √ Çevresel güvenlik: → Bağımlı olduğu bölgesel ve küresel biyosferin korunması → İnsanlığın bir çevrenin tehdit ve tehlikelerden korunması * Security: A New Framework for Analysis (Ole Waever ve Jaap de Wilde ile birlikte yazıldı) - Konu zenginliğinin yanı sıra aktör çeşitliliği (aktör bazında çok boyutluluk)

21 Kopenhag Okulunun Önde Gelen Kuramcıları
Ole Waever * Toplumsal güvenlik üzerine yoğunlaşmış - “Bir kimliğin algılanan bir tehdide karşı savunulması” - Toplum güvenliğinin devletin güvenliğiyle özdeş tutulmaması. (Örnek: Güney Kore) - “Güvenlikleştirme” (securatization) kuramı √ Bir şeyin, değerli olduğu kabul edilen bir öznenin varlığına yönelik bir tehdit biçiminde kurgulanması √ Söz konusu kurgunun normal siyasi sürecin dışına çıkılarak alınan istisnai tedbirleri desteklemek için kullanılması. - Güvenliği “söz söyleme eylemi” (speech-act) olarak tanımlamakta “Bir olgu, sadece söz sahibi bir otorite tarafından güvenlik meselesi olarak tanımlandığında güvenlik alanına dâhil edilmektedir.” - “Güvenlik dışılaştırma” (desecuritization) kuramı: √ Güvenlikleştirmenin anti-tezi √ Daha önce tehdit olarak kabul edilen bir şeyin ya da bir konunun artık tehdit olarak inşa edilmemesi

22 Aberystwyth Okulu * Öncülüğünü Ken Booth’un yapmıştır.
Eserlerini Eleştirel Güvenlik Çalışmaları (Critical Security Studies) başlığı altında toplamştır. * Güvenlik “türetilmiş bir kavram” olarak yeniden kuramlaştırılması ve güvenliğin siyasiliğini ortaya çıkarılması - Güvenlik anlayışını derinleştirmesi (deepening security). - Güvenlik anlayışının genişletilmesidir (broadening security). “kıtlık, etnik rekabetler, politik baskı, cinayetler, terörizm, devlet içi çatışmalar, ekonomik krizler gibi bir dizi sorunun güvenlik kapsamına eklemlenmesi”

23 Aberystwyth Okulu Aberystwyth Okulu - Kopenhag Okulu Mukayese
Benzeşen konular Kuram oluşturmayı “kurucu bir uygulama” (constitutive theory as practice) “kurucu kuram” anlayışı * KURAM İNŞASI (epistemolojik ve ontolojik çerçevede) Ayrışan konular Güvenlikleştirme ya da güvenlik dışılaştırma ikilemi Güvenliğin politik kurgulanışını ortaya çıkarmaya yönelmesi & Güvenliğin siyasiliğinin gündeme taşınması (stratejik, etik-politik ve analitik noktalarda) 23

24 Aberystwyth Okulunun Önde Gelen Kuramcıları
Ken Booth * Security and Emancipation başlıklı makale - Özgürlük ve güvenlik arasındaki bağıntıyı güvenlik çalışmalarının merkezine yerleştirerek - Devletin amaçsal rolünün araçsallaştırılması “devlet, güvenliği sağlama aracıdır.” - Devlet güvenliği yerine birey güvenliğini öncelemiş - Bireylerin güvenliklerini özgürlükle ilintilendirmiştir. - Özgürlük eksenli yeni bir güvenlik kodlaması yapmış - Hem yerel hem de küresel düzlemde güvenliğin tanımını genişletmiş ve derinleştirmiştir. Booth’un yeni güvenlik çalışmalarındaki farklılığı; güvenliği özgürlükle ilişkilendirerek&korelasyon kurarak, kavramı yeniden formüle etmesindedir.

25 Aberystwyth Okulunun Önde Gelen Kuramcıları
Ken Booth” * Security and Emancipation başlıklı makale - Güvenliği; √ Salt “tehditlerin olmadığı bir durum” ile sınırlandırmamış, √ Gelecekle ilgili beklentilerin garanti altına alınabilmesi veya isteklerin gerçekleştirilmesi önündeki engellerin kaldırılması olarak tanımlamış, √ Güvenlik ile özgürleşme arasında korelasyon kurmuş “Özgürleşme, bireyler ve gruplar olarak insanların özgürce seçtikleri şeyleri yapmasını engelleyen fiziksel ve insani kısıtlamalardan (savaş, savaş tehdidi, yoksulluk, politik kısıtlamalar ve eğitim imkânlarından yoksunluk vb.) kurtulmasıdır.

26 Aberystwyth Okulunun Önde Gelen Kuramcıları
Ken Booth” √ Güvenlik ile özgürleşme arasında korelasyon kurmuş “Özgürleşme ve güvenlik, bir madalyonun iki yüzüdür ve biri diğeriyle anlamlıdır.” “Özgürlüğün olmadığı yerde güvenlik yoktur; ya da tam tersi güvenliğin olmadığı yerde özgürlükten bahsedilemez”. (Örnek: Irak’ın mevcut durumu) √ Güvenlik ile özgürlük arasındaki ontolojik ilişkiyi karşılıklılık “Benim özgürlüğüm senin özgürlüğüne bağlı” “Herkes özgür olana kadar ben de özgür değilim” “Ben ve öteki arasındaki sınırlar, karşılıklı güvene ve özgürlük haklarına saygı ile kaldırılabilir ki böylece ötekileş(tir)melerin önüne geçilerek bütünleşme sağlanabilir.”