TÜRK DİLİNİN GELİŞİMİ VE TARİHSEL DÖNEMLERİ

... konulu sunumlar: "TÜRK DİLİNİN GELİŞİMİ VE TARİHSEL DÖNEMLERİ"— Sunum transkripti:

1 TÜRK DİLİNİN GELİŞİMİ VE TARİHSEL DÖNEMLERİ
Prof. Dr. Muhsin Macit Okt. Olcay Saltık

2 TÜRKÇENİN YAŞI

3 Türk Dilinin Gelişimi ve Tarihsel Dönemleri
TÜRKÇENİN YAŞI Türkiye'de pek çok bilim adamınca kabul edilen bir görüş; Türkçenin yaşının bu­günden en az 8500 yıl geriye gittiği şeklindedir. Söz konusu olan bu süre, Türkçe­nin, bugün yeryüzünde yaşayan diller içerisindeki en yaşlı dillerden biri, belki de birincisi olduğunu gösterir. Bu şekilde MÖ 6500'lü yıllara tarihlenen Türkçenin ilk yazılı izlerine, MÖ 4000'li yıllarda tarih sahnesine çıkan ve insanlığa yazı yazmayı armağan eden Sümerlerden kalan tabletlerde rastlanır.

4 TÜRKÇENİN YAŞI

5 TÜRKÇENİN YAŞI Türk dili Japonca İngilizce Fransızca-Almanca
Türk Dilinin Gelişimi ve Tarihsel Dönemleri TÜRKÇENİN YAŞI Türk dili Japonca İngilizce Fransızca-Almanca İtalyanca Macarca MS , Çoyr yazıtı. MS 712, Nihon Şoki. En eski belgesi MS 8. yüzyıla aittir. En eski belgeleri, 843 yılında iki kardeş arasında bir antlaş­madır. 17. yüzyılda oluşmuştur. Tihanyi Vakıfnamesi MS 1057. Türk yazı dilinin yaşı konusundaki çalışmalarıyla tanınan dil bilimci Doğan Ak­san, Köktürk Yazıtları'nda bulunan eş anlamlıları, çok anlamlıları ve ileri ögeleri dikkate alarak yazı dilinin yaşının çok eskilere gitmesi gerektiğini belirtir.

6 Sümerce ve Türk­çe ile Sümerler ve Türkler arasındaki ilişkiler
Türk Dilinin Gelişimi ve Tarihsel Dönemleri TÜRKÇENİN YAŞI Sümerce ve Türk­çe ile Sümerler ve Türkler arasındaki ilişkiler Sümerce ve Türkçede 168 ortak kelime vardır ve bu kelimeler, akrabalıktan ya da kelime alışverişinden kaynaklanmış olabilir. Türklerin en az MÖ 3500'lerde Türkiye'nin doğu bölgesinde bulunduğu tes­pit edilmiştir. Türk dilinin zamanımızdan 5500 yıl önce bağımsız ve iki kollu bir dil olarak varlığı ispatlanmıştır. Bugün, yaşayan Dünya dilleri arasında, en eski yazılı belgelere sahip olan dil, Türk dilidir. Bunun kanıtı, çivi yazılı Sümerce tabletlerdeki alıntı kelime­lerdir. Sümercenin bugün yaşayan birtakım dillerle ilişkisi çok tartışılan konulardandır. Bu tartışmalara konu olan dillerden biri de Türkçedir ve bu tartışma uzun zamandır yapılmaktadır. Atatürk de bu tartışmalara ilgisiz kalmamış, 1935 yılında Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesini kurdurarak bu tür konuların araştırılmasını istemiştir. Konuyla ilgili yapılan çalışmalarda Sümerce ve Türk­çe ile Sümerler ve Türkler arasındaki ilişkiler sanıldığından fazladır.

7 TÜRKÇE VE SÜMERCE ARASINDAKİ İLİŞKİ
Türk Dilinin Gelişimi ve Tarihsel Dönemleri TÜRKÇE VE SÜMERCE ARASINDAKİ İLİŞKİ SÜMERCE TÜRKÇE adakur agar dingir kaş- men sag adak (ayak) agır (ağır) tengri (Tanrı) kaç- men(ben) sag (sağ)

8 TÜRKÇENİN TARİHSEL DÖNEMLERİ

9 TÜRKÇENİN TARİHSEL DÖNEMLERİ
Türk Dilinin Gelişimi ve Tarihsel Dönemleri TÜRKÇENİN TARİHSEL DÖNEMLERİ Yazıyla İzlenemeyen Dönemler Yazıyla izlenebilen Dönemler Altay Çağı En Eski Türkçe Çağı İlk Türkçe Çağı Eski Türkçe Orta Türkçe Yeni Türkçe

10 TÜRKÇENİN YAZIMINDA KULLANILAN ALFABELER

11 TÜRKÇENİN YAZIMINDA KULLANILAN ALFABELER
Türk Dilinin Gelişimi ve Tarihsel Dönemleri TÜRKÇENİN YAZIMINDA KULLANILAN ALFABELER Köktürk Alfabesi Mani Alfabesi Soğut Alfabesi Uygur Alfabesi Brahmi Alfabesi Tibet Yazısı Süryani Alfabesi İbrani Alfabesi Ermeni Alfabesi Grek Alfabesi Arap Alfabesi Kiril Alfabesi (Slav Alfabesi) Latin Alfabesi Belgelerle izlenebilen yaklaşık 1350 yıllık süre boyunca Türkçe, 13 değişik alfabe ile yazılmıştır. Tarihte Türkler kadar dillerini farklı alfabelerle yazmış başka bir millet olmadığını söylemek abartı olmasa gerek. Dünya dilleriyle kıyaslandı­ğında bu durum daha iyi anlaşılacaktır: Avrupa dilleri başlangıçtan bu yana Latin alfabesiyle, Slav dilleri baştan beri Slav (Kiril) alfabesiyle, Arapça baştan beri Arap alfabesiyle yazılmaktadır. Türk­çe ise en son latin alfabesini kullanana kadar; değişik dönem ve coğrafyalarda farklı alfabeler kullanmışlardır.

12 TÜRKİYE TÜRKÇESİ

13 Türk Dilinin Gelişimi ve Tarihsel Dönemleri
TÜRKİYE TÜRKÇESİ Türk lehçe ve yazı dillerinin sınıflandırılmasında Türkiye Türkçesi, Güneybatı ya da Batı Türkçesi grubuna girer. Bu, yönleri esas alan bir sınıflan­dırmadır. Etnik sınıflandırmada ise Türkiye Türk­çesi, Oğuz Türkçesinin bir koludur. 13. yüzyıl­dan itibaren Anadolu'da Oğuz Türkçesi temeline dayalı bir yazı dili oluştu. Yaklaşık 700 yıldır ke­sintisiz devam eden ve eğitim, bilim, edebiyat, felsefe, din, askerlik gibi hemen hemen hayatın her alanına ait binlerce eser yazılan bu dil, Tür­kiye Türkçesi olarak adlandırılan dilin tarihi kö­küdür.

14 TÜRK DİLİNİN TARİHİ DÖNEMLERİ

15 TÜRK DİLİNİN TARİHİ DÖNEMLERİ
Türk Dilinin Gelişimi ve Tarihsel Dönemleri TÜRK DİLİNİN TARİHİ DÖNEMLERİ Eski Oğuz Türkçesi (15. yy. sonlarına kadar) Osmanlı Türkçesi (20.yy. başlarına kadar) Çağdaş Türkiye Türkçesi (20.yy’la başlayıp devam eden)

16 TÜRK DİLİ ÇALIŞMALARI

17 Türk Dilinin Gelişimi ve Tarihsel Dönemleri
TÜRK DİLİ ÇALIŞMALARI 14. yy’da Aşık Paşa ve Hoca Mesut gibi şairler bu dönemde pek çok kişinin sade bir Türkçe yöneldiğini söyler. 15. yüzyılda da sade bir yazı dili sürdürülmüştür. 16. yüzyılda "Türkî-i basit" (Sade Türkçe) hareketi başlatılır, ancak güçlü sanat­çılar bu akıma sahip çıkmadığı için çok etkili olamaz ve dil gittikçe Arapça ve Fars­ça kelime ve kurallarla dolarak ağırlaşır. 17. yüzyılda iyice ağırlaşan dil, 18. yüzyılın büyük şairlerinin yazdıkları daha yalın eserler sayesinde yeniden sadeleşmeye başlamıştır. Tanzimat devrinde sadeleşme ihtiyacı çok hissedilmiş ve bunda gazete ve dergi­lerin katkısı büyük olmuştur. İkinci Meşrutiyet'in ilanından sonra düşünce alanında yeni gelişmeler yaşandı. Sade Türkçe taraftarları Türk Derneği'ni kurdular ve görüşlerini yayınladıkları bir de dergi çıkardılar. Daha sonra Selanik'te bir grup aydın Genç Kalemler dergisini çıkardı ve millî bir edebiyatın ancak millî bir dille doğup gelişeceğini iddia eden görüşler ortaya konuldu.

18 YENİ LİSAN HAREKETLERİ

19 Türk Dilinin Gelişimi ve Tarihsel Dönemleri
YENİ LİSAN HAREKETİ Yeni Lisan hareketinin temel ilkeleri şöyle sıralanabilir: Yazı dilini konuşma diline yaklaştırmak, mümkün olduğu kadar İstanbul halkının konuştuğu gibi yazmak. Dilimizdeki Arapça ve Farsça gramer kurallarını kullanmamak. Tamlamaları, Türkçe kurallara göre yapmak. Yabancı kelimeleri Türkçedeki söylenişiyle yazmak, bilim terimlerinde Arap­ça kelimelerden yararlanmak. Öteki Türk lehçelerinden kelime almamak. Bu kurallardan hareket ederek millî bir dil ve millî bir edebiyat meydana ge­tirmek

20 YAZI DEVRİMİ

21 Türk Dilinin Gelişimi ve Tarihsel Dönemleri
YAZI DEVRİMİ Os­manlı Devleti'nde Latin alfabesine geçme düşüncesi ilk olarak 1868'de dillendirilmiş, uzun süren tartışmalar yaşanmış, bu değişikliğe taraftar ve karşı olan aydın ve siyasetçiler altmış yıla yakın bir süre mücadele etmişlerdir. 1 Kasım 1928 tarihinde Latin harflerine dayanan Türk Alfabesi kabul edilir. Kanuna göre, 1929 yılı başın­dan itibaren devlet ile yapılacak bütün yazışmalar ve basılacak her türlü malzeme Yeni Türk Alfabesi ile olacaktır. Bütün yurtta Millet Mektepleri açılır ve yeni alfa­be herkese öğretilmeye çalışılır. Burada şu özellikle belirtilmelidir; harf değişikliği yapılırken Latin harfleri olduğu gibi alınmamış, Türkçenin yapısına uygun olarak yeni harfler de oluşturulmuş ve yazıya Türk kimliği kazandırılmıştır. Türkçenin ses sistemine en uygun al­fabe, bugün Türkiye Türkçesinin yazıldığı alfabedir.

22 ATATÜRK VE TÜRK DİLİ

23 Türk Dilinin Gelişimi ve Tarihsel Dönemleri
ATATÜRK VE TÜRK DİLİ 1 Kasım 1928’de Latin harflerine dayanan Türk Alfabesi kabul edilmiştir. 12 Temmuz 1932’de Türk Dil Tetkik Cemiyetini kurmuştur. Sonra adını Türk Dil Kurumu olarak değiştirmiştir. Türk Dil Kurumu şu çalışmaları yapmıştır: Dilde özleştirme hareketini başlatmıştır. Türkçeye yabancı kalmış unsurlar yerine öztürkçe sözler koymak için derleme, tarama ve anket çalışmalarını başlamıştır. Derleme çalışmalarıyla yazı dilinde olmayan sözler derlenip bunlardan bir kıs­mı yazı diline katılmış ve aynı şey tarama çalışmalarıyla yazma eserlerinde de yapılmıştır. Derleme ve tarama sözlükleri hazırlamıştır. Atatürk Türk diliyle yakından ilgilenmiş, Türkçeyi kendi aslındaki güzelliğine kavuşturmak için yoğun bir uğraş vermiştir.