TUZ TÜKETİMİNİN AZALTILMASI

... konulu sunumlar: "TUZ TÜKETİMİNİN AZALTILMASI"— Sunum transkripti:

1 TUZ TÜKETİMİNİN AZALTILMASI
Antalya Halk Sağlığı Müdürlüğü Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar ve Programlar Şubesi

2 TUZ NEDİR? Kimyasal formülü NaCl2 (sodyum klorür) dür.
Sofra tuzu; doğrudan tüketiciye sunulan, ince toz haline getirilmiş, iyotla zenginleştirilmiş, rafine edilmiş veya edilmemiş yemeklik tuzlardır mg/kg potasyum iyodat katılması zorunludur. Deniz tuzu Rafine edilmemiş, doğal mineral zenginliğini koruyan tuzdur.   Gıda sanayi tuzu; gıda sanayinde kullanılan yemeklik tuzlardır. İyot eklenmesi zorunlu değildir.

3 Kalp hastaları için bu miktar ¾ çay kaşığıdır.
TUZUN BİLEŞENİ 1 gramında 400 mg Na(sodyum) 600 mg Cl2 (klorür) bulunur. 1 çay kaşığında ,75 gram tuz “ “ “ mg Na Güvenli Na ihtiyacı mg’dır Etiketteki sodyum(sembolü na) miktarı 2,5 ile çarpılarak alınan tuz miktarı saptanabilir. Günlük tuz tüketimi 1 çay kaşığını(5gr) geçmemeli. Kalp hastaları için bu miktar ¾ çay kaşığıdır.

4 VÜCUDUMUZDA SODYUM (Na):
%60’ı hücre dışı sıvı %30-40’ı kemik kristallerinin yüzeyi %10’u plazma(kan), sinir ve kas dokusu

5 TUZUN VÜCUDUMUZDAKİ İŞLEVLERİ
Vücutta elektrik akımını iletir. Sinir-kas çalışmasında elektro-kimyasal uyarıları sinir hücresi boyunca taşıyarak uyarının kasa iletilmesini sağlar. Hücre içi ve dışı sıvıların dengesini sağlar.(sodyum-potasyum dengesi) Sıvı dengesini sağlar.(damarlarda sıvı hareketi) Sodyum karbonhidratın basit yapıtaşı glikozun emiliminde yardımcı olmaktadır.

6 TUZUN BESİN SAKLAMADAKİ YERİ
Antiseptik Besin nemi↓ Bakteri aktivitesi ↓ Besin içindeki suyu çeker Bakteri ve çürümeye yol açan enzim aktivitesi durur. Sebzeler tuzlu suda mayalanma olmaz korur. Ekmeklere kendine has doku verilmesinde (ör: mayalı ekmekler) Bugün besinleri korumak için daha iyi seçenekler var.

7 ÜLKEMİZDE GÜNDE 18 GRAM TUZ (7200 mg sodyum) TÜKETİLİYOR
SAĞLIKLI OLMAK İÇİN GÜNDE EN FAZLA 5 GRAM (1 ÇAY KAŞIĞI) TUZ YETERLİDİR ! ¼ ÇAY KAŞIĞI TUZ İYOT İHTİYACIMIZI KARŞILAMAK İÇİN YETERLİDİR.

8 GÜNLÜK ALINAN TUZUN KAYNAĞI
Doğal Besinler %5 Sofra Tuzu %15 Restaurant Kantin İşlenmiş Gıda Fast-food Ürünler %80

9 GIDA ENDÜSTİRİSİ YÜKSEK TUZLU ÜRETİLMİŞ BESİNLER
Tuzlu Tada Bağımlılık Et Ürünlerinde Su Tutma Özelliği Susama Hissi İçecekler Mineralli Sular ↑ Ağırlık Artışı Talep ↑

10 AŞIRI TUZ TÜKETİMİNE BAĞLI
Hipertansiyon Felç Kardiyovasküler hastalıklar (Kalp yetmezliği, kalp krizi, damar sertliği) Kronik böbrek hastalıkları/yetmezliği Böbrek taşı Osteoporoz Gastrit, Mide Kanseri Pankreas hastalıkları Obezite

11

12 Periferik Vasküler Hastalık
Felç Retinopati-Körlük Tansiyon 12/8 olmalıdır. Kalp Yetmezliği Proteinüri, Böbrek Yetmezliği Aort Diseksiyonu Periferik Vasküler Hastalık Damar sertliği

13 HİPERTANSİYON TEDAVİSİ
Değişiklik Öneri Sistolik KB Azalma Kilo vermek (10 Kg) BKİ: 18,5-24,9 5-20 mm Hg Hipertansiyon Diyeti (DASH) Sebze-meyve↑ Az yağlı süt ürünleri ↑ Yağ içeriği↓ 8-14 mmHg Tuz kısıtlaması Günde ≤ 6gr tuz 2-8 mmHg Fiziksel Aktivite Günde en az ½ saat yürüyüş (4gün/hft) 4-9 mmHg

14 Türk Hipertansiyon ve Böbrek Hastalıkları Derneği 2004
TÜRK HİPERTANSİYON PREVALANS ÇALIŞMASI Türk Hipertansiyon ve Böbrek Hastalıkları Derneği 2004

15 Hipertansiyon Prevalansı
Bu çalışmada, Türkiye’de 18 yaş üstü erişkinlerde hipertansiyon prevalansı % 31.8 olarak saptanmıştır. Bu prevalansa göre ülkemizde 15 milyon civarında hipertansif birey olduğu söylenebilir. Hipertansiyon prevalansı kadınlarda erkeklerden anlamlı olarak daha yüksek bulunmuştur.

16 Hipertansiyonun Farkında Olanlar
Ülkemizde mevcut 15 milyon civarında hipertansif bireyin sadece 6 milyonunun hipertansiyonun farkında olduğu söylenebilir.

17 Hipertansiflerde Diabetes Mellitus
Değerlendirme anamneze göre yapılmıştır.

18 Hipertansiflerde Açlık Kan Şekeri Yüksekliği

19 2008 SaltTURK Çalışmasına Göre
Ülkemizde günlük tuz tüketimi ortalama 18 mg/gün Akdeniz bölgesi günlük tuz tüketimi ile Türkiye ortalamasının üstünde ve 1. sırada Çalışmaya katılan katılımcılardan, hipertansiyon hastalığı saptananların yarısından çoğu (%64’ü) hipertansiyon hastası olduklarının farkında değil.

20 2008 SaltTURK Çalışmasına Göre
Her 100 mEq/gün Sodyum Alımı (~6 gr. Tuz) Kan Basıncında; Sistolik KB 3,5 mmHg Diastolik KB 2,5 mmHg

21 GÜNLÜK TUZ (SODYUM) ALIMINDASKİ AZALMA
Avrupa Bölgesinde Tuz Alımında Azalmanın İskemik Kalp Hastalıklarından ve İnmeden Ölümlerdeki Azalmaya Etkisi GÜNLÜK TUZ (SODYUM) ALIMINDASKİ AZALMA 3 gr/gün 6 gr/gün 9 gr/gün SKB DKB Kan Basıncındaki Ortalama Düşüş (mmHg) 2,5 1,4 5,0 2,8 7,5 4,2 Ölümlere Bağlı Ölümlerde Azalma (%) 12 14 23 25 32 36 İskemik Kalp Hastalıklarına Bağlı Ölümlerde Azalma (%) 9 10 16 19 27 SKB: Sistolik Kan Basıncı (Büyük Tansiyon) DKB: Diastolik Kan Basıncı (Küçük Tansiyon)

22 Aşırı Tuz Tüketimi ve Böbrek
Doğrudan etki Kan Basıncı Tuz Tüketimi (Sodyum ↑ Alımı) Böbrek Hasarı Proteinüri (idrar ile protein atılması) Renal Hemodinami (Böbrek Damarlarında Basınç)

23 TUZ TÜKETİMİNİ AZALTMAK İÇİN
Tadına bakmadan yemeklere tuz atmayın. Besin alırken daima taze ve aşırı tuz içermeyen besin alın: Hazır gıda ↓ Konserve Gıda ↓ İşlenmiş gıda ↓ Tuzlu kuruyemişler ↓ Tuzsuz veya tuzu azaltılmış besin tercih edin. (tuzsuz zeytin, tuzsuz peynir, suyunda tuzu az limonu bol olan turşu vb…) Yemeklerin tatlandırmak için maydanoz, kekik, dereotu, rezene, fesleğen gibi aroma vericileri kullanın.

24 TUZ TÜKETİMİNİ AZALTMAK İÇİN
Ciddi hipertansiyon sorununuz varsa tuzsuz ekmek tüketiniz veya yemekleri tuzsuz tüketiniz. Peynir ve zeytini tuzunu salsın diye tüketmeden bir gün önce suda bekletiniz. Şişe suyu ve maden suları sodyum içerebilir.Etiketine bakın. Tuzdan(sodyumdan) zengin besinlerden kaçının. Besin etiketlerine bakın.

25 SODYUMUN EN ZENGİN KAYNAKLARI
Sofra Tuzu, Kabartma Tuzu Bulyon Küp, Toz Et Tabletleri Soya sosu Sürülebilir Maya Ekstratı Salam, Sosis, Sucuk,Marine Etler Kurutulmuş Domates Peynir Kraker Turşu Tuzlu Kuruyemişler

26 SODYUMUN DİĞER KAYNAKLARI
Hazır çorba, hazır köfte, hazır meze Hazır pilav/makarna harcı Raf ürünleri (kraker, bisküvi, cips, kek, çikolata vb…) Sucuk, salam, sosis, pastırma Konserve ürünler (salça, bezelye, sebze...) Tuzlu kuruyemişler (fıstık, leblebi vb…) Tütsülenmiş ürünler Salamura ürünler (Peynir, zeytin, turşu, yaprak vb) Soslar (ketçap, soya sosu, hardal, mayonez…)

27 BESİN ETİKETLERİNE BAKIN
ÇABUK ÇORBA Toz Çorba Karışımı İÇİNDEKİLER Domates tozu, patates nişaştası, şeker, bitkisel yağ, tuz, fesleğen, kekik, maydonoz, biber ekstratı, tatlı kırmızı biber tozu, sirke tozu, aroma arttırıcılar (E621 mono sodyum glutamat), asitlik düzenleyici (sitrik asit E330) HAZIR GIDALAR TANSİYONUNUZU ARTTIRABİLİR.

28 BESİN ETİKETLERİNE BAKIN
İÇİNDEKİLER: %75 sütlü çikolata %25 karamel Süt tozu Sorbitol Fruktoz şurubu Şeker İnvertaz enzımı Emülgator Tuz Sodyum hidrojen karbonat Aromalar

29 Lor Peyniri (2 yemek kaşığı) 122 mg Süt Tozu (30 gram) 165 mg
Bazı Porsiyonlarının Sodyum İçerikleri Süt ve Süt Ürünleri Lor Peyniri (2 yemek kaşığı) mg Süt Tozu (30 gram) mg Kaşar Peyniri(1 kibrit kutusu) mg Otlu Peynir (1 kibrit kutusu) mg Tereyağı (4 tatlı kaşığı dolusu) mg Margarin (4 tatlı kaşığı dolusu) mg Beyaz Peynir (1 kibrit kutusu) mg Eritme Peyniri(1 kibrit kutusu) mg Rokfor Peyniri(1 kibrit kutusu) mg Günlük sodyum (Na) ihtiyacı mg

30 Bazı porsiyonlarının Sodyum İçerikleri Ekmek ve ekmek yerine geçenler Beyaz Ekmek (çeyrek=37,5 gram) 219 mg Sade Mısır Gevreği (1 küçük kase) 375 mg Mısır Ekmeği (25 gram/1 dilim) 133 mg Kepekli Ekmek (25 gram/1 dilim) 116 mg Simit (1 tam) 345 mg Kraker (15 adet=100 gr) 1715 mg Sade Kraker (10 adet) mg Bisküvi (75 gram) 189 mg Yufka (1 tam) 1150 mg Günlük sodyum (Na) ihtiyacı mg

31 218 mg 39 mg 27 mg 12 mg 7 mg 6 mg 4 mg 2 mg 100 gramdaki
Sodyum İçerikleri Sebze, meyve ve kurubaklagiller Domates suyu 218 mg Enginar 39 mg Taze Bakla 27 mg Karnıbahar 12 mg Salatalık 7 mg Domates 6 mg Kivi ve marul 4 mg Armut-patlıcan-erik-yeşil fasulye 2 mg Kuru fasulye-nohut-mercimek Günlük sodyum (Na) ihtiyacı mg

32 633 mg 83 mg 228 mg 315 mg 194 mg 226 mg 233 mg 443 mg Bazı Besinlerin
Sodyum İçerikleri Sebze, meyve ve kurubaklagiller Ton Balığı Konservesi (80 gram) mg Tavuk yumurtası (1 adet) mg Sosis (1 adet piknik boy-18 gram) mg Sucuk (5-6 ince dilim-30 gram) mg Jambon (1 dilim) mg Salam (1 dilim) mg Zeytin (5-6 adet=15 gram) mg Marine Et (20 gr) mg Günlük sodyum (Na) ihtiyacı mg

33 Bazı Besinlerin Sodyum İçerikleri Sebze, meyve ve kurubaklagiller Kabartma Tozu (5 gram) mg Et Suyu Tableti (1 adet-12 gram) 2880 mg Hazır Çorba (1 paket-80 gram) 4288 mg Tuzlu Patlamış mısır (1 orta boy kase-10 gram) mg Cips (1 orta paket) 1000 mg Kurutulmuş Domates (20 gram) mg Sürülebilir Maya Ekstratı(1 çay kaşığı) mg Soya Sosu (1 çay kaşığı) mg Salatalık Turşu (1 orta boy) mg Bir Hazır Kek Örneği (1 adet-40 gram) mg Günlük sodyum (Na) ihtiyacı mg

34 TEŞEKKÜRLER