HADİS USULÜ 3-B SINIFI.

... konulu sunumlar: "HADİS USULÜ 3-B SINIFI."— Sunum transkripti:

1 HADİS USULÜ 3-B SINIFI

2 2- Hz. Peygambere izafe edilen, söz, fiil ve takrirlere denir.
HADİS; 1- Söz, fiil,takrir,yaratılış veya huyla ilgili bir vasıf olarak Hz Peygambere izafe edilen her şeye denir. 2- Hz. Peygambere izafe edilen, söz, fiil ve takrirlere denir.

3 HADİS VEYA SÜNNETİN UNSURLARININ ŞEMASI;
KAVLİ FİİLİ HADİS (SÜNNET) TAKRİRİ VASFİ SARİH TAKRİRİ ZIMNİ TAKRİRİ HILKİ HULKİ

4 SÜNNET; Hz. Peygamberin seçtiği ve Allah’ın ahkamıyla amil olarak gittiği yoldur. SÖZLÜ SÜNNET;Hz. Peygamberin din adına söylediği sözlere denir. FİİLİ SÜNNET; Hz. Peygamberin davranış ve uygulamalarını anlatan sünnete denir. TAKRİRİ (Sarih); Hz. Peygamberin bizatihi yapmadığı ancak, gördüğü ve onayladığı sünnettir.

5 ZIMNI TAKRİRİ;Hz. Peygamberin gördüğü ve sükut ettiği olayları anlatan sünnettir.
HULKİ; Peygamberimizin herhangi bir huyunu anlatan sünnet. HILKİ; Hz. Peygamberin ş ine dair bilgilerini anlatan hadislerdir.(Boyu,saçı...)

6 HADİS’İN YAPISI; Hadis birbirinden farklı iki kısımdan oluşur.
1- SENED; Biri diğerinden nakletmek(almak) şartıyla hadisi rivayet eden kişilerin Resülullaha kadar sıralanan kısma denir. 2- METİN; Senedin kendisinde son bulduğu sözlü kısımdır. RAVİ; Senedde yer alan her şahsa ravi denir.

7 SENED TABAKALARI NELERDİR ?
1- RESÜLULLAH S.A.V. 2- SAHABE; Hz Peygamberi görmüş, sohbetinde bulunmuş müslüman kişilere denir. 3- TABİUN; Sahabeler zamanında yaşamış, onları görmüş, müslüman kişilere denir. 4- ETBAUTTABİİN; Tabiunu görmüş,onları tanımış müslümanlara denir. 5- ETBAU ETBAUTTABİİN; Etbauttabiin’i görmüş, tanımış müslümanlara denir. METİN; Senedin kendisinde son bulduğu sözlü kısımdır.

8 HADİS’İN KUR’ANA KARŞI GÖREVİ
1- Kur’an-daki anlatılan emir ve yasakları teyid eder. 2- Kur’an-da bulunan fakat açıklanmayan hükümleri açıklar. 3- Kur’an-da bulunmayan müstekil hükümler koyar. (Eşek etinin haram oluşu gibi).

9 PEYGAMBERLERİN İLİM VASITALARI NELERDİR ?
VAHİY; Kur’andır. Lafızı ve manasıyla vahiydir. Lafzı ve manası vahiydir. MELEKE-İ NÜBÜVVE (Nebevi akıl); Sünnet ve Hadisler, vahyin bir tür meal ve methumun niteliğinde ve peygamberin Nebevi akıl melekesi neticesi olarak zımnen vahiydir. BEŞERİ AKIL; Peygamberin, Peygamberlik görevi haricindeki konularda beşeri aklını kullanır. Bu noktada hata ihtimali bulunmaktadır.Tecrübeye dayanır.

10 RİVAYET ADABI; RİVAYET; Sulamak, taşımak,nakletmek.
(Rivayet ) ıstıla manası; Hadisin öğrenim ve öğretimidir. ADAB; (Edeb) kelimesinin çoğuludur. Her hangi bir meslek guruplarının uyması ve uygulaması gerekli manevi kaideler ve tekniklerdir.

11 HADİS ÖĞRENCİSİNİN ADABI;
1- İyi niyetli olmalıdır (İhlas). 2- Hadisi ehlinden almaya çalışmalıdır. 3- Öğrendiği ile amel etmelidir. 4- Hocaya saygı göstermelidir. 5- Arkadaşlarına saygı göstermelidir. 6- Hadis usulüne önem vermelidir.

12 HADİS HOCASININ AHLAKI;
1- İyi niyet ve üstün ahlak sahibi olmalıdır. 2- Haddini bilmek yada ehliyete riayet. 3-Kendisinden daha ehil olana saygı göstermek 4- Karıştırma ihtimali belirince,Hadis rivayetini ve okutmayı bırakmak. 5- Hadis’e ve Hadis meclislerine önem vermek. 6- Kitap yazmak ve diğer ilmi faaliyetlerde bulunmak.

13 HADİS ÖĞRENİM VE ÖĞRETİM YOLLARI;
Hadis usulcüleri tahammül ve eda yollarını başlangıçtan bu yana sekiz olarak belirlemişlerdir. Bu sekiz yolun öncelik ve değer sıralamasında ittifak vardır. Hadisin dindeki yerini, önemini idrak etmiş müslümanlar, onun hangi yolla öğrenilmiş olduğunun tesbitine,fevkalade önem vermiş ve bu öğrenim yollarını ayrı ayrı teknik terimlerle ifadelendirmişlerdir. Bunlar; 1- Sema 2-Kıraat 3-İcazet 4-Münavele 5-Kitabet 6-İ’lam 7-Vasiyet 8-Vicade

14 SEMA; Hocanın, ezberinden veya yazılı bir metinden okuyarak rivayette bulunması, öğrencinin, hocadan direkt olarak, duyması ve rivayeti almasıdır. En itibar edileni budur. KIRAAT; Hocanın huzurunda, talebe ezberinden veya elin deki kitaptan hadis okur. Hocada ezberinden veya elindeki nüshadan takip ederek dinler.Gerektikçe düzeltme yapar. Bu yolla öğrenci o hadisleri hocadan almış olur.

15 İCAZET; Hocanın, talebesine duyduklarını veya kitaplarını rivayete izin vermesine denir. MÜNAVELE; Kendisinden nakl ve rivayet etmesi için hocanın, öğrencisine bir kitap veya yazılı bir metin vermesine denir.

16 KİTABET; Huzurunda bulunan veya bulunmayan bir öğrenci için, hocanın kendi eliyle bir veya bir kaç hadis yazıp veya yazdırıp vermesi veya göndermesine denir. İ’LAM; Hocanın icazetten söz etmeksizin belli bir hadis veya hadis kitabı için sadece “Benim rivayetim işte budur” diye açıklamada bulunmasına denir.

17 VASİYET; Ölmek veya yolculuğa çıkmak üzere olan hocanın, rivayet izninden söz etmeksizin kitabını öğrencilerinden birine vasiyet etmesidir. VİCADE; Bir kimsenin yazma bir risale veya kitabı bulması, ele geçirmesine denir.

18 RİVAYETİN SIFATLARI; Rivayetin sıfatı ifadesiyle, Hadislerin kelimesi, kelimesine aynenmi yoksa mana ilemi rivayet edilmiş olduğu kast edilmektedir. Bilindiği gibi hadisler, hadis kitaplarına geçinceye kadar iki şekilde rivayet edile gelmiştir. 1- Lafzen 2- Manen

19 MANEN RİVAYET; LAFZEN RİVAYET;
Hadislerin, Peygamberden duyulduğu gibi aynen rivayet edilmesidir. Peygamberimiz s.a.v. Şöyle buyuruyor: “Benden bir hadis belleyipte, bellediği gibi başkalarına ulaştıranın Allah c.c. yüzünü ağartsın. MANEN RİVAYET; Peygamberden öğrendikleri hadisleri daha sonra lafızlarını hatırlayamayıp aynı manaya gelecek başka lafızla rivayet etmektir. Bunun en büyük şartı, manayı bozmamaktır. Bu şekilde hadis rivayet etmek şartlara bağlanmıştır.

20 HADİS RİVAYET ETMENİN ŞARTLARI;
1- Hadisi manen rivayet edecek kişi,lafızların manasını iyi bilmeli. 2- Değiştirilen lafızların müteradifleri (sinonim) kullanılmalı. 3- Manen rivayet edilen Hadis,lafzıyla ibadet edilen bir hadis olmamalıdır. 4- Hadis,sıfat hadisleri gibi müteşabih olmamalı. 5- Lafızları değiştirilen haber açıklık ve kapalılık bakımından aynı seviyede olmalı. 6- Hadisin aslı ezberinde ise manen rivayeti caiz olmaz. 7- Bazı alimler merfu hadisleri,manen rivayeti caiz görmezler.

21 RAVİNİN TANIMI; RAVİ; Nakleden, taşıyan ve ileten.
RAVİ; Hadis’i öğrenip eda terimlerinden biriyle kendisinden sonrakilere nakleden hadisçi. Hadis’in sıhhatini tesbit edebilmek için, Raviler bir çok halden tetkik edilmişlerdir. Bunlardan başlıcaları; 1- ADALET. 2- ZABT.

22 1- ADALET; Raviyi takvaya yönelten ve insanlık değerlerine yakışmayan,hata ve davranışlardan uzak tutan niteliklerdir. Bunlar şunlardır; A- MÜSLÜMAN OLMAK;Müslüman olmayanın beyanına inanılmaz.Ravi,Hadisi rivayet ettiği sırada müslüman olmalıdır.Duyduğu sırada müslüman olması gerekmez. B- BÜLUĞA ERMİŞ OLMALI;Bu sorumluluk şartıdır.

23 C- AKILLI OLMAK; Bu doğruluk ve sözü bellemek bakımından gereklidir
C- AKILLI OLMAK; Bu doğruluk ve sözü bellemek bakımından gereklidir.Çocuğun veya delinin sözüne itibar edilmez. D- TAKVA SAHİBİ OLMAK; Büyük günahlardan kaçınmak,küçük günahlarda ısrar etmemek anlamında bir takva sahibi olmak gereklidir. E- MURUET; İnsani ve örfi meziyet ve geleneklere sahip ve saygılı yaşamak da Ravide aranan adalet vasfının belirtisidir.

24 2- ZABT; Kısaca “bellemek” olan bu sıfat sayesinde,Ravi duyduğunu duyduğu gibi rivayet edebilecektir. Zabt sahibi ravi’nin; A- UYANIK OLMASI; Yani rivayet etmediği bir hadis kendisine sunulup,”bunu sen rivayet ettin” denilince,kabul eden kişi gafil ve dalgın sayılır.Böylelerinden hadis alınmaz.Gaflet ve dalgınlık zabta aykırıdır.

25 B- Ezberinden naklediyorsa, iyi ezberlemiş olması.
C- Kitaptan rivayet ediyorsa,kitabını iyi koruması. D- Mana ile rivayet ediyorsa, manayı bozacak unsurları biliyor olması gereklidir.

26 Bir ravinin bu sıfatlara sahip olup olmadığı nasıl bilinir?
Rivayeti, zabt sıfatıyla tanınan sika ravilerin rivayetleriyle karşılaştırılır. Rivayetleri mana yönüyle sika ravilerin rivayetleriyle genelde uyum gösterirse böyle bir ravinin zabt sıfatına sahip olduğu anlaşılır. Ravileri adalet ve zabt yönünden tetkik edip değerlendiren bilim dalına cehr ve tadil denir. Ravide adalet ve zabt sıfatları birleşince o raviye SİKA RAVİ denir ve hadisiyle amel etmek gerekli olur.

27 TABAKALAR; Tabaka: kelimesi sözlükte, her hangi bir vasıfta ortak olanlar anlamına gelir. Hadis istilasında ise, yaş ve isnadda birbirine benzeyen akran raviler gurubu demektir. Tabaka’nın tayininde şu dört noktanın bilinmesine ihtiyaç vardır; 1- Doğum 2- Vefaat 3- Öğrenciler 4- Hocalar

28 TABAKALAR VE TARİHLERİ;
SAHABE; H.110 Müslüman olarak Rasülü Ekremi gören ve bu iman ile yaşayıp ölen kimselere Sahabe denir. TABİUN; H.180 Sahabeyi görenleri görenlerdir. ETBAUTTABİİN; H.220 Bu nesil Mü’min olarak tabiilerle görüşüp onlardan rivayette bulunanlardır. ETBAU ETBAUTTABİİN; H.260 ETBAU ETBAU ETBAUTTABİİN; H.330

29 SAHABEYİ TANIMA YOLLARI;
1- TEVATÜR YOLUYLA: Daha hayattayken Cennetle müjdelenmiş olan 10 kişi bu yolla bilinir. 2- ŞÖHRET YOLUYLA: 3- ŞEHADET YOLUYLA:Her hangi bir Tabiin veya Sahabenin bir başkasının Sahabi olduğunu söylemesi şehadettir. 4- İKRAR YOLUYLA: Bu, bir şahsın kendisinin sahabi olduğunu söylemesidir.

30 HADİS RİVAYETİ VE SAHABİLER;
Rivayet ettikleri Hadis sayısı bakımından Sahabiler ikiye ayrılır; 1- MÜKSİRUN: 1000’den fazla hadis rivayet eden. Muksirun’dan olduğu kabul edilen Sahabiler; Ebu Hureyre. Abdullah bin Ömer. Aişe binti Ebu Bekir. Abdullah bin Abbas. Cabir b. Abdullah. Ebu Said el Hudri. 2- MUKİLLUN: 1000’den az hadfis rivayet eden.

31 TABİİLER; Tabiin’i üçe ayırmak mümkündür;
1-Büyük Tabiiler tabakası: (Sahabenin büyüklerinden rivayet edenler) 2- Orta yaşlı Tabiiler: (Sahabe ve Tabiinden hadis rivayet edenler. 3- Küçük (genç) Tabiiler tabakası: Bunlar Hz. Peygamber zamanında küçük yaşta olan Sahabilerden hadis rivayet edebilen ve uzunca yaşayan Sahabilere,kendileri çocuk yaşlarındayken kavuşabilenlerdir.

32 RAVİ’NİN TENKİDİ; CERH; Sözlükte, elle aletle veya dille yaralamak.
Istılahta ise; Adalet veya zabt sıfatını ibtal ve ihlal edici bir kusur sebebiyle, raviyi tenkid ile rivayetlerinin iyice tetkikini istemek demektir. TA’DİL; Tezkiye etmek demektir. Ravi’nin, adil ve zabit olduğuna hükmederek rivayetlerinin sıhhatini ortaya koymaktır. Cerh ve Ta’dil alimleri kendi aralarında üçe ayrılır: 1- Müteşeddid Mütesahil 3-Mütevassıt.

33 Adalet vasfına yönelik tenkid noktaları;
1- KİZBURRAVİ: Ravi’nin hadis rivayetinde yalancılığı. 2- İTHAMU KİZBURRAVİ: Ravi’nin günlük hayatında yalancılıkla itham edilmiş olması. 3- FISKURRAVİ: Ravi’nin günahkarlığı. 4- CEHALATÜRRAVİ: Ravi’nin tanınmaması. 5- BİDATÜRRAVİ; Ravi’nin bidat ehli olması.

34 Zabt vasfına yönelik tenkid noktaları;
1- KESRETÜL GALAT: Rivayette çok yanlış yapması. 2- FARTULGAFLE: Ravi’nin aşırı gafil ve kapılgan olması. 3- VEHM: Hadis’in,metin ve senedinde hata yapması. 4- MUHALEFÜTÜSSİGAT: Güvenilir ravilere muhalif rivayetlerde bulunması. 5- SÜİL HIFZ: Ravi’nin hafızasının pek iyi olmaması.

35 CERH VE TA’DİL SONUCU RAVİLER;
MECRUH MUADDEL SİGA (GÜVENİLİR RAVİ)

36 KABUL VE RED AÇISINDAN RAVİLER;
HADİSLER MAKBUL MERDUD TETKİKE TABİ OLMAKSIZIN MAKBUL (MÜTEVATİR) TETKİKE TABİ OLARAK MERDUD. (ZAYIF) TETKİK SONUCU MAKBUL TETKİKE TABİ OLMAKSIZIN MERDUD. (UYDURMA) HASEN SAHİH

37 MÜTEVATİR HADİS; Aklın, yalan üzerinde birleşmelerini mümkün görmediği,Raviler topluluğunun rivayet ettiği,işitme ve görmeye dayalı hadislerdir. MÜTEVATİR HADİS’İN ŞARTLARI; 1- Ravilerin,senedin başından sonuna kadar yalan üzerinde birleşmeleri,adeten mümkün olmayan bir topluluk tarafından rivayet edilmesi. 2-Rivayetin, Aklen bilinen cinsten değil, görme veya işitmeye dayalı olması.

38 MÜTEVATİR HADİS MÜTEVATİR HADİS’İN HÜKMÜ; 1- İnkar edilemez.
2- Amel etmek vacip olur. 3- Tetkik ve tenkid edilemez. LAFZEN MÜTEVATİR MANEN MÜTEVATİR

39 SENED’İN MÜNTEHASI AÇISINDAN HADİS ÇEŞİTLERİ;
AHAD HADİSLER; Ahad Hadis: Ravi sayısı açısından, tevatür şartlarına ulaşamamış,her hadis ahad hadistir. SENED’İN MÜNTEHASI AÇISINDAN HADİS ÇEŞİTLERİ; KUTSİ HADİS MERFU HADİS MEVKUF HADİS MAKTU HADİS

40 KUTSİ HADİS; Ayet olmamak kaydıyla, Hz. Peygamberin “Allahü teala şöyle buyurmuştur” diyerek Allah’a nisbet ve izafe ettiği Hadislerdir. KUTSİ HADİS’İN ÖZELLİKLERİ; 1- Hz. Peygamber tarafından Allah’a izafe edilmesi 2- Konuları genellikle Allahütealanın sıfatlarıyla ilgili olması.

41 MERFU HADİS; Söz, fiil, takriri, fıtri veya ahlaki, senede muttasıl veya munkatı, Hz. Peygambere izafe edilen Hadislerdir. Merfu Hadis, bütün İslam bilginlerince delil kabul edilmiştir. MEVKUF HADİS; Sahabilerin, söz, fiil ve takrirlerine dair, muttasıl veya munkatığ haberlere denir. MAKTU HADİS; Her hangi bir tabii’ye izafe olunan söz, fiil, ve takrirlere maktu hadis denir.

42 SIHHAT VE HÜKÜM AÇISINDAN HADİSLER;
SAHİH HADİS; Adalet ve zabt sahibi ravilerin, Muttasıl senetle rivayet ettikleri Hadislerdir. Bir Hadis’in sahih olabilmesi için: 1- Adalet ve zabt sahibi ravi tarafından rivayet edilecek. 2- Senedi Muttasıl olacak. SAHİH HADİS’İN HÜKMÜ; Sahih Hadis hüccettir ve hükmü ile amel etmek vaciptir. SAHİH HASEN ZAYIF

43 HASEN HADİS; Zabtı biraz gevşek Ravi tarafından, senedi muttasıl olarak rivayet edilen hadistir. HASEN HADİS’İN HÜKMÜ; Makbuldur. ZAYIF HADİS; Sahih ve Hasen hadis şartlarını taşımayan hadislerdir. HADİSTE ZAYIFLIK SEBEPLERİ; RAVİNİN CERHİNİ GEREKTİREN HALLER SENEDDEKİ KESİNTİ

44 SENEDDEKİ KESİNTİ SEBEBİYLE ZAYIF KABUL EDİLEN HADİSLER;
MÜRSEL HADİS; TABİİNİN SAHABEYİ ATLAYARAK HZ. PEYGAMBERE İZAFE ETTİĞİ HADİSTİR. MUNKATI HADİS; SENEDİ MUTTASIL OLMAYAN HADİSTİR. MU’DAL HADİS; SENEDİN HER HANGİ BİR YERİNDE 2 VEYA DAHA FAZLA RAVİNİN DÜŞTÜĞÜ HADİSTİR. MUALLAK HADİS; SENEDİN BAŞ TARAFINDAN BİR VEYA BİR KAÇ RAVİNİN DÜŞMESİ VEYA SENEDİN TAMAMEN HAZF OLUNDUĞU HADİSTİR. MÜDELLES HADİS; SENEDE DAHİL BİR RAVİNİN İSMİNİ ATLAYIP, ORADA ÖYLE BİRİ YOKMUŞ İZLENİMİNİ VERECEK ŞEKİLDE, SENEDİ SEVK ETMEKTİR.

45 RAVİDEKİ CERHİ GEREKTİREN HALLERE GÖRE ,ZAYIF HADİS ÇEŞİTLERİ;
1- MEVZU HADİS; Hz. Peygamber adına yalan uydurmak ile (kizb) cerh edilmiş ravinin rivayetine denir. 2- METRUK HADİS; Yalancılıkla itham edilmiş ravinin, rivayetinde yalnız kaldığı hadislerdir. 3- MÜNKER HADİS; Zayıf bir ravinin, sika bir raviye muhalif olarak rivayet ettiği hadistir. 4- MUALLEL HADİS; Görünürde sahih olmakla beraber, sıhhati yok edecek gizli bir illet taşıyan hadislere denir. 5- MÜDREC HADİS; Hadisten olmayan kelamın hadise katılarak rivayet edilmiş hadistir.

46 6- MAKLUB HADİS; Seneddeki ravileri veya metindeki kelimelerin yerlerinin değiştirilerek rivayet edilen hadis. 7- MUZDARIB HADİS; Birden çok rivayeti bulunduğu halde, birini diğerine tercih edebilecek sebeb bulunamayan hadislerdir. 8- ŞAZ HADİS; Sika bir ravinin, diğer sika ravilere muhalif olarak rivayet ettiği hadistir. 9- MUSAHHAT HADİS; Kelimelerin yazılışında değişiklik yapılarak, kelimenin manasının değiştirilerek rivayet edilen hadis. 10-MUHARRET HADİS; Kelimenin harekesinde değişiklik yapılarak, rivayet edilen hadisler.

47 HADİS UYDURMA GİRİŞİMLERİ;
Hadis uydurma girişimlerinin başlangıcını, Hz. Peygamber zamanına kadar götürmek isteyenler varsada, çoğunluk Hz. Osmanın şehid edilmesini takib eden olaylar sonucu oluşan gurubların bu işi başlattıkları görüşündedir. HADİS UYDURMA GİRİŞİMİNİN SEBEPLERİ; 1-Gurub görüşünü savunma 2- İslam düşmanlığı 3- İslama hizmet etmek arzusu 4- Şahsi çıkar sağlama düşüncesi.

48 HADİS UYDURANLARI TANIMA YOLLARI;
A- Uyduranların itirafı; Hadisi uyduranın itirafı. B- İhbar; Hadis uyduranların, arkadaşlarının veya yakın çevresinin ihbar etmesi. C- Araştırma; Yapılan araştırma sonucu ortaya çıkması.

49 UYDURULMUŞ SÖZLERİ TANIMA YOLLARI;
A- Lafızlarda veya manada bozukluk; Hadis diye uydurulan sözün, dil kaideleri bakımından bozuk içeriğinin Peygamber sözünde bulunmayacak manasızlık ve ölçüsüzlük taşıması, o sözün uydurma olduğuna bir işarettir. B- Güvenilir hadis kitaplarında bulunmaması; Elde bulunan güvenilir hadis kitaplarında olmaması. C- Kur’ana ve sahih sünnete uygun olmaması; Kur’ana ve sahih sünnete aykırı olması.