HAZIRLAYAN: AYŞE DERYA KAHRAMAN

... konulu sunumlar: "HAZIRLAYAN: AYŞE DERYA KAHRAMAN"— Sunum transkripti:

1 HAZIRLAYAN: AYŞE DERYA KAHRAMAN
“MESLEK ANALİZİ” HAZIRLAYAN: AYŞE DERYA KAHRAMAN MESLEKİ VE TEKNİK EĞİTİMİNDE PROGRAM GELİŞTİRME Prof. Dr. AYTEN ULUSOY

2 MESLEK ANALİZİ Eğitim, ferdin davranışlarını istenilen yönde değiştirme sürecidir. Eğitim yolu ile ferde kazandırılması planlanan davranışlar toplumun tüm fertleri gerekli ortak davranışlar ise bu eğitim genel eğitim olarak tanımlanabilir. Mesleki eğitim ise; ferde iş hayatındaki belirli bir meslekle ilgili bilgi, beceri ve iş alışkanlığı kazandıran ve ferdin yeteneklerini çeşitli yönleri ile geliştiren eğitim sürecidir. İŞ / MESLEK Meslek, ferdin ücret karşılığı yaptığı görevlerin bütünüdür. Bazı meslekler geniş bir faaliyet alanını kapsamasına karşılık, bazı meslekler sınırlı faaliyetlerle ilişkilidir. ÜRETİM MESLEKLERİ Ham ve yarı mamul maddelerin bir dizi üretim sürecinden geçirerek mamul maddeye dönüştürülmesiyle ilgili görevleri kapsayan mesleklerdir. Üretim meslekleri doğrudan üretimle ilgili olmayıp üretimin gerçekleşmesi için gerekli bakım onarım faaliyetleridir.

3 HİZMET MESLEKLERİ Hizmet üretimiyle ilgili görevleri kapsayan mesleklerdir. Hizmet mesleklerinde de sınırlı üretim faaliyeti bulunabilir. Üretim faaliyetleri hizmetin gerçekleşmesi ile sınırlıdır. MESLEK / İŞ ANALİZİ Meslekleri (işi) öğretilebilecek temel unsurlarına ayrıştırma sürecidir. ANA BÖLÜM Mesleklerin öğretim analizi amacıyla kullanılan makine, cihaz ve malzeme ile uygulanan teknikler, üretim ve hizmet faaliyetlerinin gerçekleşmesi için gerekli mesleki yeterlilikler yönünden yapılan bölümlemelerdir. Meslek ana bölüm sınırları çok belirgin değildir, her birisi için ortak bilgi beceri ve iş alışkanlıkları bulunabilmektedir. İŞ / ÜRÜN-ÜRETİM MESLEKLERİNDE Üretim mesleklerinin öğretim analizinde iş en az iki temel hareketin oluşturduğu üründür. Üretim faaliyet alanının özelliğine göre makine parçası, giyim eşyası, bir afiş yâda katalog veya servise hazır bir yemek olabilir.

4 İŞ/ HİZMET-HİZMET MESLEKLERİNDE
Hizmet mesleklerinde iş tamamlanmış bakım onarım montaj, kontrol, servis v.b faaliyetlerdir. Hizmet mesleklerinde bazı durumlarda bir temel hareketin yapılması bir hizmetin gerçekleşmesi için yeterlidir. İŞLEM İşlem, işin öğretilebilecek anlamlı bir parçasıdır. İşlemler özellikleri yönünden devinsel, bilişsel ve duyuşsal olmak üzere üç gruba ayrılabilir. İŞLEM BASAMAĞI Devinsel işlemin tamamlanması İçin gerekli, kapsamı sınırlı gözlenebilen hareketlerdir. Devinsel işlemler kapsam ve sayısı hareketin özelliğine göre değişiklik gösteren işlem basamaklarından oluşur. İŞ ALIŞKANLIĞI Ferdin meslek alanında görevlerini verimli olarak yapabilmesi için gerekli bilme ve yapma elamanlarının dışında kalan, işle ilgili davranışlardır.

5

6 İŞ ANALİZİNDE TEMEL BASAMAKLAR
Mesleki eğitimin bireyi hazırlamayı amaçladığı mesleğin, işin veya Görevin tanımlanması ile başlar. Analizi yapılacak mesleğin sınırlarının açık bir şekilde belirlenmesi gerekmektedir. Analiz sürecinin ikinci basamağı işin temel öğretim elemanlarına ayrıştırılmasıdır. Tespit edilen öğretim elemanlarının kapsam ve analizlerinin yapılmasına ihtiyaç vardır. İşin analizi ile tespit edilen öğretilebilecek unsurlarının, iş hayatına uygunluğunun kontrol edilmesi için analiz güvenirliği önemlidir. Kontrol ve düzeltme sonucu güvenebilecek öğretim listesi çıkartılır. Çıkan sonuca göre gerektiğinde iş tanımı ve analiz yapılacak alanın sınırlarında düzeltmeler yapılır.

7

8 İŞ TANIMI İş tanımı ile öğretim envanterinin genel çerçevesi tespit edilir. İş analizleriyle toplanan verilerden Yararlanarak, bir işin kapsamına Giren eylemlerin işlemlerin sorumlulukların nitelikleri belirlenir. Görevlerin ve çalışma koşullarının yazılı olarak açıklanmasına iş tanımı denir. İş tanımı yapılan görevin kimliğini gösterir. BİLGİ TOPLAMA YÖNTEMLERİ Öğretme amacı ile iş analizi yapılacak olan mesleğin tanımlanmasının yapılabilmesi için kişinin yaptığı iş ve görevler hakkında yarıntılı bilgiye ihtiyaç vardır. Bilgi toplamak için anket, gözlem ve mülakat yöntemlerinden faydalanılır.

9 ANKET FORMU Meslekte çalışanları temsil etme özelliği olan bir gruba anket formu dağıtılarak anket formunda yer alan soruları cevaplandırmaları istenilir. Sorulara verilecek cevaplar değerlendirilerek meslekte çalışanların yaptıkları işlerin genel tanımı yapılır. Anket yönteminin başlıca üstünlüğü bilgi toplamanın kolay maliyetinin düşük ve bilgi toplamanın çabuk gerçekleşmesidir. GÖZLEM VE MÜLAKAT Bu yolla kişinin görevinin ne olduğu, hangi şartlar altında yapıldığı, hangi tekniklerin, makine, cihaz ve malzemenin kullanıldığı, işi yapan kişinin iş içerisinde izlenmesi ve kendisi ile görüşülerek öğrenilebilir. Gözlem ve mülakatın verimli olabilmesi için ilgililere yöneltilecek soruların önceden tespiti şarttır.

10 TOPLANAN BİLGİLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ
Değerlendirme ile ortaya çıkan taslakla; iş tanımlamasının mevcut kaynaklarla karşılaştırılmasının yapılması gereklidir. Değerlendirme yapılması meslek analizinin sınırlarının belirlenmesi ve yapılan tanımlamanı güvenirliliği için faydalıdır. İŞ TANIMLARININ KONTROLÜ Öğretim amacıyla yapılacak iş analizlerinin genel çerçevesini belirleyen ve görevin kimliğini gösteren iş tanımlarının ölçütlere göre son kontrolü yapılmalıdır. Kontrol ölçütlerinde ihtiyaca göre düzenlemeler yapılabilir. ANA BÖLÜMLERE AYRIŞTIRMA Ana bölüm, bir alanın içindeki birbiri ile ilişkili işlemlerden meydana gelen büyük bir öğretim ünitesi olarak tanımlanabilir. Ana bölüm, bir mesleğin özellikleri yönünden benzerlikler gösteren bilgi, beceri ve iş alışkanlıklarından oluşan, kendi içerisinde tutarlılık ile bütünlük gösteren bir kısmıdır. Çok bölümlü ve karmaşık özellik gösteren işlerde mesleğinin bütününü oluşturan envanterin çıkarılması analizde kolaylık ve uygulanabilirlik sağlama yönünden yararlıdır.

11 BÖLÜMLEMEDE AMAÇ Mesleğin öğretim için ana bölümlere ayrıştırılmasındaki temel amaçlar: Meslekle ilgili faaliyetlerin temel özellikleri yönünden ana gruplarını belirlemek. Analiz çabalarını mesleğin bir kısmı üzerinde yoğunlaştırarak analiz işlemlerini kolaylaştırmak ve öğretim elamanlarının tasnif ile sınırlamasını basitleştirmektir. BÖLÜMLEME ÖLÇÜTLERİ Bölümlemede kullanılacak ölçütler, mesleklerin özelliklerine göre değişiklik gösterebilir. Ana bölümlere ayrıştırmada eğitim ve öğretim sonrası istihdam imkânları dikkate alınmalıdır. Mesleklerin ana bölümlere ayrıştırılması şu temel ölçütler dikkate alınır. Mesleğin iş hayatındaki tabii iş bölümüne uygunluğu. Bölümün kapsadığı öğretilebilecek elemanların nitelik ve nicelik yönünden yeterli büyüklükte olması. Bölümde iş hayatınca kabul edilebilir seviyede mesleki yeterliğe sahip olmanın işe girişe imkân vermesi. Bölümle ilgili bilgi, beceri ve iş alışkanlıklarının kapsam, seviye ve özelliklerinin benzerlik göstermesi. Bölümün diğer bölümlerden bağımsız olmasıdır.

12 BÖLÜMLEME YÖNTEMLERİ Mesleklerin öğretim analizi amacıyla ana bölümlere ayrıştırılmasında kullanılan başlıca yöntemler şunlardır: Makine ve cihazlar Malzeme Yapım tipi Ürün ve hizmet türü Temel işlemler Birçok meslekte kullanılan temel mal ve hizmet üretimi sırasında temel makine ve cihazların ve tekniklerin farklılaşması mesleği ana bölümlere ayırır. Grafik tasarım ürünlerinde baskı teknikleri: Baskı teknikleri basıldıkları kalıba göre isim alırlar. En yaygın kullanılan baskı teknikleri; Yüksek baskı(tipografi), Düz baskı(Ofset), Çukur baskı(Tifdruk) ve Elek baskı(Serigrafi) dir.

13 Yüksek Baskı (tipografi) : Yüksek baskı sisteminde, kâğıda baskı yapan kalıp yüzeyi, baskı yapmayan "boş" bölümlere oranla daha yüksektir. Yüksek baskı sisteminde, kalıp olarak kullanılabilen el dizgi, makine dizgi, çinko klişe ve foto polimer klişelerin baskı yapan ve yapmayan kısımları arasındaki yükseklik farkından dolayı sisteme "yüksek baskı sistemi" adı verilmiştir Düz Baskı (Ofset) : Suyun mürekkebi itmesi esasına dayalı olarak çalışır. Orijinalden çekilen filmin görüntüsü, ışığa hassas ofset plakasına aktarılarak, kalıp hazırlanır. Kalıp yüzeyindeki basan ve basmayan bölümler aynı yükseklikte olduğu için, bu baskı sistemine "Düz Baskı" denmektedir. Düz baskı makinelerinde 3 kazan mevcuttur : Kalıp Kazanı, Kauçuk Kazanı, Baskı Kazanı

14 Çukur Baskı (Tifdruk) : Yüksek baskının tam aksine basılacak kalıp çukurdur. Boya(Mürekkep) çukurlara dolar. Fazla boya rakle ile sıyrılır ve baskı yapılır. Çeşitli tifdruk baskı sistemlerinin resim baskı görüntüleri değişiktir. Hepsinin ortak özelliği ise yazıları tırtıllı basmalarıdır. Yazılar için tram kullanma zorunluluğunun nedeni, çukurlara dolan boyanın nokta sınırlarını teşkil eden çizgiler tarafından tutulması yani boyanın akmasının önlenmesidir Elek Baskı (Serigrafi) : Bu sisteme elek baskı denilmesinin sebebi baskı kalıbı olarak sentetik veya ipek bez kullanılmasıdır. Bu bez, iplikleri arasında ince deliklere sahiptir. Elek üstündeki boya, lastik bir rakle ile bastırılarak sıyrıldığı zaman, deliklerinden geçer ve alttaki kâğıda baskı yapar

15 TEMEL BÖLÜM Ana bölümlerin bütününde bulunan ortak mesleki yeterliliklerin birleşmesinden oluşan bölüme temel bölüm denir. Temel bölüm, bütün ana bölümlerle ilgili görevlerin etkinlikle yapılabilmesi için gerekli bilgi, beceri ve iş alışkanlıklarını kapsar. Çok bölümlü mesleklerde yapılan istatistikler ile hangi yeterliliklerin ana bölüm olacağı belirlenir. Temel bölüm kapsamının tespiti için uzmanlık, zaman ve finansman imkânların bulunmaması durumunda şu temel ölçütler dikkate alınır; Mesleğe başlangıçta gerekli olması Diğer mesleki yeterliliklere temel oluşturması. Ana bölümlerin her birisinin kapsamına giren mesleki yeterlilikler için ön şart niteliği göstermesi. Temel bölüm kapsamına giren mesleki yeterliliklerin üretim ve hizmet faaliyetinde uygulanabilmesi için gerekli olması. Ferdin meslekteki değişmelere uyum sağlamasına temel oluşturması. Meslek alanında istihdam imkânlarını arttırıcı nitelik göstermesidir.

16 İŞLEM ANALİZİ İşlem işin öğrenilecek anlamlı bir parçasıdır. Mesleki eğitim programlarının kapsamını esas itibariyle işlemler oluşturur. Mesleki-teknik eğitimde işlem, temel öğretim elemanıdır. Meslekle ilgili tutum ve alışkanlıkların işlemlerin öğretimi sırasında veya bağımsız olarak öğretilebilir. İşlemler özellikleri yönünden üç ana gruba ayrılır; Devinsel işlemler Bilişsel işlemler Duyuşsal işlemler DEVİNSEL İŞLEMLER Devinsel işlem analizi ile yapılan hareket analizidir. Devinsel işlemler, kas ve adale hareketi ile oluşan doğrudan doğruya gözlenebilen fiziki davranışlardır. Devinsel işlemlerin belirlenmesinin ve öğretilmesinin sebebi, el becerisinin etkili, verimli ve daha az uğraşı ile yapılmasını sağlamaktır. Devinsel işlemlerin sayısı ve özelliği teknolojik gelişmelere bağlı olarak değişebilir.

17 DEVİNSEL İŞLEM ÇEŞİTLERİ
Endüstriyel üretimde devinsel işlem çeşitleri çizme, şekillendirme, ölçme kontrol, birleştirme, ve montaj gibi temel hareketlerle ilgilidir. Eğitim: sunu hazırlamak Sağlık: estetik ameliyatla yeni bir burun yapmak Matbaa: baskı yapmak Kuaförlük: saç boyama Turizm: servis yapmak BİLİŞSEL İŞLEMLER Bilişsel işlemler; iş ya da görevin bilme boyutudur. Bu işlemler kavramlar, zihinsel faaliyetlerle ve olgularla ilgilidir. Kişiler bilgi kullanarak gözlenebilir bir davranış içerir. Burada gözlenebilir hareket odak noktası değildir. Esas nokta gözlenebilir hareketin meydana gelmesini sağlayan bilginin zihinsel olarak kullanılmasıdır. Burada önemli olan kişinin iş ya da görevin gereği olarak neleri bilmesi gerektiğidir.

18 BİLİŞSEL İŞLEM GRUPLARI
Mesleki teknik eğitimde başlıca bilişsel işlem grupları şunlardır; Grafik iletişim: İnsanın yapacağı işin plan proje, şemalarını hazırlaması ve okuyabilmesidir. Makine ve aletler: Kişinin yapacağı işe hakim olabilmesi için kullandığı makine ve aletler hakkında yeterince bilgi sahibi olması gerekir. Malzeme: Kişinin yapacağı iş ile ilgili en iyi malzemeyi tanıması seçmesi, malzemenin standartlara ve şartlara uygunluğunu bilmesi gerekir. Meslek Matematiği: Kişinin yapacağı işin ana hatlarını çıkarması ve iş için gidecek malzeme, süre, güç, zaman ve maliyet hesaplarının çıkartabilmesidir. Uygulamalı Fen: Kişinin yapılan iş ile ilgili bilişsel işlemlerinde yetenekli işin konusuna, kullanılan makine ve aletlere hakim olması gerekliliğidir. İş Emniyeti-İşçi Sağlığı: Kişinin yapılan iş sürecinde çalışanlarının temel hak ve emniyetlerini bilmesi sayması ve koruması gerekliliğidir

19 DUYUŞSAL İŞLEMLER Duyuşsal işlemler, duyuşsal bir tonu içeren gözlenebilir davranışlardır. Gözlenebilir davranışlar genellikle üç şekilde kendisini gösterir, Bunlar vücut dili, kullanılan kelimeler ve kelimelerin ifade ediliş şeklidir.

20 İŞLEM İÇİN ÖLÇÜTLER Öğretim yönünden bir hareketin işlem olarak kabul edilebilmesi için belirli ölçütlere uygunluk göstermesi gerekir. İşlemi oluşturan temel basamaklar, gözlenebilir, fiziksel hareketlerle ilgili ise, bu işlem grubunda incelenir. Temel işlem basamakları işin bilme yönüyle ilgili ise, işlem bilgi olarak değerlendirilir. İşlemlerin tespitinde aşağıdaki ölçütlere uygunluk aranmalıdır. KAPSAM: İşlem, öğretilebilir yeterli bir kapsama sahip olmalıdır. İşlemler bir ders konusu olabilecek kapsama sahip olmalıdır. BÜTÜNLÜK: İşlemlerin başlangıç ve sonu belirgindir. İşlem kapsam yönünden, bir iç tutarlılığa sahip olmalıdır. Bir işlemin tamamlanarak diğer bir işleme geçiş kolaylıkla ayırt edilmelidir.

21 İŞLEM İÇİN ÖLÇÜTLER TEKRARLANMA: İşlemler, kapsam ve özelliklerini koruyarak birçok iş veya görevin gerçekleşmesinde tekrarlanır. Kapsam ve temel özelliklerini koruyarak çeşitli işlerin gerçekleşmesinde tekrarlanabilen temel yapma ve bilme elemanları diğer ölçütlerle de uyumlu olması halinde işlem sayılır. BÖLÜNME: İşlemler, kendilerini oluşturan en az iki basamağa ayrıştırabilmelidir. Dikkatli bir incelemesi yapılmalı ve genellemelerden sakınılmalıdır. BİRLEŞME: Devinsel ve bilişsel işlemlerin her birisi mal ve hizmet üretimi için yeterli değildir. Mal ve hizmet üretiminin gerçekleşebilmesi için bazı özel durumlar dışında en az iki işlemin belirli bir düzen içerisinde yapılması şarttır. ÖLÇÜLEBİLİRLİK:İşlem, ölçülebilir bir davranışı gösterir. İşlem tanımları fertten beklenilen bilme veya yapma ile ilgili davranışı açıklıkla belirtmelidir.

22 SÜRE: İşlem, bir ders saati içerisinde öğretilebilmelidir
SÜRE: İşlem, bir ders saati içerisinde öğretilebilmelidir. Daha uzun veya daha kısa süre içerisinde öğretilebilecek kapsamda olan bilme veya yapma elemanları işlem özelliğinden bu ölçütten sapma ile orantılı olarak uzaklaşır. İŞLEM TANIMLARI:İşlem tanımları belirli temel unsurlardan oluşur. Bunlar; Yapılan işlemi açıklayan fiil, ne yapıldığının tanımı. Fiilden etkilenen nesnenin belirlenmesi, işlemi tanımlayan fiilin öznesi. İşlemi benzer faaliyetlerden ayırt eden veya işlemin ilgili olduğu faaliyeti sınırlayan ve tanımlayan veya işlemin ne olduğunu gösteren, niteliği belirten ibare. TANIMLAMA KURALLARI İşlem tanımlarının teknik yönden doğru ve ifade bakımından anlaşılır olması için bazı temel kurallara uygunluk göstermesi gerekir

23 Tanımlamalarda uyulacak temel kurallar şunlardır;
İşlem tanımı yalnızca tek tür bir işlemle ilgili olmalıdır. Tanımlamalar yazım kurallarına uygunluk göstermelidir. Kullanılan terimler teknolojik yönden doğru olmalı ve meslekte çalışanlarca benimsenmelidir.Kısaltmalar kullanmaktan sakınılmalı. Belirsiz, muğlâk ve çift anlamlı sözcüklerin kullanılmasından sakınılmalıdır. Kısa tanımlamalar anlam ve teknik olarak doğru olmak kaydıyla uzun ifadelere tercih edilmelidir. İşlem tanımları ilgili olduğu meslekte çalışan elemanlarca kolaylıkla anlaşılacak açıklıkta olmalıdır. Meslekte çalışan kişilerin niteliklerini belirten ifadeler işlem değildir. İşlem tanımları, devinsel veya bilişsel işlemi belirten bir yüklemle bitmelidir. İşlem tanımları ne yapıldığını göstermelidir. Kural olarak, işlem tanımı tek bir faaliyeti ifade etmelidir. Bir işlem tanımında iki veya daha fazla özne kullanılmamalıdır.Her işlem tanımı diğer, işlemlere bağımlı olmadan anlamlı bir ifade edebilmelidir.

24 İŞLEMİN YIĞILMA ÖZELLİĞİ
İşlemin daha kapsamlı bir işlemin oluşmasında bu özellik değiştirmesine işlemlerin yığılma özelliği denir. Başka bir ifade ile basit işlemler, birleşerek daha kapsamlı bir işlemi oluşturur. Bu işlem içerisinde, basit işlemler işlem özelliğini yitirir ve işlem basamaklarına dönüşür. İŞLEMLERİN TESPİTİ İşin işlemlere ayrıştırılması meslek analizinin en önemli aşamasını teşkil eder. İşlemlerin tespitinde temel basamaklar şunlardır; İş, proje veya temel hizmet ünitelerinin işlemlere ayrıştırılması. İşlemlerin yazılı kaynaklarla karşılaştırılması. İşlemlerin uzmanlar tarafından değerlendirilmesi. İşlemlerin gerçek iş şartına uygunluğunun alanda test edilmesi. İşlem envanterinin çıkarılması. İŞLEMLERİN KAPSAM ANALİZİ İşlem tanımları öğretilebilecek elemanların neler olduğunu gösterir. Ancak, bu elemanların kapsamının hangi unsurlardan oluştuğunu belirtmez. Devinsel ve bilişsel işlemlerin öğretilebilecek hangi unsurlardan oluştuğu, ayrıntılı kapsam analizleri ile tespit edilir.

25 DEVİNSEL İŞLEMLERİN KAPSAM ANALİZİ
Devinsel işlemlerin kapsam analizi, işlemlerin işlem basamaklarına ayrıştırılması demektir. İşlemlerin işlem basamaklarına ayrıştırılmasında şu hususlar dikkate alınmalıdır; İşlem basamakları gözlenebilir fiziksel hareketlerle ilgili olmalıdır. Her işlem basamağı, işlemi oluşturan bir hareketi kapsamalıdır. İşlem basamakları işlemin gerçekleşmesinde izlenen sıraya göre sıralanmalıdır. İşlem basamaklarının izlenmesi sonunda, işlem tamamlanabilmelidir. İşlemin yapılması için gerekli araçlar ve malzemeler tespit edilmelidir. İşlem basamaklarının yapılmasında uyulması gerekli iş emniyeti kuralları ferdin dikkatini çekecek şekilde gösterilmelidir. Kapsam analizinde, hareketin doğru ve etkili olarak yapılabilmesi için gerekli kısa teknolojik bilgilerle ilgili olduğu basamak içerisinde yer verilmelidir. İşlemin kapsam analizi teknolojik yönden doğru ve endüstriyel uygulamalarla uyumlu olmalıdır.

26 Sıralamada dikkat edilecek başlıca ilkeler şunlardır;
BİLİŞSEL İŞLEMLERİN KAPSAM ANALİZİ Kapsam analizi, her bilişsel işlemin öğretilebilecek hangi temel unsurlardan oluştuğunun belirlenmesi için gereklidir. Bilişsel işlemler kapsam analizinde, öğretim sürecinin sonunda ferdin hangi bilişsel davranışları kazanmasının beklenildiğinin tespiti amaçlanır. Kapsam analizinde işlem konusu kavramlar, kurallar, ilkeler olgular veya konuyla ilgili araç, gereç ve teknikler yönünden önce alt basamaklara ayrıştırılır. İşlem alt basamakları öğretme-öğrenme ilkeleri dikkate alınarak sıralanmalıdır. Sıralamada dikkat edilecek başlıca ilkeler şunlardır; Bilinenden bilinmeyene doğru ilerleyin. Basitten karmaşığa doğru ilerleyin. Somuttan soyuta doğru ilerleyin. Gözlemden sebep-sonuç ilişkisine ilerleyin.

27 Önce bütünden parçalara ve daha sonra parçalardan bütüne ilerleyin.
Bilişsel işlemler kapsam analizinin, uzmanların incelenmesinden geçip varsa noksanlık ve kusurlarının düzeltilmesi ayrıntılı bir analiz çalışması için gereklidir. Kapsam analizleri şu temel ölçütlere uyum göstermelidir; Bilişsel işlemlerin öğretime esas olacak alt basamaklara ayrıştırılması açık ve anlaşılır olmalıdır. Ayrıştırmada teknik yönden kusur bulunmamalıdır. Kapsam analizi iç tutarlılığa sahip olmalıdır. Öğretim süreci sonunda ferd işlem tanımında belirtilen davranışlara sahip olmalıdır. Öğrenme-öğretme ilkeleri ile uygunluk göstermelidir. MESLEKİ TUTUM VE ALIŞKANLIKLARIN TESPİTİ Mesleki tutum, ferdin işiyle ilgili belirli durumlar karşısında doğruluğu iş hayatınca kabul edilen bir davranışı göstermesi olarak tanımlayabiliriz. İş alışkanlığı ise, işin etkinlikle yapılabilmesi için gerekli bilme ve yapma elemanlarının dışında kalan hissetme duyma gibi işle ilgili davranışların otomatik hale gelmesidir.

28 Gruplandırma; Mesleki tutum ve alışkanlıklar, mesleklerin özelliklerine göre farklılık gösterir. Tutum ve alışkanlıkların şu davranış gruplarıyla ilişkilidir; İş emniyeti Tertip ve düzen İnsan ilişkileri Mesleki işbirliği Verimli çalışma Diğer(Mesleklerin özelliklerine göre). Mesleki tutum ve alışkanlıkların tespiti; Devinsel ve bilişsel işlemlerin etkinlikle yapılabilmesi için ferdin iş emniyeti, tertip, düzen, insan ilişkileri meslek birliği v.b konularda hangi davranışlara sahip olması gerektiği sorusuna cevap aranır.

29 Tutum ve alışkanlıkların tespiti; Öğretim envanterinde doğru ve anlaşılır şekilde tanımlanmalıdır.
Tutum ve alışkanlıkların tanımlamalarında şu kurallara uyulmalıdır; Tek davranış belirtilmelidir Kısa ve anlaşılır olmalıdır. Teknik yönden kusursuz olmalıdır. Endüstriyel uygulamalara uygunluk göstermelidir. Diğer tanımlamalara bağlı olmadan anlamlı bir davranışı ifade etmelidir. Yazım kurallarına uygunluk göstermelidir. Kontrol; Belirlenen tutum ve alışkanlıkların noksansız ve kusursuz olmasını sağlamak amacıyla devinsel ve bilişsel işlemlerin kontrolünde kullanılan tekniklerden yararlanılır.