ÜNLEM GRUBU ve SAYI GRUBU

... konulu sunumlar: "ÜNLEM GRUBU ve SAYI GRUBU"— Sunum transkripti:

1 ÜNLEM GRUBU ve SAYI GRUBU

2 ÜNLEM GRUBU Bu konu için önerilen literatür: 1. ÜNLEM GRUBU: Leyla Karahan, Türkçede Söz Dizimi, Akçağ Yayınları, 2008, ÜNLEM GRUBU: Enfel Doğan, Türkçe Cümle Bilgisi – I, Anadolu Üniversitesi, 2012,

3 ÜNLEM GRUBU Bir seslenme ünlemi ve bir isim unsurundan meydana gelen kelime grubuna, ünlem grubu denir. Yapısı: seslenme ünlemi + isim unsuru Hatırlatma: Seslenme ünlemleri şunlardı: a, ay, ayol, be, bre, ey, hey, ya, yahu, vb. Örneğin: be adam, a canım, hey dostum, bre deyyuz, ey gönül, vb.

4 ÜNLEM GRUBU Ünlem grubunun özellikleri: 1. Seslenme ünlemi başta, isim unsuru sonda gelir: Dilerem yâ Rab görem Yûsuf yüzin. Bizi ey Hak dünyada onsuz koma. 2. İsim unsuru birden fazla kelimeden, daha doğrusu kelime grubu olabilir: Ey Türk gençliği! A benim aslan oğlum… Ey tatlı ve ulvî gece yıllarca devam et.

5 ÜNLEM GRUBU 3. İsim unsuru birden fazla olabilir. Bu durumda seslenme ünlemi ortaktır: Ey beyaz çocuk, sarışın çocuk, dilinde her şey güzelleşen cana yakın çocuk! İy kendüzüni bilmeyen söz ma’nîsini bulmayan. 4. Ünlem grubu sadece hitaplarda kullanılır ve cümlenin kuruluşunda yer almaz. Cümle dışı unsuru olarak ele alınır: Hay oğlum, sen çok yaşa!

6 ÜNLEM GRUBU 5. Ünlem grubunda vurgu, grubun temel ögesi olan seslenme edatı üzerindedir: hey koca Türk, be kardeşim, bre münafık. 6. Hitaplarda kullanıldığı, daha doğrusu cümle dışı unsur oldukları için, ünlem grupları cümlede herhangi bir görevde bulunmazlar.

7 SAYI GRUBU Bu konu için önerilen literatür: 1. SAYI GRUBU: Leyla Karahan, Türkçede Söz Dizimi, Akçağ Yayınları, 2008, SAYI GRUBU: Enfel Doğan, Türkçe Cümle Bilgisi – I, Anadolu Üniversitesi, 2012,

8 SAYI GRUBU Basamak sistemine göre dizilmiş sayı isimlerinin oluşturduğu kelime grubuna, sayı grubu denir. Sayı grubunun özellikleri: 1. Sayı grubunda sayı isimleri basamak sistemine göre dizilmiştir: otuz altı, seksen dokuz, beş yüz iki, vb. 2. Türkçede, istisnasız, her sayı ismi ayrı yazılır. Dolayısıyla, bu örnekler yanlıştır: oniki, binbir, vb.

9 SAYI GRUBU 3. En büyük sayı ismi başta, en küçük sayı ismi ise sonda bulunur. 4. Grubu oluşturan sayı isimleri kendi aralarında eksiz birleşirler ve herhangi bir işaret almazlar. 5. Grup halinde olan sayılar, ya sıfat tamlaması ya da sayı grubu olabilirler. Fark, vurgudadır: - sıfat tamlamasında vurgu başta (sıfat ögesi); - sayı grubunda ise vurgu sondadır (küçük sayı). En kolay tanım: Sıfat tamlamasında unsurlar çarpma, sayı grubunda ise toplamayla alakalıdır: iki bin (iki X bin = 2000) – sıfat tamlaması on dört (on + dört = 14) – sayı grubu.

10 SAYI GRUBU 6. Sayı grubunda milyona kadar iki öge, milyonlu sayılarda üç, milyarlı sayılarda ise dört öge vardır: - Milyona kadar (iki öge): otuz / iki; beş yüz / kırk dört; vb. - Milyonlular (üç öge): iki milyon / dört yüz yirmi beş bin / altı yüz kırk; dokuz yüz milyon / beş yüz otuz dört bin / iki yüz elli üç; vb. - Milyarlılar (dört öge): üç milyar / iki yüz milyon / dört yüz on bin / seksen bir; vb.

11 SAYI GRUBU 7. Sayı grubu, cümlede isim veya sıfat görevinde bulunabilir: Otuz üçünde evlendi. (isim) Yaptığı sarayların adedi ise kırk iki idi. (isim) Doğum gününde yirmi yedi gül gönderdi. (sıfat) Çocuklarına ve eşine ancak seksen dört gün sonra kavuştu. (sıfat) 8. Vurgu, en küçük sayı ismi üzerindedir: iki yüz altmış bir, bin dokuz yüz kırk üç, vb.

12 Alıştırma 1 Aşağıdaki ünlem gruplarından hangisi, isim ögesinin yapısı bakımından diğerlerinden farklıdır? a. Hey Ali amca b. Bre gafil düşman c. A yiğit oğul d. Ey güzel kız e. Be mübarek adam

13 Alıştırma 2 Aşağıdaki kelime gruplarından hangisi diğerlerinden farklıdır? a. yetmiş beş b. seksen bir c. otuz bin d. elli bir e. on dört

14 Aşağıdaki cümlelerde kelime gruplarını bulunuz:
Yirminci yüzyılda fizik biliminde iki önemli gelişme oldu: Görelilik ve kuantum bilimi doğdu. Bilim camiası uzayzaman, Büyük Patlama Çoklu Evrenler, akıl ve madde gibi konularda tuhaf ve dudak uçuklatan yepyeni fikirlerin istilasına uğradı. Yeni fizik olgunluk dönemini yaşıyor. Yaşamlarında daha derin bir anlam arayışında olan çok sayıda sıradan insan dünya hakkındaki inançlarının yeni fizikle uyumlu olduğunu düşünüyor. Paul Davies bu kitabında işte bu inançların yeni fizikle uyumlu olup olmadığını sorguluyor. Bu sorgulama günümüzde de devam ediyor ve kesin sonuçlara ulaşmış değil.

15 Aşağıdaki cümlelerde kelime gruplarını bulunuz:
“Günümüzde arkadaşlığı, dostluğu, yardımlaşmayı giderek kaybediyoruz. Geleneklerimiz gözlerimizin önünde yok oluyorlar. Tüm bunları kayıtsız kalmamız endişe verici.” diyen Özbek, “İnsanı yaşat ki devlet yaşasın.” sözünü insanların kendilerine düstur edinmelerini tavsiye ediyor. Değerlerin kaybedildiği bu ortamda okuyuculara yol haritası olacak kitap da Özbek bazen nasihatleriyle bazen de duygulandıran sözleriyle dikkat çekiyor.

16 AŞIK VEYSEL: YASTADIR EY DELİ GÖNÜL
Yastadır ey deli gönül yastadır Gelir diye kulaklarım sestedir Yağmur yağar zülüflerin ıslatır Var git duman şu yaylanın üstünden Duman senin çürük işin bitmez mi Poyraz vurup bir tarafa gitmez mi Benim eski derdim bana yetmez mi Duman senin pare pare karın var Şu benim gönlümde ah u zarım var Benim o yaylada nazli yarim var

17 BUGÜNLÜK BU KADAR. 