Arz, Ürün ve Maliyetler.

... konulu sunumlar: "Arz, Ürün ve Maliyetler."— Sunum transkripti:

1 Arz, Ürün ve Maliyetler

2 Arz (Sunu) Arz; Belirli bir dönem içinde bir ürünün belirli bir fiyat düzeyinde satılmak amacı ile bir firma tarafından pazara sunulmak istenen miktarı.

3 Üretim Süreci: Kârını en büyüklemek isteyen firma davranışı
firma ve birey kararları

4 Üretim Süreci: Bütün firmalar -rekabetçi olsun olmasın- girdi talep eder, üretime uyarlar ve çıktı üretirler. Bütün firmalar kârlarını artırmak için motive olur ve maliyetlerini düşürmek isterler.

5 Firmalar için 3 önemli karar
Üç temel konu başta olmak üzere birçok konuda karar vermek durumunda olan firmaların temel hedefi en yüksek kazancı sağlamak hedefine dönüktür. Firmalar için 3 önemli karar 1. Ne kadar ürün üretilecek 2. Hangi teknoloji kullanılacak? 3. ne kadar girdi talep edilecek?

6 Uzun ve Kısa Dönem Kararlar
Kısa dönem: En azından 1 adet üretim faktörünün sabit olduğu dönem Artan verim: Bir değişken faktördeki artışa oranla üretim çıktı miktarı daha fazla artar Azalan verim: Girdi miktarındaki artışa oranla üretim miktarındaki artış daha düşüktür

7 Uzun ve Kısa Dönem Kararlar
Kısa dönem; 2 koşulun sabit olduğu dönemdir: 1) Firma sabit ölçekte çalışır, 2) Endüstriye yeni bir firma girişi ya da firma çıkışı yoktur. Uzun Dönem; herhangi bir faktörün sabit olmadığı dönemdir. Firma ölçeğini değiştirebilir ve endüstriye yeni firmalar girebilir, firmalar endüstriden ayrılabilir.

8 İş bölümü ve Uzmanlaşma
Avantajlar Artan verimlilik Yükselen yaşam standardı Artan ürün çeşitliliği Dezavantajlar Tekdüzelik/monotonluk Çeşitlilik azlığı İşgören bağımlılığı

9 Üretim Azalan verim yasası: Kısa dönemde ve en azından bir faktörün sabit olduğu durumda firma bir değişken faktörü artırdığında bu değişken faktöre göre çıktı miktarında azalma oluşur

10 Ürün ve Emek Girdisi(1) Toplam ürün (TP). İşgücü miktarındaki artışla birlikte toplam çıktı miktarındaki artıştır. Ortama Ürün (AP). Her birim işgücüne düşen ürün miktarıdır. Matjinal Ürün. Bir fazla işgücü kullanımı sonucu toplam üründe meydana gelen artıştır.

11 Değişen girdi oranları (2)
Toplam Ürün Ortalama Ürün Çıktı Çıktı Marjinal Ürün İşgücü İşgücü Toplam, ortalama ve marjinal ürün eğrileri (İşgücü gibi değişken faktör için)

12 Ürün ve İşgücü Girdisi (2)
Önceki şekil toplam, ortalama ve marjinal ürün eğilimlerini göstermektedir. Ortalama ve marjinal ürünler azalan verim yasasına uygun olarak düşmektedir Ortalama ürünün artış döneminde Marjinal ürün ortalama ürünün üzerindedir. Ortalama ürünün azalış döneminde Marjinal ürün ortalama ürünün altındadır. Her ikisi eşit olduğunda ortalama ürün en yüksek düzeydedir.

13 Maliyet Fonksiyonu Kavramı
Üretimde bulunmak için işletmenin sağlamış olduğu girdiler karşılığında yaptığı ödemelere maliyet veya maliyet gideri adı verilir. İşletmelerin söz konusu mal ve hizmetlerinin satışa hazır duruma gelinceye kadar oluşan her türlü maliyete ise, üretilen malın maliyeti denmektedir.

14 Maliyet Fonksiyonu Örneğin satışa hazır bir malın maliyeti içinde; bu mal ve hizmete ilişkin her türlü ücret, maaş ve primler, her türlü sigorta primleri, bina ve arazi vergi payları, taşıma giderleri payı, posta telefon ve benzeri haberleşme giderleri, her türlü hammadde, yardımcı madde ve malzeme giderleri, bakım ve onarım giderleri de bulunmaktadır.

15 Maliyete İlişkin Bilgilerin Kullanım Alanları
İşletme maliyetlerine ilişkin sağlanan bilgilerden belli başlı dört alanda yararlanılmaktadır. Sırasıyla; 1. İşletme karının hesaplanması 2. İşletmede gider denetimin yapılması 3. Mal ve hizmetlerin fiyatlandırılması 4. Sağlıklı işletme kararlarının alınması

16 Maliyete İlişkin Bilgilerin Kullanım Alanları
İşletme Kârının Hesaplanması: Kâr’a ilişkin terimlerden bazıları; brüt satış kârı, faaliyet kârı, net kâr’dır. Brüt satış kârı, satışlardan sağlanan gelirden malın maliyeti çıkarılarak bulunur. Faaliyet kârı, brüt satış kârından üretime ilişkin öteki genel giderler düşülerek bulunur. Net işletme kârı ise, belirli bir dönemde işletmenin her türlü gideri çıkarılarak bulunur.

17 Maliyete İlişkin Bilgilerin Kullanım Alanları
İşletmede Sağlıklı Kararların Alınması: İşletme maliyetleri hakkında sağlanan bilgiler yardımıyla, işletme yönetimi; tedarik, üretim, pazarlama, finansman, muhasebe, personel yönetimi, araştırma geliştirme ve halkla ilişkiler gibi konularda daha sağlıklı ve amaca yönelik kararlar alabilmektedir.

18 Maliyete İlişkin Bilgilerin Kullanım Alanları
İşletmede Gider Denetimin Yapılması: Bir işletme toplam gelirlerini artırmaya çalışırken aynı zamanda toplam maliyetlerini de en aza indirmek zorundadır. Bu yüzden gider denetiminin yapılması işletmeler için hayati önem taşımaktadır.

19 Maliyete İlişkin Bilgilerin Kullanım Alanları
Mal ve Hizmetleri Fiyatlandırma: İşletmeler mal ve hizmetlerin fiyatlarını saptarken değişik yöntemlerden faydalanırlar. Bunlardan biri maliyete dayalı fiyatlandırmadır. Bu yönteme göre, bir malın birim maliyetine belirli bir kâr yüzdesi eklenerek o malın satış fiyatı bulunur.

20 MALİYETLER Açık Maliyetler: Üretim faktörlerini elde etmek için yapılan gerçek ödemeleri ifade eder. Muhasebeleştirilen maliyetlerdir. Örtük Maliyetler: Gerçekte ödeme yapılmayan, ancak bir alternatiften vazgeçilmesi nedeniyle oluşan maliyetlerdir. Muhasebeleştirilemeyen maliyetlerdir.

21 Ortalama Toplam Maliyet, Ortalama Değişken Maliyet ve Marjinal Maliyet
Toplam Maliyetteki Değişim Marjinal Maliyet Üretimdeki Değişim Toplam Maliyet Ortalama Toplam Maliyet Üretim Sayısı Değişken Maliyet Ortalama Değişken Maliyet Üretim Sayısı

22 Ortalama Toplam Maliyet, Ortalama Değişken Maliyet ve Marjinal Maliyet

23 Sabit giderler Kaçınılmaz ya da ana giderler olarak da tanımlanır
Üretime bağlı olarak değişmez. Kira, faiz, kar payı, sürekli çalışan personel giderleri ve borç ödemeleri gibi unsurları kapsar

24 Değişken giderler Üretime bağlı olarak değişir.
Hammadde, ücretler, enerji gibi giderleri kapsar Sıfır üretim noktasında değişken gider yoktur Aynı zamanda doğrudan ve kaçınılabilir giderler olarak da anılır Uzun vadede tüm faktörler değişkendir ve giderler de değişken gider durumundadır Yarı değişken giderler? Üretimin kitle halinde değişkenlik gösterdiği durumlarda ortaya çıkar.

25 Toplam Gider (1) Belli üretim düzeyinde ortaya çıkan tüm giderler toplamıdır Toplam giderler toplam sabit ve toplam değişken giderler olarak da ayrılabilir TC = TFC + TVC

26 Toplam Giderler (2)

27 Ortalama Toplam Giderler
Ortalama toplam gider; toplam giderlerin üretilen her birime bölünmesi ile ortaya çıkar. Ortalama sabit ve ortalama değişken giderler toplamından oluşur ATC = AFC + AVC Ortalama sabit gider; AFC = TFC/Q Ortalama değişken gider; AVC = TVC/Q

28 Örnek: Bir işletme için tüm giderler
Sabit giderler: Kira, faiz, ücretler, sigorta ve amortisman gibi satış hacmine bağlı olmayan giderlerdir. Değişken giderler: İşletmede satış hacmine bağlı olarak değişen, yiyecek-içecek giderleri gibi gider türleridir. Yarı-sabit giderler: Enerji, telefon ücretler gibi satış hacmine bağlı ancak satış hacminin bir oranı olarak belirtilemeyen giderlerdir. Toplam giderler: Belirli bir bütçe döneminde sabit, değişken ve yarı değişken giderlerin toplamından oluşur. Ortalama giderler: Toplam maliyetlerin ya da giderlerin birim sayısına bölünmesi ile bulunur. Bu maliyetler ünite maliyetleri ya da toplam ortalama maliyetler olarak da anılır.

29 Doğal Giderler: Hemen her işletmede, hammadde giderleri, işçilik giderleri ve genel giderler adı altında maliyetlere rastlanır. Doğal maliyet giderleri; dolaysız hammadde, dolaysız işçilik ve genel giderlerden oluşur. Birim ve Toplam Giderler: İşletmenin ürettiği mal ve hizmetlerin maliyetleri toplam olarak belirtilebileceği gibi birim maliyet olarak da belirtilebilir.

30 Marjinal giderler: Satışlardaki bir birimlik artışın -örneğin bir müşterilik artış gibi-, toplam giderlerde meydana getirdiği artıştır. Doğrudan giderler: Bir bölümde ya da ünitede doğrudan izlenebilen giderlerdir; bir bölümdeki işgücü maliyetleri gibi. Dolaylı giderler: Ortak giderler adı ile de anılan bir bölümde ya da ünitede izlenemeyen giderlerdir: yönetim giderleri gibi. Kontrol edilebilen giderler: İşletmenin kontrol ederek azaltabileceği giderlerdir; işgücü ya da malzeme kaybı gibi.

31 Kontrol edilemeyen giderler: Yönetim tarafından kontrol edilerek azaltılamayan giderlerdir; Kira ve sigorta gibi. Fırsat maliyetleri: Birbirine seçenek olan harcamaların bir diğerinde yarattığı maliyetlerdir. Örneğin, bir restoran işletmesi ya mevcut işletmesini yenileme ya da ikinci bir ünite açma seçeneği ile karşı karşıya kalabilir. Bunlardan birini tercih ettiği zaman diğer seçenekte bazı kayıpları olacaktır. Standart giderler: İşletmede sürekli olarak üretilen ürünler için geliştirilmiş olan maliyetlerdir. Örneğin, belirli menüler için belirlenen standart giderler yöneticileri günlük maliyet hesaplarından kurtarır.

32 Kısa dönem maliyet eğrileri

33 Üretim ve Maliyet

34 Tablo: Kâr, zarar ve tam rekabetçi firmanın uzun ve kısa dönem kararları1
Kısa dönem koşulları Kısa dönem kararları Uzun Dönem Kararları Kârlar TR > TC P = MC: üretim Genişleme: yeni firmalar girer Zarar 1. Üretim kârları ile Küçülme: firmalar çıkar (TR  TVC) (zarar < sabit giderler) 2. Üretim zararları ile Üretime son verme: (TR < TVC) zarar = sabit giderler

35 UZUN DÖNEMDE ÜRETİM Uzun dönemde kullanılan tüm girdiler değiştirilebileceği için azalan verimler yasası işlerliğini yitirir. Tüm girdilerin miktarlarının değişmesi ölçek ve ölçeğin verimi kavramlarını da beraberinde getirmektedir. Çünkü, girdilerin miktarlarının aynı oranda değişmesi üretim ölçeğinin değişmesi anlamındadır. Üretim ölçeği değiştiğinde, bunun ürün miktarı üzerindeki etkisine bakmak suretiyle ölçeğin verimi belirlenebilir. 3535

36 UZUN DÖNEMDE ÜRETİM Ölçeğe Göre Sabit Verim: Girdilerdeki artış oranı ile üretimdeki artış oranı aynıdır. Ölçeğe Göre Artan Verim: Üretimdeki artış oransal olarak girdilerdeki artıştan yüksektir. Ölçeğe Göre Azalan Verim: Üretimdeki artış oransal olarak girdilerdeki artıştan düşüktür.

37 Uzun dönemde tüm üretim faktörleri değişkendir
Uzun dönem giderler Uzun dönemde tüm üretim faktörleri değişkendir Uzun dönem ortalama gider eğrisi zarf eğrisi olarak adlandırılır ve kısa dönem ortalama maliyet eğrileri ile oluşur. LRAC eğrisi değişik üretim miktarlarındaki en düşük maliyetleri gösterir

38 Uzun dönem giderler

39 UZUN DÖNEM GİDERLER Eğer üretim miktarı Q1 ve Q2 arasındaysa, orta büyüklükte bir işletme en az maliyetle üretimi gerçekleştirecektir.

40 Dolayısıyla ATC3 eğrisi en etkin fabrika ölçüsüdür.
UZUN DÖNEM GİDERLER Q2’den daha büyük herhangi bir üretim düzeyi için en büyük işletme ölçeği, en az maliyetle üretimi sağlayacaktır. Dolayısıyla ATC3 eğrisi en etkin fabrika ölçüsüdür.

41 UZUN DÖNEM GİDERLER Ayrıca bu şekil, sabit kabul edilen üretim faktörünün her düzeyi için farklı bir ATC eğrisi çizilmesi gerektiğini gösterir. Mevcut teknolojiye göre tercih edilebilecek sabit girdi düzeyi sonsuz sayıdaysa, ATC eğrileri de sonsuz sayıda olacaktır.

42 UZUN DÖNEM GİDERLER Faktör fiyatları ve teknoloji sabitken, uzun dönem ortalama maliyetler, tüm üretim faktörlerinin değişmesi sonucunda her bir üretim düzeyi için minimum ortalama maliyetlerden oluşur.

43 UZUN DÖNEM GİDERLER Grafikte gösterildiği gibi; uzun dönem maliyet eğrisi kısa dönem maliyet eğrilerini kapsar ve kısa dönem maliyet eğrilerine sadece minimum noktalarında teğettir.

44 LRAC ve SRAC’ler U biçimindedir.
UZUN DÖNEM GİDERLER LRAC ve SRAC’ler U biçimindedir. Ancak ikisinin U biçiminde olma nedeni farklıdır. Kısa dönem ortalama maliyet eğrisi, artan ve azalan marjinal verimler yasası nedeniyle U biçimindedir. Buna karşın uzun dönemde bu yasa geçerli değildir.

45 UZUN DÖNEM GİDERLER Çünkü, uzun dönemde tüm üretim faktörleri değişkendir. Azalan marjinal verimler kanununun geçerli olabilmesi için üretim faktörlerinden en az birinin sabit olması gerekir.

46 UZUN DÖNEM GİDERLER Uzun dönemde ortalama maliyet eğrisinin U biçiminde olmasının nedeni ise, firmaların önce ölçeğe göre artan, daha sonra sırasıyla ölçeğe göre sabit ve azalan ölçek ekonomileriyle çalışmalarıdır.

47 Maliyet Eğrilerindeki Kaymalar
Teknolojik ilerleme ve girdi fiyatlarının düşmesi uzun dönem ortalama maliyet eğrisini aşağı kaydırır.

48 Maliyet Eğrilerindeki Kaymalar
Etkin çıktı düzeyi de artacaktır. Girdi fiyatlarında artış yaşanırsa eğriler ters yönde kayar. (LRAC LRAC1) , (Q Q1)

49 Gider eğrisi ve en düşük etkinlik ölçüsü
Çıktı (üretim) Ölçek Ekonomileri Ölçek ekonomileri ve en düşük etkinlik noktası

50 Ölçek ekonomileri Uzun dönemde üretim artışına bağlı olarak ortalama gider eğrisindeki düşmeyi ve üretimdeki artışı açıklar Teknik ekonomiler: Firma tesisleri ve üretim birimlerindeki artışın sağladığı avantaj Teknik olmayan ekonomiler: İşletmenin tamamının ölçeğinin artışı ile ortaya çıkan avantajlardır

51 Teknik olmayan ölçek ekonomileri
Finansal ekonomiler, işletme büyüdükçe birim finansal giderlerin azalması (kredibilite) Yönetsel, pazarlama ve diğer fonksiyonel ekonomiler, etkili yönetim teknikleri gibi Dağıtım ekonomileri, ölçek büyüdükçe azalan dağıtım giderleri Satın alma ekonomileri, hacimli satın almada sağlanan indirimler

52 Deneyim ekonomileri Deneyim ve öğrenme eğrisi: kümülatif çıktı artışı sonucu ortalama giderler azalır

53 Üretim Karar Süreci Kısa dönem: Gelirler en azından işletme giderlerini karşıladığı sürece üretime devam edilir [örn.fiyat (AR) ortalama değişken giderlere en azından eşit. tercihan daha fazla olmalıdır AVC] Uzun dönem: Gelirler en azından normal karlar dahil tüm üretim giderlerini karşıladığı sürece üretim devam eder. [örn. Fiyat (AR) ortalama toplam giderden fazla ya da en azından eşit olmalıdır ATC]

54 Üretici artığı Üretici Artığı Miktar

55 E = X malının arzındaki % değişme
Arzın fiyat esnekliği Bir ürün arzının kendi fiyatındakki değişimlere karşı duyarlılığının ölçümü arz esnekliği olarak tanımlanır E = X malının arzındaki % değişme X malının fiyatındaki % değişme

56 Arz esnekliğinin belirleyicileri (1)
Üretim faktörlerinin hareketliliği Zaman faktörü Çok kısa dönem Kısa dönem Uzun dönem. Boş kapasitenin varlığı Stoklar Üreticinin risk alma yatkınlığı

57 Arz esnekliğinin belirleyicileri (2)
Arz esnekliği aşağıdaki durumlarda yüksektir Üretim faktörleri ne kadar mobil ise Dönem ne kadar uzun ise Üreticinin risk alma eğilimi ne kadar yüksekse Üretimde doğal faktörlerin negatif etkisi ne kadar düşük ise

58 Arz esnekliği ve zaman faktörü
Fiyat Miktar Uzun dönem arz eğrisi S2 , kısa dönem arz eğrisi S1, den daha esnektir (P0 to P1 fiyat değişimi durumunda) S0 arzı tamamen inelastiktir

59 BÖLÜM Slayt sonu