HASTA VE ÇALIŞAN HAKLARI UYGULAMALARINDAN KAZANILAN DENEYİMLER

... konulu sunumlar: "HASTA VE ÇALIŞAN HAKLARI UYGULAMALARINDAN KAZANILAN DENEYİMLER"— Sunum transkripti:

1 HASTA VE ÇALIŞAN HAKLARI UYGULAMALARINDAN KAZANILAN DENEYİMLER
Prof. Dr. Seval Akgün Başkent Üniversitesi Hastaneleri, Sağlık ve Eğitim Kuruluşları Kalite Yönetim Temsilcisi İş Sağlığı ve Güvenliği ve Çevre Yönetim Birimi Koordinatörü Misafir Profesör, St. John Uluslararası Üniversitesi, İTALYA HASTA VE ÇALIŞAN HAKLARI UYGULAMALARINDAN KAZANILAN DENEYİMLER GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE

2 Sunum içeriği Hasta haklarının doğuşu
Hasta haklarının tarihsel gelişimi Hasta hakları kompenentleri nelerdir? Dünyada ve Avrupada Hasta Hakları Türkiye’de Hasta Hakları Hasta hakları kongrelerinin doğuşu Alınan yol, kazanılan deneyimler

3 Hasta Hakları-1- Günümüzdeki teknolojik ilerlemeden hızla etkilenen sağlık alanında, insan soyunun maddi ve manevi değerlerini yakından ilgilendiren gelişmeler yaşanmış, “sağlık”, “hastalık”, “yaşam”, “ölüm” gibi temel kavramlar yeni boyut ve anlamlar kazanmıştır. Bu süreç beraberinde sağlık alanında alternatiflerin artmasını da getirmiştir. 3

4 Hasta Hakları-2- Alternatiflerin çoğalması ve yaşanan gelişmelerin hızlı ivmesi, sağlık hizmetlerinin etik ve hukuksal boyutlarının önemini arttırmış, yeni tartışmalara ve açılımlara neden olmuştur. Mevcut sağlık siteminde kişinin hasta olmadan önceki süreçte sağlığının korunması ve her kişiye nitelikli, eşit tıbbi bakım ve tedaviye ulaşabilme imkânın sağlanması olan sağlık hakkının parçası ve tamamlayıcısı durumundaki hasta hakları, özellikle son iki –üç dek ad da önem kazanarak, kavramsallaşmıştır. 4

5 Hasta haklarının doğuşu

6 Bilimsel teknik gelişmeler
Babacıl yaklaşım Eşitlik ve hakkaniyet değerlerine olan gereksinimin artması

7 ilgili temel belgelerden almaktadır
Hasta hakları, esas olarak insan haklarının ve değerlerinin sağlık hizmetlerine uygulanmasını ifade etmekte ve dayanağını insan haklarıyla ilgili temel belgelerden almaktadır

8 Hasta Hakları Hasta Hakları = İnsan Hakları ( Sağlık Kuruluşundaki )
Sağlık hizmetlerinden faydalanma ihtiyacı bulunan fertlerin, sırf insan olmaları sebebiyle sahip bulundukları ve T.C. Anayasası, milletlerarası antlaşmalar, kanunlar ve diğer mevzuat ile teminat altına alınmış bulunan haklarını, ifade eder. Hasta Hakları = İnsan Hakları ( Sağlık Kuruluşundaki )

9 Kazanımlara göre insan haklarının sınıflandırılmış durumu
Hasta Hakları Kazanımlara göre insan haklarının sınıflandırılmış durumu

10 Hasta haklarının doğuşu
Mahkeme kararları ile aydınlatılmış onam hastanın özerkliği 1972 Amerikan Hasta Hakları Bildirgesi – 12 madde Bilgilendirme Saygı görme Mahremiyet 1975 Avr. Konseyi Parlementerler Asemblesinin öneri ve taslağı Yaşamın sonundaki hastalarla ilgili

11 Hasta Hakları tarihsel gelişimi
* 10 Aralık 1948 yılında Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından yayınlanan “İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi”

12 Hasta Hakları tarihsel gelişimi
Dünya Tabipler Birliğinin 1981’de yayımladığı Lizbon Bildirgesi 1990 yılında “Dünya Tabipler Birliğinin İnsan Hakları Konusundaki Kararı” Amsterdam Bildirgesi 1994 (Dünya Tabipler Birliği)

13 Dünyada Hasta Hakları “Lizbon Hasta Hakları Bildirgesi” dir
Dünyada hasta haklarının kapsamını belirleyen ilk belge Dünya Tabipler Birliği’nin 1981 yılında kabul ettiği “Lizbon Hasta Hakları Bildirgesi” dir

14 Lizbon Bildirgesi Hekimini özgürce seçme hakkı Tıbbi bakım hakkı
Bilgilendirilme Mahremiyet ve özel yaşama saygı Saygın bir biçimde ölme hakkı Dinine uygun teselli alma hakkı Lizbon Bildirgesi

15 Bildirgelerdeki Hasta Hakları:
Hastanın Sağlık Hizmetlerine Ulaşma Hakkı Hastanın Ayırım Görmeme Hakkı Hastanın Aydınlatılma Hakkı Hastanın Mahremiyetine Saygı Hakkı Hastanın Sağlık Hizmetlerinde Seçim Hakkı Hastanın Vicdani Kanaatlerine Saygı Hakkı Hastanın Tedaviyi Ret Hakkı Hastanın Onuruyla Ölme Hakkı

16 Avrupa’da Hasta Hakları
Son yıllarda hasta haklarının yeniden tanımlanması için çabalar yoğunlaşmış, “Avrupa’da Hasta Haklarının Geliştirilmesi Bildirgesi” hazırlanmıştır. Bu bildirgede şu stratejiler belirlenmiştir: Sağlık kurumlarının, sağlık personelinin ve hastaların sorumlulukları, yetkileri ve haklarına ilişkin özel yasa veya yönergeler hazırlanması, Hasta ve sağlık personeli arasında ilişki ağı kurulması, Hükümetlerin hasta hakları alanında çalışan kuruluşların etkili olmasını sağlaması ve bu tür kuruluşların kurulmasını desteklemesi

17 Avrupa’da Hasta Hakları
Ulusal düzeyde yapılacak sempozyum ve konferanslar ile hasta hakları konusunda ortak duygu geliştirilmesi, Medyanın katkısı ile hasta hakları konusundaki duyarlılığı artırmak, yapıcı tartışmaları uyarmak ve halkı bilgilendirmek, Hasta haklarıyla ilgili değişik ülke deneyimlerini izlemek, değerlendirmek.

18 Türkiye’de Hasta Hakları

19 Türkiye de hasta hakları yasal düzenlemeleri
Tababet ve Şuabatı sanatlarının Tarz-ı İcrasına Dair Kanun (1928) Umumi Hıfzıssıhha Yasası (1930) Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi Hakkında Kanun(1961)

20 Türkiye de hasta hakları yasal düzenlemeleri
* Tıbbi Deontoloji Nizamnamesi Karar Sayısı:4/12578-Kabul Tarihi: Yayın Tarihi: * HASTA HAKLARI YÖNETMELİĞİ Resmi Gazete, Tarih: ; Sayı: 2342 * Sağlık Tesislerinde Hasta Hakları Uygulamalarına Dair Yönerge T.C. Sağlık Bakanlığı Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü (Nisan2005)

21 Hatalar Düzeltilebilir
Türkiye’de son zamanlarda hasta hakları konusunda atılan adımlar, konu üzerinde ısrarla ve hassasiyetle durulması sevindiricidir. Atılan adımlar büyüktür. 10 yılda alınan mesafe kayda değerdir. Sorulması gereken sorular ve çözülmesi gereken sorunlar elbette vardır. Hatalar Düzeltilebilir

22 Hasta haklarının amacı
Hastaların desteklenmesi Toplumsal açıdan güçlendirilmesi Hasta – hekim/tıbbi kurumlarla ilişkisini değiştirmek dönüştürmek

23 Uluslar Arası Hasta Hakları Kongreleri
Uluslar arası Hasta Hakları Kongresi (11-14 Kasım 2009 – ANTALYA) Uluslar arası Hasta Hakları Kongresi (03-06 Kasım 2010 – ANTALYA) Uluslar arası Hasta Hakları Kongresi (07-10 Aralık 2011 –ANTALYA) Uluslar arası Hasta Hakları Kongresi (15-17 Kasım 2012 – ANTALYA) Uluslar arası Hasta Hakları Kongresi(20 – 23 Kasım 2013 ANTALYA) Uluslar arası Hasta Hakları Kongresi(30 Ekim – 02 Kasım 2014 ANTALYA)

24

25 Hekim hasta ilişkisindeki dönüşüm

26 Hekim hasta ilişkisi - Aydınlatılmış onam
Hekimin geleneksel iletişim biçimi Yeni iletişim bilgileri Hekim hasta ilişkisi - Aydınlatılmış onam

27 Hekimin babacıl tutumu
Aydınlatılmış Onam Hekim – hasta ilişkisi Hekimin babacıl tutumu (paternalizm)

28 Hekim – hasta iletişimi
Gelenekten gelen Hasta başında Usta - çırak 1. Uluslararası Hasta Hakları Kongresi

29

30

31

32 Hekim – hasta ilişkisinde iletişim

33 Hastanın rolü İyi hasta Kötü hasta

34 Hastanın rolü Öğretilmiş çaresizlik

35 sözel olmayan iletişim
Doç. Dr. Serap Şahinoğlu Hasta - Hekim arasında sözel olmayan iletişim Beden dili (iletişimde önemli düzeyde etkili; %60-75) Hekimin giyimi El-yüz- beden hareketleri Ses tonu, konuşma şekli, sözcüklere verdiği yüklem, vurgulama (%25-30) Mimikler Duygusal ifadeler 35 35

36 Hekim – hasta ilişkisinin iletişim boyutu
Dinleme (hekim – hasta) Teknik dil kullanımı Hastanın kaygı düzeyi Hastanın kavraması Karşılıklı yanlış anlaşılma Geri bildirim

37 H – H iletişimin engelleri
Dil Hastalığın türü Kalıp yargılar Yaş Cinsiyet Hastanın depresyonu Sonuç: Hastanın tedaviye uymaması

38 Sağlık çalışanı hasta ilişkisindeki dönüşüm

39 Hasta Merkezli Tıp Hastalık değil, hasta merkezdedir- özerklik
Doç. Dr. Serap Şahinoğlu Hasta Merkezli Tıp Hastalık değil, hasta merkezdedir- özerklik Hasta-sağlık çalışanı iletişimi Hastanın bilgilendirilmesi – aydınlatılmış onam Hastanın tedavi kararlarına katılımı Hastanın tedavi sorumluluğunu alması ön plandadır. Hasta-sağlık çalışanı ilişkisi paylaşımcıdır. Hasta - Ailesi - Ekip işbirliği içindedir. 39 39

40 sağlık çalışanı - hasta ilişkisi
Doç. Dr. Serap Şahinoğlu sağlık çalışanı - hasta ilişkisi Yarar sağlama Zarar vermeme Mahremiyet ...

41 Babacıl tutum Onun için düşünüp en iyisine onun yerine karar vereceksiniz...

42 Mevzuat- İlgili Yasal Düzenlemeler
Anayasa Adli Tıp Kurumu Kanunu Biyotıp Sözleşmesi Kanunu Borçlar Kanunu Ceza Kanunu Ceza Muhakemesi Kanunu Medeni Kanun Özel Hastaneler Kanunu Tababat-ı Şuabatı Sanatlarının Tarz-ı İcrasına Dair Kanun Tıbbi Deontoloji Nizamnamesi Hasta Hakları Yönetmeliği Hasta Hakları Genelgesi Hasta Hakları Uygulamaları Genelgesi Hizmet Kusuru Genelgesi Hasta Hakları Uygulama Genelgesi Poliklinik Hizmetlerinin Yeniden Yapılandırılması Genelgesi Hasta Hakları Uygulama Yönergesi Hekim Seçme Yönergesi …

43 Sağlık Hukuku Açısından HASTA HAKLARI VE CEZA HUKUKU SORUMLULUĞU
HEKİM Sağlık Kazanı 43

44 (SAĞLIK BİRİMİ) (SAĞLIK ÇALIŞANI) Sağlık -Toplum İlişkisi
Hasta (TOPLUM) Hastane Hekim (SAĞLIK BİRİMİ) (SAĞLIK ÇALIŞANI) Sağlık -Toplum İlişkisi

45 Tıp etiğinin tarihsel temelleri (M.Ö 2500lerden 20.yy.a)
And Metinleri, Aydınlanma Çağı Düşüncesi, İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirgesi, Nuremberg Kodu, İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi, Dünya Hekimler Birliği Bildirgeleri, Avrupa Konseyi Oviedo Sözleşmesi, Unesco Evrensel Biyoetik Kuralları.

46 II. Dünya Savaşının Öteki Yüzü

47 Nuremberg Denemeleri Dr. Josef Mengele

48 “Amerika’nın Nuremberg’i”
Tuskegee Araştırması, tıp tarihinin, temel etik ilkeler gözardı edilerek, insan üzerinde hiçbir tedavi uygulanmaksızın sürdürülmüş deneylerinden birisidir.

49 8 denekten özür dilemek, 1997 “The US government did something that was wrong—deeply, profoundly, morally wrong. It was an outrage to our commitment to integrity and equality for all our citizens clearly racist”. Bill Clinton

50 Japonların Mançurya Denemeleri
1936, Hirohito, Birim 731 “Salgınlardan Koruma” Şarbon,dizanteri, kolera, veba etkenleri Shiro İshii “Marutas” lar üzerinde denemeler

51 Birim 731’den geriye kalan...

52 Sağlık Politikaları ve Değişimlerin Hasta Hakları Üzerindeki Rolü

53 Tıbbi Hata / Malpraktis Hekim Sorumluluğu
“Oaa güzel denemeydi, hadi bakalım, beyni tam benim parmağıma denk getirebilecek misin?..” Tıbbi Hata / Malpraktis Hekim Sorumluluğu

54 Patient Confidentiality
Do You Wanna Know A Secret? Patient–The Worst Kept Secret Patient Confidentiality

55

56

57 What healthcare professional has not seen an x-ray of a strange object in a strange location at some point in their career?

58

59

60 Hortum Stres Modeli [The Whirldwind Stress Model, Kivisto]
Psikolojik Stres Tepkisi Davranışsal Bilişsel çevre çevre Fiziksel Duygusal Bir kişinin iyilik halinin boyutları Mesleki (İş) Zihinsel Sosyo -kültürel Manevi çevre çevre

61

62 İyileştirme garantisi verebilir mi?

63

64 SAĞLIK ÇALIŞANLARINA YÖNELİK ŞİDDET VE MOBBİNG
Prof. Dr. SEVAL AKGÜN Sağlık Akademisyenleri Derneği Başkanı, Misafir Profesör Oklahoma Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü Halk Sağlığı Okulu, LLC, Oklahoma, ABD

65 .

66

67

68

69 Hangi Hasta Hakkı Sağlık Çalışanına Karşı?
Sağlık hizmetlerinden yararlanma hakkı Bilgi isteme hakkı Sağlık kuruluşunu seçme ve değiştirme hakkı Tıbbi gereklere uygun teşhis, tedavi hakkı Tıbbi özen gösterilmesini isteme hakkı Kayıtları inceleme hakkı Mahremiyet Hakkı Rıza olmaksızın tıbbi müdahaleye tabi tutulmama h. MÜRACAAT, ŞİKAYET VE DAVA HAKKI

70 ANTALYA İL SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ ve İL EMNİYET MÜDÜRLÜĞÜ «ESİP» PROJESİ

71 Daire Başkanı Fatıma ŞAHİN
TÜRKİYE KAMU HASTANELERİ KURUMU HASTA ,ÇALIŞAN HAKLARI ve GÜVENLİĞİ DAİRE BAŞKANLIĞI “TÜRKİYE KAMU HASTANELERİ KURUMLARINDA ÇALIŞAN HAKLARI VE GÜVENLİĞİ UYGULAMALARI” Daire Başkanı Fatıma ŞAHİN

72

73 31 Ekim-2 Kasım 2014 ANTALYA, TÜRKIYE
VI.ULUSLARARASI HASTA HAKLARI KONGRESİ “Hasta ve Çalışan Hakları Uygulamalarından Kazanılan Deneyimler   ve Hak İhlallerinden Korunma Yolları ” 31 Ekim-2 Kasım 2014 ANTALYA, TÜRKIYE PROF. DR. SEVAL AKGÜN KONGRE BASKANI

74 Sorular, katkılar? sevalak2007@gmail.com

75 TEŞEKKÜRLER…