DEVEKUŞU DERİSİ ÜRETİMİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ

... konulu sunumlar: "DEVEKUŞU DERİSİ ÜRETİMİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ"— Sunum transkripti:

1 DEVEKUŞU DERİSİ ÜRETİMİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ
Behzat Oral BİTLİSLİ Ahmet ASLAN Altan AFŞAR Bahri BAŞARAN Ege Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Deri Mühendisliği Bölümü, 35100 Bornova-İzmir

2 Devekuşu derileri doğal cilt desenleriyle ön plana çıkan ve oldukça fazla talep edilen egzotik bir deri türüdür. Dünya pazarlarına her yıl yarısı Güney Afrika’dan olmak üzere yaklaşık olarak 700 bin devekuşu ham derisi sunulmaktadır. Dünyada deri sanayine ham madde oluşturan yaklaşık 300 milyon adet büyükbaş ve 800 milyon adet küçükbaş ham deriyle karşılaştırıldığında devekuşu ham derileri oransal olarak çok küçük bir pay oluşturmaktadır. Buna rağmen, devekuşu derilerinden imal edilen kullanım eşyalarının oldukça yüksek satış fiyatına sahip olması, ekonomik olarak önemini artırmaktadır. Ancak, bu derilerin yüzüm, konservasyon, asort ve işleme teknikleri özel uygulamaları gerektirmektedir. Aksi durumda derilerin ekonomik değeri düşmekte veya tamamen kullanılamaz hale gelmektedir. Dolayısıyla, üreticilerin doğru bilgilendirilmesi devekuşu derilerinin ülke ekonomisine kazandırılması bakımından büyük önem taşımaktadır.

3 Devekuşu Derilerinin Yüzüm İşleminde Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

4

5 Şekil 1. Devekuşu mamul derilerin derecelendirilmesi
A(1)–A(4): Esas Elmas Bölgesi B: Boyun C(1), C(2): Üst Kanatlar C(3), C(4): Alt Kanatlar 1. Derece: Derinin elmas bölgesinde herhangi bir kesik, delik veya iz yoktur. 2. Derece: Kesik, delik veya izler derinin elmas bölgesindeki bir çeyreğinde vardır. 3. Derece: Kesik, delik veya izler derinin elmas bölgesindeki iki çeyreğinde vardır. 4. Derece: Kesik, delik veya izler derinin elmas bölgesindeki üç çeyreğinde vardır. Iskartalar: Derinin tüm elmas bölgesi hasarlıdır. Şekil 1. Devekuşu mamul derilerin derecelendirilmesi

6 Kesimi takip eden ilk 20 dakika içinde deri üzerindeki tüylerin dikkatli bir şekilde uzaklaştırılması gerekmektedir. Tüyleri yolma işlemi hayvanın ölümünden çok sonra yapılırsa deride deliklere neden olabilmektedir.

7 Şekil 2. Devekuşu ham derisinin yüzülme şekli
BOYUN KANAT GÖGÜS NASIR UYLUK ANÜS KUYRUK İNCİK Şekil 2. Devekuşu ham derisinin yüzülme şekli

8 Derilerin yüzümü esnasında et yüzeyindeki et ve yağ parçalarının mümkün olduğu kadar iyi uzaklaştırılması gerekmektedir. Böylece, derilerin konservasyonu için kullanılacak tuzun deri içine homojen bir şekilde nüfuz etmesi sağlanır. Aksi takdirde konservasyon amacıyla kullanılan tuz deriye nüfuz edemez ve tam bir koruma sağlanamaz

9 Et ve yağ parçalarının uzaklaştırılması sırasında uygun olmayan alet ve bıçak kullanımı ispire ve kesik olarak adlandırılan kusurlara neden olabilmektedir. Bu kusurun önüne geçmek için, uygun donanım ile kalifiye personel kullanımı önem taşımaktadır. Derilerde meydana gelen kesik ve ispireler, konfeksiyon sırasında mamul derinin kesim firesini artırmaktadır. Bu kusurlar Şekil 1’de gösterildiği gibi desenin en yoğun olarak bulunduğu ana elmas bölgesindeyse mamul derinin ekonomik değeri önemli ölçüde düşmektedir

10 Ham derilerin konservasyon işleminde tanecik boyutu 1-2 mm olan kuru ve temiz tuz kullanılmalıdır.
Çok ince partiküllü tuzun kullanılmasıyla, deri içinden süzülen suyun dış yüzeyde kurumasıyla birlikte ince tuz parçacıklarının deri içine tam olarak nüfuz edememesinden dolayı yüzeyde bir kalker tabakası meydana gelerek konservasyon işleminin etkinliğini düşürür. Çok kaba ve büyük partiküllü tuz kullanımında ise tuz parçacıkları et ve cilt tabakasına yapışarak deriye batmakta ve kaliteyi olumsuz yönde etkileyecek izler oluşmasına neden olmaktadır

11 Konservasyon Derilerin yüzümden sonra soğuk bir ortama veya soğutucu içine alınarak, yaklaşık 5 litre suya 0,5 kg tuz ve az miktarda ağartıcı ilave edilerek tuzlu su çözeltisi hazırlanması ve derilerin soğuk ortamdan alınarak hazırlanan tuzlu su karışımı içinde 1–2 saat kadar yıkanarak bekletilmelidir. Ardından ham derilerin düz ve hafif eğimli bir yüzeyde her deriye 5 kg tuz gelecek şekilde iyice tuzlanması ve derilerin üst üste eğimli yüzeyde 4–5 gün kadar süzülme tamamlanıncaya kadar bekletilmesi gerekmektedir. Bu işlemden sonra derilerin tek tek alınarak tuzların silkelenmesi ve yeniden her ham deriye 1 kg tuz tekabül edecek şekilde tekrar tuzlanması gerektiği, ardından derilerin çift kat kağıt ile paketlenip uygun torbalara konularak vakit geçirmeden deri fabrikalarına nakledilmelidir.

12 MAMUL DERİLER

13 ÜRETİM TEKNİKLERİNE GÖRE MAMUL DERİLERİN SINIFLANDIRILMASI
1-Giysilik Deriler: Zig, kürk-süet, kürklük 2-Yüzlük Deriler: Vidala, glase 3-Astarlık Deriler 4-Tabanlık Deriler: Kösele 5-Döşemelik Deriler 6-Saraciyelik Deriler 7-Ciltlik Deriler 8-Teknik Deriler: Kayış, manşet ve sıkıştırma derileri, tekstil sanayi derileri ve müzik aleti derileri 9-Dekoratif Deriler

14 Çizelge 1. Mamul deriler için önerilen bazı test ve analiz değerleri
Özellikler Yüzlük Deri Döşemelik ve Saraciyelik Deriler Giysilik Deri Büzülme temperatürü(oC) 70-100 100 Kopma Mukavemeti (daN/cm2) Min. 200 Min. 100 Kopma Uzaması (%) Mak. 80 Mak. 50 Yırtılma (daN/cm) 25-40 30-100 25-60 Sırça dayanımı ve gerilebilirlik (mm) > 7 ___ Su Buharı Geçirgenliği (mg/cm2.24h) Min. 250 Kromoksit Miktarı (%) Min. 1.2 Min. 0.8 Min. 2.5 Yağ (%) 3-8 5-11 10-16

15 Çizelge 2. Devekuşu mamul derilerinin boyun, bacak ve sırt bölgelerine ait bazı özellikler
X±Sx Alan (ft2) 1.01±0.11c 3.60±0.17b 11.68±0.61a Görünür yoğunluk (g/cm3) 0.49±0.0027c 0.77±0.0087a 0.66±0.0074b Yumuşaklık 10.01±0.62a 3.93±0.34c 4.53±0.55b Büzülme temperatürü(oC) 95.20±2.39a 93.60±1.14a 95.80±2.39a Kopma Mukavemeti (daN/cm2) 101.05±14.23c 249.59±16.69a 221.57±23.12 b Kopma Uzaması (%) 64.39±2.40a 55.50±4.24c 59.00±3.98b Yırtılma Mukavemeti (daN/cm) 25.62±4.94c 103.95±15.23a 61.24±8.44b Sırça dayanımı ve gerilebilirlik (mm) 9.34±0.48b 11.13±0.90a 9.71±0.91b Su Buharı Geçirgenliği (mg/cm2.24h) ±551.74a 966.98±137.74b ±164.09b Kromoksit Miktarı (%) 1.22±0.058b 1.35±0.075a 1.19±0.11b Diklormetanda çözünebilen maddeler (%) 6.06±0.06b 6.10±0.05b 7.20±0.16a Deri maddesi miktarı (%) 60.60±1.147b 70.48±0.475a 69.52±1.217 a a,b,c Aynı satırdaki farklı harfler istatistiksel açıdan önemlidir (p<0.05)

16 SONUÇ VE ÖNERİLER

17 Kaliteli ham deri kaliteli mamul derilerin üretilebilmesi için en önemli ilk koşuldur. Ham ve mamul derilerin ekonomik değerini kaybetmemesi için bildiride de ayrıntılı olarak açıklandığı gibi; yüzüm, tüy yolma, budama, asort, konservasyon ve transport işlemleri usulüne uygun ve dikkatli bir şekilde ehil kişiler tarafından yapılmalı ve ham deriler vakit kaybetmeden deri fabrikalarına ulaştırılmalıdır. Devekuşu ham derisi üretimi, diğer büyükbaş ve küçükbaş ham derilere kıyasla çok az sayıdadır. Koyun, keçi veya dana ham derisi işleyen deri fabrikaları az sayıdaki devekuşu derileri için üretim akışlarını değiştiremez ve gerekli itinayı gösteremezler. Dolayısıyla; ham derilerin işlentisi, gerekli parti sayısının daha kısa sürede oluşturulabilmesi ve kalitenin sürekliliği açısından, özel olarak donatılmış bir veya birkaç deri işleme merkezinde gerçekleştirilmelidir.

18 Devekuşu ham derilerinin boyun, bacak ve sırt bölgelerinin fiziksel ve kimyasal özellikler bakımından farklılıklar göstermesi nedeniyle bu bölgeler farklı üretim reçeteleriyle ayrı partiler halinde işlenmelidir. Yine; giysilik, ayakkabı yüzlük, saraciyelik ve döşemelik deri üretimine yönelik farklı işlenti reçeteleri hazırlanmalı ve uygulanmalıdır. Ayrıca, dolap içinde derilerin dolanmasını engellemek, kimyasal maddelerin homojen olarak nüfuziyetini sağlamak ve muhtemel hataların zararını minimumda tutabilmek amacıyla partiler mümkün olduğu kadar az sayıda deriden oluşturulmalıdır. Mamul derilerin ihracata yönelik eşyaların imalatında kullanılacağı göz önünde bulundurularak, proseslerde kullanılan kimyasal maddelerin insan sağlığına ve çevreye olumsuz etkilerinin olmaması büyük önem taşımaktadır. Mamul hale getirilen deriler ve bu derilerden imal edilen eşyalar fiziksel ve kimyasal özellikler bakımından düzenli olarak kalite kontrol yapılmalı ve kalitede süreklilik sağlanmalıdır.

19 Önümüzdeki dönemlerde hem yurt içinden hem de ihracat yoluyla yurt dışından temin edilecek devekuşu ham derilerinin kaliteli ve farklı kullanım alanlarına yönelik moda derilere dönüştürebilmesiyle, yerli egzotik deri pazarının kurulması ve geliştirilmesi mümkün olabilecektir. Bu amaçla; Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Devlet Planlama Teşkilatı ve TÜBİTAK’ın desteği alınarak; Deri Mühendisliği Bölümü, Devekuşu Yetiştiricileri Derneği, Ziraat ve Veterinerlik Fakültelerinin ilgili Bölümleriyle ortaklaşa yürütülecek kapsamlı bir projenin vakit kaybetmeden ele alınması bilimsel ve ekonomik açıdan büyük yarar sağlayacaktır.

20 Kaynaklar 1. Afşar A, G Gülümser, H Özgünay ve F Akyüz, 2002, Devekuşu Derilerinin İşlentisi ve Mamul Deri Özelliklerinin Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma, Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 39 (3): 2. Anonim, 2001, The Bird With a Reputation to Uphold, World Leather, 14 (1): 16-18 3. Anonim, Specialty Leather Processors, leather.com, 12 Mayıs 2003 4. Alexander K T W and R G Stosic, 1993, A New Non-Destructive Leather Softness Test, JSLTC, 77 (5): 5. Aslan A, B O Bitlisli ve B Başaran, 2005, Devekuşu Ham Derilerinde Karşılaşılan Yüzüm ve Konservasyon Hataları, Hayvansal Üretim, 46 (11): 30-33 6. Bailey D G, Preservation of hides and skins. Ed. Leafe M K. Leather Technologist Pocket Book. The Society Of Leather Technologist And Chemists-UK, 3-35 7. BASF, 1993, Pocket Book For The Leather Technologist, BASF, Actiengesellschaft, D.6700 Ludwigshafen –Germany, 8. Bidegain J P, 2001, The Different Types Of Exotics Leather, Great Birds, Indusrie Du Cuir, Avril:42. 9. Bitlisli B O, B Başaran, Ö Sarı, A Aslan and G Zengin, 2004, Some Physical And Chemical Properties Of Ostrich Skins And Leather, IJCT, 11(5): 10. Bitlisli B O, B Başaran, Ö Sarı, A Aslan and G Zengin, 2004, Devekuşu Derisi Üretim Teknolojisi Üzerine Bir Araştırma, Proje No: 04 MÜH 013, Ege Üniversitesi Bilimsel Araştırmalar Proje Müdürlüğü, İzmir 11. Cutting N The practicalities of raising ostriches. World Leather, 13 (3):30–11 12. FAO, Food and Agriculture Organization of The United Nations, 13. Fuchs K H and M Fuchs, 2001, Bird Skins: The Quill-Holed Novelties, World Leather, 14 (6): 59-63 14. Sales J, Slaugter and Products, Commonwealth Agricultural Bureau International Publishing, Bookshop/ Readingroom/ / ch10.pdf, 15. Sarı Ö, 1988, Ayakkabı Sanayinde Mamul deriden Kaynaklanan Sorunlar ve Çözümleri. Deri ve Ayakkabıda Kalite Kontrol Semineri Notları, Sümerbank Araştırma Geliştirme ve Eğitim Müessesi, Yayın No:92, Bursa 16. Sarı Ö, Deri Analiz ve Kalite Kontrol Yayınlanmamış Ders Notları, E. Ü. M. F. Deri Mühendisliği Bölümü İzmir 17. Sarı Ö ve B O Bitlisli, 2000, Askeri Amaçlı Ayakkabı ve Botlarda Yüzlük Derilerden Kaynaklanan Problemler ve Çözümleri, Piyade 2000 Sempozyum CD si, Tuzla Piyade Okul Komutanlığı, İstanbul 18. Setter S, 2001, The World of Ostrich, Leather, 203 (4714): 16 19. Stables A., Ostrich Skin Information Guide, Ostrich Skin Supplies, 20. UNIDO, 1976, Acceptable Quality Levels In Leathers, UNIDO, United Nations, New York, , 42-44