BİREYSEL EMEKLİLİK SİSTEMİ VE EMEKLİLİK ŞİRKETLERİ Ali Haydar ELVEREN

... konulu sunumlar: "BİREYSEL EMEKLİLİK SİSTEMİ VE EMEKLİLİK ŞİRKETLERİ Ali Haydar ELVEREN"— Sunum transkripti:

1 BİREYSEL EMEKLİLİK SİSTEMİ VE EMEKLİLİK ŞİRKETLERİ Ali Haydar ELVEREN
Daire Başkanı, Özel Emeklilik Dairesi Hazine Müsteşarlığı “Bireysel Emeklilik Sistemi ve Son Gelişmeler Semineri” Banka, Mali ve Ekonomik Yorumlar Dergisi PriceWaterhouseCoopers 5 Nisan 2002 Swissotel, İSTANBUL

2 Demografik Fırsat Penceresi
Nüfusun %50’si 25 yaş altında %75’i 35 yaş altında Doğum oranı  binde 40 2000  binde 21.4 Doğumda ortalama yaşam beklentisi 1950  44 yıl 2000  69 yıl Bağımlılık Oranı 1980  %10 2000  %17 2020  %22 2050  %45

3 Hayatta Kalma Beklentisi ve Doğum Hızı Projeksiyonu
Kaynak: Teksöz, Tuncay “Bireysel Emeklilik Semineri” Mart Oruçoğlu Tesisleri,Afyon

4 SOSYAL GÜVENLİK AÇIKLARI (Açıkların GSMH’ye Oranı, %)
REFORM ÖNCESİ SOSYAL GÜVENLİK AÇIKLARI (Açıkların GSMH’ye Oranı, %) Kaynak: Teksöz, Tuncay “Bireysel Emeklilik Semineri” Mart Oruçoğlu Tesisleri,Afyon

5 Sosyal Güvenlik Reformu Genel Stratejisi
I.AŞAMA TEMEL EMEKLİLİK VE SOSYAL SİGORTA PARAMETRELERİNİN YENİDEN TASARIMI İŞSİZLİK SİGORTASININ UYGULAMAYA KONULMASI II.AŞAMA SOSYAL SİGORTA KURULUŞLARININ İDARİ VE ORGANİZASYONEL OLARAK YENİDEN YAPILANDIRILMASI SAĞLIK SİSTEMİNİN YENİDEN YAPILANDIRILMASI SOSYAL YARDIM SİSTEMİNİN YENİDEN YAPILANDIRILMASI BİREYSEL EMEKLİLİK SİSTEMİNİN UYGULAMAYA KONULMASI

6 (Açıkların GSMH’ye Oranı, %)
REFORMUN MALİ ETKİSİ (Açıkların GSMH’ye Oranı, %) Kaynak: Teksöz, Tuncay “Bireysel Emeklilik Semineri” Mart Oruçoğlu Tesisleri,Afyon

7 SOSYAL GÜVENLİK SİSTEMİNİN YAPISI VE BİREYSEL EMEKLİLİK SİSTEMİ
Kaynak: Teksöz, Tuncay “Bireysel Emeklilik Semineri” Mart Oruçoğlu Tesisleri,Afyon Akmaz, Mustafa Sosyal Güvenlik ve İstihdam Dairesi. KİT Genel Müdürlüğü. Hazine Müsteşarlığı

8 Genç nüfus yapısından kaynaklanan demografik fırsat penceresinin sağladığı avantajlar nasıl kullanılabilir?

9 Neden Bireysel Emeklilik? Gelir-Tüketim ve Tasarruf İlişkisi
TüketimSeviyesi Gelir Gelir Seviyesi 1.Amaç 2.Amaç Yaş

10 Bireysel Emeklilik Sistemine İlişkin Mevzuat
Kanunlar 7 Nisan 2001: 4632 sayılı Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu 10 Haziran 2001: 4697 sayılı Bazı Vergi Kanunlarında Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (Maliye Bakanlığı tarafından yayınlanmıştır)

11 Bireysel Emeklilik Sistemine İlişkin Mevzuat
Yönetmelikler 31 Ekim 2001 Bireysel Emeklilik Danışma Kurulunun Çalışma Esas ve Usulleri Hakkında Yönetmelik 28 Şubat 2002 Emeklilik Şirketleri Kuruluş ve Çalışma Esasları Hakkında Yönetmelik Bireysel Emeklilik Sistemi Hakkında Yönetmelik Bireysel Emeklilik Aracıları Hakkında Yönetmelik Emeklilik Yatırım Fonlarının Kuruluş ve Faaliyetlerine İlişkin Esaslar Hakkında Yönetmelik (SPK Tarafından yayınlanmıştır) Tebliğler 6 Nisan 2002: 2002/1 sayılı Emeklilik Şirketleri Kuruluş ve Çalışma Esasları Hakkında Tebliğ

12 Emeklilik Şirketleri Kuruluş ve Çalışma Esasları Hakkında Yönetmelik
Emeklilik şirketlerinin kuruluşu ve faaliyet ruhsatı Başvurularda istenecek bilgi ve belgeler Anasözleşme Dolaylı ortaklıklar ve hisse devri Şirket birleşme ve devir Yöneticiler ve atanmalarına ilişkin esaslar Bilgi, belge ve kayıt düzeni Mali bünyeye ilişkin alınacak tedbirler Denetime ilişkin esasları İlan ve reklamlar Kamuoyuna açıklanacak bilgiler Hayat branşında faaliyet gösterilmesine ilişkin ek tedbirler Hayat sigortalarından bireysel emeklilik sistemine transferlere ilişkin esaslar

13 Bireysel Emeklilik Sistemi Hakkında Yönetmelik
Emeklilik sözleşmeleri Sözleşmenin tarafları ve lehdar Sözleşmenin içeriği ve sözleşme ile verilecek belgeler Emeklilik planlarının tasdiki Sözleşmenin yürürlüğe girmesi Katkı payının ödenmesi ve yatırıma yönlendirilmesi Grup emeklilik sözleşmeleri ve hakların kullanımı Sistemden ayrılma ve emekliliğe hak kazanma Katkıların fonlar arasında paylaştırılması, plan değişiklikleri, şirketler arası aktarıma ilişkin esaslar Masraf kesintileri Katılımcılara verilecek, bilgi belge ve formlar

14 Bireysel Emeklilik Aracıları Hakkında Yönetmelik
Bireysel emeklilik aracılığı faaliyeti Bireysel emeklilik aracılığı faaliyetini yapacak kişiler Bireysel emeklilik aracılarında aranan nitelikler Bireysel emeklilik aracıları sınavı Sicil ve sicile kayıda ilişkin esaslar ve ususler Sicil kaydının yenilenmesi ve sicilden çıkarılma Sürekli eğitim faaliyeti

15 Emeklilik Şirketi Ödenmiş sermayesi en az 10 Trilyon TL (3 yıl içerisinde 20 Trilyon TL’ye yükseltilecek. Hisselerin en az %51’i mali sektör kuruluşlarına ait olacak Teknik altyapı- ilişkisel veri tabanlı yönetim sistemleri İlk yıllarda oluşacak masrafları karşılayacak güçlü finansal yapı Kurucuların ve yöneticilerinin geçmiş olumlu deneyimleri İsteğe bağlı olarak hayat ve ferdi kaza branşlarında da çalışabilecek Hayat sigortası branşı ve varsa portföy için ek önlemler

16 Gönüllü Katılım Medeni haklarını kullanma ehliyetini haiz olanlar
Bireyler İşverenler Katılımcının tasarrufu oranında katkı tutarı Tanımlanmış katkı esası Azami sınır yok, asgari sınır olabilir Katkı ödemeye ara verilebilir. Ancak, sözleşme koşulları değişebilir

17 Bireysel Hesaplar Emeklilik planları Her bir katılımcı için ayrı hesap
Grup Emeklilik Planları Her bir katılımcı için ayrı hesap Aynı şirkette veya başka şirkette birden fazla hesap ancak giriş aidatı alınabilir İşveren katkıları da bireysel hesaplara Emekliliğe esas sistemde kalma süresi olan 10 yıl belirlenirken katılımcının farklı hesapları da dikkate alınacak

18 Teminatlar Emeklilik 56 yaş 10 yıl katkı ödeme Hayat sigorta sözleşmesi ile isteğe bağlı ölüm ve malüliyet teminatları Emeklilikte toplu para veya tarihinde birikimlerinin tamamının toplu olarak alınabilmesi veya maaşa çevrilebilmesi Erken ayrılma

19 Emeklilik Yatırım Fonları
SPK mevzuatına tabii Fon varlığı şirket varlığından bütünüyle ayrı Açık-uçlu (fon miktarı bireysel katkılarla artacak) Bireysel emeklilik sistemi katılımcılarına yönelik En az üç değişik risk dağılımına sahip emeklilik yatırım fonu seçeneği Her bir emeklilik yatırım fonunda yatırım türlerine göre miktar kısıtlamaları Katkıların paylaştırılmasındaki kısıtlama Devlet İç Borçlanma Senetlerinin asgari oranı (%30) Yabancı yatırımların azami oranı (%15) Yatırım riski tamamiyle katılımcıya ait olacak. Herhangi bir gelir oranı garantisi yok. Günlük gözetim, denetim ve bilgilendirme

20 Portföy Yönetim Şirketi
SPK hükümlerine tabii Emeklilik şirketi ile yapılacak sözleşme Aktif fon yönetimi hizmeti Birden fazla portföy yönetim şirketi ile çalışılması mümkün Ek kriter yok ancak konabilir Rekabetçi piyasa

21 Fonlu Sistemler ve Uzmanlaşma (1000 $’ın süre sonu değeri)
Yıllar %6 Reel Getiri %12 Reel Getiri 1 1,060 1,120 10 1,791 3,106 20 3,207 9,646 30 5,744 29,959 38 9,154 74,179

22 Aracılık Faaliyeti Katılımcılara sunulan emeklilik planlarının tanıtımı, pazarlanması, satışı ve vb. faaliyetler Şirketlerdeki pazarlama ve satış elemanları Bireysel emeklilik aracıları 4 yıllık lisans eğitimi (sigortacılık meslek yüksek okulu hariç) Şirketlerde daha önce çalışan lise mezunlarına sınava girme hakkı Bireysel emeklilik aracılık sınavı Temel bilgiler ve bireysel emeklillikle ilgili konular Merkezi sınav Merkezi sınava ilişkin düzenleme yapılıncaya kadar şirket nezdinde belirlenen müfredat çerçevesinde eğitim Sicile kayıt Komisyon oranlarına ilişkin limit yok Gerektiğinde aracı bazında takip

23 Bireylere Seçim Hakkı Fonların Bir Şirketten Diğerine Aktarılması
Azami yılda bir kez biriken fonların ve buna ilişkin kayıtların başka bir emeklilik şirketine aktarılabilmesi, Dinamik bir piyasa ve nitelikli hizmet, Pazarlama ve idari maliyetlerde artış. Aynı Şirkettin Fonları Arasında Tercih Katkıların fonlar arasında hangi oranda paylaştırılacağı Yatırımlar üzerinde kontrol ve sahiplik duygusu artacak Azami yılda 4 kez Aynı Şirketin Ürünleri Arasında Tercih Emeklilik sözleşmesinde varsa aynı şirketin diğer ürünlerine geçiş Aynı işyerinin birden fazla grup emeklilik planları varsa bunlar arasında arasında geçiş

24 Masraf Kesintileri Giriş Aidatı Yönetim Gideri Kesintisi Fon İşletim Gideri Kesintisi

25 Masraf Kesintileri: Giriş Aidatı
Katılımcıdan veya işvereninden bir kez alınacak Sisteme girişte veya yeni bir bireysel emeklilik hesabı açılırken Asgari ücretin aylık tutarı kadar Taksitler halinde bir yılda da alınabilir Sözleşmede yazacak koşullar dahilinde ertelenebilir

26 Masraf Kesintileri: Yönetim Gideri Kesintisi
Ödenen katkıların azami %8’i Asgari ücretin aylık tutarının dörtte aşamamak kaydıyla Birikimler üzerinden fon addeti olarak Sunulan hizmet veya işlem bazında Katkı payı ödenmesine ara verilmesi halinde Belirli ödeme araçlarının yaratacağı ek masraflarının doğrudan katılımcı tarafından üstlenilmesi Sözleşmede açık olarak yazılacak

27 Masraf Kesintileri: Fon İşletim Gideri Kesintisi
Emeklilik şirketi tarafından Portföy yönetim şirketinin ücreti dahil Fon varlıkları üzerinden Günlük Azami yüzbinde 10

28 VERGİ TEŞVİĞİ Biriktirme süreci Yatırım süreci Geri ödeme süreci
Ödenen katkılar (işçi veya işveren) brüt maaşın %10’una kadar katkılar gelir vergisi matrahından indirilecek İşverenler çalışanları adına ödeyecekleri brüt maaşın %10’una kadar katkılar işverenin kurumlar vergisi matrahından indirilebilecek Toplam katkılar (işçi ve işveren) brüt maaşın %10’unu veya asgari ücretin yıllık tutarını aşmayacak Yatırım süreci Emeklilik yatırım fonlarının değer artışlarından vergi yok Her bir yatırım aracında stopaj ödenecek (mi?) Geri ödeme süreci Emeklilikte birikimlerin %25’i vergisiz, kalan üzerinden düşük oranda stopaj Erken ayrılmalarda birikimlerin tamamı daha yüksek bir oranda stopaja tabii Tek primli yıllık gelir sigortaları vergiden muaf

29 Gözetim ve Denetim Kurumsal yapı Kuruluş sırasında aranan nitelikler
Faaliyet sırasında denetim Yerinde denetim Bağımsız dış denetim Şirketin iç denetimi Aktüeryal denetim Günlük gözetim ve denetim Takasbank Emeklilik Gözetim Merkezi

30 Gözetim ve Denetim: Kurumsal Yapı
Bireysel Emeklilik Danışma Kurulu İlgili kurumlar arasında düzenleme ve denetlemede koordinasyon görevi Hazine Müsteşarlığı Şirket kuruluşları, faaliyet izinleri, iflas, tasfiye ve devir Emeklilik ürünleri Bireysel emeklilik aracıları Emeklilik faaliyetlerinin günlük gözetim ve denetimi Katılımcıların ve kamuoyunun bilgilendirilmesi Sermaye Piyasası Kurulu Emeklilik yatırım fonlarının faaliyetleri Portföy yönetim şirketleri kuruluş ve faaliyet ruhsatları Saklama kuruluşlarının faaliyetleri Fonların günlük gözetim ve denetimi

31 Gözetim ve Denetim:Takas ve Saklama Hizmeti
Takasbank gibi merkezi saklama kuruluşları Fon valıklarının saklanması Şirketler arası ve fonlar arası virman işlemleri Takasbank’ın kontrolünde Katılımcı bazında kayıt ve bilgilendirme Fon birim değerlerinin hesaplanması Fonlara ilişkin günlük gözetim ve denetim verilerinin sağlanması

32 Gözetim ve Denetim:Emeklilik Gözetim Merkezi
Finansman ve sermaye yapısı Kamu ve emeklilik şirketlerinin ortaklığında veya Takasbank benzeri bir yaveya bir kamu şirketi ortaklığında İstanbul’da ve uzman kadroların istihdamı SPK ve Takasbank tarafından emeklilik yatırım fonlarına ilişkin üretilen bilgilere ve gözetime tamamlayıcı Temel işlevleri İş akışlarınının ve işlemlerin kontrolü İletişim altyapısının oluşturulması Katılımcılar açısından işlemlerin şeffaflığı Şikayetlerin yönlendirilmesi ve bilgilendirme Aktüeryal istatistiklerin oluşturulması Aracılar sınavı Ortak hizmet arzı

33 Makro Ekonomik Etkiler
Bireysel emeklilik sistemin sağlayacağı katkılar Emeklilikte ek gelir Uzun vadeli fon birikimi Özel kesimin borçlanabilme olanağının genişlemesi İstihdam artırıcı yatırımlara kaynak Vadelerin uzaması Piyasaların derinleşmesi