Madde Bağımlılığı İle İlişkili Bozukluklar

... konulu sunumlar: "Madde Bağımlılığı İle İlişkili Bozukluklar"— Sunum transkripti:

1 Madde Bağımlılığı İle İlişkili Bozukluklar
Nİkotİn Marİyuana YatIştIrIcIlar ve UyarIcIlar LSD ve Diğer HaLüsİnojenler etİyolojİsİ Tedavİsİ

2 Madde: Doğal ihtiyaç listesinde bulunmayan, keyif verici, doğal veya sentetik maddeler..
İlk kullanımında keyif vermesi, sonraki kullanımları tetikler. Keyif verici bir maddenin belirgin bir etkiyi elde etmek için alınması sürecinde ortaya çıkan bedensel, ruhsal ya da sosyal sorunlara rağmen; madde alımının devam etmesi, maddeyi alma isteğinin durdurulamaması ve madde alınamadığı zaman yoksunluk belirtilerinin ortaya çıkması durumudur.

3 *Aynı etkiyi –rahatlama, sarhoşluk, keyif- yaratabilmek için daha fazla miktarlarda madde alınması ise toleranstır.

4 Madde kullanımı… Madde kullanımının sonuçları, sadece bireyin kendisini etkilemez, başta yakın çevresi olmak üzere tüm toplumu etkileyebilen ciddi bir sorundur..

5 Nikotin ve Sigara İçme…
Tütünün alışkanlık yapan etmeni – Nikotin En zararlı bileşenler: nikotin, karbonmonoksit, katran ve hidrokarbonlar.. Zararları (!) Pasif İçicilik=Çevresel Tütün İçiciliği

6 Mariyuana… Kannabis Sativa isimli bitki.
Haşhaş; kannabis bitkisinin reçinesinden çıkarılıp kurutulması ile elde edilen madde  İlk önceleri tedavi amaçlı kullanılıyordu! Günümüzde pek çok ülkede satışı yasaklanmıştır.

7 Mariyuananın Psikolojik Etkileri..
Yüksek doz  duygularda ani değişiklik, dikkat azalması, düşünce dağılması, bellek bozulması, zamanın çok yavaş geçtiği hissi, ayrıca bazen halüsinasyonların görülmesi. Bilişsel fonksiyonlarda bozulma Akademik başarılarda ciddi azalma Psikomotor becerilerin bozulması Kandel ve arkadaşları (1986): daha çok ayrı yaşama, boşanma, daha fazla suç işleme, daha fazla ruh sağlığı uzmanına başvurma, düzensiz iş hayatı

8 Mariyuananın bedensel etkileri..
Gözlerde kanlanma ve kaşınma. Ağızda ve boğazda kuruluk. İştahta artma. Kan basıncının artması Kronik kullanım  Akciğer fonksiyonlarına zarar! Kanserojen maddeler içeriyor. Bağışıklık fonksiyonları ve üreme fonksiyonlarında da zararlı! Tolerans gelişimi Ters tolerans söz konusu olabilir.

9 Yatıştırıcılar ve Uyarıcılar..
Söz konusu maddelerin hepsi yasa dışı değil (!) 1) Yatıştırıcılar- Sedatifler 2) Uyarıcılar - Stimulanlar

10 Yatıştırıcılar.. Beden aktivitesini yavaşlatarak tepkilerini azaltırlar  Sakinleştiriciler (tranklizan) olarak da anılırlar. Bu grup ilaçlar; # Opiatlar  opium ve ondan türetilen morfin, eroin, kodein. # Sentetik barbituratlar #Sekobarbital gibi sakinleştiricilerden oluşur  

11 Yatıştırıcılar.. Opiatlar: Az miktarda kullanıldığında ağrı giderici ve rahatlatıcı özellikteki maddeler Afyon Morfin Eroin Psikolojik ve Fiziksel Etkileri: * Aşırı coşku, hayalcilik, dalgınlık, uyuşukluk, koordinasyon bozuklukları.. Bağımlı kişinin tüm kaygı ve korkularının yok olması, 4-6 saat kendine aşırı güvenme. Ancak sonra aşırı bir düşüş ve uyuşukluk.. Gittikçe artan tolerans, hem de ihtiyaç duyulan doyumu bulamazlarsa yoksunluk belirtileri Toleranstan sonra eroin alınmazsa, 8 saat içinde vücut bazı tepkiler vermeye başlar..

12 Yatıştırıcılar.. Düşük SED’den  Yüksek SED’e
Tıp alanında çalışanlarda bağımlılık oranları yüksek İllegal madde kullanımının sosyal sonuçları da söz konusu

13 Sentetik Yatıştırıcılar : Uykuya ve gevşemeye yardımcı olmak amacıyla geliştirilmişlerdir.
Barbitüratlar *Etkileri: Kasları gevşetme, kaygıyı azaltma, ufak dozlarında hafif coşkulu hal. Yüksek dozlarda; konuşmada peltekleşme ve denge bozulması; kavrama, konsantrasyon ve iş yapabilme gücünde önemli bozulma, duygusal kontrolün kaybedilmesi Uzun süreli yüksek dozda kullanım ise beyin hasarı ve kişilik bozulmaları

14 Uyarıcılar.. Beyin ve sempatik sinir sistemini etkileyerek dikkati ve motor aktiviteyi arttırırlar Amfetamin  Sentetik Uyarıcı Kokain (ve kahve)  Doğal Uyarıcı

15 Uyarıcılar.. Amfetaminler;
Norepinefrin ve dopaminin serbest bırakılmasını sağlayarak ve bu nörotransmiterlerin yeniden alınmasını engelleyerek etki yaratırlar.. Etkileri: *Uyanıklık hali artar, bağırsak sistemi baskılanır, iştah azalır, kalp atışı artar, dikkat artar, coşkulu ve daha dışa dönük olma. Sonsuz bir enerji ve kendine güven *Yüksek dozlarda; sinirli, huysuz, uykusuz, kuşkucu, saldırgan. Uzun süreli yüksek doz kullanımı; sanrıların yer aldığı paranoid şizofreniye benzeyen bir durum. *Hızlı tolerans geliştirme

16 Amfetaminler; Önce; AŞIRI HIZ yemeden, içmeden, uyumadan coşkulu birkaç gün.. Sonra; ÇÖKME  Çökkün, uykulu bir dönem.. Bu döngü sonra tekrar başlar.. Uyanık, enerjik kalabilmek için iş yerlerinde kullanımı söz konusu olabilmekte. ANCAK (!)..

17 Uyarıcılar.. Kokain; Koka bitkisi Freud & kokain tedavisi
Dopamin geri alımının engellenmesini sağlar, beyinde hızla yayılır ve aşırı coşku yaratır Etkileri: Ağrı azaltıcı-lokal anestezik etki Cinsel isteğin kamçılanması, kendine güven, iyi hissetme, yenilmezlik duygusu Aşırı dozda; titreme, bulantı ve uykusuzluk. Ayrıca paranoid dağılma, dehşet verici sanrılar. Kronik kullanımda; artan sinirlilik, sosyal ilişkilerde bozulma, paranoid düşünme, yeme ve uyku düzensizliği Damar büzücü etkisi  kalp krizi riski. Ekonomik Etkiler …

18 LSD VE DİĞER HALUSİNOJENLER
Bu ilaçlar halüsinasyon yani varsanı ürettiği için bu ismi almışlardır. Bu halüsinasyonlar şizofrenideki ile aynı değil; çünkü kişi buna ilacın neden olduğunu bilir ve hatırlar!!! LSD Diğer halüsinojenler: Mescalin, psilocybin, MDA ve MDMA. Bu maddeler yapısal olarak birbirlerine benzerler; etkileri de serotonin reseptörlerinin uyarılmasına bağlıdır.

19 LSD VE DİĞER HALUSİNOJENLER
MDA --- Ona benzeyen bir madde; ecstasy Özellikle üniversitede yaygın kullanımı söz konusu.

20 LSD VE DİĞER HALUSİNOJENLER
Halusinojenlerin etkileri: İlacın etkisindeyken yaşanan kaygı ve panik ataklar! Bazen psikotik ataklar.. Geriye dönüşler (flashback).. İlacın alınmasından sonra haftalar sonra bile devam edebilir. ‘Sinestezi, Zaman algısında bozulma, İlacın etkisi altındayken hoş olmayan anı ve düşüncelerin akla gelmesi, duygu durumunda kayma, panik vs..’

21 MADDE KÖTÜYE KULLANIMI VE BAĞIMLILIĞIN ETİYOLOJİSİ
Kişi nasıl bu maddeyi kullanmaya başlıyor? Nasıl yoğunlaşıyor? Kötüye kullanım ve bağımlı olma ile ilişkili değişkenler neler? çalışmalar bu sorulara odaklanmış durumda. Madde kullanan herkes bağımlı olmuyor??? Dolayısıyla altında yatan değişkenleri ele almak önemli.

22 1- Sosyokültürel Değişkenler
Akran grubu, medya, bireyin ilgisini çeken sosyal ortamlar Kültür Ailesel değişkenler : Ebeveynlerin madde kullanması Evde psikiyatrik ya da yasal sorunların olması Duygusal desteğin olmayışı  Akranlara yönelme (!)

23 2- Psikolojik Değişkenler
2 boyutta ele alınmakta: 1- Duygu Durum Değişiklikleri Maddeler; Pozitif duyguları arttırdığı için ya da negatif duyguları azalttığı için pekiştirici olmaktadır.. Alkol tüketimi ve stres ilişkisi Maddeye ilişkin olumlu beklentiler Maddenin zararına inanma oranı Olumlu duyguları arttırma

24 2- Psikolojik Değişkenler
ANCAK; pozitif duyguları arttırsa da, negatif duyguları azaltsa da; başa çıkma yetisindeki yetersizliğe işaret eder..

25 2- Psikolojik Değişkenler
2- Kişilik Heyecan arama davranışı Antisosyal K.B. ve psikopati Kaygılı bireyler --- kaygıyı azaltmak için Hiperaktivite

26 3- Biyolojik Değişkenler
Genetik yatkınlık * İkiz çalışmaları Evlat edinme çalışmaları Kalıtımsal olarak yatkınlığı olan bireyler, madde kullanımı ile ilgili daha fazla pekiştirme alıyor ve daha az cezalandırılıyorlar

27 ALKOL KÖTÜYE KULLANIMI VE BAĞIMLILIĞININ TEDAVİSİ
Tedavinin amacı sadece bağımlılığı kaldırmak değil; bazı psikolojik durumları da beraberinde getiriyor Depresyon, kaygı, artan intihar riski, sosyal ve iş alanında bozulmalar Hangisi neden? Hangisi sonuç?

28 Problemi Kabul Etme Tedavinin en önemli aşaması.
İnkar & Tedaviye karşı gelme Kişi sorununu kabul ettikten sonra bazı tedaviler uygulanabilir…

29 Geleneksel Hastane Tedavisi
Arındırma. *Hem psikolojik, hem de fiziksel olarak zor bir süreç.. Oldukça maliyetli. Ayaktan tedaviden daha etkili olmadığı bulgulanmış.

30 Biyolojik Tedaviler Disülfiram ve panzehir (antabuse) kullanımı
Bazı biyolojik tedavilerin etkililiği, psikolojik tedavilerle birlikte yürütüldüğünde artmakta.. Bazı psikoaktif ilaçlar

31 Adsız Alkolikler-AA Kendine yardım grubu.
100’den fazla ülkeden mevcut. Duygusal destek, anlayış ve danışmanlık olanakları

32 Çift Terapisi Alkolün yarattığı ailesel sıkıntılar..
Eş desteğinin önemi.

33 Bilişsel-Davranışçı Terapiler
1) İtici Uyarılarla Terapi: Kişi alkol aldığı, ulaşmaya çalıştığı ya da baktığı zaman, iğrenmesinin ya da midesinin bulanmasının sağlanması 2) İzlerlik Yöntemi Terapisi: İçkiyi reddedebilmek için atılganlık eğitimini, sosyal beceri ve iş bulma eğitimini içerir. *Davranışsal kendini kontrol eğitimi

34 Bilişsel-Davranışçı Terapiler
3) İçmede Azalma: * Kontrollü içme. * Alkol kullanımı tamamen kesilmez ama alkolün ılımlı kullanımı söz konusudur. * Terapi sonrası nüksü azaltması bakımından önemlidir.. * Sobell’in bilişsel yaklaşımı  Yönlendirilmiş Kendilik Değişimi

35 YASADIŞI MADDE KULLANIMI İÇİN TEDAVİ
Tedavilerin temelini ilaç tedavisi ve kişiyi maddeden uzak tutma oluşturmaktadır..

36 Biyolojik Tedaviler Eroin Bağımlılığı; 2 şekilde ele alınır:
Eroin yerine kullanılan ilaçlar: Metadone (çapraz bağımlılık maddesi) Eroin antagonisti ilaçlar: Cyclazocine ya da naloxone Kokain Bağımlılığı; Yoksunluk semptomlarını azaltmak oldukça zor. Clonidine ve bromocriptine.

37 Riskli durumlardan kaçınarak, alternatif yolların bulunması…
Psikolojik Tedaviler Maddenin el altında bulunması Yakın birinin kullanıyor olması. İlaç + Bilişsel-Davranışçı Terapi √ Riskli durumlardan kaçınarak, alternatif yolların bulunması…

38 SİGARA İÇMENİN TEDAVİSİ
Psikolojik Tedaviler: Terapi sonrası %95 başarı --- Ama çoğu 1 yıl içinde yeniden başlamakta… Sigara içmenin tiksindirici bir hale getirilmesi Bilişsel Tedavi Öğüt ve Telkin verme

39 2) Biyolojik Tedaviler: Nikotin sakızları ve nikotin bantları
2) Biyolojik Tedaviler: Nikotin sakızları ve nikotin bantları. Amaç, nikotine bağımlılığı yok etmek..

40 MADDE KÖTÜYE KULLANIMININ ÖNLENMESİ
Hedef  Genellikle ergenler-Okullar Kamuoyu afişleri / Medya ‘Bana bir şey olmaz’ sendromu