TOPLUMSAL CİNSİYET.

... konulu sunumlar: "TOPLUMSAL CİNSİYET."— Sunum transkripti:

1 TOPLUMSAL CİNSİYET

2 HEDEF: Cinsiyetçi iş bölümünün kökenlerinin açıklanması
Toplumsal cinsiyet ile ilgili kavramları açıklayabilmek Toplumsal cinsiyet ayrımcılığının kadının günlük yaşantısına etkilerini tanımlayabilmek Toplumsal cinsiyetin inşasında eril tahakküm şekillerinin görünür kılınması

3 Toplumsal cinsiyet: Biyolojik farklılıklardan dolayı değil, kadın ve erkek olarak toplumun bizi nasıl gördüğü, nasıl algıladığı, nasıl düşündüğü ve nasıl davranmamızı beklediği ile ilgili bir kavramdır. Erkekler ve kadınlar arasında bedensel ve cinsel farklarının anlamlarını düzenleyen bu toplumsal örgütlenme bir ilişkiler bütünüdür. Cinsiyet farkları düzenidir,sabit ve değişmez doğal farkları değil, kadın ve erkeklerin bedensel farklarının toplumsal anlamlarını inşa eder . Kadın doğulmaz Kadın olunur. Cinsiyet farklarına dayalı toplumsal iktidar ilişkilerini anlamak sadece patriyarki kavramı ile değil erkeklerin bu iktidar ilişkilerini nasıl sürdürüp yeniden üretebildiğine ilişkin soruların sorulmasıyla ortaya çıkmıştır. Toplumsal cinsiyet bir sosyal yapılandırma sorunudur.

4 Sistemin işlemesi için üç temel mekanizma
Kadınların ve erkeklerin farklı işler yaparak farklı konumlar, statüler ve getiriler elde etmelerine yol açan cinsiyete dayalı iş bölümü Sınıf, ırk,etnisite, bölgesel gelişmişlik farklılıklarına dayalı iktidar ilişkileri ile cinsiyet farklarına ilişkin toplumsal ilişkilerin iç içe geçerek toplumsal cinsiyet sistemini bir iktidar ilişkileri ağı olarak işletmesi Cinsiyet sistemi; cinsellik ve cinsel arzunun şekillendirildiği toplumsal ilişkilerle kurulur.

5 Cinsiyet Rejiminin üç temel tahakküm kurumu
Kadın Erkek emeği arasında iş bölümünü var ederek erkeklerin kadınlara göre daha yüksek ücret almasını ve eğitim olanaklarından daha kolay faydalanmasını sağlayan iş gücü piyasası Devlet ordu gibi doğrudan erkekler tarafından denetlenen patriyarkal kurumlar Kadın Erkek ilişkilerinde Karşılıklığı, denkliği ve mahremiyeti değil de erkek üstünlüğünü vurgulayan ve cinsel zevk ile şiddetin iç içe geçtiği cinsel alan

6 BU ÜÇ FAKTÖR TOPLUMSAL CİNSİYET SİSTEMİNDE KADINLARIN BOYUN EĞDİRİLEREK, ERKEKLERE TABİ KILINDIĞI BİR YAPIYI OLUŞTURUR VE SÜREKLİLİĞİNİ SAĞLAR

7 Toplumsal cinsiyet ilişkilerinin yapılandırılması
Emeğin örgütlenmesi , cinsiyetçi denetim hiyerarşik baskı ve dışlanma gibi iktidarın kurulmasını ve sürdürülmesini içeren yapısal boyutlar vardır. Bu nitelik mekansal ve toplumsal yapıyı etkiler ve yansıtır. Toplumsal yaşama katılımda ve temsiliyette farklılıklar oluşur. Kamusal alan ve özel alan tanımlamaları bu kısımda önem taşır. Toplumsal cinsiyette kadına yüklenen en önemli rol anneliktir.

8 Cinsiyetçi İş Bölümünün Kökenleri
Kadın Emeğinin Denetim Altına Alınması

9 İLKEL KOMÜNAL ÜRETİM BİÇİMİ
AVCI ERKEK TOPLAYICI KADIN

10 AVCI ERKEK ÇOĞU ZAMAN ELİ BOŞ DÖNERDİ VE TOPLULUĞUN YAŞAMINI DEVAM ETTİREBİLMESİ İÇİN YETERLİ DEĞİLDİ TOPLULUĞUN BESLENME İHTİYACINI ÇÖZEN KADINDI. TOPLAYICILIK YAPARAK GÜNLÜK BESİN İHTİYACI MUTLAKA ÇÖZÜLÜRDÜ. HATTA ERTESİ GÜN İÇİN YİYECEĞİ KADIN STOKLARDI

11 ERKEK AVLANMA İLE MEŞGULKEN;
KADIN DAHA FAZLA BESİN İHTİYACI KARŞILAMAK İÇİN TOPRAĞI KAZMA ÇUBUĞUNU BULDU – TARIMI GELİŞTİRDİ

12 SEPETİ, ÇÖMLEĞİ BULDU BİTKİLERLE HASTALIKLARI İYİLEŞTİRDİ, TIBBI BULDU. VAHŞİ HAYVANLARI EVCİLLEŞTİREREK SÜRÜ HAYVANCILIĞINI GELİŞTİRDİ

13 İNSANLIĞIN UYGARLAŞMASININ TEMEL TAŞI KADIN
TARİHTE ÜRETİM ARAÇLARINI BULARAK İLK ÜRETİM BİÇİMİ OLAN İLKEL KOMÜNAL ÜRETİM BİÇİMİNİ GELİŞTİRDİ.

14 TOPLUMSAL ÜRETİMİN ARTMASI
KADIN VE ERKEK ÜRETİM ARAÇLARINI BİRLİKTE KULLANDILAR VE TOPLUMSAL ÜRETİMİ ÇOĞALTARAK “ARTIĞI” YARATTILAR

15 NE ERKEK NE DE KADIN ÜSTÜNDÜ
EŞ EVLİLİKLERİ BAŞLAMIŞ AİLE OLUŞMUŞTU CİNSİYET AYRIMI GÖZETMEKSİZİN, BİRLİKTE ÜRETİYOR, ÇOCUKLARINA BİRLİKTE BAKIYOR VE EŞİT YAŞIYORLARDI. NE ERKEK NE DE KADIN ÜSTÜNDÜ

16 KÖLELİK İLK OLARAK KADINLARIN KÖLELEŞTİRİLMESİ İLE BAŞLADI.
KÖLELİĞİN BAŞLAMASI AVCI ERKEK SAVAŞIRKEN GELİŞTİRDİĞİ ALETLERİNİ İKTİDAR ARACI, BASKI ARACI OLARAK KULLANMAYA BAŞLADI . ÜRETİM ARAÇLARININ DENETİMİ ALTINA ALDI TARIM,HAYVANCILIK,SULAMA,İNŞAAT, HAYVANCILIK GİBİ ALANLARDA YÖNETİCİ ROLLER ÜSTLENDİLER.OLUŞAN SERVETİN DE SAHİBİ OLDULAR KÖLELİK İLK OLARAK KADINLARIN KÖLELEŞTİRİLMESİ İLE BAŞLADI.

17 AİLE KADINLAR ÇOCUKLARININ BABALARININ DENETİMİNE GİRDİLER.
KADIN CİNSİYETÇİ İŞ BÖLÜMÜ İLE KOLEKTİF YAŞAMIN TEMEL UNSURU İKEN EV İÇERİSİNDE HİZMET EDEN KİŞİ OLDU. TOPRAK,KADIN,ÇOCUKLAR, KÖLELER SAHİP OLANINDI=BABA

18 CİNSEL VE SINIFSAL SÖMÜRÜNÜN KÖKENİ
ÖZEL MÜLKİYET İŞTE BÖYLE GELİŞTİ. KÖLE SAHİPLERİ İLK KADINI KÖLELEŞTİRDİ, YETMEDİ ERKEKLERİ DE KÖLELEŞTİRİLDİ… ALINIP SATILABİLEN KÖLELER İSTENİRSE ÖLDÜRÜLEBİLİYORDU

19 FEODAL ÜRETİM BİÇİMİ GELİŞTİ
TOPRAK VE ÜRETİM ARAÇLARINA SAHİP TOPRAK SAHİPLERİ SERFİN KULLANIMI İÇİN VE KENDİSİ İÇIN TOPRAĞI İŞLETTİ. SERFİN AİLESİ, ERKEK-KADIN-ÇOCUK HEM KENDİ İHTİYAÇLARI İÇİN HEM DE TOPRAK SAHİPLERİNİN İHTİYAÇLARI İÇİN ÇALIŞTILAR. İKİ TOPRAĞI DA EKİP BİÇEN SERF AİLESİYDİ. ÇÜNKÜ TOPRAK SAHİBİ HEM TOPRAĞI HEM DE ÜRETİM ARAÇLARINI ELİNDE TUTUYORDU

20 ŞEHİR MERKEZLERİNDE ZANAATKARLAR
ÖRNEĞİN DOKUMACILARIN DOKUMA TEZGAHLARI EVLERİNDEYDİ. AİLESİ İLE BİRLİKTE ÜRETİM YAPIYORLARDI. YANİ EV VE İŞYERİ AYNI YERDEYDİ.

21 AVCI VE TOPLAYICI YAŞAM TARZINDAN TARIM,HAYVANCILIK VE ZANAATKARLIK GİBİ DAHA ÜST ÜRETİM BİÇİMLERİNE GEÇİŞ; CİNSLER ARASINDA DAHA KARMAŞIK BİR İŞ BÖLÜMÜNE SEBEP OLDU. DAHA YÜKSEK BİR EMEK İHTİYACI ÖNCE İÇ FARKLILAŞMALARA SONRA TOPLUMUN ÇEŞİTLİ KATMANLARI ARASINDA BÖLÜNMELERE SEBEP OLDU.

22 FEODALİZM YIKILDI

23 SANAYİ DEVRİMİ İLE KAPİTALİZM BAŞLADI
MAKİNALAŞMA İLE KÜÇÜK ATÖLYELERİN YERİNİ FABRİKALAR ALDI

24 ÜCRET KARŞILIĞI ÜRETİM EVDE AİLE İLE BİRLİKTE YAPILIRKEN
EV VE İŞYERİ AYRILDI CİNSİYETÇİ İŞ BÖLÜMÜ DERİNLEŞTİ ÇÜNKÜ İŞYERİNE GİDEN ERKEK OLDU EVDE KALAN İSE KADIN OLDU

25 KADIN EMEĞİ GÖRÜNMEYEN EMEK OLDU

26 ÇALIŞMA YAŞAMINDA CİNSİYETÇİ YAKLAŞIMLAR
Erkek para kazanan ana unsur oldu ve kadına çocuk bakımı ile ev işlerini çekip çevirmek kaldı. Ne var ki kadın aynı zamanda ailenin gelirine destek olmak için ev dışında da çalışmak zorundaydı. Kadınlar patronlar içinde ucuz ve yedek iş gücüydü. Kadınlara ihtiyaç duyulduğu zaman çalışmaya teşvik ediliyorlar, işsizlik arttığı dönemlerde eve geri gönderiliyolardı. (Savaş dönemleri)

27 ÇALIŞMA YAŞAMINDA CİNSİYETÇİ YAKLAŞIMLAR
Kadınlar kendilerine toplumda biçilen rollerinin uzantısı olan sektörlerde ve vasıfsız işlerde emeklerini sattılar. 19. yy gelindiğinde kadınların en çok çalıştığı sektör tekstildi. Vasıfsız dokuma sanayinde çalışanların yarısından fazlası kadındı. Kadınlar çocukları ile birlikte çok uzun iş saatleri ile çalışıyorlardı. 20. yy da savaşların baş göstermesi ile cepheye giden erkeklerin yerini kadınlar aldılar. Ve madenlerde fabrikalar artık soluk yüzlü kadınlarla doluydu

28 PEKİ BU CİNSİYETÇİ İŞ BÖLÜMÜ TOPLUMSAL OLARAK NASIL ÖRGÜTLENDİ

29 Hepsi Toplumsal Cinsiyet İlişkileriyle şekillenirler
Üretim Tüketim Dağıtımın örgütlenmesi Uzmanlaşma Ekonomik kalkınma Toplumsal etkileşim Kültür üretimi Demokratik politikaların düzenlenişi Aile yaşamı ile ilgili kamusal politikalar Kamusal özel ayrımı Kentsel toprak kullanımı Toprağın bölümlenmesi hizmetler

30 Cinsiyet çerçevesinde yapılandırmada,Toplumsal pratik doğallaştırılır.
Dışlanma ve Görünmez Kılınma İkincilleştirme ve Kıyıya İtmedir.

31 KADINLAR EVİN İDARESİNDEN SORUMLULARDIR
KADINLAR EVİN İDARESİNDEN SORUMLULARDIR. EV İŞLERİ YAPILDIĞI SÜRECE FARKINA VARILMAYAN ANCAK YAPILMADIĞINDA GÖRÜLEBİLEN YANİ ÇALIŞMA TANIMINA GİRMEYEN GÖRÜNMEYEN İŞLERDİR. BU İŞLERİN TAMAMI SEVGİ-MİNNET BAĞLAMINDA ELE ALINIR. EV KADINI ÇOCUK SAYISINA BAĞLI OLARAK GÜNDE ON İLA ONİKİ SAAT ÇALIŞIR.

32 Özel Alan - Kamusal Alan ayrışması
Üretim ilişkilerinin şekillendiği ilk dönem kadının evde, erkeğin dışarıda üretime dahil olması ile özel alan kamusal alan ayrımının ortaya çıkmasına sebep oldu. Bunun en açık göstergesi kamusal alanda çalışma ve politika erkek; ev işleri ve aile ile ilgili özel alanlar kadın işidir görüşüdür. Ekonominin görünmeyen yüzü ev içi ekonomi , emek ve erk bölünmeleri de kadın ve erkeği çeşitli iş gücü piyasasında farklılaştırır. Erkekleri üst kadınları tabi duruma yerleştirir.

33 Günümüz koşullarında görmezden gelinen bir unsur da hane içindeki yeniden üretim ve enformel iş gücüne katılımdır. Kentlerin ekonomilerine ve makro ölçekli ekonomilerde ev içindeki emeğin muhasebesi yapılmaz. Hane ölçek olarak alınır ve ücret, gelir erkeğin geliri ile tespit edilir. 40 lı yıllarda iş gücüne katılım %80 iken 2001’de %28’e düşmüştür.Bu oran kentlerde %17 kırsalda %40’dır.

34 YENİDEN ÜRETİM – ÜRETİM İLE İLGİLİ
ÇALIŞMA; kadın ve erkeklerin her mekanda ve üretim ilişkisi içinde kendilerinin ve başkalarının yaşaması için kullanım değeri ve değişim değeri olan mal ve hizmet üretme süreçlerini anlatır. Yeniden üretim ile kapitalist üretimde kadın üretimin devamlılığını sağlar. Ancak kısıtlı kullanımla çalışma; kadınların para karşılığı çalışma ‘gelir yaratıcı etkinlik’ le üretim istatistiklerin dışında kalan bir duruma düşer. Kentsel toplumsal ekonomik yaşamı anlamada genel eğilim hane için ilişkileri ve toplumsal cinsiyet unsurunun dışlanması yönündedir.

35 ÖRNEKLENDİRME Kadınlar evlilik ilişkisi içinde, ama onun da ötesinde sevgilileri,uzak/yakın akrabaları ile ilişkilerinde harcadıkları, adı konmayan, emek diye düşünülmeyen karşılıksız emektir. Ev içinde çocukların,kocanın yemesi,içmesi,giyinmesi,bakımı, yaşlıların bakımı için yapılan işlerden ailenin dükkanında,tarlasında harcanan emeğe kadar karşılıksız olan emektir. Bütün bu yeniden üretim sevgi ve şefkat ile yapılır. Kadın için sorgulanabilir bir emek değildir. Bir kız çocuğu çıraklık dönemi ile bu üretim için hazırlanır.

36 TOPLUMSAL CİNSİYETE GENEL ÇERÇEVE
ÇOĞU ZAMAN YENİDEN ÜRETİMİN NERDE BİTTİĞİ ÜRETİMİN NERDE BAŞLADIĞI BELİRSİZDİR. KADINLAR ÇALIŞMA YAŞAMINA KATILAMAZLAR VEYA SADECE ANALIK VE AİLE İŞLERİNİN UZANTISI İŞLERDE ÇALIŞABİLİRLER. KADINLAR AİLENİN NAMUSUDUR. HAREKET ALANLARI BU DÜŞÜNCE İLE DE KISITLANIR. ÇALIŞMA YAŞAMI, EĞİTİM VE SAĞLIK VE TOPLUMSAL FAALİYETLER KADIN İÇİN ULAŞILMASI ZOR HAKLARDIR. DEVLET EKONOMİK,POLİTİK,SOSYAL YAPILANMASINDA DA AİLEYE ÖNEMLİ ROL BİÇER. KADIN ŞİDDET VE ANAYASAL HAKLARIN GASPI İLE BASKI ALTINDA TUTULUR.

37 Bu iktidar rejimi erkeklerin egemen erkeklik değerlerini bir önceki kuşaktan başarı ile öğrenmelerini olanaklı kılan kültürel pratikleri alışkanlıkları sistematik olarak işleyen egemen erkek modelini dayatır. EGEMEN ERKEKLİKTE;risk almaktan kaçmama,fiziksel sertlik ve dayanıklılık, ısrarcı ve sebatkar olma ve atak olmaktan çekinmeme homofobik bir heteroseksüellik,duygusal olmayan bir mantıkçılık,acıya katlanma ve şikayet etmeme, benmerkezcilik üretilir. Piyasada sermaye oluşturma ve biriktirme becerisi ile güç elde etme pratikleri de egemen erkeklik değerleri ile ilişkilidir. Büyük sayılarda erkeği vatandaş-asker yapan ulusal orduların ortaya çıkışı patriyarkal gücün kurumsallaşmasında stratejik önemi vardır.

38 TOPLUMSAL SINIF VE CİNSİYET FARKLARINI BİRLİKTE DÜŞÜNMEK
Toplumsal iktidar ilişkilerinin üretim süreçlerini mülkiyet ilişkileri tarafından belirlendiğini söyleyen klasik ‘sınıf analizleri’ nin cinsiyet temelli iktidar ilişkilerinin oluşumunu anlamada cinsiyet körü kalması bu alanda uzun süre önemli bir boşluk yaratmıştır.

39 Feminist mücadelenin kazandırdığı Toplumsal Cinsiyet kavramı Küresel Emek sömürüsünü anlamamızda yeni bir açılım sağlamıştır. Emek sömürüsünün karşısındaki mücadele alanlarını, kadının emeğine el koyma biçimlerini anlayarak başlayabiliriz. Özel alanın politik alan olarak tanımlanmasına sebep olmuştur.