İSİM-FİİL GRUBU ve SIFAT-FİİL GRUBU

... konulu sunumlar: "İSİM-FİİL GRUBU ve SIFAT-FİİL GRUBU"— Sunum transkripti:

1 İSİM-FİİL GRUBU ve SIFAT-FİİL GRUBU

2 İSİM-FİİL GRUBU Bu konu için önerilen literatür: 1. İSİM-FİİL GRUBU: Leyla Karahan, Türkçede Söz Dizimi, Akçağ Yayınları, 2008, İSİM-FİİL GRUBU: Enfel Doğan, Türkçe Cümle Bilgisi – I, Anadolu Üniversitesi, 2012,

3 İSİM-FİİL GRUBU Tanımı: Bir hareketin ismi ve ona bağlı bir veya birden fazla tamlayıcı unsurdan oluşan gruba, isim-fiil grubu denir. İsim-fiil grubunun diğer adları: - ad-eylem grubu - mastar grubu - infinitif grubu

4 İSİM-FİİL GRUBU İsim-fiil grubunun özellikleri: 1. Grubun ana unsuru isim-fiildir. Bu unsur, fiilden isim yapma ekleriyle (isim-fiil, ad-eylem, mastar, infinitif ekleriyle) türetilmiştir. Bu ekler şunlardır: /-mAk/, /-mA/, /-İş/. 2. İsim-fiil unsuru grubun sonunda bulunur: Seni görmek için buradayım.

5 İSİM-FİİL GRUBU 3. İsim-fiil grubu, çekimli fiille kurulmuş bir cümle gibi özellik gösterir. 4. İsim-fiil unsuru, grubun yüklemi niteliğinde olup, bu yükleme özne, nesne, yer tamlayıcısı ve zarf tamlayıcıları bağlanabilir. 5. Buna rağmen, grubun yüklemi (isim-fiil), yargı bildirmez.

6 İSİM-FİİL GRUBU Örnekler: Ondan bunu beklemek, çok zor. Sınıfta kalma kadar kötü bir duygu yoktu. Gözlerine bir bakış kadar keskindi. Yazları İstanbul’dan Antalya’ya dönüş, çok çileliydi.

7 İSİM-FİİL GRUBU 6. İsim-fiil unsuru ortak olabilir. Bu durumda da tekrarlanmaz: Dışarıda, bu havada, bu güzel doğada, senin yanında koşmak, ne hoş… 7. Konuşma ve şiir dilinde devrik cümlelerle olduğu gibi, isim-fiil unsuru grup içinde yer değiştirebilir: Seni kıskanmaktı başkasından amacım. Yazı yazmam öğleden sonraları, geceleyin daha iyi uyumama yol açıyordu.

8 İSİM-FİİL GRUBU 8. İsim-fiiller yargı bildirmedikleri için, isim-fiil grubunun kullanıldığı cümleler basit cümle olarak kabul edilir: Hemen odadan çıkmaya cesaret edemedim. 9. İsim-fiil grubu, cümlede isim unsuru görevinde bulunur ve gruptan sonra, isim çekim ekleri gelebilir: Buradaya kadar gelmişken, o sıra dağları görmeden gitmek yok. Benden şiiri sevdiğim kadar tiyatroyu da sevmemi bekleme.

9 İSİM-FİİL GRUBU 10. Herhangi bir isim unsuru olarak, cümlede başka grupların içinde yer alabilir: Kış gecelerinde uykusuz kalmanın keyfi bir başka. 11. Grubun vurgusu, isim-fiil unsurundan bir önceki unsur üzerindedir: nehirde her gün balık tutmak; sabahları yataktan dinç kalkma; onu kaybetme korkusunu gönlünde hissediş.

10 SIFAT-FİİL GRUBU Bu konu için önerilen literatür: 1. SIFAT-FİİL GRUBU: Leyla Karahan, Türkçede Söz Dizimi, Akçağ Yayınları, 2008, SIFAT-FİİL GRUBU: Enfel Doğan, Türkçe Cümle Bilgisi – I, Anadolu Üniversitesi, 2012,

11 SIFAT-FİİL GRUBU Tanımı: Bir sıfat-fiil ve buna bağlı bir veya birden fazla tamlayıcı unsurdan oluşan gruba, sıfat-fiil grubu denir. Sıfat-fiil grubunun diğer adları: - Sıfat-eylem grubu - Partisip grubu

12 SIFAT-FİİL GRUBU Sıfat-fiil grubunun özellikleri: 1. Sıfat-fiil grubun ana unsurudur. Hatırlatma: Sıfat-fiiller /-AcAk/, /-An/, /-r/, /-Asİ/, /-Dİk/, /-mAz/, /-mİş/ ekleriyle yapılıyordu. 2. Sıfat-fiil unsuru, grubun sonunda bulunur: Bu öpülesi eller, bilgisayarda da mı çalışıyor?

13 SIFAT-FİİL GRUBU 3. Sıfat-fiil grubu bir cümle olarak ele alınırsa, sıfat-fiil, grubun yüklemi görevindedir. 4. Anlamı özne, nesne, yer tamlayıcısı ve zarf tamlayıcısıyla tamamlanır. 5. Bağımsız cümle olmadığı için, grubun yüklemi (sıfat-fiil) yargı bildirmez.

14 SIFAT-FİİL GRUBU Örnekler: Geçen hafta meydana gelen olaylarda, iki kişi yaralanmıştı. Dünyada o kadar çok görülecek yerler var ki… Herkesten daha çok kitap okumuş kızdır.

15 SIFAT-FİİL GRUBU 6. Konuşma ve şiir dilinde, ana unsur olan sıfat-fiilin yeri değişebilir: Toğrulık bekleyen dost kapusında Gümansuz ol bulur ilâhi devlet 7. Sıfat-fiiller çok sık kalıplaşabildiği için, sıfat-fiil grubu bazen sıfat tamlaması yapmaz: Hepimizin bildiği tanıdıklar…

16 SIFAT-FİİL GRUBU 8. Bazı gruplarda sıfat-fiil unsuru ortak olabilir. Bu durumlarda da ortak olan sıfat-fiil sadece sonda kullanılabilir: Bizim aileye (bakan), komşulara (bakan), mahalleye bakan o adam benim babamdır. 9. Ortak tamlananı olan sıfat tamlamalarında, sıfat unsuru olan sıfat-fiil grubu birden fazla olabilir: O renkleri görülesi, o kokuları koklanası, o ortamı hissedilesi Japonya devleti.

17 SIFAT-FİİL GRUBU 10. Cümlede sıfat-fiil grubu isim, sıfat veya zarf görevinde olabilir: Sizin o tanıdıklarınız, erkenden çıktı. (isim) Ağustos ayında Ustruga’ya gelen o meşhur şair, Azerbaycanlıydı. (sıfat) Yarı çömelmiş dua ediyordu. (zarf)

18 SIFAT-FİİL GRUBU 11. Sıfat-fiil gruplarından birçok birleşik kelime elde edilmiştir: cankurtaran, değerbilir, dalgakıran, gökdelen, işveren, iyiliksever, kuşkonmaz (asparagus), öksüzdoyuran (büyük bardak veya çanak), vb. 12. Sıfat-fiil grubunda vurgu, sıfat-fiil unsurundan önceki unsur üzerinedir: Meclis’in onayladığı Önerge. Üç ay önce gelen Eren. İki metre önünü bile görmez gözler.

19 1. Aşağıdaki metinde isim-fiil ve sıfat-fiil gruparını bulunuz:
Bu çantayı ona dedesi bir gezgin satıcıdan almıştı. Gezgin satıcı maşin-mağaza denilen otomobiliyle, dağlarda sürü besleyenlere öteberi satmak için dolaşır ve bazen San-Taş vadisine kadar gelirdi. Orman korucularının orurduğu San-Taş vadisi, boğazların, yamaçların arasından ormana doğru uzanan bir bölgeydi. (Cengiz Aytmatov, “Beyaz Gemi”)

20 2. Aşağıdaki metinde kelime gruparını bulunuz:
Şimdi eve dönmesi gerekiyordu. Çocuk yerden çantasını aldı, dürbünü koltuğunun altına sıkıştırdı. Dağın yamacından, yılan gibi kıvrıla kıvrıla ve hızla inmeye başladı. Buzağının çiğnediği entari için nineye hesap vermesi gerekiyordu şimdi. Göreceği cezadan başka bir şey düşünmüyordu artık. Büsbütün korkuya kapılmamak, kendini yüreklendirmek için çantasıyla konuşmaya başladı (Cengiz Aytmatov, “Beyaz Gemi”)

21 BUGÜNLÜK BU KADAR 