MOBBİNG (PSİKOLOJİK ŞİDDET)

... konulu sunumlar: "MOBBİNG (PSİKOLOJİK ŞİDDET)"— Sunum transkripti:

1 MOBBİNG (PSİKOLOJİK ŞİDDET)
İŞ YERİNDE PSİKOLOJİK TACİZ (MOBBİNG) MOBBİNG (PSİKOLOJİK ŞİDDET) VOLKAN ALTINTAŞ

2 SUNUM PLANI MOBBİNGİN TANIMI MOBBİNG SÜRECİNİN AÇIKLANMASI
MOBBİNGCİLERİN VE MOBBİNG KURBANLARININ ÖZELLİKLERİ MOBBİNGE KARŞI ALINACAK ÖNLEMLER MOBBİNGİN SONUÇLARI DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE MOBBİNG SONUÇ VE ÖNERİLER

3 MOBBİNG NEDİR?

4 İngilizce’de “mob” kökünden gelen ve Latince “kararsız kalabalık” anlamına gelen “mobile vulgus” sözcüklerinden türeyen kavram, aşırı şiddete yönelmiş kalabalık anlamındaki sözcüğün eylem biçimi olan “mobbing”, birine karşı cephe oluşturma, duygusal saldırıda bulunma, “psikolojik terör”, “psikolojik şiddet” olarak ifade edilmektedir.

5 Mobbing sendromu, haksız suçlamalar, küçük düşürmeler, genel tacizler, duygusal eziyetler ve/veya terör uygulamak yolu ile bir kişiyi işyerinden dışlamayı amaçlayan kötü niyetli bir eylemdir. Mobbing üzerine araştırma yapanlar, Türkçe’de mobbing olgusunu bir tek sözcükle ifade etmek yerine kavramı; “duygusal taciz”, “psiko-terör”, “psiko-şiddet” ve çalışanı işyerinde “yıldırma”ya yönelik her tür psikolojik saldırı anlamında kullanmaktadırlar

6 Mobbing Kuzey Avrupa’da bireyin grup tarafından ortaklaşa tacizi olarak ifade edilirken, bu kavram İngiltere’de daha çok zorbalık olarak adlandırılmakta, Amerika’da ise çalışma ortamındaki baskılar olarak karşımıza çıkmaktadır. Okullardaki örgütsel şiddet vakalarında bullying terimi kullanılırken iş yerlerindeki vakalara mobbing denmesi daha uygun görülmüştür.

7 Leymann’a göre mobbing bireyler tarafından işyerinde çalışanlara zarar vermesi yoluyla işyerinde tekrar eden çatışma durumunu açıklamaktadır. Bir başka tanıma göre mobbing, iş arkadaşlarının genellikle iş ortamı dışında bir diğer çalışana uyguladıkları duygusal zarar, taciz anlamına gelmektedir.

8 Konunun Öncüleri Konrad Lorenz Peter Paul Heineman Heinz Leymann

9 TÜRKÇE’DE ; “İşyerinde psikolojik taciz” “İşyerinde psikolojik terör”
“İşyerinde manevi taciz” “Yıldırma” “İşyerinde yıldırmaya yönelik psikolojik saldırı”

10 Mobbing; bir veya birkaç kişi tarafından diğer bir kişiye yönelik olarak, düşmanca ve ahlak dışı yöntemlerle sistematik bir biçimde uygulanan psikolojik terördür.

11 Mobbing; İşyerinde gerçekleşir bir veya daha fazla kişi tarafından
bir veya daha fazla kişiye sistemli bir şekilde süreklilik gösteren bir sıklıkta çok çeşitli sebeplerden dolayı kişiyi sindirme maksadı ile yapılır

12 En Çok Karşılaşılan Mobbing Davranışları
Yapılan yanlışlardan sorumlu tutulma Kişiye mantıksız işler verilmesi Yeteneğinin eleştirilmesi Birbiriyle çelişkili kurallara itaat ettirilme Görevin kaybettirileceğine ilişkin tehditler Küçük düşürülme Başarısının olduğundan az gösterilmesi Şerefin lekelenmesi

13 MOBBİNG DAVRANIŞLARI Kendinizi göstermeyi ve iletişim oluşumunu etkilemek Sosyal ilişkilere saldırılar İtibarınıza saldırılar Kişinin yaşam kalitesi ve mesleki durumuna saldırılar Kişinin sağlığına doğrudan saldırırlar

14 MOBBİNG SÜRECİ 1.aşama; çatışma 2. aşama; saldırgan eylem 3.aşama; işletme yönetiminin devreye girmesi 4.aşama; yanlış yakıştırmalarla damgalama 5. aşama; işine son verme mobbing Çatışma

15

16 MOBBİNG SÜRECİNDE ROL ALANLAR
Mobbing uygulayanlar Mobbing mağdurları Mobbing izleyicileri

17 Hayal kırıklığına uğramış mobbingci
1. MOBBİNG UYGULAYANLAR Narsist mobbingci Hiddetli mobbingci İki yüzlü mobbingci Eleştirici mobbingci Megolaman mobbingci Hayal kırıklığına uğramış mobbingci

18 Yalnız kişi Acayip kişi Başarılı kişi Yeni gelen kişi
2. MOBBİNG MAĞDURLARI Yalnız kişi Acayip kişi Başarılı kişi Yeni gelen kişi

19 3. MOBBİNG İZLEYİCİLERİ Diplomatik izleyici Yardakçı izleyici
Fazla ilgili izleyici Nötr izleyici İki yüzlü izleyici

20 MOBBİNG TÜRLERİ Yukarıdan Aşağıya Doğru (Dikey) Duygusal Taciz (Mobbing): Duygusal taciz (mobbing) yapan kişi, mağdura göre daha üst konumdadır. Aşağıdan Yukarıya Doğru Duygusal Taciz (Mobbing): Duygusal tacizci (mobbingci), mağdura göre daha alt konumdadır. Eşdeğerler Arasında (Yatay) Duygusal Taciz (Mobbing): Duygusal tacizci (mobbingci) ve mağdur, benzer görevlerde ve benzer olanaklara sahip aynı konumda iki iş arkadaşıdır.

21 ÖRGÜTLERDE MOBBINGE YOL AÇAN ÖRGÜTSEL NEDENLER/1
Aşırı hiyerarşik yapı İnsan kaynaklarına yapılan harcamaların azaltılması Kapalı kapı politikası Örgüt içi iletişim kanallarının etkili çalışmaması Örgütte çatışma çözme yeteneğinin zayıflığı ya da etkisiz çatışma yönetimi

22 ÖRGÜTLERDE MOBBINGE YOL AÇAN ÖRGÜTSEL NEDENLER/2
Zayıf liderlik Takım çalışmasının azlığı ya da hiç olmaması Eğitim farklılığının dikkate alınmaması Kötü yönetim Yoğun stresli işyeri

23

24 MOBBİNGLE İLGİLİ YAPILAN ARAŞTIRMALARDAN ÖRNEKLER
Bir Norveç çalışmasında 2095 kişiye yapılan anketten çıkan sonuçlara göre katılımcıların % 21,6’sı mobbingin insanın mutluluğunu etkilediğine inandıklarını belirtmişlerdir. Yapılan bir başka çalışmaya göre ise çalışanların % 98,7’si işyerlerinde şüpheli, motivasyonunu kaybetmiş, gergin ve güvenli olmayan durumda olduklarını, bu kişilerin sosyal izolasyon ve teslimiyet durumu ile karşı karşıya kaldıkları belirtilmektedir (Gates, 2004: 31).

25 Erkek çalışanların genellikle erkek çalışanlar tarafından, kadın çalışanların ise ağırlıklı olarak kadın çalışanlar olmak üzere her iki cinsiyetten çalışanlar tarafından mobbinge uğradıkları belirlenmiştir. İsveç’te yapılan bir başka araştırmada 55 yaş ve üzerindeki çalışanların %25’i mobbinge maruz kalmaları nedeniyle işlerinden erken ayrılmak zorunda kaldıklarını belirtmişlerdir

26 MOBBİNG VE STRES MOBBİNG VE ÇATIŞMA

27 MOBBİNG SÜRECİ Mobbingin Kötü çalışma ortamı
yöneticilerce kabullenilmesi Kötü çalışma ortamı Mobbing için aranan Suçlu İş arkadaşları arasındaki çatışma

28 Belirli bir saldırganlık ve yıkıcılık içeren davranışların mobbing kapsamında değerlendirilebilmesi için: -bu davranışların belirli bir süreyi içermesi (haftada en az 1 kez gerçekleşmesi ve bunun da en az 6 ay boyunca süregelmesi), -belirli bir hedefe yönelik olması ve zorbalığa maruz kalan kurbanın durumla baş etmekte zorlanıyor olması gerekmektedir.

29 Mobbing sürecinde kurbanı en fazla etkileyen, mobbingin sıklığı, tekrarı ve süresidir. Psikolojik şiddet arttıkça ve süresi uzadıkça, etkisi de artar. Herkesin psikolojik şiddete dayanma sınırı farklıdır. Birisi için, dayanılabilir olan bir durum, diğerine çok büyük zarar verebilir, psikolojik olarak yaralayabilir. Psikolojik şiddet arttıkça mutsuzlaşan ve içine kapanan çalışanın sadece kendisi değil bir müddet sonra ailesi de durumdan etkilenmeye başlayabilir.

30 Leymann’a göre mobbing sürecinde üç evre vardır:
- Erken evrede, çatışma ortamı hala tanınabilir ve çatışma ve kavgalar tüm çalışanlar tarafından hissedilebilir. Genel anlamda çatışma halinde iki grup ve olaylara dört taraftan yaklaşan bir başka grubun mevcudiyeti ortadadır.

31 Orta evrede ise süreci yaşayanlar artık bir çatışma ortamını hissedemezler ve daha çok biz ve o kavramları mevcuttur. Temel çatışma sebebi artık ortadan yok olmuş ya da arka plana düşmüştür. Yadsıma sadece belli davranışlara karşı olmamakta daha çok tüm gruba karşı tavır şeklinde ortaya çıkmaktadır.

32 Son evrede grup veya departmanların sınırları belirlenmiş, resmi önlemler uygulanmaya başlanmıştır. Bu önlemler uyarı ya da bölüm değiştirme şeklinde olabilir. Ayrıca grubun dışında sorun çıkaran hakkında yorumlar ve dedikodu yoluyla organizasyon dışında diğer insanlarla da paylaşılma yoluna gidilir.

33 MOBBİNGLE İLGİLİ SOMUT DAVRANIŞLAR
Çalışanı yeterince çaba göstermediği için suçlamak, Çalışanı, yaşını temel alarak deneyimsiz olduğu gerekçesiyle aşağılamak, Örgütün sunduğu imkanlardan yararlanmasını engellemek, Çalışana aşırı iş yükü vermek, İşlerin gerçekleştirilmesi mümkün olmayan tarihlerde bitirilmesini istemek,

34 Çalışana iş tanımının dışında olan, yapıldığı takdirde hiçbir örgütsel kazanç/katkı sağlatmayacak olan ya da yüksek bir olasılıkla başarılı olamayacağı işler vermek ya da başarısızlığa götürecek bir iş ortamı sunmak, Çalışana sürekli olarak, yaptığı hataları hatırlatmak, Çalışana işle ilgili konularda düşüncesine açıklamasına izin vermemek, İş arkadaşlarının ya da müşterilerin önünde hakaret etmek/küçük düşürmek, Performans düzeyi hakkında ağır ithamlarda bulunmak, Çalışanı işten atmakla tehdit etmek, Çalışanın telefon ya da e-postalarına cevap vermemek,

35 Çalışanı onun da bulunması gerektiren toplantılardan haberdar etmemek,
Çalışanı diğer iş arkadaşlarıyla iletişim kurmasını engelleyecek biçimde izole edecek bir fiziksel iş ortamı yaratmak, Çalışan hakkında söylenti yaymak ya da dedikodu yapmak, Çalışana son derece basit ya da az sayıda görev vermek, Çalışana fiziksel şiddet uygulamak ya da bu tür bir tehditte bulunmak, Çalışanın ruh sağlığı hakkında ”üstü kapalı” ifadeler kullanmak biçimlerinde mobbing görülebilir.

36 Leymann, mobbing tanımından yola çıkarak kırk beş ayrı mobbing davranışı tespit etmiş ve mobbing kurbanlarına uygulanan bu davranışları beş alt grupta toplamıştır :

37 Leymann’a Göre Mobbing Aşamaları
Organizasyona etkileri Kişisel etkileri Organizasyonda catışmalar Yüzsüzlük ve alçaklık İlk stress semptomları Görmemezlikten gelmek Uyum ile problemi cözmek Barışmak icin önermeler Çatışmayı çözmek Mobbing ve psikolojik terör Tek kişiye yığma Korku, izolasyon, psikosomatik hastalıklar Yönetimden saldırının ve hataların sonucu olarak kanuna aykırı hareketler Yer Değişikliği Uyarı Sözlesmenin feshini bildirmek Ayaklanma, sikayet etmek, dava acmak yorgunluk, psikosomat hastalıklar Doktorlardan yanlış teşhis, Yararsız hukuki adımlar Kuşkulanma, güvensizlik, umutsuzluk, travmatik sendromlar, İş hayatında dışta bırakma Yerinden sürmek Birkaç kere başka yere koymak, psikiyatriye göndermek, Söz leşmenin feshini bildirmek ve tazminat, uzun rapor, erken emeklilik, mobbing kurbanı kendi işten ayrılıyor (sözleşme iptal ediyor) Depresyon, intihar (intihara teşebbüs), travmatik sendromlar

38 MOBBİNGCİLERİN ÖZELLİKLERİ
Düşmanlık Kontrollü gerilim stratejisi Yalancı İlgi açlığı Suçlayıcı Yargılayıcı

39 MOBBING KURBANLARININ ÖZELLİKLERİ
İşini çok iyi hatta mükemmel yapan, İlişkileri olumlu ve çevresindekilerce sevilen, Çalışma ilkeleri ve değerleri sağlam, bunlardan ödün vermeyen, Dürüst ve güvenilir, örgüte sadık, Bağımsız ve yaratıcı, Mobbinge başvurandan daha üstün özelliklere sahip olan, Duyarlı, hassas, yardımcı, çalışkan ve idealist, Kendisini sürekli geliştiren, başarılı, azimli, zeki kişilerdir.

40 MOBBİNGE KARŞI ALINACAK ÖNLEMLER
Faktörler Bireysel Mobbing Uygulamaları Örgütün Mobbing Uygulamaları Amaç - Bireysel Çıkarlar, Amaçlar, Arzular -Örgütsel Amaçlar, Arzular Örgütsel Başarı, Örgüt İçinde Amaçların Benimsetilmesi, Maliyetleri Düşürme İsteği, Örgütü Daha Başarılı Kılma Uygulanış Şekli Ve Yönü Bir Yada Birkaç Kişi Tarafından Bir Kişiye Yönelik Olarak Uygulanıyor - Üst Asta - Ast Üste - Eşdüzeyler Birbirine. Örgüt Yönetim Kademeleri Tarafından Seçilmiş Kurbanlara Ve Örgüt Yönetimi Ve Yardakçıları Tarafından Bir Yada Daha Fazla Kişiye Uygulanıyor. Kurbanın Özellikleri Duygusal Zekası Yüksek, Başarılı, Üstün Performans Gösteren, Fiziksel, Kültürel, Etnik Olarak Diğerlerinden Farklı, Dürüst, İnsanlara Güvenen, Yaratıcı, Değişime Hemen Adapte Olabilme, Politik Davranamayan, İşine Bağlı, - Başarısız, Örgütün Yeni Amaçlarına Uyum Göstermeyen, Diğer Çalışanlarla Sürekli Çatışma Yaşayan, Düşük Performans Gösteren, Örgütün Yeni Politikalarına Uygun Özelliklerden Yoksun Olan, Örgütün Değişim İsteğine Direnen Ve Değişim Gereklerini Sağlayamayan Ortaya Çıkış Şekli Mobbingciler Kurbanı Kendilerinden Farklı Hissettiklerinde Örgütsel Başarı Düşmeye Başladığında, Örgütün Personel Politikaları Değiştiğinde, Maliyetler Düşürülmek İstendiğinde, Yönetim Kademelerinde Değişiklikler Olduğunda, Örgütte Güç Ve Politik Çekişmelerin Arttığı Zamanlarda V.B.

41 Leymann, yüzlerce örnek mobbing olaylarını inceledikten sonra dört temel faktör üzerine yoğunlaşarak mobbingi anlamaya ve açıklamaya çalışmıştır: - İş dizaynındaki eksiklikler - Liderlik davranışındaki eksiklikler - Mobbing kurbanlarının teşhiri - Organizasyonda geri plana itilen ahlaki standartlar

42 MOBBİNGİN SONUÇLARI Mobbingin tüm stres kaynaklarından daha yoğun ve yıkıcı bir etki yaptığı bir gerçektir. İnsanlarda bıraktığı kalıcı etkiler ise insan sağlığını ciddi rahatsızlıklarla karşı karşıya bırakabilecek derece olabilmektedir. Mobbing ciddi anlamda kişinin sağlığını tehlikeye atan, karşılaştığı durumla başa çıkamayacak kadar güçsüz bırakabilmekte, özel hayat ve iş hayatında köklü değişikliklere neden olabilmektedir.

43 Uykusuzluk, öfke, konsantrasyon bozukluğu, depresyon, işe yabancılaşma, iş arkadaşlarıyla uyumun ve üretkenliliğin düşmesi, sürekli gerginlik, kaygı, çaresizlik duygusu, kendini suçlama, iş arkadaşlarına ve yöneticilere karşı güvensizlik, işten ayrılma eğilimi, sosyal olarak geri çekilme, alkol kullanımı, örgütsel bağlılığın düşmesi, işten kaçmaların ve işten ayrılmaların artması, motivasyonun düşmesi şeklinde insanın psikolojisini etkileyebilmektedir.

44 Mobbingte yok etme güdüsü sonucunda yaratılan psikolojik olumsuzluklar paralelinde işgören devir hızının bu nedenle yüksek olması üretkenlik düzeyinin de azalmasına neden olmaktadır.

45

46 Mobbingle organizasyonda;
Zaman kaybı, performansta azalma, işin niteliği ve niceliğinde düşme,  Çalışanların  işten ayrılması, yükselen personel döngüsü, yeni personel eğitim ve adaptasyon maliyetleri,  Tazminat talepleri,  Sigorta, sağlık maliyetlerinde artma,  Hastalık izinlerinde artma, işe gelememe nedeniyle artan kayıplar,  Takım çalışmalarında bozulma, çalışanların arasındaki ilişkilerin bozulması  sonucu müşterilerle ilişkilerin olumsuz etkilenmesi,  Kuruluşun isminde aşınma olabilir.

47 DÜNYADA MOBBİNG ÖRNEKLERİ

48 TÜRKİYE’DE MOBBİNG

49 SONUÇ VE ÖNERİLER Kötü bir çalışma ortamından ayrıcalıksız tüm çalışanların korunması,  Zorbalığın tanımlanması; sözlü saldırılardan, kişinin işini verimli bir şekilde yapmasını engelleyen tüm davranışlara kadar açıklanması, bu olgunun yıkıcı olduğunun resmen ilan edilmesi, uygulanan duygusal şiddetin ihbar olarak kabul edilmesi ve soruşturma başlatılabilmesi,  Hedef olan kişinin, hakları korunmak koşuluyla, zorba zanlısından derhal ayrılması,

50 Tüm çalışanların adil ve geçerli olduğunu kabul ettiği bir soruşturma yönteminin saptanması, şahitlerin güvenliği korunarak tanıklık etmeleri için koşulların belirlenmesi, Maddi ve manevi zararın saptanması ve yazıya dökülmesi İşverenin güvenilirliği: Bir şikayet bildirildiğinde; işverenin olumlu ve zamanında vereceği tepkinin, şikayetçiye doğrudan bildirilmesinin zorunlu olduğunun belirtilmesi,

51 İşverenin düzeltmek amacıyla duruma müdahalesinin nasıl olacağının tanımlanması,
Zorbalığı kesinleşen ve suçlu bulunan kişinin cezalandırılması Misillemeyi veya intikam almayı engelleyen bir tedbirin alınması, bunun yeni bir zorbalık ve taciz olarak kabul edileceğini bildiren önlemler alınması gereklidir.

52 Mobbinge hukuki açıdan alınacak önlemler de bu sürecin devamının engellenmesi açısından önem taşımaktadır. İsveç, Norveç, Finlandiya ve Almanya yasal süreçte mobbingi tanımaktadır. Ülkemizde ise hukuki anlamda kanunlarımızda yıldırma davranışını tanımlayan madde bulunmamaktadır.

53 MOBBİNGSİZ GÜNLER… TEŞEKKÜRLER © VOLKAN ALTINTAŞ