PLANKTON BİLGİSİ PLANKTON BİLGİSİ Eda ÇİMENLİ EDA ÇİMENLİ - izmir.

... konulu sunumlar: "PLANKTON BİLGİSİ PLANKTON BİLGİSİ Eda ÇİMENLİ EDA ÇİMENLİ - izmir."— Sunum transkripti:

1 PLANKTON BİLGİSİ PLANKTON BİLGİSİ Eda ÇİMENLİ EDA ÇİMENLİ - izmir

2 Planktonolojiye Giriş
İnsanoğlunun yeryuvarlağının yaklaşık % 71’ini örten okyanus ve denizlerle olan ilişkisi, balık ve balinalardan başlayarak zaman içerisinde giderek artmıştır bunun sonucunda İhtiyoloji, Planktonoloji, Bentholoji, Fizyoloji, Akuakültür , Deniz Ekolojisi, Mikrobiyoloji,Biyokimya gibi denizle uğraşan çeşitli bilim dalları doğmuştur. Planktonoloji, başta plankton türlerinin saptanması olmak üzere bu organizmaların beslenme, üreme, gelişme ve fizyolojileri, plankton popülasyonlarının bölgesel dağılımları, dinamiği, geçici değişimleri, birbirleriyle ve ortamla ilişkileri, planktonun besin zincirindeki yeri ve enerji transferindeki rolü, fizikokimyasal değişikliklere uyumları, küme oluşturmaları, besin kıtlığı, partiküllerin yüzey sularının dibe çöküşü, planktonik formların kimyasal içerikleri, pollusyona ve pollutantlara karşı tepkilerini açıklamaya çalışır. EDA ÇİMENLİ - izmir

3 Seston Deniz suyunda süspansiyon halinde ve asılı durumda bulunan sürüklenen ve yüzen canlı-cansız parçacıkların hepsi birden sestonu oluşturur. Sestonda bulunan formlar tripton, plankton ve neuston olarak ayrılabilir . Bunlardan ölü organizmaların artıkları organik detritus ve minerallerden ibaret olan cansız parçacıklara tripton ve abiyoseston denir. Canlı formlara yani plankton ve neustona ise biyoseston adı verilir. Yaşamlarını pelajik bölgede sürdüren tüm organizmalar plankton neuston ve nektonik formlar pelagosu oluşturur. EDA ÇİMENLİ - izmir

4 Planktonun Tanımı Suda serbest halde yaşayan hareket organelleri olsa bile ancak sınırlı hareket edebilen ve bu nedenle de su hareketlerinin etkisiyle az çok pasif şekilde yer değiştiren tüm organizmalara plankton denir Plankton terimi ilk kez Victor Hensen tarafından kullanılmış olup benthos, nekton gibi bu günde kullanılan bazı terimlerin yaratıcısı olan Haeckel tarafından bugünkü anlamda yeniden tanımlanmıştır. Plankton çoğul bir ifadedir tekil olarak ise planter veya plantont adı verilir. EDA ÇİMENLİ - izmir

5 Ortamın Fiziko-Kimyasal Etkileri
Su Hareketleri Denizel ortamda su ne kadar durgun görünürse görünsün küçük ölçekte de olsa mutlaka değişik nedenlerle oluşan türbülans vardır Bunlar düşey yönde oluşan küçük girdaplar, rüzgarların meydana getirdiği konveksiyon hücreleri vs. olabilir. Largmuir hücrelerinin su yüzeyinde esen rüzgarlar tarafından oluşturulduğu ve rüzgar yönüne paralel oldukları saptanmıştır, bu yöne dik bir seri konvergens ve divergensler meydana gelir. Viskozite Planktonik organizmalar için suyun vizkozitesi de çok önemlidir. Sıcaklık suyun viskozitesini değiştirir, sıcaklık arttıkça suyun viskozitesi düşer. Örneğin deniz suyu viskozitesi 0 0C de 18, 100C de 13, 200C de 10 milipoise dır. Sıcaklığın artmasıyla birlikte deniz suyu viskozitesi azalacağından dengeyi sağlayabilmek için küresel organizmaların çapı küçülür. EDA ÇİMENLİ - izmir

6 Planktonik Organizmaların Gruplandırılması
Denizlerde ister ergin ister larva olsun hemen her büyük hayvan grubunun planktonik üyesi vardır, plankton günümüzde çeşitli araştırıcılar tarafından değişik amaçlarla; Biyolojik özelliklerine Topoğrafik durumuna Büyüklüklerine Şekillerine Dağılış seviyelerine Işık durumuna Yaşadıkları ortama Popülasyonu oluşturan türlerin birey sayılarına vs. göre gruplandırılır. EDA ÇİMENLİ - izmir

7 Biyolojik Özelliklerine Göre Plankton
FİTOPLANKTON ZOOPLANKTON Fotosentezle kendi materyalinin bir kısmını sentezleyebilme yeteneğine sahip olan yani ototrof olan planktonik organizmalar fitoplankton veya bitkisel plankton olarak adlandırılır. Ortamda bulunan organik partikül veya organizmalarla beslenen yani heterotrof olan planktonik organizmalara zooplankton veya hayvansal plankton adı verilir. EDA ÇİMENLİ - izmir

8 EDA ÇİMENLİ - izmir

9 EDA ÇİMENLİ - izmir

10 Nanochloropsis sp. EDA ÇİMENLİ - izmir

11 Zooplankton Holoplankton Meroplankton Holoplankton tüm yaşamları süresince planktonik olma özelliklerini koruyabilen zooplanktonik organizmalardan oluşur Bunların tüm yaşam evreleri pelajik bölgede geçer ,benthosla ilişkileri yoktur tamamen planktoniktirler. Holoplanktonda üreme gruplara ve hatta türlere göre farklılık gösterir, çoğu omurgasız hayvanlarda olduğu gibi holoplanktonik formlar da genel olarak ovipardır, dişiler yumurtalarını ya vücutlarının belirli bir bölgesinde taşırlar veya suya bırakırlar. Holoplanktonik hayvanlar arasında az da olsa hermafroditlik O.diocia hariç diğer larvacea üyelerinde görülür. Meraplankton’u yaşamlarının belirli bir evresinde veya evrelerinde yumurta, larva veya ergin olarak planktonik olan, daha sonraki evrelerinde benthosa inen ve zemine bağlı olan veya serbest yaşayan ya da nektonik olan formlar oluşturur. Sürüngenler, parazitik kopepodlar; sirriped ve dekapod krustaseler; poliketler, gastropod ve lamelli branşlar ile ekinodermlerin larvaları, balık yumurta ve larvaları meroplanktoniktir. Meroplanktonu oluşturan çoğu larvalar kendilerinden küçük diğer plantonik organizmalarla beslenir. Bununla beraber uygun ve yeterli besin bulamadıkları zaman açlıktan veya kötü beslenmeden ölürler. Plantonik yaşamları birkaç saatle bir kaç gün gibi çok kısa bir süre olan bu larvalara Lesitotrofik larvalar denir. Bir kaç hafta ile iki üç ay gibi uzunca bir süre meroplankton olarak kalan bu lavralara Uzun Pelajik Yaşamlı Planktotrofik larvalar denir EDA ÇİMENLİ - izmir

12 EDA ÇİMENLİ - izmir

13 EDA ÇİMENLİ - izmir

14 TOPOĞRAFİK YAPIYA GÖRE PLANKTON
Neritik Plankton Oseanik Plankton Sahilden 200 metre derinliğe kadar olan pelajik bölgede, kendine özgü ekolojik koşulların bulunduğu, sıcaklık ve tuzluluğun büyük farklılıklar gösterdiği sahil sularında bol olarak bulunan organizmalar Neritik Plankton’u oluşturur. Sıcaklık, tuzluluk ve ekolojik koşulların daha stabil olduğu, 200 metreden daha derin yerlerde bulunan planktona Oseanik Plankton adı verilir. EDA ÇİMENLİ - izmir

15 BÜYÜKLÜKLERİNE GÖRE PLANKTON
Planktonik organizmalar 2 mikrondan 2 metreye kadar değişen büyüklüktedirler. Planktonik formların çoğu mikroskobik olup 1mm civarındadır ve büyüklükleri yaşadıkları derinlikle orantılıdır. Genel olarak küçük bireyler yüzey sularında, büyükleri ise derin sularda yaşar. Planktonik organizmalar büyüklüklerine göre genel olarak 6 grupta toplanabilir. Ultraplankton: 5 mikrondan küçük organizmalardır. Nanoplankton: 5-10 µm arasında olan organizmalar. Mikroplankton: µm arasında olan organizmalar. Mesoplankton: 0,5-1 mm arasında olan organizmalar. Makroplankton: 1mm-1cm arasında olan organizmalar. Megaplankton: 1 cm’den büyük zooplankterlerdir. EDA ÇİMENLİ - izmir

16 ŞEKİLLERİNE GÖRE PLANKTONLAR
Diskoplankton: Vücut şekilleri disk veya paraşüt şeklinde olan plankterlerdir. Coscinodiscus exentricus (Diatomea), Sapphirina spp. ,Phanenna spinifera Rabdoplankton: Vücutları çubuk şeklinde uzamış formlardır. Fragilaria crotonensis (Diatomea), Ceratium fusus(Dinoflagellata) Fizoplankton: Vücutları küre veya balon şeklini almış organizmalardır. Halospharea viridis (Coccolithophoridae), Codonellopsis spp.(Tintinida) Ketoplankton: Vücutlarındaki kıl, seta ve diken gibi çeşitli çıkıntılarla değişik bir görünüm kazanmış organizmalardır. EDA ÇİMENLİ - izmir

17 DAĞILIŞ SEVİYELERİNE GÖRE PLANKTONLAR
IŞIK DURUMUNA GÖRE PLANKTONLAR Okyanus ve denizler ekolojik yönden Pelajik ve Bentik Bölge olmak üzere iki bölümde incelenir. Bunlardan pelajik bölge, bentik bölgeyi örten su kütlesi olup, Peres (1961)’e göre altı zona ayrılır. Bunlar yüzeyden başlayarak en derin yerlere doğru sırayla Epipelajik zon, Mesopelajik zon, İnfrapelajik zon, Batipelajik zon, Abissopelajik zon ve Hadopelajik zondur. Okyanus ve denizler, güneş ışığının pelajik bölgedeki girişimine göre Öfotik, Oligofotik, Afotik olmak üzere 3 zona ayrılır. Planktonik organizmalar ise ışığa olan bağlılıklarına göre Phaeoplankton, Knephoplankton ve Scatoplankton olarak 3 grup altında toplanabilir. EDA ÇİMENLİ - izmir

18 YAŞADIKLARI ORTAMA GÖRE PLANKTON
Planktonik organizmalar belirli bir bölgede ya devamlı olarak veya belirli zaman aralıklarıyla bulunurlar. Bu durum, planktonik formların o bölgeye özgü olup olmayışına veya mevsime göre değişiklik gösterir. Belirli bir yöreye özgü olan ve orada yaşayan, üreyen ve gelişebilen planktona Autojenetik Plankton denir. Bir yöredeki ana populasyonun devamlılığı su hareketleri, rüzgâr vs. ile dışarıdan gelen planktonun takviyesine bağlıdır; bu tip populasyonlar da Geçici Autochthonus Populasyonlar’ı oluşturur. Bazı türler ise belirli bir bölgede yaşar, ürer, gelişir fakat su hareketleri vs. ile başka bir yere taşınır. Bu şekilde oluşan planktona Allojenetik veya Eksojenetik Plankton denir. Açık denizden veya tatlı sudan akıntıyla yeni gelmiş fakat çoğalma yeteneği olmayan, ancak sınırlı yaşama potansiyeline sahip olan planktonik organizmalar Allochthonus Populasyonlar’ı oluşturur. EDA ÇİMENLİ - izmir

19 Limnoplankton: Tatlı sularda yaşayan plankton.
Plankton, yaşadığı su tipine bağlı olarak farklı terimlerle ifade edilebilir. Örneğin; Limnoplankton: Tatlı sularda yaşayan plankton. Heleoplankton: Göllerde bulunan plankton. Rheoplankton: Akarsularda yaşayan plankton. Krenoplankton: Kaynak veya kuyu sularında yaşayan plankton. Hifalomiroplankton: Acı sularda bulunan plankton. Haloplankton: Tuzlu sularda yaşayan plankton. Stagnoplankton: Durgun sulardaki plankton. Thalassoplankton: Açık deniz planktonu. Psikrofilik plankton: Soğuk seven plankton Stenohalin plankton: Belirli tuzluluklarda yaşayan plankton. Euryhalin plankton: Farklı tuzluluklarda yaşayabilen plankton. EDA ÇİMENLİ - izmir

20 BİREY SAYILARINA GÖRE PLANKTON
Monotonus plankton: Böyle bir plankton populasyonunda tekdüzelik göze çarpar. Populasyonu oluşturan bireylerin %75’den fazlası aynı türe aittir. Örneğin; Red-tide olduğunda 0-2 metre derinlikte bulunan planktonun % 98’ini Gonyaulax tamarensis veya Gymnodium breve, geri kalan %2’sini ise diğer dinoflagellat ve tintinnid türleri oluşturabilir. Privalent plankton: Bir plankton populasyonunu oluşturan bireylerin yaklaşık yarısı aynı türe ait ise Privalent planktondan bahsedilir. Örneğin; Populasyonun %50’si Acartia clausi, geri kalan %50’si diğer kopepod türleri ve gruplarından ibaret olabilir. Polimiktik plankton: Bu tip plankton populasyonunu oluşturan türlere ait bireyler, kalitatif ve kantitatif bakımdan hemen hemen aynı oranda bulunurlar. Panktomiktik plankton: Bu tip plankton populasyonunda çok az tür ve birey bulunur. Bu duruma genellikle kış aylarında veya kirli ortamlarda yaz aylarında yapılan çalışmalarda rastlanır. EDA ÇİMENLİ - izmir

21 thalassoplankton phytoplankton diatome copepod EDA ÇİMENLİ - izmir