NÖROBİYOLOJİ VE GELİŞİM

... konulu sunumlar: "NÖROBİYOLOJİ VE GELİŞİM"— Sunum transkripti:

1 NÖROBİYOLOJİ VE GELİŞİM
Prof Dr Süheyla ÜNAL

2 Kandel’ın nörobiyoloji ilkeleri
Tüm zihinsel süreçler beynin işleyişinden kaynaklanırlar Psikiyatrik hastalıklar beynin işlev bozukluklarıdır İlke 2 Genler ve onların protein ürünleri beynin işleyişini gerçekleştiren nöronlar arasındaki bağlantı kalıplarının en önemli belirleyicileridir

3 Kandel’ın nörobiyoloji ilkeleri
Davranış ve sosyal etkenler geri bildirim mekanizmaları ile beyni etkileyerek gen ekspresyononu, dolayısıyla nöronların işlevlerini değiştirirler İşlevsel olmayan davranışı öğrenme gen ekspresyonunda değişiklik oluşturur

4 Genetik Çevre Gen/Çevre Etkileşimi
Böylece “çevreye=nurture“ ait etkiler “yapıda=nature” ifadesini bulur

5 Kandel’ın nörobiyoloji ilkeleri
Öğrenme nöronal bağlantıların yapısını değiştirerek gen ekspresyonundaki değişiklikleri ortaya çıkarır Bu değişiklikler kişiliğin biyolojik temeline katkıda bulunmakla kalmaz, sosyal tesadüfler tarafından başlatılan ve sürdürülen davranış anormalliklerinden de sorumlu olur

6 Kandel’ın nörobiyoloji ilkeleri
Psikoterapide gerçekleşen öğrenme beynin yapısını ve işlevini değiştirebilir Psikoterapinin davranışta uzun süreli bir değişiklik oluşturması, sinaptik bağlantılarıın gücünü arttıran ve beynin sinir hücreleri arasındaki bağlantıların anatomik yapısını değiştiren bir gen ekspresyonu değişikliği aracılığı ile gerçekleşir

7 Gelişim-Değişim-Plastisite

8 Deneyim-Plastisite Deneyim beklentili plastik değişimler
SSS kritik peryodlarda deneyimlere bağlı olarak bazı özel sinaptik bağlantılar oluşturur Birincil duyusal korteksin gelişimi için normal düzeyde uyarı alması gereklidir Deneyime bağlı plastik değişimler Kritik dönemdeki özel yaşantılar beynin gelişimini etkiler (örn: müzik eğitimi ile sensorimotor korteks ve birincil işitme korteksinin gelişmesi) Korteksin özelleşmesi talamustan gelen girdiyle gerçekleşir

9 Deneyim- nöral gelişim
Deneyim nöral gelişimi en az üç yoldan etkiler Adezyon moleküllerinin yapımı için gen ekspresyonunu değiştirerek Nörotropinlerin salınmasını etkileyerek Bazı beyin bölgelerinin spontan aktivitelerini değiştirerek

10 Değişim-Plastisite Sinir hücreleri membran eksitabilitesini değiştirerek girdinin etkisine karşı uyum gösterme kapasitesine sahiptir Yaşantılar çeşitli mekanizmalarla sinir sisteminin yapı ve işlevini etkilerler Anatomik değişiklikler (yeni sinapslar, LTP, LTD ile dentrit sayısında değişim vs) Nörokimyasal değişiklikler (örn dopamin üretimi) Metabolik değişiklikler (örn glikoz tüketimi) Nelson CA 1999

11 Uzun süreli duyarlılaşma
Anatomik değişiklikler Gen ekspresyonunun aktivasyonu

12 Yaşantı + Duygu=Genetik yapıda değişiklik
1 Uyaran CREB aktivasyonu 2 CREB Gene Nucleus CREB’in geni aktive etmesi Sinaps güçlendirici proteinler 3 4 Scientific American, Feb. 2005

13

14 Beynin inşası Doğumdan itibaren ontogenetik bir program doğrultusunda beynin mikroyapısı ve işlevleri genetik alt yapı, prenatal etkiler ve yaşam deneyimleri arasındaki etkileşim aracılığı ile sürekli olarak yeniden yapılandırılır Uzun süreli bellek beyinde gen ifadesinde değişikliklere yol açar ve bunu izleyen anatomik değişikliklere yol açar Beyindeki anatomik değişiklikler de bireyin hayatını etkileyen kişilik değişimlerini belirler Siegel 2006

15 Beynin inşası Beyin gelişimi aşağıdan yukarıya doğru hiyerarşik bir süreç izler Temel bilgiler üzerine yeni bilgiler eklenerek beyin her an yeniden yapılandırılır Giderek daha karmaşık yapılar ve işlevler geliştirilir

16

17 SSS organizasyonu Thalamocortical system Limbic System Brain stem
Categorization Sophisticated response Thalamocortical system « value-category » Memory (salience) Effective Connectivity Limbic System Brain stem Appetite Sex Defense Gerald Edelman

18 Bağlanma-Bellek-Gelişim
Bebek ve bakıcısı arasındaki ilişkinin, çocuğun ortamının, bağlanma sisteminin bellek süreçleri ile ilişkisi vardır Anne ile bağlanmanın oluştuğu erken yaşantılar, içe alınarak prosedürel bellekte kodlanırlar ve daha sonraki yaşantılar için bir şablon oluştururlar Güvenli bağlanma özellikle orbitofrontal korteksteki bağlantı yollarının güçlenmesini sağlar

19 Bağlanmanın nörobiyolojisi
Sosyal bağlanma oksitosin, vasopressin gibi biyokimyasallar aracılığı ile beynin ödül mekanizmalarını harekete geçirir Dopamin, prolaktin, endojen opyatlar, östrojen, testesteron, projesteron gibi steroid hormonlar, bağlanma hormonlarının daha fazla salgılanmasını tetikleyerek ebeveynlik işlevlerine katkıda bulunurlar

20 Kişilerarası Yorumlama İşlevi
Bağlanmanın işlevi Dikkat mekanizmaları Zihinselleştirme kapasitesi Duygu temsili 2. Düzey duygu temsili Çabalı kontrol Reflektif İşlev Kişilerarası Yorumlama İşlevi

21 Fonagy, Gergely, Jurist & Target (2002)
Duyguların sembolleştirilmesi Psikolojik kendilik 2. Sıra temsilciler Kendilik durumunun temsili- nesne imajlarının içe alınması contingent display İşlenmiş duygunun ifadesi Ekspresyon İçsel durumlara sembolik bağlanma Fiziksel kendilik Birincil temsilciler Refleksiyon uyaran Sözel olmayan anlatım Rezonans Uyarılma durumunda yapılandırılan kendilik BEBEK BAKIMVEREN Fonagy, Gergely, Jurist & Target (2002) With apologies to Gergely & Watson (1996)

22 Kaynaklar Blinder BJ, Sanathara V. The Neurobiology of Psychostructural and Psychotherapeutic Change: Conflict, Defense, and Transformation