SİNDİRİM SİSTEMİNİN SALGI FONKSİYONU

... konulu sunumlar: "SİNDİRİM SİSTEMİNİN SALGI FONKSİYONU"— Sunum transkripti:

1

2 SİNDİRİM SİSTEMİNİN SALGI FONKSİYONU
SİNDİRİM KANALI SALGILARININ GENEL PRENSİPLERİ SEKRESYONUN OTONOM VE HORMONAL KONTROLÜ MÜKÜSÜN YAPISI VE ÖNEMİ TÜKRÜK SALGISI ÖZOFAGUS SALGISI MİDE SALGISI PANKREAS SALGISI SAFRA SALGISI İNCEBARSAK SALGISI İNCE BARSAKTA ABSORPSİYON KALIN BARSAKTA ABSORPSİYON VE FEÇESİN OLUŞUMU

3 Sindirim kanalındaki salgı bezleri başlıca iki fonksiyona hizmet ederler:
1- Ağızdan ileumun distal ucuna kadar birçok yerde sindirim enzimlerinin salgılanması, 2- Ağızdan anüse kadar bütün yolda sindirim kanalını yağlayan ve koruyan müküsün salgılanması.

4 SİNDİRİM KANALI SALGILARININ GENEL PRENSİPLERİ
Bezlerin anatomik tipleri Gastrointestinal bezlerin uyarılma mekanizmaları Sekresyonun esas mekanizması Müküsün yapısı ve gastrointestinal kanaldaki önemi

5 BEZLERİN ANATOMİK TİPLERİ
Sindirim kanalının epitel tabakasında milyarlarca tek hücreli müköz bezler yer alır. Bunlara; müköz hücreler veya goblet hücreleri adı verilir. Sindirm kanalı epitel yüzey boyunca oyukcukluklarla (pit) kaplıdır.Pit ler ince barsakta Lieberkühn kriptaları adını alır Mide ve duodenumun üst kısmında derin tübüler bezler bulunur. Sindirim kanalı ile ilgili diğer bezler tükrük bezleri, pankreas ve karaciğerdir.

6 BEZLERİN UYARILMA MEKANİZMALARI
İntestinal bezlerin uyarılması üç etkenden birisi ile gerçekleşir: 1- Dokunma uyarısı, 2- Kimyasal uyaranlar, 3- Barsak distansiyonu.

7 SEKRESYONUN OTONOM KONTROLÜ
Parasempatik sinirlerin sindirim kanalını uyarması bezlerin salgı miktarını artırır. Gastrointestinal kanalın bazı kısımlarında sempatik sinirlerin uyarılması, bezlerin sekresyonunda hafif bir artmaya neden olur. Ancak intestinal bezler sempatik uyarımla inhibe olurlar. Brunner bezlerinin inhibisyonu peptik ülser gelişmesine yol açar.

8 SEKRESYONUN HORMONAL KONTROLÜ
Gastrointestinal kanalda besinin bulunmasına bağlı olarak mukozadan salgılanan hormonlar ya parakrin tarzda etkili olurlar ya da kan yoluyla ilgili yere taşınarak etki gösterirler.

9 SALGININ ESAS MEKANİZMASI

10 MÜKÜSÜN YAPISI VE ÖNEMİ
Müküs; su, elektrolitler ve birkaç glikoproteinden oluşan koyu bir salgıdır. Müküs besinlerin gastrointestinal kanal boyunca kolayca kaymalarını sağlar. Epiteli sıyrılmaya ve kimyasal etkilere karşı korur.

11 MÜKÜSÜN ÖZELLİKLERİ Yapışkandır. Barsak duvarını kaplayan ve besin parçacıklarının mukoza ile doğrudan temasını önleyen yeterli bir kitlesi vardır. Sürtünmeye karşı direnci düşüktür. Feçes kitlelerini oluşturmak için feçes partiküllerinin birbirine yapışmasını sağlar. Gastrointestinal enzimlerin sindirimine karşı çok dirençlidir. Müküsteki mukopolisakkaritler az miktardaki asit veya alkalileri tampone edebilirler.

12 İnsanda ağız boşluğuna açılan 3 çift tükrük bezi bulunur.
TÜKRÜK SALGISI Tükrük bezleri tarafından yapılarak ağız boşluğuna boşaltılan salgılardır. İnsanda ağız boşluğuna açılan 3 çift tükrük bezi bulunur. Bunlar parotis,submaksiller ve sublingual bezlerdir. Yanağın iç kısmındaki küçük bukkal bezler az miktarda tükrük salgılarlar.

13 PAROTİS BEZİ SUBLİNGUAL BEZ SUBMAKSİLLER BEZ

14

15 İnsanlarda herbir tükrük bezinin karakteristikleri
Histolojik tipi Sekresyon Toplam tükrüğün yüzdesi Parotis Seröz Su 20 Submandibuler Karışık Kısmen visköz 70 Sublingual Müköz Visköz 5

16 Tükrüğün yapı ve görevi
Günlük tükrük sekresyonu ml arasında değişir. İçindekiler Görevi Su Ağızı nemlendirir. Konuşmaya yardım eder.Tat alma ve sindirim işi için çözücüdür. Bikarbonat Tükrüğün pH'sını arasında (hafif asidik) tutmaya yarar Klor Tükrük amilazını aktifler Müsin Müküs oluşumuna katılan bir proteindir Müküs Besinleri yağlar, lokma oluşumunu sağlar. Yutmaya ve lokmadaki asit ve bazları tamponlamaya yardım eder. Fosfatlar Tükrüğün pH'sını düzenlemeye yardım eder. Üre, Ürik asit Tükrük yoluyla atılan artık maddelerdir. Sindirim fonksiyonları yoktur

17 Tükrükteki enzimler ve görevleri
Görevi Pityalin Nişasta ve glikojeni maltoza parçalar IgA Bakteri ve viruslara karşı ilk immünolojik savunma Lizozim Bakterilerin duvarlarına saldırı Laktoferrin Demire bağlanır ve bakteriyostatik etkili Tiyosiyanat Antibakteriyel etki Prolinden zengin proteinler Dişlerin minesini korur

18 TÜKRÜK SALGISI Tükrük salgılanması üç safhaya ayrılır: 1- Sefalik 2- Bukkal 3- Gastrointestinal safha Tükrük yapımı 2 safhada gerçekleşir: 1- Primer sekresyon asinilerde, 2- Sekonder sekresyon tükrük kanallarında oluşur.

19 SUBMANDİBULER BEZİN YAPISI

20 TÜKRÜKTEKİ İYON KONSANTRASYONU
Na+ ~ 15 mEq/lt Cl - ~ 15 mEq/lt K+ ~ 30 mEq/lt HCO3 - ~ mEq/lt

21 TÜKRÜK SALGISININ DÜZENLENMESİ
Genellikle sinirsel yolla düzenlenir. Üç beze parasempatik ve sempatik sinirler gelir. Parotise gelen parasempatik lifler n.aurikulo temporalis, sublingual ve submaksiller bezlere ise korda timpani içinde ulaşırlar. Tükrük salgısı medulla oblangata ile ponsun birleştiği yerdeki nukleus salivatoriusların alt ve üst kısımlarından gelen impulslarla düzenlenir.

22 TÜKRÜK BEZLERİNİN OTONOM KONTROLÜ

23 ÖZOFAGUS SALGISI Özofagus salgısı tamamen müküs karakterdedir ve görevi birinci derecede yutma için gerekli yağlamayı sağlamaktadır. Özofagusun baş kısmı ve mide ucundaki bezler birleşik müküs bezlerdir. Diğer taraflarında ise basit müküs bezler bulunur

24 MİDE SALGISI Midede birbirinden tamamen farklı iki tip bez bulunur.Gastrik ve pilorik bezler. Gastrik bezler sindirim sıvılarını, pilorik bezler ise mide mukozasını koruyan müküsü salgılarlar. Gastrik bir bezde üç ayrı tip hücre bulunur. 1- müköz boyun hücreleri 2- esas hücreler 3- paryetal hücreler

25

26 PARYETAL HÜCRE SALGISI
Paryetal hücreler litrede 160 milimol hidroklorik asit içeren, vücut sıvıları ile izotonik olan elektrolit bir solüsyon salgılarlar. Bu asit solüsyonun (HCl) pH'sı yaklaşık olarak 0.8 dir. Mide suyunun litresi başına kalorinin üzerinde enerjiye gereksinim vardır.

27 MİDEDE HİDROKLORİK ASİTİN GÖREVLERİ
Pepsinojeni pepsine çevirmek Pepsin için optimum pH'yı sağlamak Bazı mineralleri redükte ederek (Ca++,Fe++) barsaktan emilimini kolaylaştırmak, Sütün kazeojenini kazein halinde çökeltmek Mikropları öldürmek.

28 Esas hücreler tarafından salgılanır.
MİDEDE PEPSİN SALGISI Esas hücreler tarafından salgılanır. Hücre içinde pepsinojen halinde bulunur. Pepsinojenin sindirici etkisi yoktur. Besin mide lümenine geçtiğinde orada daha önce oluşmuş pepsin ve hidroklorik asitle temasa gelince hemen aktif pepsin haline döner. Yüksek asit ortamda (pH 1,8-3,5 arasında) optimum etki gösterir.

29

30 MİDE SALGISINDAKİ DİĞER ENZİMLER
Gastrik lipaz, amilaz ve üreaz. Gastrik Lipaz esasen bir tributinaz'dır. tereyağındaki tributine etki eder. Amilaz nişasta sindiriminde etkilidir. Gastrik jelatinaz etteki proteoglikanların bazılarının eritilmesine yardımcı olur. Gastrik üreaz mide bezlerinin salgısı olmayıp, midedeki bakterilerin etkisiyle oluşur.

31 MİDE MÜKÜS SALGISI Korpus ve fundustaki boyun ve yüzey müköz hücreleri ve diğer benzer hücrelerden salgılanır. Müküs müsinler olarak adlandırılan glikoprotein lerden yapılmıştır. Mukozayı örten 0.2 mm kalınlığında bir jel tabakası oluşturur. Yüzey mukoza hücreleri, HCO3-’da salgılar. Bu hücreler arasında sıkı bağlantılar bulunur. Mide mukozasının korunmasında mukozadaki, trefoil peptidler de etkili olur.

32

33 MİDE SUYUNUN İÇERİĞİ Günlük mide suyu salgısı ortalama 2000 ml; pH’sı 1-3,5 dur. Katyonlar: Na+, K+, Mg++, H+ Anyonlar: Cl-, HPO4--, SO4-- Pepsinler Lipaz Müküs İntrinsik faktör

34 HCl SALGILANMASI HCl Paryetal hücreler tarafından salgılanır. Hidrojenin mide lümenine transferi paryetal hücrelerin apikal zarındaki H+ - K+ ATPaz tarafından gerçekleştirilir. Asit salgısı, paryetal hücrelerin zarlarındaki H2 reseptörleri aracılığı ile histamin, M3 muskarinik reseptörleri aracılığı ile asetilkolin, Gastrin reseptörleri aracılığı ile gastrin tarafından uyarılır.

35 PARYETAL HÜCRE

36 PARYETAL HÜCRELERDEN HCl SALGILANMASI HCl Apikal zar Bazolateral zar
ATP az antiport cAMP ile aktive edilen kanallar

37

38 Direct stimulation of parietal cells
Indirect stimulation of parietal cells, through histamine released by ECL ACh, gastrin, and histamine bind directly to their respective membrane receptors on the parietal cell and synergistically stimulate and potentiate acid secretion. ACh is also released from endings of the vagus nerve (cranial nerve X), and as we shall see in the next section, gastrin is released from D cells. Histamine is synthesized from histidine. The documented presence of ACh, gastrin, and histamine receptors, at least on the canine parietal cell, provides the primary support for this view. In the second mechanism, ACh and gastrin indirectly induce acid secretion as a result of their stimulation of histamine release from enterochromaffin-like (ECL) cells and possibly from mast cells (histaminocytes) in the lamina propria. The central role of histamine and ECL cells is consistent with the observation that histamine-2 receptor antagonists (i.e., H2 blockers), such as cimetidine and ranitidine, not only block the direct action of histamine on parietal cells but also substantially inhibit the acid secretion stimulated by ACh and gastrin. The effectiveness of H2 blockers in controlling acid secretion after stimulation by most agonists is well established in studies of both humans and experimental animals. These drugs are widely prescribed to treat active peptic ulcer disease.

39 MİDE SALGISININ DÜZENLENMESİ
Mide salgısı sinirsel ve hormonal mekanizmalarla düzenlenir. Düzenlenme üç safhada olur. Sefalik safha Gastrik safha İntestinal safha

40 1. CEPHALIC PHASE Vagus nerve

41

42

43

44 PANKREAS

45 Pankreas salgısının bileşimi
pH: 8-8.5 Miktarı : ~ 1500 ml /gün Katyonlar: Na+, K+, Ca++, Mg++ Anyonlar: HCO3-, Cl-, SO43-, HPO42-, albumin ve globulin Enzim ön maddeleri Enzimler Tripsinojen Proteolitik Kimotripsinojen Lipolitik Prokarboksipolipeptidaz Nükleolitik

46 PANKREAS SALGISINDAKİ ENZİMLER
Proteolitik; tripsinojen, kimotripsinojen ve prokarboksipeptidaz, elastaz. Proteolitik enzimler (tripsinojen) enterokinaz tarafından aktif hale getirilir. Aminolitik; Amilaz. Lipolitik; Lipaz, fosflipaz A2, kolesterol esteraz. Nukleazlar;ribonükleaz,dezoksiribonükleaz.

47 PANKREAS SIVISININ SİNDİRİM ENZİMLERİ
SUBSTRAT ETKİ 1- Proteolitik Tripsin Kimotripsin Karboksipeptidaz Elastaz Protein ve peptidler Protein ve peptidlerin içindeki aminoasit bağarını kırarlar 2- Amilolitik Amilaz Polisakkaritler Polisakkaritlerin internal glukoz bağlarını kırar 3- Lipolitik Lipaz Fosfolipaz A2 Kolesterol esteraz Triasilgliseroller Lesitin Kolesterol esterleri Triasilgliserolden iki yağ asidi kırar Lesitinden bir yağ asidi ayırır Kolesterol esterlerindeki ester bağlarını kırar 4- Nükleolitik Ribonükleaz Deoksiribonükleaz Nükleik asitler Nükleik asitleri ayırır

48

49 PANKREAS SALGISI DÜZENLENMESİ
Pankreas salgısı sinirsel ve hormonal mekanizmalarla düzenlenir. Sinirsel Düzenleme: Midede sefalik safha başladığı zaman vagus sinirleri ile pankreasa da impulslar iletilir ve pankreas asinuslarına orta derecede bir enzim sekresyonu olur. Hormonal Düzenleme: İnce barsağın yukarı kısımlarında besinin bulunması başlıca iki hormonun sekretin ve kolesistokinin salgılanmasına sebep olur ki bunlar pankreasın bol salgı yapmasını sağlarlar.

50 Sekretinle pankreas salgısının uyarılması (hidrelatik uyarım):
Sekretin ince barsakların proksimal kısmının mukozasında prosekretin halinde bulunan ufak bir polipeptiddir. HCl + NaHCO3  NaCl + H2CO H2 CO3  H2 O + CO2

51

52 Kolesistokininle pankreas salgısının uyarılması (ekbolik salgı):
Besinin barsakların proksimal kısmında bulunuşu buradan kolesistokinin denilen ikinci bir hormonun salgılanmasına sebep olur. Sekretin gibi kolesistokininde kana geçerek pankreasa ulaşır ve burada bol bir salgıya yol açar. Ancak salgı sindirici pankreas enzimlerinden zengin bir salgıdır ki vagus uyarımına benzer. Bu tip salgıya ekbolik salgı denilir.

53 SAFRA SALGISI Karaciğer hücreleri tarafından yapılan safra duktus sistikus yoluyla safra kesesine getirilerek biriktirilir ve konsantre edilir. Günlük safra salgısı ml arasında olup, pH'sı 7,0-8,0 dır. Kesenin azami hacmi ml. kadardır. Safra içindeki safra tuzları, safra asitleri, kolesterol, biluribin konsantre edilir. Su, sodyum ve klor kese mukozasından absorbe edilir.

54

55 Safra asitlerininin salgılanması ve enterohepatik dolaşım

56 İNCE BARSAK SALGILARI Duodenumun ilk birkaç santimetrelik kısmında, başlıca pilor ile pankreas sıvıları ve safranın duodenuma boşaldığı yer olan vater papillası arasında Brunner bezleri bulunur. Duodenumdaki Brunner bezleri dışında, ince barsakların bütün yüzeyinde Liberkühn kriptaları olarak isimlendirilen küçük girintiler vardır.

57 DUODENUM- BRUNNER BEZLERİ
Brunner’s or Duodenal glands

58 DUODENUM Goblet cells Lamina Propria Muscularis Mucosa Brunner’s
Submucosa

59 LİBERKÜHN KRİPTALARI

60 İNCE BARSAK SALGISININ YAPISI
Barsak epitel hücreleri günde yaklaşık 2000 ml salgı yaparlar. Salgı ekstrasellüler sıvı niteliğinde olup, pH'sı 6,5 – 7,5 arasındadır. İnce barsak salgılarında, tripsini aktive eden enterokinaz ve az miktarda da amilaz dan başka hemen hemen hiç enzim bulunmaz. Ancak mukozadaki epitel hücreleri çok miktarda sindirim emzimlerine sahiptir. Bunlar; peptidazlar, sükraz, maltaz, izomaltaz, laktaz ve barsak lipazıdır.

61 İnce Barsak Salgıları

62 Direkt dokunma uyarımları veya mukozayı tahriş edici maddeler,
İNCE BARSAK SALGILARI Brunner bezlerinden müküs salgısına neden olan faktörler: Direkt dokunma uyarımları veya mukozayı tahriş edici maddeler, Aynı zamanda mide sekresyonunda da artışa yol açan vagal uyarı, İntestinal hormonlar, özellikle sekretin. Sempatiklerin uyarılması Brunner bezlerini kuvvetle inhibe eder.

63 KALIN BARSAK SALGILARI
Kalın barsaklarda yegane önemli salgı müküs salgısıdır. Salgı miktarı 60 ml, pH 7,5 – 8,0 dir. Kalın barsakta müküs salgısı barsak duvarını sıyrılmalara karşı korur, feçes partiküllerini birbirine yapıştırır ve kitle oluşturan bir madde görevi yapar. Salgı artışı motilite artışı ile birlikte görülür.

64 Sindirim salgıları Günlük hacim (~ml) pH Tükrük 1000 6.0-7.0
Mide sekresyonu 1500 Pankreas sekresyonu Safra 7.8 İnce barsak sekresyonu 1800 Brunner bezlerinin sekresyonu 200 Kalın barsak sekresyonu TOTAL 6700

65