TÜRKÇE DERSİ FİİLDE YAPI

... konulu sunumlar: "TÜRKÇE DERSİ FİİLDE YAPI"— Sunum transkripti:

1 TÜRKÇE DERSİ FİİLDE YAPI
Hazırlayan:UNAL ATACAN No:

2 disiplin azim çalışma düzen estetik kararlılık Hedefe ulasma Alın teri
mutluluk

3 SÖZCÜK TÜRLERİ 3 Fiilerde Yapı Fiiller yapı bakımından üç grupta incelenir. Basit (yalın), Türemiş fiiller, Birleşik Fiiller a)Basit (yalın) Fiiller: Yapım eki almamış olan fiillerdir. Koy -(mak) Bak -(mak), Gör -(mek) Çöz -(mek), Gez -(mek), At -(mak) b) Türemiş fiiller: Basit sözcüklere yapım eki getirilerek oluşturulan fiillerdir. Türemiş fiiller ya isim soylu ya da fil soylu kök sözcüklerden türetilirler Çiçek-ten-, it-il-, çocuk-laş-, boğ-uş-, hasta-lan-, kaç-ır- c) Bileşik Fiiller: Birden çok sözcüğün bir araya gelerek oluşturduğu fiillerdir. oturuver-(mek), farkında ol-(mak),affet-(mek), kabul et-(mek), kulak as-(mak)

4 Bileşik fiiller oluşumları bakımından üç grupta incelenir: 4 (İsim soylu kelime) + (Yardımcı fiil) Türkçe'de yardımcı fiiller olarak çoğunlukla "etmek. eylemek, kılmak, olmak" fiilleri kullanılır. sabır + et(mek), hasta + ol(mak) nazar + et(mek), rica + et(mek), red + et(mek) (reddetmek), namaz + kıl(mak) Uyarı: Yardımcı Fiil olarak kullanılan "et-, eyle-, ol-, kıl-"filleri asıl fiil olarak da kullanılabilir. Bunları ayırt edebilmek için anlamca kalıplaşmış, kaynaşmış olup olmadıklarına bakılır

5 2- Kurallı (Özel) Bileşik Fiiller: 5 Herhangi bir fiille "a, e, ı, u, a" seslerinden biriyle birlikte "bilmek, durmak; kalmak, gelmek, yazmak, vermek" fiillerinden birinin kalıplaşmasıyla oluşurlar. Yazıver-, bakakal-, okuyabil-, anlatıver-, gidebil-, uyuyakal- Bu fiiller, anlam özelliklerine göre beş grupta incelenirler: a)Yeterlik Fiili: (Herhangi bir fiil) + (-e) + (bilmek), yazabil(mek), koşabil(mek), görebil(mek),... İkinci fiil "-(e) bilmek" birinci fiile "gücü yetme, izin verme, olasılık" anlamlarından birini kazandırır

6 6 Bu yükü taşıyabilirim > gücü yetme, dışarı çıkabilirsin > izin verme, iki güne kadar gelebilirim > olasılık Yeterlik fiilinin olumsuzu yapılırken, genellikle ikinci fiil (bilmek) kullanılmaz. Okuyabilmek - okuyamamak, yürüyebilmek - yürüyememek, çalışabilmek - çalışamamak b)Tezlik Fiili: (Herhangi bir fiil) + (-i) + vermek İkinci fiil birinciye "çabukluk, acelecilik" anlamı kazandırır

7 d) Yaklaşma Fiili: (Herhangi bir fili) + (-e) + <yazmak)
7 c)Sürerlik Fiili: (Herhangi bir fiil) + (-e) + (gelmek, durmak, kalmak) İkinci fiil, birinci fiile devamlılık anlamı kazandırır; fiilin belli bir süre devam ettiğini bildirir. d) Yaklaşma Fiili: (Herhangi bir fili) + (-e) + <yazmak) İkinci fiil birinci fiile "az kalmışlık" anlamı kazandı, Düşeyaz- (az daha düşecekti. Bayılayaz- (az daha bayılacaktı).Yurdumuz elimizden gideyazdı.(Az daha gidecekti)

8 Göresi gel(mek),a ğlayacağı tut (mak)
8 e)İsteklenme Fiili: (Herhangi bir fiil) + (-esi / eceği)(tutmak /gelmek) Göresi gel(mek),a ğlayacağı tut (mak)         İkinci fiil, birinci fiile "istek duyma" anlamı kazandırır. Bunlardan başka "beklenmezlik, yapmacık" bildi bileşik fiiller de vardır. duymazlıktan gel(mek), çıkagel- (beklenmezlik)        

9 3- Anlamca Kaynaşmış Bileşik Fiiller: 9
İsim  soylu bir kelime ile bir fiilin, anlamlarını düşündürmeyecek biçimde kaynaşıp kalıplaşmalarıyla oluşan  bileşik fiillerdir.  Bu işin böyle olacağını öngörmüştü. 4- Deyim Halindeki Birleşik Fiiller: Deyimlerin cümle içinde çekimlenip yüklem görevinde kullanılmasıyla oluşurlar.  Deyim halindeki bileşik fiiller, cümlenin öğeleri incelenirken bir bütün olarak alınır  Çocuk o gün ağzını açmadı.                                                                  

10 10 FİİLDE YAPI a)Basit (yalın) Fiiller: b) Türemiş fiiller:
c) Bileşik Fiiller:  c.1)Yeterlik Fiili: c.2)Tezlik Fiili: c.3)Sürerlik Fiili: c.4)Yaklaşma Fiili: c.5)İsteklenme Fiili: