MOBİLYA VE AĞAÇ İŞLERİNDE KULLANILAN AHŞAP MALZEMELER

... konulu sunumlar: "MOBİLYA VE AĞAÇ İŞLERİNDE KULLANILAN AHŞAP MALZEMELER"— Sunum transkripti:

1 MOBİLYA VE AĞAÇ İŞLERİNDE KULLANILAN AHŞAP MALZEMELER
Prof. Dr. Ahmet KURTOĞLU Arş. Gör. Sait Dündar SOFUOĞLU İ.Ü.Orman Fakültesi Orman Endüstri Mühendisliği Bölümü

2 Bilindiği gibi bir ürünün oluşturulmasında kullanılan maddelere genellikle malzeme denilmektedir.
Mobilya ve yapı elemanlarının biçimlendirilmesinde ve konstrüksiyonlarında kullanılan malzemelerin ürünün kullanım amacına ve beklenen fonksiyonel işlevinin yerine getirilmesine uygun olması gerekmektedir. Bu amaçla kullanılan geleneksel malzemelerin dışında günümüzde teknolojik gelişmelerin ortaya çıkardığı yeni malzeme kombinasyonları ve kompozit malzemeler de bulunmaktadır. Geleneksel malzemelerin özelliklerinin iyileştirilmesi ve/veya üretilen yeni malzemeler ve malzeme kombinasyonları aynı zamanda yeni ve özgün ürünlerin ortaya çıkmasına olanak sağlamaktadır.

3 Mobilya üretiminde kullanılan malzemeler;
Malzeme kavramı ile ilgili olarak belirtilen bu hususlar mobilya ve yapı elemanı üretiminde kullanılan malzemeler içinde geçerli bulunmaktadır. Mobilya üretiminde kullanılan malzemeler; fiziksel, kimyasal, mekanik ve geometrik (boyutsal) yapılarına ve üründeki konum, görev vb. özelliklerine göre sınıflandırılabilmektedir.

4 Mobilya ve yapı elemanı yapımında kullanılan malzemeleri genelde;
1-Ağaç malzemeler, 2- Plastik malzemeler, 3- Doğal ve suni deri, 4- Tekstil ürünleri, 5- Metal malzemeler olarak ele alabiliriz.

5 MOBİLYA VE YAPI ELEMANLARININ ÜRETİMİNDE KULLANILMALARI
AĞAÇ MALZEMELERİN SEÇİMİ, İŞLENMESİ, MOBİLYA VE YAPI ELEMANLARININ ÜRETİMİNDE KULLANILMALARI

6 Bu malzemelerin incelenmesinde esas olarak hem mobilya, hem de kapı pencere gibi yapı elemanlarının üretiminde geniş kullanım yeri bulan ağaç kökenli malzemeleri öncelikle mobilya yapımında kullanılanlar ile yapı elemanı (kapı ve pencere) üretiminde kullanılanlar olarak iki ayrı başlık altında incelemekte ve öz bilgi vermekte yarar bulunmaktadır.

7 Orman ürünleri ve mobilya sanayiinin çeşitli alt dallarında girdilerin içinde odun hammaddesinin payı: Kereste + Parke de; % 75, Ambalajda % 83, Levha ürünlerinde, % 84, Mobilya da ise % 76 olarak belirlenmiş olup,bu yüksek bir girdi oranının oluşturmaktadır (ÖNCER 1991).

8 Son yıllarda uluslararası ticarette hammadde kıtlığı nedeni ile sıkıntılar görülmeye başlanmıştır.
Bu nedenle konstrüksiyon ve biçimlendirmelerde malzeme ekonomisi konusu önem kazanmaktadır.

9 Malzeme ekonomisi denilince
hammaddenin kendi özelliklerine ve ürünün kullanım amacına uygun olarak ve tasarruflu bir şekilde işlenmesi ve kullanılabilmesi, Hammadde özeliklerine uygunluktan ise mevcut malzemenin özelliklerinden geniş ölçüde ve doğru şekilde yararlanılabilmesi anlaşılmaktadır.

10 Kullanım amacına uygunluk,
hammaddenin özel kullanım isteklerine uygun olarak seçilme zorunluluğunu ifade etmektedir. Tasarruflu şekilde kullanımdan ise kullanılan malzeme tüketiminin azaltılması, ancak ürünün kullanım değerinin düşürülmemesi anlaşılmaktadır.

11 Malzeme ekonomisi hususuna itina gösterilmesi ile
oldukça büyük oranlarda malzeme tüketiminde tasarruf, ürünün fonksiyonel emniyetinde yükselme ve daha uzun süre kullanılabilme olanağı sağlanmaktadır.

12 Yapı elemanlarında, malzeme ekonomisi, özellikle amaca uygun hammadde seçiminde ifade bulmaktadır.
Örneğin, dış kapıların dış yüzeylerdeki kaplama malzemesinin değişen iklim koşullarına açık olması, burada malzemenin değişen iklim koşullarına dayanıklılığını ön plana çıkarmaktadır. Bu hususda hem vernik veya yüzey işleme maddesi, hem de seçilen ağaç malzeme için geçerlidir.

13 Günümüzde değerli ağaç türü odunlarından tasarruf için düz (prese) kapılar veya kapıların dolgu kısımları kaplama veya diğer tabakalı ağaç malzeme ile kaplanmaktadır. Burada rutubete dayanıklı tutkallar kullanılarak veya değerli masif veya kaplamadan ağaç malzeme bir kör konstrüksiyon üzerine yapıştırılmalıdır. Esas itibari ile çerçeve konstrüksiyonlu kapılar ve diğer masif konstrüksiyonlu ürünlerde ağaç malzeme ve işçilik masrafı yoğundur. Çerçeve konstrüksiyonlu iç kapılar da çerçeveler kural olarak daha az değerli olan ibreli odunlardan üretilmekte, yüzeyleri renkli verniklenmekte veya kaplanmaktadır. Ancak işçilik ve malzeme tüketimi oldukça yükselmektedir. Bunun için kaplama levhalı çerçeve konstrüksiyonlu iç kapı üretimi oldukça düşük bulunmaktadır. Düz (prese) kapılar buna karşı daha çok sayıda üretilmektedir.

14 Pencerelerde ise reçinece zengin ve düzgün büyümüş, budaksız diri odun lataları tercih edilmektedir.
Çünkü diri odun öz oduna göre daha fazla emme yeteneğine sahiptir. Böylece dış hava koşullarına karşı rutubete dayanıklı koruyucu renkli vernikleri daha iyi tutmaktadır.

15 Oksitlendirilmiş parlak metal odun-hafif metal kombinasyonlu pencere çerçeveleri veya plastik malzemeden pencerelerin üretimi için özel donanımlara gerek bulunmaktadır. Bu tip pencereler daha çok topluma açık mekanlarda kullanılmaktadır. Bakımları kolay ve kontrüksiyon birleşmeleri sağlamdır. Boyanmalarına gerek bulunmamaktadır.

16 Mobilya ve iç mekan düzenlemelerindeki istekler, mobilya türüne göre de çok farklı bulunmaktadır.
Kural olarak yapı elemanlarından çok daha çeşitlidir. Mobilyada taşıyıcı elemanların hammaddesi olarak masif ağaç malzeme dışında, yonga ve yarı sert lif levha ile diğer tabakalı ağaç malzemelerde kullanılmaktadır. Bu malzemeler rasyonel ve malzemeden tasarruf edilecek şekilde kesilebilmektedir

17 Mobilyanın görünüşü için çeşitli yüzey malzemelerinin seçimi de büyük öneme sahiptir.
Çeşitli tipte levha kaplama malzemelerinin dışında, tekstil ve deri ürünleri de bu amaçla kullanılabilmektedir. Ayrıca ürefenol veya doymamış poliyester, melamin reçinesi gibi sentetik ürünler içirilmiş desenli dekor folyolar son yıllarda büyük kullanım yeri bulmaktadır.

18 Mobilya üretiminde ülkemizde halen geniş ölçüde ağaç kaplama levhalı ve laminat kaplı malzemelere talep bulunmaktadır. Bu tip mobilyalar daha ziyade orta ve küçük işletmelerde üretilmektedir. Üretim sırasında malzeme kayıplarını azaltmak için ağaç malzeme kökenli levhalarının seçimi, kesilmesi ve işlenmesi hakkında tecrübeli elemanlara gereksinim bulunmaktadır. Bu tip mobilyalarda malzeme tüketimi ağaç kaplama levhalı olanlarda, dekor folyo yapıştırılmış mobilyalara göre daha fazladır.

19 Plastik kökenli mobilya elemanları ise özellikle mutfak mobilyalarında kolay temizlenebilmeleri nedeniyle tercih edilmektedir. Çekmece, sandık yapımında zaman alıcı ağaç konstrüksiyonların yerine kullanılabilmektedir. Çeşitli renklerde görünüş olarak da doğal ağaç malzemeden mobilyalarınkine uyum sağlanabilmektedir. Ayrıca plastik kökenli malzemelerden aksesuar olarak da yararlanılabilmektedir.

20 Gelecekte mobilya yapımında yonga ve lif levha tüketimi daha da fazla ön plana çıkacaktır. Böylece oldukça büyük miktarda masif odundan ve de iş gücünden tasarruf edilebilecektir. Üretimde çeşitli ölçekli mobilya işletmelerinde temel girdilerin toplam maliyeti içindeki payları aşağıdaki gibi belirlenmiştir

21 Temel girdilerin farklı ölçekteki işletmelerdeki oranları
Küçük Ölçekli İşletmeler Orta Ölçekli Büyük Ölçekli Hammadde ve Malzemeler 45-50 35-40 25-35 İşçilik 40-45 30-35 20-30 Genel Üretim ve Yönetim Giderleri 10 25-30 35-45

22 Genelde ağaç malzemenin mobilya ve yapı elemanları üretiminde diğer malzemelere tercih edilmesinin başlıca nedenleri olarak; Özgül ağırlığına göre, direncinin ve taşıma gücünün diğer malzemelere göre daha yüksek olması, Beton ve çelikten hafif olduğu için, ağaç malzemeden binalarda temel üzerine düşen yükün azalması, Ağaç malzemenin iyi bir ısı yalıtkanı olması, dokunulduğunda sıcak ve soğuk hissi vermemesi ve dokunulduğunda vücut ısısını düşürmemesi, Ağaç malzemenin korozyona uğramaması,

23 Sesi absorbe etmesi nedeniyle çarpma esnasında az gürültü çıkarması,
Şok şeklindeki etkileri absorbe etmesi, Kondensasyona neden olmaması, Ardışık gerilmelere maruz kaldığında kriştalleşmesi ve gevrek yapı kazanması, Ekstrem sıcak ve soğuk ortamlarda kohezyon gücünün bulunması, Plastikleştirilebilmesi ve bükülmesi,

24 Elektrik direncinin yüksek bulunması,
Kimyasal maddelere karşı dayanıklılığı, Yangına karşı direncinin yüksek bulunması, Yenilenebilir bir enerji kaynağı olması ve her ülkede az veya çok bulunabilmesi, El aletleri ve makinalarca kolay işlenebilmesi, Çivi ve vida tutma kabiliyetinin yüksek olması,

25 Üretiminin ve taşınmasının kolay ve ekonomik olması,
Ağaç malzemenin çok değişik renk ve görünüşe sahip olması, Yüzey işleme maddeleri ile daha çekici duruma getirilebilmesi, Kullanım süresinin artması ile daha zengin görünüm ve koyu renk kazanması, Kusurlu kısımlarının kolayca değiştirilebilmesi sayılabilir.

26 Örneğin, 1 tonluk yapı malzemesi üretmek için gereken enerji;
Ağaç malzemeden yapı malzemesi üretimi için diğer malzemelere göre daha az enerjiye gereksinim duyulması günümüzde önemli bulunmaktadır. Örneğin, 1 tonluk yapı malzemesi üretmek için gereken enerji; Ahşapta 435 kw-saat, Çelik’te 3780 kw/saat, Alüminyum’da kw/saat dir. Boksiti alüminyum pencereye çevirmek için gereken enerjinin 1/3’ü, petrolü plastik pencereye çevirmek için gerekli enerjinin 1/10’u ağaç malzemeden pencere üretimi için yeterli bulunmaktadır

27 A.B.D. ve Kanada’da ağaç malzeme kullanılarak inşa edilen binalarda, daha az üretim ve yapım enerjisi kullanıldığı belirlenmiştir. Örneğin; soğuk çekme çelik bir kiriş, aynı mukavemete sahip 300 x 50 mm’lik kaba biçilmiş bir ahşap kirişe göre 19 kat daha fazla bir enerji sarfiyatı ile üretilmektedir. 305 x 165 mm’lik bir bir putrelin taşıma kabiliyeti 550x135 mm’lik lamine bir çam kirişin taşıma kabiliyetine eşit olmasına karşın, 6 kat daha fazla enerji tüketimini gerektirmektedir. 400x250 mm’lik bir betonarme kiriş, eşdeğeri bir ahşap üründen 5 kat fazla enerji tüketmektedir (TÜRKMENOĞLU, 1994).

28 A.B.D.’de yapılan bir başka çalışma da çelik yapı için ahşaptan 2 kat daha fazla enerji tüketildiği, çelik strüktüre alüminyum kaplama yapımı için ise 3 kat daha fazla enerji tüketimine yol açtığını belirtmektedir. Bu oranlar atmosfere verilen CO2 emisyonu açısından hesaplanırsa, çeliğin ahşap yapının 3 katı kadar emisyona neden olduğu ortaya çıkmaktadır. SO2 emisyonu açısından yapılacak bir karşılaştırmada ise bu oran 5 katına dek yükselmektedir. Ve nihayet çelik bir yapının tüm bileşenlerinin üretimi ve yapının inşaası için ahşabın 16 katı kadar daha fazla su tüketmek gerektiği unutulmamalıdır.

29 MOBİLYA ÜRETİMİNDE KULLANILAN
AĞAÇ KÖKENLİ MALZEMELER

30 Mobilya yapımında kullanılan ağaç kökenli malzemeleri
masif, (kereste) kaplama levha, kontrplak, kontrtabla, liflevha, yongalevha, kağıt ve reçine emdirilmiş veya plastik kaplı dekoratif levhalar olarak sınıflandırabiliriz.

31 Günümüzde teknolojik ve ekonomik zorunluluklar, masif ağaç malzemenin bazı olumsuz özelliklerinin araştırılmasını ve iyileştirilmesini ve de odun kökenli yeni diğer malzemelerin üretilmesini gerekli kılmıştır. Bu nedenle, mobilya ve yapı elemanlarında ağaç malzemenin yerine ikame olarak kullanılan yeni endüstriyel ağaç kökenli lif levha, yonga levha, laminat gibi malzemeler de üretilmiştir. Ülkemizde üretilen yonga levhaların yaklaşık %80’i, lif levhaların %70’i mobilya üretiminde kullanılmaktadır (İGEME, 1981).

32 Seri ve standart üretim tarzına uygun yapım süresini kısaltan ve kullanımı kolay olan ağaç kökenli bu tür malzemeler, seri mobilya üretiminde yeni bir dönem açmıştır. Teknolojik ve ekonomik koşulların öne çıktığı endüstriyel olarak üretilen mobilyalarda ve estetik etmenlerin ön plana çıktığı ısmarlama mobilyaların biçimlenmesinde de bu malzemeler kullanılmaktadır

33 MASİF AĞAÇ MALZEMENİN MOBİLYA YAPIMINDA KULLANIMI

34 Masif ağaç malzeme, kereste veya kaplama levha olarak mobilya endüstrisinin sürekli birincil malzemesi olagelmiştir. Masif ağaç malzemenin doğal yapısı nedeniyle rahat ve huzur verici özelliği ve estetik özellikleri başka bir hammadde ile bugüne kadar doldurulamamıştır. Bu nedenle masif ağaç malzeme bugüne dek kullanılırlığını ve önemini büyük bir oranda korumuştur.

35 Uygulamada bugün genelde daha ucuz yarı mamul ağaç kökenli malzemelerden olan ağaç kökenli yapay levhalar, masif ağaç malzemenin yerine kullanılmaktadır. Ancak masif ağaç malzeme, yonga ve lif levhaların ve benzer malzemelerin kullanıldığı birçok üründe de çeşitli oranlarda kullanım yeri bulmaktadır. Kısaca, ağaç kökenli malzemeler mobilya üretiminde ürün tiplerine ve konstüksiyon özelliklerine göre değişik oranlarda halen kullanılmaktadır. Herhangi bir mobilya ünitesinin işlevsel durumuna göre, çeşitli parça ve bileşenlerini oluşturan özellikleri çok değişik bulunmaktadır. Bu nedenle mobilyanın yapımında kullanılacak ağaç malzemeden istenilen özelliklerinde daha başlangıçta doğru bir şekilde belirlenmesi zorunlu bulunmaktadır.

36 Ağaç malzemenin mobilya yapımında kullanımında malzemenin seçimi büyük önem taşımaktadır. Uygun ağaç malzeme seçilmemiş ise ne kadar hassas çalışılırsa çalışılsın bazı problemler ortaya çıkabilmektedir. Mobilya yapımında kullanılan masif ağaç malzeme için genelde uluslararası bir standart yoktur. Her ülke kendi standartlarını uygulamaktadır. TS Nisan 1994’ e göre ülkemizde mobilya üretimimde kullanılacak kerestelerin özellikleri aşağıdaki gibi olmalıdır. Söz konusu standartlara göre kullanılacak kerestenin kurutulmuş olması gerekmektedir. Kereste rutubeti mekanlar için %8+2, ıslak mekanlar için %12+2 olması yararlı bulunmaktadır.

37 Mobilya yapımında kullanılacak kalas ve tahtaların karşılıklı yüzleri birbirine paralel, komşu yüzleri ise birbirine dik olmalıdır. Yanları alınmamış kerestelerde ise biçilen yüzlerinin birbirine paralel olması istenmektedir. Oluklaşma, eğilme, burulma gibi kurutma kusurları işlenme güçlükleri oluşturmakta ve fireyi artırmaktadır.

38 Oluklaşma Eğilme ise Burulma kusuru ise
1. sınıf kereste de parça genişliğinin %1‘i, 2. sınıf kereste de %2’si, 3. sınıfta ise %4’ü kadar bulunabilmektedir. Eğilme ise 1. sınıfta bulunamazken, 2.sınıfta parça boyunun % 1’i, 3. sınıfta %2’si kadar yer alabilmektedir. Burulma kusuru ise ilk iki sınıfta bulunamazken 3.sınıf kereste de metrede 2 mm‘yi geçememektedir

39 İlgili standartta spiral liflilik şeklinde de adlandırılan lif kıvrıklığı
1.sınıf kereste de %2, 2.sınıfta %3, 3.sınıfta %5 oranında bulunabilmektedir. Basınç odunu 1. ve 2. sınıf kereste de bulunmaması gerekirken 3. sınıfta ise enine kesitin %25’ine kadar bulunabilmektedir. Yan ve yüz çatlağı 1.sınıf kereste de bulunmamalıdır. 2. sınıf ve 3. sınıf kereste de sığ çatlak bulunabilir. Ayrıca 3. sınıf kereste de parça boyunun 1/5‘ini geçmeyen çatlaklar bulunabilmektedir. Halka çatlağı 1 ve 2. sınıf kerestede bulunmamalıdır. Parça genişliğinin 1/5’ini geçmeyen halka çatlağına 3. sınıf kerestede izin verilmektedir.

40 1.,2.,3. sınıf keresteler de nokta budaklar bulunabilir.
Çapı 15 mm’yi geçmeyen sağlam budak 2.sınıfta, 25 mm ’yi geçmeyen sağlam budak ise 3.sınıf kereste de bulunabilmektedir. Ayrıca budak çapları toplam parça genişliğinin 2.sınıfta % 5’ini, 3.sınıfta %10’unu geçememektedir. Her üç sınıf kereste içinde reçine kesesine izin verilmemektedir. İç kabuk bir ve ikinci sınıf kerestede de bulunmamakta ancak 3. sınıfta eni 2 mm’yi boyuda 50 mm’yi geçmemek koşulu ile en çok 2 adet bulunabilmektedir.

41 Direnç değerlerini önemli ölçüde düşüren ve aynı zamanda görünüş bozukluklarına da neden olan çürük, kovuk, böcek deliği 1 ve 2. sınıf kereste de bulunmamalıdır. 3. sınıf kerestede ise her birinden iki tane küçük delik bulunabilmektedir. Yanları alınmamış keresteler de dikkate alınmayan sulama yanları alınmış 1. sınıf kerestede bulunmaması gerekmektedir. 2.sınıf kerestede bir kenarda olmak kaydıyla parça genişliğinin en çok 1/10 ‘u kadar, 3.sınıf kerestede ise her iki kenarda parça genişliğinin en çok 1/10 ‘una kadar izin verilmektedir. Görünüş bozukluklarına neden olan renklenme kusurunun 1. sınıf kereste de bulunmasına izin verilmemektedir. 2.sınıfta kereste yüzey alanının %10’u, 3.sınıf kerestede ise %20 ‘si kadar bulunmasına müsaade edilmektedir.

42 Yukarıda sıralanan kusurlardan renklenme ve sulama önemsiz olarak kabul edilirken, diğerleri önemli kusur olarak sayılmaktadır. Üreticiler genellikle üretecekleri modele ve kullanım yerine göre kendi standartlarını seçmektedirler. Bu sınıflandırma, bir modelin tümüne göre değil, model parçalarına göre yapılmaktadır.

43 Genel olarak sınıflandırmalar, üretilecek ürün kısımlarına göre 4 grupta toplamaktadırlar. Bu sınıflandırma da çeşitli kalite sınıflarının kullanım yerleri aşağıdaki gibidir. Sürekli görünen kısımlar (Masa tablası, çekmecelerin önü, sandalye iskeletleri) da I. sınıf, Arasına görünür kısımlar (çekmecelerin yan ve arka kısımları) da II. sınıf, Görünmeyen kısımlar (örtücü yüzey işlemi uygulanacak parçalar, tespit elemanları) da III. sınıf, Kaplamalı kısımlar (Kontrtabla üretiminde kullanılan masif parçalar) da ise 3.sınıf ve daha düşük kalitede masif malzemeler kullanılabilmektedir.

44 Mobilya endüstrisinde kullanılan masif ağaç malzemenin biçme şeklinin de özellikle görünüm özelliklerine etkisi önemlidir. Teğet kesiş ise daha güzel bir görünüm elde edilir. Öz ışınları sadece enine olarak görünürler. Genellikle yıllık halkalar ne kadar bariz olarak görünürse, yüzeydeki görünümlerde o kadar belirgin olmaktadır. Mobilya endüstrisin de kullanılan ağaç türlerine uygulanacak kesiş şekilleri ile ne gibi bir görünüm sağlanacağının bilinmesi ve ona göre uygulanma yapılması gerekmektedir. Çünkü masif kereste ve ağaç kaplama mobilyada estetik bir görünüm, ancak bu surette sağlanabilmektedir.

45 Masif Ağaç Malzemede Aranılan Özellikler
Mobilya Üretimi İçin Masif Ağaç Malzemede Aranılan Özellikler

46 Mobilya üretiminde kullanılan ağaç malzemede
güzel görünüm, renk ve tekstür bakımından üstünlük (homojen olması), kolay işlenmesi ve düzgün yüzey vermesi, üst yüzey işlemlerine uygun olması, bitkisel ve hayvansal zararlılara dayanıklı olması, ardaklanma ve böcek deliği gibi kusurların olmaması, budaksız ve düzgün lifli olması, iyi bükülebilmesi, iklim koşullarında dayanıklı, daralma ve genişleme yüzdelerinin düşük olmasıdır.

47 Genelde odun rutubeti % 8±2 olup,
mutfak mobilyasında % 10±2, bank yapımında ise hava kurusu olması, kurutma özelliklerinin (çatlama, çarpılma, eğilme vb.) iyi olması, tutkallanma özelliklerinin yüksekliği, direnç özelliklerinin (sağlamlık, dayanıklılık, sertlik vs.) yüksek olması, özgül ağırlığının yukarıdaki özellikleri sağlayacak değerlerde ve okul masası yapımında 0.5 gr/cm3’den büyük olması, görünen yüzeylerde TS 51, TS 820’ye göre 1. ve 2. sınıf olması, görünmeyen kısımlarda kullanılan işin fonksiyonunu azaltmayacak nitelikte olması gibi özellikler aranmaktadır.

48 Mobilya yapımında masif ağaç malzemenin yeğlenmesine neden olan daha önce belirtilen özelliklerinin yanında anizotrop malzeme oluşu, atmosferik hava koşullarında bağıl nem ve sıcaklığın değişmesi ile rutubet alıp vererek boyutlarında daralma ve genişlemelerin ortaya çıkması, çürümeyi, renk değiştirmeyi, böcek ve hayvansal zararlılara dayanıksız oluşu, kusurlar içermesi sakınca yaratmaktadır.

49 Masif ağaç malzemenin rutubet alıp vermesi ile ortaya çıkan
Masif ağaç malzemenin rutubet alıp vererek boyutlarında daralma ve genişlemelerin ortaya çıkması özellikle sakınca yaratmaktadır. Masif ağaç malzemenin rutubet alıp vermesi ile ortaya çıkan çatlaklar, renk değişmeleri, kalın ve ince kısımlar, çukurlaşmış ek yerleri gibi kusurlar malzemenin kullanımını zorlaştırmakta, ayrıca göz zevkini bozarak hoş görülmemektedir. Örneğin; Daralmış veya genişlemiş çekmece veya pencere kanadının fonksiyonu azalmakta ve fonksiyonel olarak hiç bir işe yaramamaktadır

50 Bu kusurlardan çatlaklar masif ağaç malzemenin iç ve dış tabakaları arasında oluşan rutubet farkları ile 3 anatomik yönde değişik miktarda çalışmasından olmaktadır. Şekil değişmeleri ağaç malzemenin değişik düzlemlerinde rutubet kaybı sonucu ortaya çıkan farklılaşmalar olup, çarpılmalar adı da verilmekte ve eğilme, kamburlaşma, dönükleşme, kristalleşme ve çanaklaşma gibi tipleri bulunmaktadır. Renk değişmeleri ise daha çok sıcaklık ve rutubet faktörleri ile oksidasyon nedeniyle ortaya çıkmaktadır. Yukarıda belirtilen kusurların önlenmesi için ilk planda ağaç malzemelerin çizelgede belirtilen kullanım yerlerine uygun rutubet derecelerine kadar kurutulmaları gereklidir.

51 RUTUBET MİKTARLARI (%)
Çeşitli kullanım yerleri için ağaç malzemelerin rutubet miktarları KULLANIM YERLERİ RUTUBET MİKTARLARI (%) Dış pencere ve kapılar 12-15 Spor aletleri, bahçe mobilyası 12-16 Soba ile ısıtılan yerler 10-12 Müzik aletleri 10 Kaloriferle ısıtılan yerler 8-10 Kaplama, kontrplak, parke 5-8 Yonga levha 7-8 Kontrtabla 5-7

52 Yukarıda açıklanan şekil ve boyut değişmeleri gibi kusurlara ağaç malzemenin tekniğine uygun olarak kurutularak engel olunmuş olsa dahi, diğer hatalardan kalın ve ince kısımlar, çukurlaşmış veya açılmış ek yerleri, üretim esnasında ve bazen de yıllarca kullanıldıktan sonra da ortaya çıkabilmektedir. Örneğin; Kenarlarından yapıştırılmış 2 kereste ele alalım. Bunlardan birisi %7, diğeri ise %13 odun rutubetine sahip olsun, her ikisi 20°C ve %55 bağıl neme sahip depoya konulursa, bu koşullarda %10 odun rutubetine ulaşmak isteyeceklerdir. %7 rutubete sahip olan kısım, önce uçlardan rutubet olarak genişleyecek, %13 rutubetli kısım ise uçlardan rutubet kaybederek daralacaktır. Bu nedenle genişleyen ağaç malzeme de, iç ve dış kısımlar arasındaki rutubet farkı nedeni ile muhtemelen orta kısım da çatlaklar, daralan kısımda ise ek yerinin kenarında açılmalar olacaktır.

53 Mobilya atölyesinde işleme sırasında rutubet ile ilgili diğer bir sorun ise ağaç malzemenin tutkal yardımı ile birleştirilmesi sırasında ortaya çıkmaktadır. İstenilen boyuta indirgenen ve % 9 rutubete sahip ağaç malzeme, birkaç gün %12 rutubete sahip iklim koşullarında bırakıldığında, birleşme yerleri rutubet alarak genişlediği için daha sonra birbiri ile birleştirilmeleri zorlaşmaktadır. Bilindiği gibi rutubet, ağaç malzemenin liflere paralel yönde, teğet ve radyal yönüne göre daha hızlı alınmaktadır. Tutkal yardımı ile birleştirilmek için bekletilen ve belli boyutlara indirilmiş olan ağaç malzemenin, istiflenmiş durumda yalnız alt ve üst kısımları tüm iklim koşullarından etkilenmekte, uçlara rastlayan kısımlar ise daha fazla rutubet alıp vermektedir.

54 Daha önce ek yerleri ne kadar iyi hazırlanmış olursa olsun, rutubet alarak genişlemiş ise, bunların birleştirilmeleri zorlaşmaktadır. Planyalamadan önce, bu rutubetin ek yerinden uzaklaştırılamaması durumunda, kereste makineye verildiğinde, genişleme nedeni ile tutkallanacak kısım daha fazla kesilerek, ağaç malzeme kuruduğunda bu kısımda çökükler oluşacaktır. Bu nedenle birleştirilmek için bekleyen hazırlanmış ağaç malzeme kısımları arasında rasyonel bir denge bulunmalıdır. Aksi takdirde rutubet değişiklikleri yuvaların daralmasına, zıvanaların genişlemesine neden olmaktadır.

55 Ayrıca tamamlanan malzemenin zımparalanıp cilalanmasından önce, yeniden kullanılacağı yerin rutubet miktarına uygun olarak klimatize edilmesi gerekmektedir. Mobilya üretiminde elemanların zorlukla karşılaşmadan bir araya getirebilmesi için ağaç malzemenin uygun boyutlarda titizlikle kesilip şekil verildiği yer biçme ve işleme atölyesidir. Bu atölyede ağaç malzemenin rutubet miktarı %9–12 arasında olmalıdır.

56 Burada çalışan ustanın mobilya elemanlarının rutubet miktarlarında daha sonra meydana gelecek değişmeleri göz önünde tutarak, makineleri belli bir toleransta ayarlaması gerekmektedir. Mobilya üretimin de kullanılan makinalar da, parçaların sabit veya hareketli olarak işlenmesi sırasındaki hassassızlardan doğabilecek kusurların ±0.05 mm’yi geçmemesi gerekir. İyi bir üretimde bu değer max. bir değerdir.

57 Makinaların dışında işlenen ağaç malzemelerin yapısına bağlı olarak doğabilecek kusurların ± 0.1 ile 0.3 mm arasında olması ve bu değerleri max. yönde geçmemesi gerekir. Bu toleranslar da farklı rutubetten oluşan kabul edilebilir bir durumdur. Çünkü işlenme esnasında oluşan sürtünme ısısından ötürü ağaç malzemenin işlenen kısmı rutubet kaybeder, sonra da denge rutubetine gelir. Ağaç malzemenin çalışması sonucu istenmeyen boyut değişiklikleri ve bu değişimin ortaya çıktığı ürünlerdeki deformasyonlar serbest bırakılması suretiyle önlenebilir. Bu da mobilya da kullanılacak elemanların kullanım yerindeki fonksiyonuna göre istenilen kalite sınıfında seçilmesi, kullanım yeri koşullarına uygun kurutulması ve daha sonra tekniğine uygun birleştirilmesi sureti ile olmaktadır.

58 Mobilya da deformasyonlar, konstrüksiyon bakımından deformasyonun serbest durumda bırakılması veya gelişiminin engellenmesi suretiyle önlenmektedir. Genellikle daha önce belirtilen hususlara dikkat edilerek üretilen mobilya elemanlarının konstrüktiv önlemler de göz önünde tutularak montajından sonra, rutubet değişmelerinin neden olduğu problemler azalmaya başlamaktadır.

59 Mobilya üretimi sırasında ağaç malzemenin rutubet alışverişine fazla katılan enine kesit kısımları masifleme veya diğer kenar kaplama işlemleri ile kapatılıp cilalanması ile malzeme çevre iklim koşullarındaki rutubet değişmelerine karşı önemli ölçüde korunmaktadır. Ancak mobilyanın kıtalar arası nakledilmesi gerektiğinde, mobilya üreticisinin kullanım yerindeki iklim koşullarını belirlemesi gerekmektedir. Bu koşullara uygun olarak ağaç malzemenin kurutulup, işlenmesi ve örneğin; gemilerde olduğu gibi yüksek bağıl nemden etkilenmemesi için plastik örtüler ile sıkıca kapanması şarttır

60 Kullanım yeri koşullarına uygun olarak kurutulup ve işlenen ağaç malzeme, herhangi bir nedenle dışarıda depo edilecek olursa yağmur ve güneş etkisinden korunmalıdır. Ayrıca masif ağaç malzemeden yapılan mobilyaların ağır olması ve işlenmesinde malzeme kaybının yüksek olmasını da belirtmek gerekmektedir. Bu nedenle masif ağaç malzemenin görünüş, konstrüksiyon ve ekonomik bakımdan başka bir malzeme ile doldurulamayan mobilya kısımlarında kullanılması gerekmektedir. Özellikle oturma ve yatma mobilyalarında tercih edilmelidir.

61 Mobilya Yapımında Masif ve Kaplama Levha Olarak Kullanılan Önemli Ağaç Türleri

62 Mobilya endüstrisinde masif ve ağaç kaplama levha olarak çok çeşitli ağaç türlerinden yararlanılmaktadır. Ağaç malzemenin kullanımında değişen moda koşulları ve tercih edilen ağaç malzemenin piyasada bulunup bulunmaması veya temin edilmesinde güçlüklerle karşılaşılması gibi nedenlerle zamanla değişiklikler görülmektedir.

63 Öyle ki, yurdumuzda önceleri bol miktarda bulunan
Karaağaç (Ulmus spp) mobilya üretiminde kullanılmış, daha sonra ise yeterince temin edilememesi nedeniyle Doğu Kayını (Fagus orientalis), Ceviz (Juglans nigra), Kızılağaç (Alnus spp), Meşe (Quercus spp), Dışbudak (Fraxinus spp), Kestane (Castanea spp), Akçaağaç (Acer spp), Ihlamur (Tilia spp) vb. ağaç türlerinin kullanımına gidilmiştir.

64 Genel olarak yapraklı ağaç türlerinin mobilya üretiminde kullanımı, iğne yapraklı ağaç türlerine oranla daha fazladır. Son yıllarda ülkemizde ve özellikle İskandinav ülkelerinde ibreli türlerin odunları modern ve klasik çeşitli mobilyaların üretiminde tercih edilmeye başlanmıştır. Ağaç kökenli malzemelerin ilk önceleri masif hammadde olarak daha sonraları ise yonga levha ve lif levha gibi yarı mamullerin üretilmesi ile mobilya endüstrisinde kullanım alanı daha da yaygınlaşmış bulunmaktadır.

65 Ülkemizde kaliteli mobilyalarda
Karaağaç(Ulmus spp), Meşe (Quercus spp), Ceviz (Juglans nigra) gibi yapraklı ağaç türleri tercih edilmektedir. Genellikle iğne yapraklı ağaç türleri ve bazı yapraklı ağaç türleri Kayın(Fagus orientalis), Kavak (populus spp) ise astar kaplama olarak daha yaygın olarak kullanım bulmaktadır.

66 İğne yapraklı ağaçlardan Çam ve Ladin ise daha çok
İskelet mobilya modellerinin üretiminde, büro ve okul mobilyaları ile döşemeli mobilyalarda kayın kerestesinin kullanımı bu ağaç türünün direnci, sertliği ve bükülme özelliklerinin uygunluğu nedeniyle tercih edilmektedir. İğne yapraklı ağaçlardan Çam ve Ladin ise daha çok çerçeve, kasa, çekmece ve masa konstrüksiyonlarında kullanılmaktadır.

67 Konut mobilyalarında özellikle görünen kısımlarda hatasız kalitede
Meşe, Dişbudak, Karaağaç, Akçaağaç, Kiraz, Ceviz, Huş gibi ağaç türleri kullanım bulmaktadır.

68 gibi türler öncelikle tercih edilmektedir.
Son yıllarda bütün Avrupa ülkelerinde olduğu gibi Ülkemizde de mobilya üretiminde denizaşırı ülke ağaç türlerinin odunlarının kullanımı da yaygınlık kazanmaktadır. Denizaşırı ağaç türlerinin mobilyacılıkta kullanılması genellikle günün moda koşullarına bağlı olarak değişmekte ve Tik (Tectona grandis), Palisander (Dalbergia spp), Amerikan Maunu (Swetenia macrophylia) veya Makore (Tieghemella heckelii) gibi türler öncelikle tercih edilmektedir.

69 Mobilyacılıkta egzotik ağaç türlerinin seçiminde ilk planda bu ağaç malzemelerdeki kalite özellikleri ile daha azda olsa işlenmelerinde karşılaşılan zorluklar kullanımda etkili olmaktadır.

70 Mobilya endüstrisinde gerek masif ve gerekse kaplama levha olarak genellikle kullanılan Denizaşırı Ağaç türleri şu şekilde sıralanabilir.

71 Afrika Ülkelerinden: ABANOZ( Diospyros ebenum), AFRORMOSİA(Pericopsis elata), ANINGRE(Aningeria robusta), AVODİRE(Turraenthus africanus), BİLİNGA(Nauclea trillesii), BOİRE(Detarium senegelanse), BUBİNGA(Goibourtia tessmannii), DİBETOU(Lovoa trichilioides), FRAMİRE(Terminalia ivorensis), KHAYA(Khaya spp), KOSİPO(Entandrophragma condellei), KOTİBE(Nesogordonia papaverifa), KOTO(Pterygota macrocarpa), MAFAMUTİ(Piptenia buchananii), MAKORE(Tieghemella heckelli), MANZONİA(Mansonia altissima), MOVİNGUİ(Distemanthus benthamianus), MUNİNGA(Pterocarpus angolensis), OKOUME(Ocoume klainea), MUTENYE(Goibourtia arnoldiana), OVENGKOL(Goibourtia ehie), SAPELLİ(Entandrophragma cylindricum), SIPO(Entandrophragma utile), TCHTOLA/AGBA(Oxystigma oxypyllum), TSANYA(Pausinystalia macreras), TİEMA(Entadrophragma angolense), WENGE(Milletia laurentii), ZINGANA(Microberlinia brazzavilensis).

72 Asya Ülkelerinden ABANOZ (Diospros spp), YELLOW LAUAN(Shorea kulanti), MARBLEWOOD (Diospyros marmorata ), PUNAH(Tetramerista glabra), PUNAH (Tetramerista glabra), SATIN(Chororxylon swietenia), WHİTE SERAYA (Shorea plicata), TİK(Tectona grandis).

73 Amerika Ülkelerinden COTİVO (Copaifera prioria), DEGANE(Calycophyllum candissimum), GUAPINOL (Hymneae courbaril), H.AMERİKAN MAUNU (Swietenia macrophylla), PALİSANDER (Dalbergia spp), PURPLEHEART(Peltogyne pubescens).

74 Mobilya yapımında, daha önceden olduğu gibi bugünde, özellikle
H.Amerikan Maunu ve Sapelli, Sipo, Kosipo, Tiama, Khaya gibi Afrika maunu türleri ile Makore, Dibetou, Zebrano, Mutenye, Boire, Tik, Avodire özellikle aranılan denizaşırı ağaç türleridir.

75 Ayrıca açık renkli olmalarına rağmen diğer renk tonları ile kolayca renklendirilebildikleri için Aningre ve koto da tercih edilmektedir (KURTOĞLU 1984). Belirtilen ağaç türlerinden Abanoz, Aningre, Makore, Tik, Satın, Marble Wood, Purplehart ve Guapinol özellikle masif olarak kullanılan odun türleridir. Oboto, Degane ve Mafamuti’den daha ziyade masa, Avodire ve Tik’den ise bahçe mobilyası yapımında daha çok yararlanılmaktadır.

76 KAPI VE PENCERE YAPIMINDA AĞAÇ MALZEMENİN KULLANILMASI

77 Bilindiği gibi bina bölümlerinin dış çevre ile ışık ve hava ilişkisini sağlayan bina duvarlarına bırakılan boşluklara yerleştirilen yapı bileşenlerine pencereler, konut ve benzeri yapılara giriş-çıkışı düzenlemek üzere kanat ve kasadan oluşan yapı bileşenlerine ise kapılar denilmektedir.

78 Kapı ve pencereler genellikle ağaç, plastik ve alüminyum gibi malzemelerden yapılmaktadır.
Kapı ve pencere yapımı ve kullanılan ağaç malzemelerin özellikleri çeşitli standartlarca saptanmış olup, ülkemizde bu konu ile ilgili olarak çeşitli standartlar hazırlanmış bulunmaktadır (TS 1264).

79 Pencere ve kapı yapımına
uygun ağaç malzemenin seçimi, kullanım amacına uygun şekilde kurutulması ve uygun işleme yöntemlerine göre üretildikten sonra çeşitli dış etkenlere karşı korunması ve özellikle daha düşük maliyetleri nedeni ile konut yapımında ağaç pencere ve kapılar tercih edilmektedirler.

80 Kapı ve pencerelerin dayanıklılığı,
geniş ölçüde bina içi ve dışındaki sıcaklık, rutubet, rüzgar ve güneş gibi iklim koşulları ile kapı ve pencerelerin binadaki yeri, konstrüksiyonu ve koruma önlemleri (yüzey işlemleri-emprenye) gibi faktörlere bağlıdır. Kapı ve pencerelerin ömrü yukarıda belirtilen faktörlerin göz önünde tutulması suretiyle uzatılabilmektedir

81 KAPI VE PENCERE YAPIMINDA KULLANILAN AĞAÇ MALZEMENİN SEÇİMİ

82 Kapı ve pencere yapımında kullanılacak ağaç malzemenin seçiminde genelde
ağaç malzemenin direnç, çalışma, dayanıklılık, yüzey işlemlerine ve tutkallamaya uygunluk gibi genel özellikleri göz önünde tutulmaktadır (KURTOĞLU 1986).

83 Göz önünde tutulacak bu genel hususları maddeler halinde şöylece sıralanabilir.
Ağaç malzemenin elastikiyet modülünün kapı ve pencerenin hareketli kısımlarının dikliğinin muhafazası için yeterli olması, Ağaç malzemenin artan sertliği ile kapı ve pencere elemanlarının kenarlarının çarpmaya karşı direncinin artması, Ağaç malzemenin çalışması (daralma-genişleme) nın fazla olması nedeniyle birleşme yerlerinin dayanıklılığı, sızdırmazlığı ve yüzey işlemlerinin sağlamlığı azalmaktadır. Bu nedenle çalışması az ağaç türü odunları tercih edilmelidir. Mantar ve böcek tasallutuna dayanıklı olması yararlıdır.

84 Ağaç malzeme böcek ve mantar tasallutuna karşı doğal olarak dirençli değilse, iyi şekilde emprenye edilebilme kabiliyetinde olmalıdır, İşlenme ve tutkallanma özelliği iyi olmalıdır, Çivi ve vida tutma kabiliyeti yüksek olmalıdır, Özellikle yapraklı ağaçlarda yarılmalara engel olmak için vidalama ve çivilemeden önce delikler açılmalıdır, Yüzey işleme maddelerini iyi şekilde bağlamalıdır. Macun, metal ve sentetik maddelere karşı uyumlu olmalıdır, Kullanılan ağaç malzemenin rutubet miktarı, büyüme özellikleri, kesiş şekli, işlenme türü, dış koşullara karşı korunması gibi özellikleri de kapı ve pencere yapımına uygun olmalıdır.

85 Doğramalık Ağaç Malzemede Aranılan Genel Özellikler
Yukarıda belirtilen hususlar göz önünde tutularak, Doğramalık ağaç malzemede aranılan genel özellikleri; Dayanıklı olması, Rutubet miktarının kullanım koşullarına uygun olması, Yıllık halka durumu, Bitkisel, hayvansal zararlar ve kusurların olmaması gibi gruplandırarak inceleyebiliriz (KURTOĞLU 1986).

86 Ağaç Malzemenin Dayanıklı Olması

87 Ağaç malzemenin dayanıklı olması hem yüzey işlemi, hem de kullanıcı için önemlidir. Bilindiği gibi ağaç malzeme belirli koşullar altında mantar ve böceklerden zarar görmektedir. Ayrıca ağaç malzemenin sürekli yüksek rutubetli koşullarda kullanılması durumunda 5-6 yıl gibi kısa sürede kullanılamaz duruma gelebilmektedir. Bazı odun türleri ise korunmaksızın dış hava koşullarına uzun yıllar dayanabilmektedir.

88 Ağaç malzemenin genel özelliklerinden en önemlisi dayanıklılık olup, dayanıklılık; organizmaların gelişmelerine uygun belirli koşullar altında böcek ve mantar zararlılarına karşı malzemenin direncini ifade etmektedir. Bazı odun türleri yapılarında bulunan bazı doğal maddeler nedeni ile odun zararlılarının gelişimine uygun ortam sağlamamakta, böylece odunu tahrip edici etkilere karşı daha dayanıklı bulunmaktadır. Odunlar, pratikte belirli koşullar altında, öz odununun dayanma süresine göre 5 dayanıklılık sınıfına ayrılmaktadır.

89 Odunun Dayanıklılık Sınıfları Dayanıklılık Sınıfları
Odunun Dayanma Süreleri (Yıl) I - Çok dayanıklı II- Dayanıklı III- Orta dayanıklı IV- Az dayanıklı V- Çok az dayanıklı > 25 15-25 10-15 5-10 5 > 50 40-50 25-40 12-25 6-12

90 A- Odun sürekli rutubetli toprak ile temasta bulunmakta, fakat toprak su altında olmayıp ve odun rutubete karşı hiçbir şekilde koruyucu işleme tabi tutulmamıştır. B- Odun dış hava koşullarına (Hava ve rüzgar) tabi tutulmakta ve hiçbir şekilde yüzey işlemi ile işlem görmemiştir.

91 Odun türlerinin dayanıklılık sınıfları
II III IV V Çok dayanıklı Dayanıklı Orta Az Çok az dayanıklı Afrormosia Afzelia Azobe Basralocus Iroko Makore Merbau Isrobe de Campos Teak Wenge Alerce Ardıç(Zeder) Meşe(Avr.) Meşe (Ame.Bey.) Maun, Hond Sipo Koyu kırmızı Meranti Redwood Tola branca Wane Western red Cedar Amerikan Çamı Keruing Khaya Sapelli Melez Açık kırmızı Ceviz Oregon çamı Yang Abachi Abura Göknar Meşe(Kırmızı) Dışbudak Çam Karaağaç Hemlock Limba Parana çamı Sitka ladini Ladin Balsa Huş Kayın Ihlamur Okoume Kavak Ramin Söğüt

92 Bazı ağaç türlerinin diri ve öz odununun doğal dayanıklılığı
Aşağıdaki çizelgede ise, pencere üretiminde sıkça kullanılan bazı ağaç türlerinin öz ve diri odununun mantar ve çeşitli böceklere karşı doğal dayanıklılığı gösterilmektedir. Bazı ağaç türlerinin diri ve öz odununun doğal dayanıklılığı Odun Türü Mantar Mobilya Böceği Diri Odun Böceği Ev Teke Böceği Diri Öz Sarıçam Ladin/Göknar Melez/Duglas Hemlock Sekoya Meşe Dışbudak Koyu Kırmızı Meranti Sipo Azobe -  + -- _ - : Dayanıksız : Oldukça dayanıklı : Çok dayanıklı

93 Ağaç Malzemenin Rutubet Miktarının Kullanım Koşullarına Uygun Olması

94 Ağaç malzemenin higroskopik olması, yani havadan rutubet alıp vermesi nedeni ile daralıp, genişlemekte (çalışmakta)dır. Ülkemizde hava kurusu odunun rutubet miktarı ağaç malzemenin türü ve odunun boyutlarına bağlı olarak % 8 ile %20 arasında değişmektedir. Pencere üretiminde kullanılacak ağaç malzemenin rutubeti genelde %12+ %3 arasında olmalıdır (KURTOĞLU,1986). Hava koşullarına bağlı olarak ağaç malzemenin rutubet miktarı değişmekte ve buna bağlı olarak daralıp genişlemektedir. Buna örnek olarak rutubetli mevsimlerde kapı ve pencere kanatlarının genişleyerek kapanmaması, kuru mevsimlerde ise daralarak kapı ve pencere kanatları ile kasa arasında açıklıkların ortaya çıkması gösterilebilir

95 Bununla ilgili olarak rutubet alışverişine engel olabilmek için doğru seçilmiş malzeme üzerine uygun yüzey işlemi uygulanmasıdır. Bu işlemde önce mantarlara karşı emprenye edilmiş ve yeterli miktarda kullanım yeri iklim koşullarına uygun olarak kurutulmuş ağaç malzeme oldukça önemlidir.

96 TS 1264’e göre, Doğramalık kerestede rutubet nedeniyle ortaya çıkan kusurlardan 1. sınıfta oluklanma ve burulma bulunmamakta, eğilme parça boyunun 1/100’ünü, kılıcına eğilme ise 1/200’ünü geçememektedir. 2. sınıfta burulma 1 mm’yi, oluklanma parça genişliğinin 1/100’ünü, eğilme parça boyunun 1/50’sini, kılıcına eğilme ise 1/100’ünü geçememektedir. 3. sınıfta ise burulma parça boyunun her metresi için 2 mm’yi oluklanma parça genişliğinin 1/50’sini, eğilme parça boyunun 1/25’ini, kılıcına eğilme ise parça boyunun 1/50’sini geçememektedir. Basınç ve çekme odunu içeren ağaç malzemede şekil değişmelerin ve yüzey işlemlerinde güçlüğe neden olduğu için kullanılmamalıdır.

97 Ağaç Malzemenin Yıllık Halka Durumu

98 İbreli odunlarda ilk planda dar ve orta genişlikte yıllık halkalı, yapraklı odunlarda ise geniş yıllık halkalı odunlar tercih edilmektedir(KURTOĞLU 1986). TS 1264’e göre ibreli ağaç malzemede yıllık halka genişliği 1. sınıfta 3 mm’yi, 2. sınıfta 5 mm’yi geçmemektedir. 3. sınıfta ise sınırsızdır. Meşe odununda ise ibrelilerin aksine genellikle geniş yıllık halkalı düzensiz büyümüş olanlar tercih edilmektedir. Dar yıllık halkalılar dirençlerinin düşük olması nedeniyle kullanılmamalıdır. Öz kısmını içeren keresteler ile dar yıllık halkalılar dirençlerinin düşük olması nedeniyle kullanılmamalıdır.

99 Enine kesit boyutları yıllık halkalara dik olmalıdır.
Radyal yüz öyle düzenlenmelidir ki muhtemelen oluşacak çatlaklar yağmur suyunun girmesi için yüzeye çıkmamalıdır. Sarıçam, Melez, Meşe gibi koyu özodunlu ağaçlar da, az dayanıklı diri odun pencere yapımı için uygun değildir. Diğer odun türlerinde diri odun mantar zararlarına karşı korunmalıdır. Kesilen ağaç malzemede ağacın strüktürü desen olarak ortaya çıkmaktadır. Bu ise tahta veya kalasın ağaç gövdesinin neresinden çıkarıldığına bağlıdır.

100 Odunda Bitkisel ve Hayvansal Zararlar ile Kusurların Olmaması

101 Ağaç malzemede bulunabilen bitkisel ve hayvansal zararlar ile kusurları budaklılık, dallılık, beyaz çürüklük, esmer çürüklük, mavi renklenme, spiral liflilik, öz, rüzgar ve don çatlakları ile böcek yenikleri olarak göz önünde bulundurulabilir. Pencere kasası ve kanadı yapımında kullanılan doğramalık iğne yapraklı ağaç malzemenin (kerestenin) özelliklerinin göre TS 1264’de belirtilen özelliklere uygun olması gerekmektedir. Bu standarda göre kapı ve pencere endüstrisinde kullanılacak doğramalık ibreli ağaç kerestesinin boylarının 0.10 m basamakla, normal: 3.00–5.40 m, kısa: 2.00–2.90 m, çok kısa: 1.00 m –1.90 m olması gerekmektedir.

102 Kalınlık ve genişlikte 105 mm’ye kadar + 2 mm,
Kerestelerin kalınlıklarının 40, 50, 60, 80, 100 ve 120 mm, genişliklerinin ise 100, 120, 140, 160, 180, 200, 220, 240, 260, 280 ve 300 mm olması istenmektedir. Kalınlık ve genişlikte 105 mm’ye kadar + 2 mm, 105 mm’den sonra + 3 mm, uzunlukta ise + 50 mm ile -10 mm tolerans öngörülmektedir.

103 Saydam yüzey işlemi ile korunacak pencereler için yalnız 1
Saydam yüzey işlemi ile korunacak pencereler için yalnız 1. sınıf doğramalık iğne yapraklı veya yapraklı kereste, saydam olmayan örtücü yüzey işlemleri ile korunacak pencerelerde ise isteğe göre I ve II. sınıf iğne yapraklı ve yapraklı doğramalık kereste kullanılabilir. Kör kasalı pencerelerde kör kasa, kanatlar ile aynı cinsten olmak kaydı ile III. sınıf doğramalık keresteden yapılabilmektedir.

104 Budaklılık pencere üretiminde ağaç malzemenin gerek işlenmesi ve gerekse yüzey işlemleri için hammaddenin uygunluğunu bozan hatadır. Bu nedenle standartta belirtilen boyutlara uyulmalıdır. Pratik olarak birleşme yerlerine yakın kısımlardan ve pencere bölme çıtalarında düşen budaklar olmamalıdır. kanatlar mümkün olduğu kadar budaksız olmalıdır. Düşmüş büyük, çürük ve kaynamış siyah budaklar ile ayrıca 2 den fazla zincir şeklinde yamanmış budakların görünen pencere kısımlarında kullanılmasına izin verilmemesi gerekmektedir.

105 Kaynamış budaklar çıkarılarak, yeri ağaç malzeme ile ağaç malzemenin lifleri yönünde doldurulmalıdır. Yamanan (doldurulan) bu parçalar 1 metrede 2 adetten fazla olmamalıdır. Budaklar yüzey işlemleri yönünden de önemlidir. Çünkü gövde odunu ile kaynamayan küçük dal parçaları kurumada enine yönde daralarak düşmekte ve yüzey işlemlerinde kolayca tanınmaktadır. Budaklılığın diğer bir dezavantajı ise el aletleri ile işlemde zorluk yaratmasıdır. Makineler ile işlemde budaklar (dal parçaları) kolayca kopmakta ve değişen lif yönleri ile bu kısımlarda pürüzlü yüzeyler oluşmaktadır.

106 Doğal olarak herhangi bir şekilde çatlamış ağaç malzemenin hiçbir şekilde kalitenin ön planda tutulduğu pencere gibi yapı kısımlarında kullanılmasına izin verilmemelidir. TS 1264’e göre 1. sınıf iğne yapraklı pencere kerestesinde, yan ve yüz çatlağı parça boyunun 1/20’sini, 2. sınıf kerestede ise 1/5’ini, 3. sınıfta ise 1/2’sini geçmemelidir. Sığ çatlaklar ise bulunabilmektedir.

107 Halka çatlağı 1. sınıf kerestede bulunmamakta,
2. sınıfta ise kereste genişliğinin 1/4’ünü, 3. sınıfta ise 1/3’ünü geçmemesi önerilmektedir. Çatlaklara sahip bir yüzeyde yüzey işlemleri de hava koşullarına karşı koruma ve boyut değişmelerini sabit tutmak görevini tam olarak yerine getirememektedir. Lif kıvrıklığı ve dallılık, direnç ve ağaç malzemenin şekil değişmesi üzerine elverişsiz etki yapmaktadır. Kural olarak dal odunu gövde odununa göre daha yoğun, ağır, sert ve kırılgandır. Bu nedenle, budakların teknolojik özellikleri daha az homojen bulunmaktadır.

108 Dal odununda liflerin seyri gövde odununu küçük veya büyük bir açı ile çapraz olarak geçmektedir.
Böylece odun özelliklerinin anizotropisi, boyuna ve liflere dik yönde daralma ve genişleme miktarında dengesizlik veya liflere dik yönde daralma ve genişleme miktarlarında dengesizlik, farklı direnç yüklemeleri, dal odununda çevresindeki gövde odununa göre farklı etki yapmaktadır. Gövde odunundaki liflerin seyri de düzensiz olup ve dalın tarafına doğru bükülmektedir. Strüktür farklılığı nedeniyle ağaç malzemenin direnci dallar nedeniyle düşmektedir. Bu düşüş çekme direncinde en fazla, basınç direncinde daha azdır. Bu nedenle DIN da dal odununun kullanım olanakları sınırlandırılmaktadır.

109 TS 1264’e göre ise lif kıvrıklığının
Ağaç malzemenin kıvrık lifli olması kullanım değerini oldukça fazla miktarda azaltmaktadır. Çünkü, liflerin açısının 1/15’den büyük olması halinde direnç düşmektedir. DIN 4074’e göre doğramalık yapı kerestesi için verilen lif açısı, özellikle yüksek taşıma kabiliyetindeki 1. sınıf kereste de boyuna kenara oranı 1/15, alışılmış taşıma kabiliyetindeki ikinci sınıf kereste de 1/8, düşük taşıma kabiliyetli 3. sınıf kereste de ise 1/5 ile sınıflandırılmaktadır. TS 1264’e göre ise lif kıvrıklığının 1. sınıf kerestede % 3’ü, 2. sınıfta ise % 5’i, 3. sınıfta ise % 10’u geçmemesi önerilmektedir.

110 Doğramalık ibreli ağaç kerestesinde
1. sınıfta reçine kesesi bulunmamalı, 2. sınıfta ise her metrede 5 cm’yi geçmeyen 1 adet, 3. sınıfta ise 10 cm’yi geçmeyen 1 adet veya 5 cm’yi geçmeyen 3 adet reçine kesesi bulunabilmektedir. Bu boyutlardan büyük olanlar kesilerek uzaklaştırılmalıdır. Bu keselerin özellikle yüzey işlemi görecek malzemede temizlenerek yamanması uygun olacaktır. Doğrama yapımında kullanılan ibreli kerestelerin 1. ve 2. sınıflarında iç kabuk bulunmamakta, 3. sınıfta ise eni 1 cm’yi, boyu 10 cm’yi geçmeyen 1 adet iç kabuk bulunabilmektedir.

111 Mavi renklenme 1.sınıf ibreli kerestede bulunmamakta,
2. ve 3. sınıfta ise olabilmektedir. Ancak oranı sınırlandırılmalıdır. Mavi renklenme yalnız saydam yüzey işleme maddeleri ile pencere korunacak ise görünüş kusuru olarak kabul edilmektedir. Saydam olmayan yüzey işlemleri ile (yağlı boya) işlem görecekse kusur sayılmayabilmektedir. Ancak mavi renklenmiş kısımlar daha fazla rutubet aldığından yüzey işlemlerinde renk değişmelerine ve tutkallı birleşme yerlerinde açılmalara neden olduğu göz önünde bulundurulmalıdır.

112 TS 1264’e göre doğramalık kerestede böcek deliğine izin verilmemekte, 2. sınıfta ise büyük böcek deliği olmamakta, her metrede 2 tane küçük delik bulunabilmektedir. 3. sınıfta ise metre de 2 tane büyük, 20 tane küçük böcek deliğine izin verilmektedir.

113 Böcek delikleri derinliklerine göre 3 tipe ayrılmaktadır.
1- Yüzeysel böcek delikleri: Yanal yüzeyden itibaren 3 mm’den daha derine girmeyen deliklerdir. 2- Sığ böcek delikleri: Yanal yüzeyden başlayarak 3 ile 15 mm arasında derine giren deliklerdir. 3- Derin böcek delikleri: Yanal yüzeyden başlayarak 15 mm’den derine giren deliklerdir.

114 Kapı ve pencere yapımında kullanılan kerestede çürüklük ve kovuk bulunmamalıdır. Varsa bu kısımlar uzaklaştırılmalı veya kullanılmamalıdır. 1. sınıf iğne yapraklı doğrama kerestesinde sulama bulunmamasına rağmen, 2. sınıfta yalnız 1 kenarda genişliği parça genişliğinin %20 sini, 3 sınıfta ise her iki kenarda ve toplam genişliği parça genişliğinin %10’nu geçmeyen sulamaya izin verilmektedir. İşleme kusurları (kalkık liflilik, pürüzlü liflilik gibi) 1. ve 2. sınıfta bulunmamasına rağmen, 3. sınıfta bulunabilmektedir.

115 KAPI VE PENCERE YAPIMINDA MASİF OLARAK KULLANILAN AĞAÇ TÜRLERİ

116 Ülkemizde kapı ve pencere yapımında genellikle yerli iğne yapraklı ağaç türlerinden
Karaçam (Pinus nigra), Sarıçam (Pinus silvestris) ve az miktarda Kızılçam (Pinus brutia) gibi çam türleri ile Sedir (Cedrus libani) ve Doğu Ladini (Picea orientalis) tercih edilmektedir.

117 Yerli ibreli ağaç türlerimiz dışında Avrupa ibreli ağaç türlerinden
Sarıçam (Pinus silvestris), Karaçam (Pinus nigra), Avrupa Melezi (Larix decidua), Avrupa Ladini (Picea abies), Avrupa Göknarı (Abies alba) ile denizaşırı ağaç türlerinden Adi Duglas/Oregon pine (Pseudotsuga menziessi), Hemlock(Tsuga canadensis), Western red cedar(Thuya plicata), Sitka Ladini/Spruce (Picea sitchensis),, Sekoya/Redwood (Sequoia sempervirens), Uzun iğne yapraklı çam/Pitch pine (Pinus palustris) ve Alerce (Fitzroya cuprosoides) de uygun bulunmaktadır

118 Geleneksel olarak pencere yapımında ibreli ağaç türlerinden Sarıçam (Pinus silvestris) ve Karaçam (Pinus nigra) kullanılmaktadır. Sarıçam ve Karaçam odunu reçine içermektedir. Yüksek rutubet derecelerinde oldukça fazla mavi renklenme görülmektedir. Özodunu mantar zararlarına oldukça dayanıklıdır. Diri odun ise mantar zararlarına dayanıksız olup buna karşılık kolay emprenye edilebilir. Çok reçineli varyetelerinin tutkallanması güçtür. İşlenme, çivi ve vida tutma kabiliyeti iyidir. Düzgün bir yüzey için kesiş hızı 33 m/sn olmalıdır. Diri ve özodun arasındaki keskin sınır, reçine ve mavi renklenme gibi özellikleri nedeni ile yüzey işlemleri oldukça risklidir. Demir ve aynı zamanda rutubet etkisi ile odunda siyah lekelere neden olmaktadır.

119 Ağaç malzemeye gereksinim artması nedeni ile Ladinde pencere yapımında kullanılabilmektedir.
Odunu mavi renklenmeye orta derecede meyletmektedir. Yüksek rutubette oldukça fazla reçine akışı olmadıkça tutkallanması iyidir. İşlenme, çivi ve vida tutma kabiliyeti yüksektir. Yüzey işlemlerine Karaçam ve Sarıçama göre daha elverişlidir. Demir ve aynı zamanda rutubet etkisi ile odunda mavimsi-gri lekeler oluşmaktadır.

120 Göknar odunu ise reçine kanalı içermemektedir. Diğer özellikleri Ladin odununa benzemektedir. Emprenye edilebilmesi daha iyidir. Tutkallanma ve yüzey işlemlerine uygunluğu ladine göre daha elverişlidir. Yalnız Göknar odununda sık sık görülen ıslak öz nedeniyle pencere yapımında istenilerek kullanılmamaktadır. Islak özlü odunun kuruması zor olup, ayrıca dayanıklı da değildir. Reçine içermemesi dayanıklılığı olumsuz yönde etkilemektedir.

121 Adi Duglas (Pseudotsuga menziesii) ise
ladine göre daha ağır olup, dış hava koşullarına oldukça dayanıklıdır. İyi bir pencere odunu olup, yalnız fiyatı biraz yüksektir. Reçine miktarı da fazla olup, zamanla sızıntı yapması sakınca yaratmaktadır. Reçinenin işlemeden önce uzaklaştırılması şarttır. Odunun 100°C’nın üstündeki sıcaklıklarda kurutulmaması gerekmektedir. İyi bir yüzey kalitesi için kesiş hızı 30 m/sn olmalıdır.

122 Uzun iğne yapraklı çam (Pinus palustris) Pitch pine güney çamlarından olup arasıra pencere yapımında kullanılmaktadır. Çok reçineli, sert ve dış hava koşullarına dayanıklıdır.

123 Hemlock (Tsuga Canadensis)
budaksız ve reçinesiz oluşu yüzünden pencere yapımında oldukça sevilerek kullanılmaktadır. Ancak dış hava koşullarına dayanıklılığı düşüktür.

124 Avrupa melezi (Larix decidua)
reçineli olup, mavi renklenmeye meyili Karaçam ve Sarıçama göre daha azdır. Diri odunu rutubetli hallerde kısa sürede mantar zararlarından tahrip olmaktadır. Emprenye edilebilmesi düzensiz ve çamın diri odununa göre oldukça kötüdür. İşlenme, çivi ve vida tutma kabiliyeti oldukça iyidir. Reçine akışı nedeniyle yüzey işlemi risklidir. Demir ve aynı zamanda yüksek rutubette odunda çok kuvvetli mavi-siyah lekelenmeler oluşturmaktadır.

125 Ülkemizde Şili çamı olarak tanınan Radiata çamı ise
genelde kağıt, lif ve yonga levha, ambalaj endüstrisi ile yapılarda kör odun olarak kullanılmaya uygun bulunmaktadır. Hızlı büyümesi, buna bağlı olarak yumuşak ve dayanıksız olması, çalışmasının fazlalığı, ilkbahar odunu kısmının çivi ve vida tutma kabiliyetinin düşük bulunması istenmeyen özelliklerindendir. Dış kullanımda (Kapı-Pencere) lif kıvrıklığı olmayan Radiata çamı tekniğine uygun kurutulduğunda ve etkili şekilde emprenye edildiğinde kullanılabilir.

126 Ülkemizde ve Avrupa’da yapraklı ağaç türlerinden ise genellikle
Meşe (Quercus spp), Karaağaç (Ulmus spp) ve Kestane (Castanea sativa) pencere üretiminde kullanılmaktadır.

127 Ülkemizde ve Avrupada geniş bir yayılış sahası bulunan Saplı Meşe (Q
Ülkemizde ve Avrupada geniş bir yayılış sahası bulunan Saplı Meşe (Q.pedunculata) ve Sapsız Meşe (Q.sessiliflora)nin odunun özellikleri geniş ölçüde birbirine benzemektedir. Odunlarında reçine bulunmamasına rağmen suda çözünen renk ve tanen gibi maddeler bulunmaktadır. Özodunu mantar ve böceklere karşı büyük bir dayanıklılığa sahiptir. Diri odun, mantar ve böceklerden kolayca tahrip olmaktadır. Tutkallanması Göknar ve Ladine göre daha az güvenilirdir. Yüzey işlemleri, özellikle dış hava koşulları altında lekelenme ve renk değişmelerine maruz kalmaktadır. Demir ve aynı zamanda rutubet ile temasta özodunda mavi-siyah lekelenmeler oluşmaktadır.

128 Kestane (Castanea sativa) odununda reçine bulunmamasına rağmen, özodunu tanen ihtiva ettiği için çok dayanıklıdır. Kuruması yeknesak olup işlenmesi kolaydır. Mantar ve böceklere karşı dayanıklıdır. Yüzey işlemleri özellikle dış hava koşulları altında lekelenmelere ve renk değişmelerine maruz kalmaktadır. Karaağaç Türleri (Ulmus spp)’nin odunlarının çok kıymetli olması nedeniyle daha çok kesme kaplama olarak mobilya endüstrisinde kullanım bulmaktadır.

129 Yapraklı denizaşırı yabancı ağaç türlerinden pencere yapımında daha çok kırmızı ve kahverengi oduna sahip olanlar tercih edilmektedir.

130 Uzun zamandan beri Meranti (Shorea türleri), pencere yapımında diğer ülkelerde ağırlıklı olarak kullanılmaktadır. Meranti odununun %15 odun rutubetinde özgül ağırlığı 630 kg/m3’den fazla olanlar tercih edilmektedir. Bu bakımdan Dark Red Meranti (Shorea pauciflora) pencere yapımı için en uygun olanıdır. Ancak her geçen gün, hafif kırmızı ve diğer açık renkli meranti türleri de daha ucuz olmaları nedeniyle piyasaya girmektedir. Özellikle özgül ağırlığı 500 kg/m3 den az olan Meranti türlerinin düşük direnç özellikleri nedeni ile pencere yapımında kullanılmasına izin verilmemelidir. Malezya ve Endonezya’dan temin edilen 30’dan fazla türü bulunan bu Güneydoğu Asya odun grubu halihazırda yeterli miktarda nispeten uygun fiyatla temin edilebilmektedir. Uzun mesafeden taşınmasında ise bazı güçlüklerle karşılaşılabilmektedir

131 En tanınmış tropik ağaç türlerinden olan Maun Türleri ise genellikle mobilya endüstrisinde kullanılmasına rağmen pencere endüstrisinde de kullanım bulmaktadır. Ancak, meranti odunu Maun odununa göre daha ucuz temin edildiği için, Merantiden yapılan pencerelerin Maun olarak piyasaya sürülmemesine dikkat edilmelidir. Bilindiği gibi H.Amerikan Maunu (Swietenia macrophylia) dışında Sapelli (Entandrophragma condolloei), Tiama( Entandrophragma angolense) ve Khaya (Khaya ivorensis) gibi Afrika maunu türleri de bulunmaktadır.

132 Bu nedenle Batı Afrika’daki Sipo varlığı azalmaktadır.
Maun grubu ağaç türlerinden pencere yapımı için genellikle en çok Sipo/Utile tercih edilmektedir. Bu nedenle Batı Afrika’daki Sipo varlığı azalmaktadır. Bu da fiyatların yükselmesine neden olmaktadır. Sipo Fildişi sahili- Kamerun ve Liberya’dan ithal edilebilmektedir. Daha öncede belirtildiği gibi bugün pencere endüstrisinde kırmızı tropik ağaç türlerine gereksinim artmaktadır. Sipo yerine pencere endüstrisinde ikame ağaç türleri olarak; Bosse (Guarea cedreta) ve Kotibe/Danta (Nesogordonia papaverifera) gibi diğer ağaç türleri tercih edilmektedir.

133 Afrika Maunu türlerinden bugün artık çok zor temin edilebilen Khaya ivorensis ve diğer Khaya türleri de Maun adı altında pencere yapımında kullanılmaktadır. Kosipo ise diğer afrika maunu türlerine göre daha ağır ve odunundaki çeşitli depo maddeleri nedeniyle işlenmesinin güç olması yüzünden pencere yapımında pek tercih edilememektedir. Ancak Kosipodan yapılmış bir pencerenin özellikleri Sipo’dan yapılana göre hiçde kötü değildir.

134 Diğer Afrika Maunu Sapelli ve Tiama ile Hakiki Amerikan Maunu nadiren pencere yapımında kullanılmaktadır.

135 Ayrıca bunların dışında pencerenin kalitesine bağlı olarak Denizaşırı ülkelere ait ağaç türlerinden
Niangon/Angi (Tarrietia utilis), Makore (Tieghemella heckelii), Kando (Beilschmiedia diversiflora), Coula (Coula edulis), Bintangor (Colophyllum spp), Moabi (Baillonella toxiperma), Nyatoh (Palaguium spp), Afzelia/Doussie(Afzelia africana), Merbau (Intsia palembanica), Iroko/Kambala (Chlorohora excelsa), Afrormosia (afrormosia elata), Lauan (Shorea negrosensis), Cedrela/cedro(Cedrela odorata), Andiroba (Carapa guinensis), Suren (Toonasureni), Tik (Tektonograndis) de pencere yapımına uygun bulunmaktadır.

136 Bütün bu ağaç türü gruplarının odunlarının işlenmesinde bazı problemler olmasına rağmen, uygun işleme yöntemleri ile çok kaliteli pencereler yapılabilmektedir.

137 Bu ağaç türlerinden Niangon/Angi’nin odunu özellikle dış hava koşullarına dayanıklı olup, içerdiği yağ nedeni ile kendine has kokusu bulunmaktadır. Ancak bu odun üreticiler tarafından kendi adıyla kullanılmamakta daha çok Maun pencere olarak piyasaya sürülmektedir. Aynı problem yukarıda belirtilen Afrika odun türlerinden Makore, Moabi, Kotibe ile Güneydoğu Asya odun türlerinden Bintagor ve Nyatoh içinde geçerlidir. Çalışmaya dayanıklı pencere yapımında Afzelia/Doussie ile Merbau tercih edilmektedir. Afzelia ile Merbau akraba olup dikkatlice bakılmadıkça ayırt edilmesi güçtür. Afzelia, Kamerun, Fildişi sahilleri, Liberya ve Ganadan, Merbau ise Güneydoğu Asya’dan temin edilmektedir.

138 Pencere yapımında kullanılan Tik odununun diğer amaçlar için de kullanılması nedeni ile miktar ve fiyat olarak sıkıntılar bulunmaktadır. Ancak Tik odununun tropik ülkelerde plantajlar halinde yetiştirilmesi yüzünden teknolojik özelliklerinde farklılıklar olacağı göz önünde tutulmalı ve tanınmış adına rağmen Tik odunu çok dikkatlice kontrol edilmelidir. Yukarıda belirtilen ağaç türlerine ek olarak dış hava koşullarına doğrudan açık olmayan kapılarda Abachi/Samba (Triplochiton scleroxylon), Dibetou (lovoa trichilioides), görünmeyen kısımlarda, Framire (Terminalia ivoransis), Koto (Pterygota macrocarpa), Limba (terminalia superba), Okoume (Ocoume klaneana), Agba (Gossweilerodendron balsamiferum), Jarrah (Eucalyptus marginata), Muninga (Pterocarpus angolensis) hem masif hem de kaplama olarak kullanılabilir. Eyong (Eribroma oblongs) ise ateşe dayanıklı kapı yapımında kullanılmaktadır

139 MOBİLYA, KAPI-PENCERE ENDÜSTRİSİNDE GENİŞ KULLANIM YERİ BULAN BAZI AĞAÇ TÜRÜ ODUNLARININ İKAMELERİ

140 Gerek kaplama ve gerekse masif olarak mobilya ve (kapı-pencere) endüstrisinde tercih edilen, ancak miktar olarak azalan ve buna bağlı olarak fiyatı sürekli yükselen ağaç türlerinden Hakiki Amerikan Maunu (Swietenia macrophylla) Ceviz (Juglans spp.), Kiraz (Prunus evium), Tik (Tectona grandis), Okoume (Aucoume klenea), Kayın (Fagus spp.) gibi geniş kullanım alanı bulan ağaç türlerinin yerine ikame ağaç olarak kullanılabilen türlerin belirtilmesinde yarar bulunmaktadır [2]. İkame ağaç türlerinin seçiminde ilk planda ekonomik koşullar rol oynamakta, yüzey işleme tekniğindeki gelişmelerin yardımıyla da bu ağaç türleri yerine belirtilecek ağaç türleri kullanılabilmektedir.

141 Hakiki Amerikan Maunu (Swietenia macrophylla) Yerine İkame Olarak Kullanılabilen Ağaç Türleri :
Afzelia (Afzelis bipindensis), Aile ( Canarium schweinfurthii), Andiroba (Carapa guinensis), Audire (Turraeanthus africanus), Bosse (Guarea cedrata), Cedrala (Cadrele spp), Crabwood(Carapa div), Dibetou (Lovos trichilioides), Jarrah (Eucalyptus marginata), Khaya (Khaya spp), Kosipo (Entendrophragma candollei), Makore (Tieghemella Hackellii), Mengkulang (Heritiera simplicifolia), Meranti (Shorea spp), Niangon (Tarrietia utilis), Okoume (Ocoume klaineana), Rauli (Nothofagus procera), Rose Mahogoni (Dysoxylum freseranum), Sapelli (Entandrophragma utile), Tiama (entandrophragma angolense)

142 Ceviz (Juglans spp) Yerine İkame Olarak Kullanılan Ağaç Türleri
Boire /Mambode (Detarium senegalense), Canalate (Cordia gerescanthus) Cordia (Cordia millenii), Dibetou (Lovola trichilodides), Imbuia (Ocotea porosa) Indıan Laurel (Terminalia superba), Mutenya (Goibourtia arnoldiana), Mansonia (Mansoniana altissima), Paldao/Pao (Drancantomelum dao), Ovengkol/Amazakoue (Goibour tiaehie) Ntene (Capaifera religiosa), Laure Preto (Cordia glabrata), Peterebi (Cordia trichotoma) Salix Nigra (K.Amerikan Beyaz Söğütü) Siricote (Cordia dodecandra), Salimuli (Cordia subcordata), Sandawa (Cordia fragrantissima), Queensland Walnut (Endiandra palmerstoni), Tchittola (Pterygoprodium oxpyllum) Amer.Sığla Ağacı (Redgum/Sweet Gum (Liguidambar styraciflua), Zeytin-Doğu Afrika (Olea hochsteteri) Aningre (Vitex pachyphylla) Legna(Nothofagus pumilo)

143 Abanoz (Diospyros celebica) Boire (Detarium senegalensis)
Palisander (Dalbergia spp) yerine ikame olarak kullanılan Ağaç Türleri : Abanoz (Diospyros celebica) Boire (Detarium senegalensis) Bubinga (Cordia millenii), Etimoue (Capaifera saliounda) Gancalo alves (Astronium graveolens), Kevazingo (Goibourtia demeussi) Lauro preto (Cordia glabrata), Ovengkol (Goibourtia ehie) Padouk (Pterocarpus soyaxii), Pao Rosa (Swartzia fistolioides)

144 Meşe Odunu (Quercus spp) Yerine İkame Olarak Kullanılan Ağaç Türleri
Koto (Ptterygota macrocarpa) Framire (Terminalia Ivorensis), Movingui (Distemonanthus benthaminus) Cerejeire (Amburana cearensis) Totajuba (Bagassa guinensis), Castanheiro (Berthollatia excelsa) Celtis (Celtis adofi-friderici) Debame/Dahoma (Piptadeniastrum africanum), Iroko/Kambala (Chlorophora excelsa), Kestane (Castanea sativa), Limba (Terminilia superba) Meranti (Carallia brachiata), Yeni Gine Meşesi (Castanopsis acuminatissima), Olon/dur (Fagara macrohylla), Silky Oak(Cardwellia spp), Tasmanian Meşesi (Eucalyptus delegatensis), terminalia (Terminalia catappa), Tali (Dalbergia sissoo)

145 Kiraz (Prunus avium) Yerine İkame Olarak Kullanılan Ağaç Türleri
Abachi (Triplochiton scleroxlon), Aningre/akatio(Aningeria-, Donella-, Gembeya spp.) Coigue/Parıltılı kiraz (Nothafagus dombeyi), Lenga (Nothafagus pumilio), Rauli (Nothhafagus procera), Couratari (Couratari spp) Eberdışbudağı (Sorbus aucuparia), Huş/Yellow bich/Sweet bich (Betula lutea, B.lenta), Olon/dur (Fagara macrophylla), Kızılağaç/Oregon Erle (Alnus rubra),

146 Tik Odunu (Tectona grandis) Yerine İkame Olarak Kullanılabilen Ağaç Türleri :
Aningre (Gembeya albida), Afrormosia/Kokrodua (Pericopsis elata), Boire (Detarium senegalense), Cordia (Cordia millenii) Kapur (Dryobalonops oblongifolis) Meşe (Quercus spp) Afzelia (Afzelila spp) Iroko/Kambala (Chlorophora excelsa), Courbaril (Hymenaea courbaril-L.), Merbau (Intsia palembanica)

147 Okoume (Ocoume kleinea) Yerine İkame Olarak Kullanılan Ağaç Türleri :
Ozigo(Dacryodes buettneri) Aiele (Canarium schweinfurthii), Safacala (Darcyodes pubescens) Ogaganga(Darcyodes igaganga) Kondroti (Rhodognaphalon brevicuspe) Dhup white (Canarium euphylla spp) Pochote (Bombacopsis brevicuspe) Ilomba (Pycnanthus angolensis).

148 Kayın (Fagus Spp) Yerine İkame Olarak Kullanılabilen Ağaç Türleri :
Silver Beech (Nothafagus menziessii), Koto (Pterygota macrocarpa) Abura (Mitragna ciliata) Tali (dalbergia sissoo)

149 Bosse (Guarea cedreta) Kotibe/Danta (Nesogordonia papaverifera)
Sipo (Entendrophragma utile) Yerine İkame Olarak Kullanılabilen Ağaç Türleri Bosse (Guarea cedreta) Kotibe/Danta (Nesogordonia papaverifera) Crabwood (Crapa grandiflora

150 Çeşitli Diğer Ağaç Türleri Yerine İkame
Olarak Kullanılabilen Ağaç Türleri : Akçaağaç Yerine : Avodire (Turraenanthus africanus) Kızılağaç Yerine : Abura (Mitragyna ciliata) Huş Yerine : Abura (Mitragyna ciliata) Seriete (Brysonima spicata) Abachi Yerine : Koto (Pterygoto macrocarpa) Limba Yerine : Koto (Pterygota macrocarpa) Kotibe Yerine : Sapelli (Entandrophragma cylindiricum) Makore (Tieghemella heckellii) Dışbudak (Fraxinus Spp) Dark Red Meranti yerine : Melunak (Pentace burmanica) White seraya (Parashorea parvifolia) Bintongor (Colohyllum sp.) Kassal (Pometia pinnata)

151 KAYNAKLAR

152 BOZKURT, Y. ve ERDİN, N., 1997, Ağaç Teknolojisi, İstanbul Üniversitesi Yayın No: 3998, Orman Fakültesi Yayın No: 445, İstanbul, X DIN, 4074, 1989, Sortierung von Nadelholz nach der Tranfahrgkait GÖKER, Y., KURTOĞLU, A., 1987, Maun Yerine Kullanılabilen Afrika Ağaç Türleri, İ.Ü.Orman Fakültesi Dergisi, Seri B, Cilt 37, Sayı.3, İstanbul. IGEME 1981, Mobilya İhracatı Pazar Aarştırması, IGEME Yayınları No: 63, Ankara. KURTOĞLU, A., 1984, Mobilya Yapımında Kullanılan Ağaç Malzemeler, İ.Ü.Orman Fakültesi Dergisi, Seri B, Cilt 34, Sayı.2, İstanbul. KURTOĞLU, A., 1986, Kapı ve Pencere Endüstrisinde Kullanılan Ağaç Türleri, İ.Ü.Orman Fakültesi Dergisi, Seri B, Cilt 36, Sayı.4, İstanbul. KURTOĞLU, A., 2005, Mobilya Endüstrisi Basılmamış Ders Notu, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Orman Endüstri Mühendisliği Bölümü, İstanbul. KURTOĞLU, A., 2005, Mobilya ve Ahşap Konstrüksiyonları Basılmamış Ders Notu, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Orman Endüstri Mühendisliği Bölümü, İstanbul. ÖNCER, M., 1991, Orman Ürünleri Sanayinde Üretim Planlaması ve Kontrolü, MPM Yayınları 443, Ankara. TS 51, 1987, Kereste- Ladin Göknar Keresteleri, Genel Amaçlar, TSE, Ankara. TS 820, 1975, Meşe Kerestesi (Biçilmiş, genel amaçlar için), TSE, Ankara. TS 1264, 1988, Doğramalık Kereste, TSE, Ankara. TS 11356, Kereste Mobilya Yapımında Kullanılan, TSE, Ankara TÜRKMENOĞLU, S., 1994, Ahşabı Kullanmak Dünyayı Kurtarır, Ahşap Dünyası, Sayı 5, Mart 1994