G.Hüseyin Gülen/Tarih Öğretmeni

... konulu sunumlar: "G.Hüseyin Gülen/Tarih Öğretmeni"— Sunum transkripti:

1 G.Hüseyin Gülen/Tarih Öğretmeni
ÜNİTE 16: TÜRK İNKILABI İnkılap: Halk hareketi ile mevcut düzenin zor kullanılarak yıkılması ve yıkılan düzenin yerine yeni bir düzenin kurulmasıdır. İnkılap, Tekamül (Evrim), Islahat ve İhtilalden farklıdır. İhtilal; İnkılap hareketinin bir parçasıdır. İnkılabın Özellikleri: İnkılap bir halk hareketi olup ani bir gelişme değildir. Uzun bir süreç içerisinde gelişir. Türk İnkılabı’nda da aydın kişiler halkı inkılaba hazırlamıştır. Bu İnkılabın fikir safhasını oluşturur. İnkılap mevcut düzenin yıkılması olayıdır. Çağın gereklerini karşılamayan eski düzenin yıkılmasıdır. Bu inkılabın İhtilal safhasını barındırır. İnkılap yıkılan düzenin yerine yeni bir düzenin kurulmasını amaçlar. Eski düzeni temsil eden kurumların yerine İnkılabın gerektirdiği kendi kurumları kurulur. Türk İnkılabı’nın Özellikleri: Türk ulusunun egemenlik, bağımsızlık ve modernleşmesi içeren eylemdir. Aydınlanma ve yenilenme hareketidir. Ulusallık ilkesini temel koşul olarak almıştır. Toplumun ihtiyaçlarından doğmuştur. Kültürel, sosyal ve ekonomik yönleriyle bütündür. İnkılaplar birbirini tamamlar. Demokrasi anlayışlını benimsemiş ve bu nedenle şiddete başvurulmadan gerçekleşmiştir. Başlangıçtan itibaren halka mal edilmiş ve halkın temsilcilerinin onayı alınarak yapılmıştır. Dogmatik olmayıp, aklı ve bilimi kendisine rehber almıştır. Laikliği benimsemiştir. Sadece kurumların değil bireylerinde değişmesini amaçlamıştır. Batı medeniyetini örnek almıştır. Emperyalist güçlere karşı gelinebileceğini dünyaya göstermiştir. Evrenseldir. Gür Hüseyin Gülen-Tarih Öğretmeni-

2 SİYASİ ALANDA İNKILAPLAR 1. Saltanatın Kaldırılması (1 Kasım 1922)
II. TBMM’NİN AÇILMASI 11 Ağustos 1923 – 1 Ekim 1927 Takrir-i Sükun Kanunu Miladi Takvimin kabulü Medeni Kanun’un kabulü Kabotaj Kanunu Teşvik-i Sanayi Kanunu vs. II. TBMM İnkılapçı meclistir. 23 Nisan 1920’de açılan I. TBMM zor şartlar altında çalışmış ve Kurtuluş Savaşı’nı gerçekleştirmiş Ulusal bağımsızlığı ve egemenliği gerçekleştirmişti. Büyük ölçüde yıpranmıştı. Saltanatın kaldırılmasıyla meclis içerisindeki çekişmeler artmıştı. İnkılapların hayata geçirilmesi için yeni kadrolara ihtiyaç vardı. Ayrıca 1921 Anayasası gereği 2 yılda bir seçimlerin yapılması gerekiyordu. Savaş nedeniyle 3 yıldır seçim yapılamamıştı. Bu nedenler ile gerçekleşen seçimler sonucu II. TBMM 11 Ağustos 1923’te göreve başladı. Gerçekleştirdiği Bazı Çalışmalar: Lozan Antlaşması’nı onayladı. Ankara’nın başkent olması. (13 Ekim 1923) Cumhuriyet’in ilanı. Halifeliği kaldırılması. Tevhid-i Tedrisat Kanunu Aşar vergisinin kaldırılması SİYASİ ALANDA İNKILAPLAR 1. Saltanatın Kaldırılması (1 Kasım 1922) Nedenleri: İtilaflar Lozan'a Osmanlı Hükümeti ve TBMM'yi birlikte çağırması Bir ülkede iki hükümetin olamayacağı gerçeği 23 Nisan 1920’de ulus egemenliğine dayalı yeni devletin kurulmuş olması Ulus egemenliğinin pekiştirilmek istenmesi 1921 Anayasası’nda saltanatın geleceğinin TBMM tarafından belirleneceğine dair kararın bulunması. Saltanatın kaldırılmasının zamanının geldiğini göstermiş ve 1 Kasım 1922'de TBMM tarafından saltanat hilafetten ayrılmış sadece saltanat kaldırılmıştır. Gür Hüseyin Gülen-Tarih Öğretmeni-

3 Milli egemenlik tam olarak yerleşti. Laiklik yolunda ilk adım atıldı.
Sonuçları: Milli egemenlik tam olarak yerleşti. Laiklik yolunda ilk adım atıldı. Lozan Konferansı’nda ortaya çıkabilecek ikilik engellendi. İstanbul’un yönetimini TBMM devraldı. Son Osmanlı padişahı Vahdettin 17 Kasım da İngiliz Malaya gemisi ile İstanbul’dan ayrıldı. Abdülmecit Efendi halife seçildi. 2. Cumhuriyet’in İlanı (29 Ekim 1923) Nedenleri: TBMM'nin açılmasıyla ulusal egemenliğin yürürlüğe konması Devletin adının rejiminin belli olmaması Saltanatın Kaldırılmasıyla devlet başkanlığı sorunun yaşanması Meclis Hükümeti sisteminden doğan sorunlar yaşanması Hükümet bunalımının yaşanması 29 Ekim 1923’te 1921 Anayasası’nda yapılan değişiklikle Cumhuriyet ilan edildi. Sonuçları: Ulusal egemenlik yolunda önemli adım atıldı. Devletin adı ve rejimi belli oldu Devlet başkanlığı sorunu çözüldü Kabine sistemine geçildi Cumhurbaşkanı; Mustafa Kemal, Başbakan; İsmet İnönü, Meclis Başkanı; Ali Fetih Okyar oldu. 3. Halifeliğin Kaldırılması (3 Mart 1924) Nedenleri: Halifeliğin hiç bir siyasi yetkisinin kalmaması Eski rejim yanlılarının halifelik kurumuna sığınması Halifenin görev dışı davranışları Laiklik ve halifeliğin bağdaşmaması Ulusal egemenliğin pekiştirilmek istenmesi Müslüman devletlerin iç işlerimize müdahale etmesini engellemek Hindistan Müslümanları lideri Aga Han’ın halifeliğin durumu konusunda İsmet İnönü’ye mektup göndermesi. Gür Hüseyin Gülen-Tarih Öğretmeni-

4 Laiklik yolunda en önemli adım atıldı.
Sonuçları: Laiklik yolunda en önemli adım atıldı. Osmanlı Hanedanı yurtdışına çıkarıldı. İnkılâplar süreci hızlandı. Ümmetçilik anlayışı sona erdirilmiş. Halifeliğin kaldırılmasıyla aynı gün Tevhid-i Tedrisat Kanunu çıkarıldı. Eğitim öğretim birliği sağlandı Erkan-ı Harbiye kaldırıldı Milli Savunma Bakanlığı kuruldu, Ordu siyasetten ayrılmasının ilk adımı. Şeriye ve Evkaf Vekâleti kaldırıldı Diyanet işleri Başkanlığı ve Vakıflar Genel Müdürlüğü kuruldu. 4. Anayasalar: a Anayasası – Teşkilat-ı Esasi Egemenlik kayıtsız şartsız ulusundur. Vatandaşın hak ve görevlerine yer verilmemiştir. Laik değildir. Güçler birliği esasını kabul etmiştir. Seçimler 2 yılda bir yapılır. Meclis hükümeti sistemini kabul edtmiştir. En büyük değişiklik Cumhuriyet’in ilanı ile gerçekleşmiştir. b Anayasası Egemenlik kayıtsız şartsız ulusundur. Seçimler 4 yılda bir yapılır. Kabine sistemi kabul edilmiştir. Güçler birliği ilkesini esas almıştır. Cumhurbaşkanı 4 yılda bir seçilir. Tekrar seçilme hakkı vardır. En çok değişikliğe uğrayan anayasadır. En uzun süre yürürlükte kalan anayasadır. 5. Çok Partili Hayata Geçiş Denemeleri a. Cumhuriyet Halk Partisi (9 Eylül 1923) Mustafa Kemal tarafından kuruldu. I. Meclisteki Müdafa-i Hukuk grubunun partiye dönüştürülmesi ile kurulmuştur Cumhuriyetin ilanıyla CHP oldu. Türkiye'nin ilk siyasi partisidir. İnkılâpları gerçekleştirmiştir. Devletçilik ilkesini benimsemiştir. 1950 yılına kadar iktidarda kalmıştır. Gür Hüseyin Gülen-Tarih Öğretmeni-

5 b. Terakkiperver Cum. Fırkası (17.11.1924)
Kazım Karabekir, Ali Fuat Cebesoy, Refet Bele, Adnan Adıvar, Rauf Orbay tarafından kuruldu. Türkiye'nin ilk muhalefet partisidir. Cumhuriyet rejiminden yana olduğunu belirtmiştir. Ekonomide Liberalizm ilkesini benimsemiştir. Devlet yatırımları yerine özel ve yabancı sermayenin yatırım yapmasından yanadır. Dini duygulara saygılı olduğunu belirtmiştir. Zamanla partiye eski rejim yanlıları sığındı. İngiliz desteği ile ŞEYH SAİT İSYANI (13 Şubat 1925) çıktı. Cumhuriyete ve laik düzene karşı çıkan bir isyandır. İngiltere’nin amacı; Türkiye'nin Musul'a müdahalesini engellemektir. İsyanın bastırılmasında Fethi Okyar hükümeti başarılı olamayınca, İsmet İnönü hükümet kurmuş ve İsyana karşı tedbirler almıştır. Takrir-i Sükûn Kanunu çıkarıldı. Rejimin eleştirilmesi yasaklandı. Seferberlik ilan edildi. İstiklal Mahkemeleri tekrardan kuruldu. Şeyh Sait İsyanı Sonucunda: İsyanın sorumluları istiklal mahkemelerinde yargılandı. Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası kapatıldı. Türkiye Musul'u kaybetti. c. İzmir Suikastı (16 Haziran 1926) Cumhuriyete ve Laik düzene karşı olanlar Mustafa Kemal'e suikast düzenlemek istemişlerdir. M. Kemal’e İzmir gezisi sırasında yapılması planlanan suikast başarısız olmuştur. Suikastin planlayıcılarının eski İttihatçılar olduğu anlaşılmıştır. Soruşturmalar sonucunda İstiklal Mahkemeleri suikaste karışanları idam etmiştir. Mustafa Kemal “Benim naçiz vücudum elbet bir gün toprak olacaktır, ancak Türkiye Cumhuriyeti ilelebet payidar kalacaktır.” Diyerek hedefin aslında cumhuriyet rejimi olduğunu belirtmiştir. Gür Hüseyin Gülen-Tarih Öğretmeni-

6 e. Kadınlara Seçme-Seçilme Hakkı Verilmesi
d. Serbest Cumhuriyet Fırkası ( ) M. Kemal'in teklifi ile Fethi Okyar kurdu. M. Kemal’in bu partiyi kurdurmaktaki amacı; 1929 Dünya Ekonomik Bunalımından en az zararla kurtulmak Demokrasi bilincini geliştirmek Cumhuriyetin 2. Muhalif 3. Siyasi partisidir. Cumhuriyet ve Laikliğe saygılıdır. Ekonomi de liberalizmi savunmuştur. Kadınlara siyasi haklar verilmesi savunulmuştur. Kısa süre sonra eski rejim yanlıları partide etkili olmaya başlayınca Fethi Okyar partiyi kapattı. Partinin kapatılmasına ve mevcut rejime tepki nedeniyle MENEMEN OLAYI çıktı. Asteğmen Kubilay şehit edildi. Ordu, isyanı bastırdı. Suçlular Harp divanında yargılandı. Atatürk döneminde çok partili hayat ile demokrasi fikri geliştirilmek istenmiş, ancak başarılı olunamamıştır. Bu olaydan sonra, Atatürk döneminde, çok partili hayata geçiş ertelenmiştir e. Kadınlara Seçme-Seçilme Hakkı Verilmesi Atatürk'ün girişimiyle kadınların siyasal yaşama katılmaları yönünde değişiklik yapılarak, 1930'da belediye seçimlerinde seçme, 1933'te çıkarılan Köy Kanunu'yla muhtar seçme ve köy heyetine seçilme, 5 Aralık 1934'te Anayasa'da yapılan değişiklikle de milletvekili seçme ve seçilme hakları tanınmıştır. HUKUK ALANINDA İNKILAPLAR a. Medeni Kanunun Kabulü (17 Şubat 1926) Hukuk sisteminin laikleştirilmek ve medeni hale getirilmek istenmesi. Hukuk alnındaki ikiliklere son verilmek istenmesi. İsviçre Medeni Kanunu örnek alınmıştır. Avrupa’nın en yeni medeni kanunu olması. Kavramların karışık olmaması Kadın erkek eşitliğine önem vermesi Laik ve demokratik olması Yeni kanun yapmanın zaman alacak olması. Sonuçları: Hukukta birlik sağlandı Kadın erkek eşitliği (Miras, Şahitlik, Meslek) Kadına Boşanma Hakkı verildi Gür Hüseyin Gülen-Tarih Öğretmeni-

7 Evlenme-boşanma resmileştirildi Tek eşlilik getirildi
Kadına çocuklar üzerinde hak verildi Kadına kendi mesleğini seçebilme hakkı verildi. b. Hukuk Alanındaki Diğer Yenilikler Ankara Hukuk Mektebi açıldı. Ceza Kanunu (İtalya’dan) Borçlar Kanunu (Almanya’dan) Devletin dini İslam’dır, hükmü anayasadan çıkartıldı. İdare Hukuku (Fransa’dan) Kadınlara siyasal haklar tanındı. Atatürk ilkeleri anayasaya konuldu b. Harf İnkılabı (1 Kasım 1928) Yazı dili ve konuşma dili arasındaki fark azaltmak. Okuma-yazma oranını arttırmak. Kültür alışverişini kolaylaştırma. Batı ile bütünleşme isteği. Latin harfleri Türk diline uygun hale getirilip kabul edilmiştir. Yeni Türk Alfabesi olarak kabul edilmiştir. c. Millet Mektepleri’nin Açılması ( ) Halka okuma-yazma öğretmek amacıyla açılmıştır. 14-45 yaş arasındaki her vatandaşın bu okullara gitmesi zorunlu kılınmıştır. Mustafa Kemal Başöğretmen unvanını almıştır. d. Türk Tarih Kurumunun Açılması ( ) Türk Tarihini derinlemesine araştırmak Türk tarihinin Osmanlı ve İslam tarihi ile kısıtlı olmadığını ortaya koymak Dünya medeniyetine katkısını ortaya koymak Anadolu medeniyetleri tarihini araştırmak amacıyla açılmıştır. Gür Hüseyin Gülen-Tarih Öğretmeni- EĞİTİM ALANINDA İNKILAPLAR a. Tevhid-i Tedrisat Kanunu (3 Mart 1924) Eğitimin ve öğretimin birleştirilmesi kanunudur. Eğitim ve yabancı okullar MEB'e bağlanmıştır. Medreseler kapatılmıştır. MEB'e bağlı İmam Hatip okulları açılmıştır. MAARİF TEŞKİLATI kanunu hazırlanmıştır. [Milli Eğitim yasasıdır.] Laiklik, Milliyetçilik, Halkçılık ilkeleri ile ilgilidir.

8 e. Türk Dil Kurumunun Açılması (1932)
Türkçeyi geliştirmek, yabancı dillerin etkisinden kurtarmak Türkçe’nin zenginliğini ortaya koymak. Halk ile aydın kesimi birbirine yakınlaştırmak f. Eğitim Alanındaki Diğer Yenilikler 1925’te Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk üniversitesi olan Ankara Hukuk Mektebi açıldı. Yine Ankara’da Dil – Tarih – Coğrafya Fakültesi kuruldu. 1933’te çıkarılan kanunla bu günkü üniversitelerin temelleri atıldı. Darülfünun kaldırılarak İstanbul Üniversitesi kuruldu. Ortadoğu’nun ilk tarım bilimleri okulu olan Yüksek Ziraat Enstitüsü kuruldu. Milli sanat anlayışını geliştirmek için Güzel Sanatlar Akademisi ve Devlet Konservatuarı kuruldu. TOPLUMSAL ALANDA İNKILAPLAR a. Kılık Kıyafet Ve Şapka Kanunu ( ) Türk milletinin görünüşünü çağdaşlaştırmak Toplumda kıyafet birliği sağlamak 1925’te Şapka Kanunu çıkarıldı. İlk olarak Kastamonu'da halka tanıtıldı. 1934’te Dini simgeleri ortadan kaldırmak amacıyla kılık- kıyafet yasası çıkarıldı. b. Tekke, Zaviye Ve Türbelerin Kapatılması ( ) Mustafa Kemal "Türkiye Cumhuriyeti Şeyhler, Dervişler, Müritler memleketi olamaz" demiştir. Halkın din kullanılarak kandırılmasını engellemek amacıyla kapatıldı Aynı kanunla “şeyhlik, dedelik, dervişlik gibi ayrıcalık bildiren unvanlar yasaklanmıştır. c. Soyadı Kanunu ( ) Ayrıcalık bildiren unvanları ortadan kaldırmak amacıyla çıkarılan bir kanundur. Toplumsal alanda eşitli sağlamak İsim karışıklığı sebebiyle ortaya çıkan sorunlara çözüm bulmak amacıyla çıkarılmıştır Mustafa Kemal'e TBMM tarafından Atatürk soyadı verilmiştir Gür Hüseyin Gülen-Tarih Öğretmeni-

9 d. Takvim, Saat, Ölçülerde Yapılan Değişiklikler
Uluslararası ve ülke içindeki siyasi, ticari ilişkileri düzenlemek karışıklıkları ortadan kaldırmak amacıyla; 26 Aralık 1925’te Uluslararası saat ve takvim kabul edildi.1 Ocak 1926’dan itibaren Miladi Takvim kullanılmaya başlandı. 1931’de Uzunlukta metre, ağırlıkta kilogram birimleri kabul edildi. 1935'de hafta sonu tatili Pazar'a alındı. Alınan Kararlar: Sanayi teşvik edilecek, milli şirketler kurulacak. Milli bankalar kurulacak, Hammaddesi yurt içinde olan sanayi kurulacak. Yabancı tekellerine izin verilmeyecek. Teknik eleman yetiştirilecek. Ulaşım sorunları çözülecek, Özel girişim desteklenecek Üretici korunacak. Toprak reformu yapılacak. yılları arasında serbest ekonomi ilkesi uygulanmış, halk krediler ile devletçe desteklenmiştir. Fakat ülkede yeterli sermaye bulunmaması nedeniyle başarılı olunamamıştır. 1933’ten sonra devlet, planlı ekonomi ilkesine başvurmuş, 1933’te hazırlanan 1. Beş Yıllık Kalkınma Planı ile Devletçilik ilkesi resmiyet kazanmıştır. Yatırımlar ağırlıklı olarak devlet eliyle gerçekleştirilmiştir. b. Tarım Alanında Yapılan Çalışmalar 1925'de Aşar vergisi kaldırıldı. [Vergi adaleti sağlanmak amacıyla] Makineli tarım özendirilmeye çalışıldı. Köylüye ucuz tohum, gübre dağıtıldı. EKONOMİ ALANINDA İNKILAPLAR Yapılan çalışmaların amacı; Milli ve bağımsız bir ekonomi kurmak Öz kaynaklarımıza dayalı ekonomi oluşturmak Yabancıların Türk ekonomisindeki hakimiyetine son vermek Halkın ekonomik refahını yükseltmek. a. İzmir İktisat Kongresi (17 Şubat 1923) Amaç: Yeni Türk Devleti'nin ekonomi politikasını belirlemek MİSAK-I İKTİSADİ kararları alındı. Dışa bağımlı olmayan ekonomi ilkesi kabul edildi. Gür Hüseyin Gülen-Tarih Öğretmeni-

10 Tohum ıslah çiftlikleri kuruldu. Çiftçiye ucuz tohumluk verildi.
Tarım Kredi Kooperatifleri kuruldu. Çiftiçinin araç-gereç ihtiyacı karşılandı. Ziraat Bankası kuruldu. Çiftiçinin nakit ihtiyacı karşılandı. Ziraat Enstitüsü açıldı. Tarımın modern yapılması için tekniker ve mühendis yetiştirildi. Toprak Reformu yapıldı. Topraksız köylüye toprak dağıtılması amaçlandı. Başarısız oldu. d. Sanayi Alanında Yapılan Çalışmalar yılları arasında başarısız olunmasında; 1929 Dünya Ekonomik Krizi’nin yaşanması. Girişimci sermayenin eksikliği Teknik bilgi ve personel yetersizliği Savaştan yeni çıkılmış olması. Etkili olmuştur. 1925’te Sanayi ve Maadin Bankası açıldı. 1927 Teşvik-i Sanayi Kanunu çıkarıldı. Özel Sektörü sanayiye özendirme kanunudur. Özel sektörden istenilen sonuç elde edilemedi. Yatırımların devlet eliyle yapılması kararlaştırıldı. 1933’te Sümerbank kuruldu. Beş Yıllık Kalkınma Planı uygulanmaya başlandı. 1935’te Maden Tetkik Arama Enstitüsü açıldı. 1937’de Etibank açıldı. Bursa, Malatya, Kayseri'de DOKUMA Paşabahçe CAM Beykoz DERİ Gemlik YAPAY İPEK İzmit KAĞIT Karabük DEMİR-ÇELİK fabrikaları açıldı. 1939'da başlayan II. Dünya Savaşı nedeniyle İkinci Beş Yıllık Sanayi planı tamamlanamadı. c. Ticaret Alanında Yapılan Çalışmalar Yabancı şirketler satın alınarak millileştirildi. 1926'da Kabotaj Yasası çıkarıldı. Türk denizlerinde ve kıyılarında Türkler, gemi, liman işletme hakkında sahip oldu. 1924 İşbankası açıldı. (Türkiye Cumhuriyeti ilk özel bankası) 1929’da Gümrük Tarife Kanunu çıkarıldı. 1930’da Merkez Bankası açıldı. 1937'de Denizbank açıldı. Gür Hüseyin Gülen-Tarih Öğretmeni-

11 BAYINDIRLI-ULAŞIM-SAĞLIK ALANINDA İNKILAPLAR
MİLLİYETÇİLİK: [Ulusal Bağımsızlık - Milli Birlik Ve Beraberlik - Ülke Bütünlüğü]* Atatürk milliyetçiliği, sınıf ayrımına ve ırkçılığa karşıdır. Dil, tarih, ülkü ve kültür gibi ortak bağlara dayanır. Ulusun varlığını ve bağımsızlığını korumak bu bilinci genç nesillere aktarma anlayışına dayanır. HALKÇILIK: [İnsan-İnsanlık Sevgisi-Yurtta Sulh Cihanda Sulh]* Herkesin eşit olması hiç kimseye veya zümreye ayrıcalık tanınmamasını ifade eder. Halkçılık, kanunlar karşısında eşitliği gerektirir, her türlü ayrıcalığı reddeder. LAİKLİK: [Akılcılık – Bilimsellik]* Herkesin dini vazifelerini özgürce yerine getirebilmesi ve devletin tüm inançlara aynı mesafede durmasın, sağlar. Vicdan hürriyetidir. DEVLETÇİLİK: [İnsan Sevgisi]* Devletçilik ilkesinde amaç ekonomik ve teknik imkanların devlet tarafından sağlanmasıdır. Zorunluluktan uygulanmıştır. İNKILAPÇILIK: [Çağdaşlaşma-Batılılaşma]* İşlevini kaybetmiş olan eski anlayışları ve ya kurumları ortadan kaldırmak ve bunların yerine, dinamik, çağdaş olanı ortaya koymaktır. Yabancıların elindeki demiryolları satın alınarak devletleştirildi. Yeni demiryolları yapıldı. 1926’da çıkarılan Kabotaj kanunu ile denizlerde yük ve insan taşımacılığıa, liman işletmeciliği Türk vatandaşlarına bırakılmıştır 1924’te Numune Hastanesi açılmıştır. 1930’da Hıfzıssıhha Enstitüsü kurulmuştur. 1921’de Ankara’da açılan Himaye-i Etfal Cemiyeti, 1937’de Çocuk Esirgeme Kurumu adını almıştır. 1920’de Hilal-i Ahdar adıyla kurulmuş olan Yeşilay, 1934’te Türkiye Yeşilay Cemiyeti adını almıştır. 1877’de Hilal-i Ahmer Cemiyeti adı ile kurulan Kızılay, 1935’te Türkiye Kızılay Cemiyeti adını almıştır. Gür Hüseyin Gülen-Tarih Öğretmeni- ATATÜRK İLKELERİ CUMHURİYETÇİLİK: [Ulusal Egemenlik]* Ülke yönetimine, halkın seçtiği kişilerin, belli süre için getirildiği yönetim biçimidir. Halkın kendi kendini yönetmesi anlayışıdır.

12 Gür Hüseyin Gülen-Tarih Öğretmeni-http://www.ghgulen.com
Cumhuriyetçilik [siyaset üstü ilke] TBMM’nin açılması Cumhuriyetin ilanı Saltanatın kaldırılması Halifeliğin kaldırılması Çok partili hayata geçiş denemeleri Kadınlara seçme-seçilme hak. verilmesi Seçmen yaşının düşürülmesi Tek dereceli seçim sisteminin uygulanması Ordunun siyasetten uzaklaştırılması. Milliyetçilik TBMM’nin açılması. Türk Tarih ve Dil Kurumları’nın açılması Kabotaj Yasası’nın çıkarılması. Yabancı kuruluşların satın alınması. Misak-ı İktisadi kararlarının alınması. Kapitülasyonların kaldırılması. Maarif Teşkilatı Kanunu’nun çıkarılması. Türk Parasını Koruma Kanunu’nun Gümrük vergilerinin yükseltilmesi. Halkçılık Soyadı Kanunu’nun çıkarılması. Medeni Kanunu’nun çıkarılması. Harf İnkılabının yapılması. Aşar vergisinin kaldırılması. Kadınlara siyasi haklar verilmesi. Millet Mekteplerinin açılması Laiklik [siyaset üstü ilke] Saltanatın kaldırılması Halifeliğin kaldırılması Şeriye ve Evkaf Vekâletinin kaldırılması Anayasadan, Devletin dini İslam'dır maddesinin çıkarılması Laikliğin Anayasaya alınması Medeni Kanun'un kabulü Tevhid-i Tedrisat Kanunu Medreselerin kapatılması Tekke, Zaviye ve Türbelerin kapatılması Kılık Kıyafetin Düzenlenmesi Devletçilik Teşvik-i Sanayi Kanunu çıkarılması. Beş Yıllık Kalkınma Planı’nın oluşturulması. Tarım Kredi Kooperatifleri’nin kurulması. Devlet Bankaları’nın açılması (İş Bankası özel Banka’dır) Devlet eli ile açılan fabrikalar. MTA’nın kurulması. Devlet Demir Yolları. İnkılapçılık İnkılâpların hepsi bu ilke ile alakalıdır. Miladi takvimin kabul edilmesi. Ağırlık ve uzunluk ölçülerinin değiştirilmesi. Uluslararası saatin kabulü. Gür Hüseyin Gülen-Tarih Öğretmeni-

13 Ünite Bitti. Soru Bankasındaki ünite sorularını çözelim!

14 ÖSS – 1981 3 Mart 1924'te halifelik kaldırılmış, 2 Eylül 1925'te Tekke ve Zaviyeler kapatılmış, 17 Şubat 1926’da da Türk Medeni Kanunu kabul edilmiştir. Bu üç değişiklik aşağıdakilerden özellikle hangisini gerçekleştirmek için yapılmıştır? A) Laik devlet düzenini B) Cumhuriyet yönetimini C) Yurttaşlar arasında eşitliği D) Ekonomik kalkınmayı E) Ulusal birliği

15 ÖSS – 2003 Atatürk, “Benim yaptığım işler, biri ötekine bağlı ve gerekli olan şeylerdir.” demiştir. Atatürk’ün, bu sözüyle, yaptığı işlerin, I. birbirini tamamlayıcı olma, II. ikili uygulamalara son verme, III. bir ihtiyaca cevap verme, IV. zaman içinde, yavaş yavaş benimsenme özelliklerinden hangilerini vurguladığı savunulabilir? Yalnız I B) I ve II D) II ve IV E) II, III ve IV C) I ve III

16 ÖSS – 2004 Cumhuriyet’in ilk dönemlerinde İstanbul’da toplanan Uluslararası Kadın Kongresi’nde, Mısır kadınlarını temsil eden Hüda Şaravi, Atatürk’e hitaben: “Türkler size Atatürk, yani ‘Türklerin Babası’ ismini verdiler. Ben ise size Ataşark, yani ‘Şarkın Babası’ demek istiyorum.” demiştir. Buna göre Hüda Şaravi’nin, Türk inkılâbının I. evrensel nitelikler taşıması, II. insanlığın kurtuluşu, özgürlüğü için örnek olması, III. benimsenmesinin zaman alması özelliklerinin hangilerinden etkilendiği savunulabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II D) I ve III E) II ve III C) I ve II

17 ÖSS – 1988 Türkiye'de Şeyh Sait Ayaklanması ve Menemen Olayı aşağıdakilerden hangisinin bir süre için ertelenmesine neden olmuştur? A) Devletçilik politikasının B) Milletler Cemiyeti ile ilişki kurulmasının C) Dış ticarete ağırlık verilmesinin D) Kadınlara siyasal haklar tanınmasının E) Çok partili demokrasiye geçilmesinin

18 ÖSS – 1988 Atatürk döneminin temel hedeflerinden biri sanayi kuruluşlarına öncelik vermekti. Ancak halkın elinde bu amaç için yeterli sermaye yoktu. Bu durum aşağıdaki ilkelerden hangisini zorunlu kılmıştır? Halkçılık İnkılâpçılık Devletçilik Milliyetçilik Laiklik

19 ÖSS – 1989 Aşağıdaki yeniliklerden hangisi, Türkiye'de kadınlarla erkekler arasında toplumsal ve ekonomik haklar alanında eşitlik sağlama amacını gütmektedir? A) Öğretimin birleştirilmesi B) Halifeliğin kaldırılması C) Cumhuriyetin ilan edilmesi D) Medeni Kanun'un kabul edilmesi E) Saltanatın kaldırılması

20 ÖSS – 1994 1925–1930 yılları arasında TBMM'de yalnız Cumhuriyet Halk Fırkası'nın milletvekilleri vardı. Bu durum, Türkiye'de aşağıdakilerden hangisini güçleştirmiştir? A) Seçimlerin yenilenmesini B) Hükümetin denetlenmesini C) İnkılâpların yapılmasını D) Cumhurbaşkanının seçilmesini E) Hükümetin kurulmasını

21 ÖSS – 1989 Aşağıdakilerden hangisi, Tevhidi Tedrisat (Öğretimin Birleştirilmesi) Kanunu'nun uygulanmasıyla sağlanan gelişmelerden biri değildir? A) Eğitim kurumlarının Milli Eğitim Bakanlığına bağlanması B) Öğretim ilkelerinde birlik sağlanması C) Eğitim programlarının çağdaşlaştırılması D) Medreselerin kapatılması E) Okuma yazma öğrenmenin kolaylaştırılması

22 ÖSS – 1999 – İpt. Aşağıdaki grafik 1921–1930 yıllarında devlet bütçesinden yapılan harcamalarda eğitimin yaklaşık payını göstermektedir. Aşağıdakilerden hangisi bu grafikteki bilgilerin desteklediği yargılardan biri değildir? Savaş yıllarında da bütçeden eğitime pay ayrılmıştır. 1929 dünya ekonomik bunalımında bile, bütçeden eğitime ayrılan payda büyük düşme olmamıştır. 1924 yılında öğretimin birleştirilmesi yasasının kabulüyle, bütçeden eğitime ayrılan pay birkaç kat artırılmıştır. Kurtuluş savaşının kazanılmasıyla, eğitimini bütçedeki payında önemli bir artış olmuştur. İnkılaplarla birlikte, bütçeden eğitime ayrılan pay da artma eğilimi göstermiştir.

23 YGS – 2012 Mustafa Kemal “Millî bilincin ayakta kalabilmesi ve uyanık
tutulması için dil ve tarih uğrunda çalışmaya mecburuz.” demiştir. Mustafa Kemal'in bu sözü doğrultusunda aşağıdakilerden hangisinin yapıldığı savunulamaz? Medeni Kanun’un kabul edilmesi Türk Tarih Tezi’nin oluşturulması Millet Mekteplerinin açılması Yeni Türk alfabesinin oluşturulması Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesinin açılması

24 YGS – 2012 Mustafa Kemal, Birinci Dünya Savaşı sırasında Enver Paşa’nın Arap alfabesiyle okumayı kolaylaştırmak için harflerin bitişik değil ayrı yazılması yolundaki girişimini “Harp zamanı, harf zamanı değildir. Harp olurken harfle oynamak olur mu?” diye eleştirmiştir. Yaptığı inkılaplar düşünülerek Mustafa Kemal'in bu eleştirisinden aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir? İnkılaplar gerçekleştirilirken kişi veya gruplara ayrıcalık tanımamak gerekir. İnkılap sürecinde ilgililere yetki ve sorumluluk birlikte verilmelidir. İnkılaplarda sonuç alabilmek için eski ile yeniyi birlikte sürdürmek gerekir. İnkılaplarda uygun zamanın seçilmesi önemlidir. İnkılaplar yapılırken uygulamaların yakından takibi sonucu olumlu etkiler.

25 LYS – 2012 Türk kadınına, aşağıdaki haklardan hangisi, 1934 yılında yapılan bir anayasa değişikliği ile tanınmıştır? Kendi soyadını kullanma Belediye başkanı seçme ve seçilme Muhtar seçme ve seçilme Milletvekili seçme ve seçilme Mirasta erkekle eşit olma

26 LYS – 2012 1921 Anayasası’nın hükümleri arasında, aşağıdaki konulardan hangisine yer verilmemiştir? Yasama ve yürütmenin düzenlenmesi Kişi hak ve özgürlüklerinin belirlenmesi Seçimlerin 2 yılda bir yapılması İl, ilçe ve bucakların yönetiminin düzenlenmesi Genel Müfettişliklerin kurulması

27 LYS – 2012 1933 yılında kurulan; ayakkabı, tekstil, kâğıtçılık gibi farklı alanlardaki fabrikaları da bünyesinde toplayan ve aynı zamanda bankacılık faaliyetlerinde bulunan kuruluş aşağıdakilerden hangisidir? Etibank Halkbank Sümerbank Türkiye İş Bankası Türkiye Sanayi ve Maadin Bankası

28 YGS – 2011 Atatürk, “Cumhuriyetimiz henüz çok gençtir. Siyasi ve fikrî hayatta olduğu gibi ekonomik işlerde de bireylerin girişimlerinin sonucunu beklemek doğru olmaz. Önemli ve büyük işleri ancak ulusun toplam servetine ve devletin bütün teşkilat ve kuvvetine dayanarak, millî egemenliğin uygulanmasını ve yürütülmesini düzenlemekle görevli olan hükûmetin mümkün olduğu kadar üzerine alıp başarması tercih olunmalıdır.” demiştir. Atatürk’ün, bu sözüyle aşağıdaki ilkelerden hangisinin gerekçesini vurguladığı savunulabilir? Laiklik Cumhuriyetçilik Devletçilik Halkçılık Milliyetçilik

29 YGS – 2011 Aşağıdakilerden hangisi Atatürk önderliğinde yapılan Kurtuluş Savaşı ve inkılaplarla sağlanan değişimlerden biri değildir? Teokratik düzenden laik sisteme geçilmesi Ülke idaresinde Divan-ı Hümayundan Bakanlıklar sistemine geçilmesi Ümmet anlayışından sonra ulus anlayışının benimsenmesi Toplumun geleneksel yapısının çağdaşlaştırılması Mutlakiyet yönetiminden cumhuriyete geçilmesi

30 YGS – 2010 Aşağıdakilerden hangisinin Cumhuriyet Döneminde yapılan inkılapları korumak ve onların sürekliliğini sağlamak amacında olduğu savunulamaz? İstiklal Mahkemelerinin kurulması Takrir-i Sükûn Kanunu’nun çıkarılması İki dereceli seçim sisteminden tek dereceli seçim sistemine geçilmesi Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasının kapatılması Serbest Cumhuriyet Fırkasının kendisini feshetmesi

31 YGS – 2013 Ülkedeki seçim sonuçlarını, seçmenlerin eğitim düzeyine bakarak yorumlamak ve eğitim düzeyi daha yüksek olanların yönetimde ve siyasette daha çok söz sahibi olması gerektiğini savunmanın, aşağıdaki Atatürk ilkelerinden hangisine aykırı bir yaklaşım olduğu savunulabilir? Halkçılık Laiklik Devletçilik Milliyetçilik İnkılapçılık

32 YGS – 2013 Harf inkılabı sırasında, Latin alfabesinde bulunan bazı harfler alınmadığı gibi Türkçeye özgü bazı harfler de üretilmiştir. Bu uygulamalara dayanarak harf inkılabıyla ilgili aşağıdakilerden hangisine ulaşılabilir? Arap alfabesinin bir süre daha kullanıldığına Latin alfabesinin alınmasının tepkiyle karşılandığına Eski Türk alfabelerinden de yararlanıldığına Latin alfabesinin Türkçeye uyarlandığına Arap alfabesinin bazı harflerinin yeni alfabede yer aldığına

33 LYS – 2013 Aşağıdakilerden hangisi 1923’te İzmir’de toplanan I. Türkiye İktisat Kongresi kararlarından biri değildir? Üreticinin korunup ihracatın özendirilmesi Yerli üretimin teşvik edilmesi Lüks ithalatın kısıtlanması Tekelciliğin önüne geçilmesi Ağnam vergisinin kaldırılması

34 LYS – 2013 Aşağıda Atatürk’ün sözleri ve bu sözlere dayanarak ulaşılabilecek Atatürk ilkeleri eşleştirilmiştir. Bu eşleştirmelerden hangisi yanlıştır? “Samimi ve meşru olmak şartıyla her fikre hürmet ederiz. Her kanaat bizce muhteremdir.” – Halkçılık “Güzel dilimizi ifade etmek için yeni Türk harflerini kabul ediyoruz.” – İnkılapçılık “Milletin saltanat ve hâkimiyet makamı yalnız ve ancak TBMM’dir.” – Cumhuriyetçilik “Büyük devletler kuran atalarımız, büyük ve kapsamlı uygarlıklara sahip olmuşlardır. Bunu incelemek, Türklüğe ve dünyaya bildirmek bizler için bir borçtur.” – Milliyetçilik “Din bir vicdan meselesidir. Herkes vicdanının emrine uymakta serbesttir. Biz dine saygı gösteririz.” – Laiklik

35 LYS – 2013 Yeni Türk Devleti’nde; Türk milleti aleyhindeki görüşlere cevap vermek, millî bilinç ve kültürü geliştirmek, gerekli çalışma plan ve programları yaparak ortak bir geçmiş bilinci oluşturmak amacıyla gerçekleştirilen düzenleme aşağıdakilerden hangisidir? Türk Medeni Kanunu’nun kabul edilmesi Tevhid-i Tedrisat Kanunu’nun çıkarılması Harf inkılabının yapılması Türk Tarih Kurumunun kurulması Maarif Teşkilatı Kanunu’nun çıkarılması