Ayda A. Yürekli, WHO &, Frank J. Chaloupka, UIC, 12 Şubat 2010 - Ankara Çalışma Bloomberg Philanthropies ve Bill and Melinda Gates Foundation desteği ile.

... konulu sunumlar: "Ayda A. Yürekli, WHO &, Frank J. Chaloupka, UIC, 12 Şubat 2010 - Ankara Çalışma Bloomberg Philanthropies ve Bill and Melinda Gates Foundation desteği ile."— Sunum transkripti:

1 Ayda A. Yürekli, WHO &, Frank J. Chaloupka, UIC, 12 Şubat 2010 - Ankara Çalışma Bloomberg Philanthropies ve Bill and Melinda Gates Foundation desteği ile hazırlanmıştır. Tütün Kontrolü Ekonomisi ve Tütün MamullerininVergilendirilmesi: Tütünsüz bir Türkiye için karşılaşılan güçlükler & fırsatlar

2 Yetişkin tütün kullanma (prevalans) oranı (%) Kaynak: Turkiye Kuresel Yetiskinler Tutun Anketi 2008; prevalanslar en yakin ondalik sayiya yuvarlanmistir.

3 Türkiye'de ve Batı Avrupa'da erkeklerin yaş standardize edilmiş herhangi bir tütün ürünü içme oranı (prevalansı) Kaynak: DSO 2008; prevalanslar en yakın ondalık sayıya yuvarlanmıştır.

4 Türkiye'de ve Batı Avrupa'da bayanların yaş standardize edilmiş herhangi bir tütün ürünü içme oranı Kaynak: DSO 2008; prevalanslar en yakın ondalık sayıya yuvarlanmıştır.

5 40 th Union World Conference on Lung Health 3-7 December 2009 - Cancun, Mexico  Türkiye’de 13-15 yaş grubu çocukların % 8.4 ’ü tütün ve tütün mamulü kullanmaktadır  Erkek çocukların % 9.4 ’ü her gün sigara içmektedir, ortalama günde 13 sigara içmektedirler  Kız çocukların % 3.5 ’u her gün sigara içmektedir, ortalama günde 11 sigara içmektedirler,  Bu oran 1996’daki % 3,5’den 2003 yılında % 6’ya çıkmıştır.  Gençlerin üçte ikisi sigarayı bırakmak istemektedirler. Gençlerin Tütün Kullan ı m ı Kaynak: Turkiye Kuresel Gen ç lik T ü t ü n Anketi, 2003

6 Türkiye'de Sigara T üketimi 1980-2008 Kaynak: USDA, Maliye Bakanl ığı, T ü rkiye, ERC 2009

7 HastalıklarÖlümler Ölümlere bağlı Yaşam yılı kaybı (YLL) Hastalıklara bağlı yaşam yılı kaybı (DALYs) % DALYs Kalp damar hastalıkları 21 317274 770321 2373.0 Kronik obstrüktiv akciğer hastalıkları 12 90272 689150 4061.4 Akciğer kanserleri 10 510107 075112 6341.0 Diğer kanserler 4 68158 75662 3020.6 Diğer solunum yolu hastalıkları 2 10533 38758 3770.5 Diğer 3 18550 006226 9532.1 Toplam 54 699596 684931 9098.6 Sigaraya bağlı hastalık yükü, 2003 Kaynak: Saglik Bakanligi, Hastaliklar Yuku Calismasi 2003

8 2010-2050 yılları arasında sigaraya bağlı ölümler ve sigara içen kişi sayıları Kaynak: Yürekli, et al., 2010

9 Türkiye'de Tütün Kontrolu  Son zamanlara kadar sınırlı kontrol politikaları  Sınırlı reklam yasağı, etkisiz uyarı labelları, sınırlı sigara içme yasakları, gençlerin sigaraya ulasmalarını önleyecek yetersiz önlemler  WHO Framework Convention on Tobacco Control  Türkiye Nisan 2004'de imzaladı ve Aralık 2004 de ratifay etti.  Yeni geniş kapsamlı tütünün zararlarının kontrolu ve önlemi yasağı (#5727)  Ocak 2008'de yürürlüge girdi.  Tütünsüz mekanların kapsamı genişletildi ve pek çok yer yüzde 100 tütünsüz hale geldi  Temmuz 2009 dan beri oteller, lokantalar (misafir/konaklama sectörü)  Sağlık Bakanliği ve TAPDK dumansız yer politikasının uygulanmasını sağlıyor  Televizyon da tütün ürünleri kullanımına karşı reklam mecburiyeti

10 Türkiye Tütün Vergileri, 2002-2009 Ozel Tuketim Vergisi YilOransal vergi (%)* Asgari maktu/ paket Toplam OTV orani (%)* KDV (%)*Toplam vergi orani (%)* 200249.5 15.2564.8 200355.3 15.2570.6 200428.0Ve 0.35TL-1.00TL56.315.2571.6 200558.0Veya 1.20TL60.215.2575.5 200658.0Veya 1.20TL59.415.2574.6 200758.0Veya 1.55TL58.215.2573.5 200858.0Veya 1.55TL58.115.2573.3 2009*58.0Veya 2.05TL58.615.2573.9 Kaynak: Maliye Bakanlığı. *Yüzdeler, perakende fiyatı üzerinden hesaplanmıştır.

11 11 Türkiye’de Vergiler Ocak 2010:  Maktu vergi 2.65 TL/paket oldu  Oransal vergi t ü ketici f ı yat ı n ı n y ü zde 63‘ ü oldu  T ü t ü n f onu vergisi kald ı r ı ld ı  Ş u anda, d ü nyada en y ü ksek Ö TV vergisi olan 14 th ü lke  En ç ok t ü t ü n kullanan 16 ü lke aras ı nda en y ü ksek Ö TV vergisi olan 2. ü lke.

12 Sigara Vergileri ve Fiyatları 2003-2010 Kaynak: TAPDK; MoF; Yürekli, et al., 2010

13 Sigara Vergileri ve Fiyatları, Türkiye ve Avrupa Birligi Kaynak: Yürekli, et al., unpublished

14 Sigara Vergileri ve Fiyatları, Türkiye ve Avrupa Birligi Kaynak: Yürekli, et al., unpublished

15 Sigara Vergileri & Vergi Gelirleri 2003-2010 Kaynak: Yürekli, et al., 2010

16 Sigara Vergileri & Vergi Gelirleri Kaynak: Yürekli, et al., 2010 200320042005200620072008 2009* Vergi gelirle r i i ç indeki pay ı (%)6.09.28.98.0 8.4 7.9 H ü k ü met Gelirleri i ç indeki pay ı (%)5.17.67.06.56.66.9 6.5 Resmi sat ış lar (Milyon paket)4,0625,5065,3915,2675,3625,607 5,299

17 Türkiye'de Sigara Talebi 1995-2008 Kaynak: Yürekli, et al., 2010

18 18 Simulasyon Analizi Varsay ı mlar:  Toplam fiyat esnekli ğ i: -0.39  Prevalans esnekli ğ i: -0.12  Gen ç lerin prevalans esnekli ğ i: -0.24  Sigara i ç icilerin sigaradan dolay ı vakitsiz ö lmeleri: 40%  Sigaray ı b ı rakt ı ktan sonra vakitsiz ö l ü mlerde g ö r ü lecek probabilistik azalma: 70% Kaynak: Yürekli, et al. 2010

19 Simulasyon Analizi Satış & Gelirler Kaynak: Yürekli, et al. 2010 2009Ocak 2010 dan etkili Daha fazla vergi artışı Maktu vergi: 2.05YT Nispi vergi 58% Maktu vergi: 2.65TL Nispi vergi 63% Maktu vergi: 3.10TL Nispi vergi 65% Sigara satışları (Milyon paket) 5,3004.6514,263 % şatışlardaki değişim -12.2%-19.6% Ortalama perakende şatış / paket* 4.065.256.02 % fiyat değişimi 29%48% Ortalama vergi/paket** 3.014.134.85 Toplam vergi oranı (%)*** 74.178.780.1 ÖTV/paket** 2.393.333.93 ÖTV oranı (%)*** 58.863.465.4 Toplam gelirler (Milyon YTL)15,93519,22320,667 % Toplam gelir değişimi20.6%29.7% ÖTV gelirleri (Million YTL)12,65415,49616,757 % ÖTV gelirlerinde değişim22.5%32.4%

20 Simulasyon Analizi Sigara içenler & Ölümler Kaynak: Yürekli, et al. 2010 2009 Ocak 2010 dan etkili Daha fazla vergi artışı Maktu vergi: 2.05YT Nispi vergi 58% Maktu vergi: 2.65TL Nispi vergi 63% Maktu vergi: 3.10TL Nispi vergi 65% Sigara içen sayısı (milyon) 17.316.716.3 Halen sigara içenlerden sigara yüzünden ölecek olanların sayısı (milyon) 6.936.786.65 Sigara içen sayısında azalma 590,631972,804 Ölecek kişi sayısında azalma 165,377272,385 Gelecekte sigara içeklerin sayısı (milyon)6.45.985.69 Gelecekte ölecek kişi sayısı (milyon)2.62.392.28 Gelecekte sigara içenlerin sayısında azalma (bin)437,746720,994 Gelecekteki ölüm oranlarındaki azalma 175,099288,398 Ölüm sayısında toplam azalma 340,475560,783

21 21 Öneriler  Özel tüketim vergilerinin enflasyonla orantılı olarak düzenli aralıklarla artırılması gerekmektedir.  Daha iyisi sigara fiyatlarının enflasyon oranının üzerinde artırılması gerekmektedir.

22 22 Öneriler  ÖTV oranları perakende satış fiyatlarının en az % 70 oranında artırılmalıdır.  Sigara talebindeki fiyat esnekliğine bağlı olarak, sigara vergilerinin bu oranda artırılması,  hükümet gelirlerini artırırken,  yetişkinlerin sigarayı bırakmalarına ve  çocukların da sigaraya başlamalarını engelleyecektir.  Bu aynı zamanda Türkiye’de sigaradan kaynaklanan sağlık ve ekonomik kayıpları en aza indirecektir.

23 23 Öneriler  Artan sigara vergi gelirlerinin bir kısmının sağlık bakımına ve tütün kontrol programına ayrılmasını dikkate alın. Örneğin  Ö nerilen vergi gelirlerindeki % 10 artış, toplam kamu sağlık harcamalarının % 5.6’sını karşılayacaktır.

24 24 Öneriler  Tütün ürünlerindeki kaçakcılığı önlemek için faliyetlerin artırılması gerekmektedir.  Kaçakcılığın azaltılması hükümet gelirlerini ve sigara vergilerinin artırılmasından elde edilecek sağlık yararlarını maksimize eder.  Bu faaliyetler, Türkiye’nin süregelen FCTC kaçakcılık protokolleri çalışmalarına da dahil edilmelidir.  Kaçakcılık ve sahteciliği azaltmak amacıyla bölgesel işbirliklerinin artırılması ve güçlendirilmesi gereklidir.

25 Thank you for your attention! World Health Organization, Tobacco Free Initiative Geneva, Switzerland Email: yureklia@who.int Phone: +41 22 791 2513yureklia@who.int