Öğrt. Gör. Ahmet Cengizhan Dirican

... konulu sunumlar: "Öğrt. Gör. Ahmet Cengizhan Dirican"— Sunum transkripti:

1 Öğrt. Gör. Ahmet Cengizhan Dirican
BİL 110 Bilgisayara Giriş Donanım (Hardware) 3 Öğrt. Gör. Ahmet Cengizhan Dirican Bilgisayar Müh. Böl.

2 İçerik Sabit Diskler Taşınabilir Depolama Dosya Sistemleri

3 Sabit Diskler

4 Sabit Diskler (Hard Disks)
Bilgisayarların temel kalıcı hafızalarıdır. Bilgisayarın kullanacağı tüm yazılımlar ve veri temel olarak burada saklanır. Kapasiteleri diğer hafıza ortamlarına göre oldukça büyüktür Flash belleklerden hızlı fakat RAM’e göre oldukça yavaş çalışırlar. Bilgisayara tornavida yardımıyla takılıp sökülebilir. Bir masa üstü bilgisayara birden fazla sabit disk takılabilir. Özel kutular vasıtası ile taşınabilir ve USB üzerinden kullanılabilir hale getirilebilirler.

5 Sabit Disk Sınıflandırmaları
Bağlantı arayüzleri (ATA ve SCSI) ATA alt bağlantı arayüz türleri (PATA, SATA, e-SATA) Depolama kapasitesi (GB - TB) Fiziksel büyüklük (3.5”, 2.5” …) Dönüş hızları (5.400 RPM, RPM …) Ön bellek miktarları (8MB - 64MB)) İlave teknolojiler (NCQ, TCQ …) Daha önceki donanım incelemelerimizde olduğu gibi, sabit disklerin sınıflandırmalarında da temel özelliklerini esas alacağız. Sabit disklerde en temel sınıflandırma, bağlantı arayüzleridir. Bugün piyasada en aktif bulunan sabit disk arayüzleri ATA ve SCSI arayüzleridir. Kişisel bilgisayarlarda daha yaygın kullanılmasından dolayı ATA sabit diskleri daha fazla görürsünüz. SCSI’nin de kendi gelişim sürecinde alt arayüzleri vardır. Ancak biz daha çok ATA türünün değişik versiyonları olan PATA, SATA ve e-SATA ile ilgileneceğiz. Sabit disklerin günlük kullanımda en çok kapasiteleri ile anıldığını göreceksiniz. Genellikle diğer teknik özellikleri teferruat kabul edilir. Fiziksel büyüklük sınıflandırmasının ise günlük hayatta, 3.5” veya 2.5” yerine PC sabit diski veya notebook sabit diski şeklinde kullanıldığını görebilirsiniz. Sabit disklerin sınıflandırılmasında kullanılan diğer özellikler olarak ise, içindeki plakaların dönüş hızları, ön bellek miktarları ve sunduğu yeni teknolojileri sayabiliriz. Şimdi sırasıyla bu özellikleri detaylı şekilde ele alalım.

6 Bağlantı Arayüzleri ATA ve SCSI olmak üzere iki çeşidi vardır. ATA:
ATA arayüzünün tarihsel gelişimine göre 2 türü vardır PATA: Paralel ATA (ATA 1’den 8’e kadar) SATA: Seri ATA Sektörde bu konuda yanlış tanımlama söz konusudur IDE ve SATA iki ayrı sınıflandırma olarak değerlendirilir; oysa SATA’da, PATA’da IDE’dir IDE’nin yanlış olarak PATA ile eşanlamlı kullanıldığını görebilirsiniz Klasik ATA terimi, SATA’nın çıkmasıyla PATA olarak revize edilmiştir SCSI Çoğunlukla sunucu sistemlerinde ve RAID amacıyla kullanılır Aygıtlar sistem içinde veya dışında bulunabilir SATA bir çok yönden SCSI’nin yerini almaktadır ATA sürücülerinin temelde iki türü vardır. İlki paralel ATA yani PATA sürücüleri, diğeri de seri ATA, yani SATA’dır. Günümüzde SATA teknolojisi, hızla PATA’nın yerini almaktadır. Bu süreci tam olarak anlamak için ATA standartlarının daha eski günlerine göz atılması gerekir. ATA’nın tarihsel gelişimine bakmadan önce bir kavram karmaşasına dikkat çekmek gerekiyor. PATA, SATA ve IDE kavramlarının sektörde yanlış bir şekilde tanımlanması söz konusudur. IDE ve SATA iki ayrı sınıflandırma olarak değerlendirilir; oysa ki SATA’da, PATA’da IDE arabirimini kullanan disk teknolojileridir. IDE’nin yanlış olarak PATA ile eşanlamlı kullanıldığını görebilirsiniz. Klasik ATA terimi, SATA’nın çıkmasıyla PATA olarak revize edilmiştir.

7 Kapasite Sabit disklerin kapasiteleri bayt ve katları olarak ifade edilir TB, güncel olarak en yüksek düzeydir KB: Kilobyte, MB: Megabyte, GB: Gigabyte, TB: Terabyte Yakın gelecekte daha yüksek kapasiteler söz konusu olacaktır PB: Petabyte, EB: Exabyte, ZB: Zetabyte, YB: Yottabyte 400 GB veya 1 TB depolanabilecek bilgi miktarını belirtir Disk üreticileri, disk kapasitelerini 1000'in katlarına göre sınıflandırır Ancak gerçek kapasite 1024'ün katlarına göre hesaplanır Örneğin 250 GB olarak aldığınız bir sabit disk gerçekte 232,83 GB‘tır Kapasite bir depolama cihazının depolayabileceği veri büyüklüğünü ifade eder. Sabit disklerin kapasiteleri bayt ve katları olarak ifade edilir. Günümüzde terabyte seviyesinde diskler bulunabilmektedir. Yakın gelecekte ise daha yüksek kapasiteler söz konusu olacaktır. 400 GB veya 1 TB ifadeleri depolanabilecek bilgi miktarını belirtir. Ancak disk üreticileri, disk kapasitelerini 1000'in katlarına göre sınıflandırır. Gerçek kapasite ise 1024'ün katlarına göre hesaplanır. Dolayısıyla örnek olarak 250 GB olarak aldığınız bir sabit disk gerçekte 232,83 GB olacaktır.

8 Fiziksel Büyüklük Disk büyüklüğü inç olarak ifade edilir
Bilgisayarda yaygın olarak 2 tip büyüklük vardır Masaüstü bilgisayarlarda 3.5 inç Dizüstü bilgisayarlarda ve taşınabilir ünitelerde 2.5 inç Özel cihazlar için daha farklı boyutlarda diskler bulunabilir Bu ölçülendirme mantığında belirtilen ölçüler yaklaşık olarak, sabit disk içindeki kayıt diskinin ölçülerini belirtir Dış ölçüler biraz daha büyüktür Disk büyüklüğü inç olarak ifade edilir. Bilgisayarda yaygın olarak kullanılan 2 tip büyüklük vardır. Masaüstü bilgisayarlarda 3.5 inç, dizüstü bilgisayarlarda ve taşınabilir ünitelerde ise 2.5 inç boyutunda diskler kullanılmaktadır. Ancak özel cihazlar için daha farklı boyutlarda diskler de bulunabilir. Bu ölçülendirme mantığında belirtilen ölçüler yaklaşık olarak, sabit disk içindeki kayıt diskinin ölçülerini belirtir. Dış ölçüler biraz daha büyüktür.

9 Dönüş Hızları Kayıt diskinin dönme hızıdır
RPM, yani dakikadaki tur sayısı olarak ifade 3.600, 5.400, 7.200, , RPM vb. Disk üzerindeki verilere ulaşılması için geçen zaman büyük ölçüde bu hıza bağlıdır Dönüş hızı, sabit diskin hızını tek başına ifade etmeye yetmez Erişim süresi ve aktarma hızı değerleri de önemlidir Sabit diskin önbellek miktarı da, bu sürelerin üzerinde etkileşimli olarak rol oynar Bir sabit diskin dönüş hızı, kayıt diskinin dönme hızını gösterir ve RPM, yani dakikadaki tur sayısı olarak ifade edilir. 3.600, 5.400, 7.200, , RPM gibi hızlara sahip sabit diskleri piyasada bulabilirsiniz. Disk üzerindeki verilere ulaşılması için geçen zaman, büyük ölçüde bu hıza bağlıdır. Ancak dönüş hızı, sabit diskin hızını tek başına ifade etmeye yetmez. Erişim süresi ve aktarma hızı değerleri de beraber değerlendirilmesi gereken etkenlerdir. Sabit diskin önbellek miktarı da, bu sürelerin üzerinde etkileşimli olarak rol oynar.

10 Önbellek Okuma kafasının veriye ulaşması ile bu verinin ana sisteme ulaşması arasında geçen zamana aktarma süresi denir. Günümüzde sabit disklerde veriler okuma kafası tarafından okunduktan sonra, sabit diskin içinde yer alan ön belleğe aktarılarak oradan ana sisteme iletilirler Ön bellek zaman kaybını önlemek için kullanılır. Piyasada 2, 8, 16 ve 32 MB önbellekli sürücüler bulunmaktadır Daha büyük önbellekler, düşük fiyatlı DRAM’ler ve teknik açıdan anlamsızdır Üreticiler, kayıt diskinden ön belleğe ve ön bellekten ana sisteme iletim hızlarını ayrı olarak belirtmektedirler Ön belleğe iletim hızı Mbit/sn, ana sisteme iletim hızı ise MB/sn olarak ifade edilir Okuma kafasının veriye ulaşması ile bu verinin ana sisteme ulaşması arasında geçen zamana aktarma süresi denir. Günümüzde sabit disklerde veriler okuma kafası tarafından okunduktan sonra, sabit diskin içinde yer alan ön belleğe aktarılarak oradan ana sisteme iletilirler. Bu ön bellek, zaman kaybını önlemek için kullanılır. Üreticiler, kayıt diskinden ön belleğe ve ön bellekten ana sisteme iletim hızlarını ayrı olarak belirtmektedirler. Ön belleğe iletim hızı Mbit/sn, ana sisteme iletim hızı ise MB/sn olarak ifade edilir.

11 Disk Erişim/Gecikme Süresi
Sabit disk üzerinde verilerin okunabilmesi için, önce ilgili sektöre ait kafanın bu kısma erişmesi gereklidir Kafanın sabit disk üzerindeki herhangi bir bölüme ulaşması için gereken bu süre erişim süresidir ve milisaniye ile ifade edilir Daha düşük bir erişim süresi daha hızlı bir sabit disk demektir Dönüş hızı ile ters orantılı şekilde azalmaktadır Ancak dönüş hızı dışında kullanılan disk erişim teknolojisi, önbellek nitelikleri ve önbellek miktarı ile de alakalıdır Sabit disk üzerinde verilerin okunabilmesi için, önce ilgili sektöre ait kafanın bu kısma erişmesi gereklidir. Kafanın sabit disk üzerindeki herhangi bir bölüme ulaşması için gereken bu süre erişim süresidir ve milisaniye ile ifade edilir. Seek time veya latency kavramı ile de ifade edilir. Daha düşük bir erişim süresi daha hızlı bir sabit disk demektir. Dönüş hızı ile ters orantılı şekilde azalmaktadır. Ancak dönüş hızı dışında kullanılan disk erişim teknolojisi, önbellek nitelikleri ve önbellek miktarı ile de alakalıdır

12 Verinin Korunması ve RAID
Bilgisayardaki en önemli ve değerli şey verilerdir Yedekleme çözümüne fırsat kalmayacak şekilde sabit disklerin bozulması, geri dönüşü olmayan veri kayıplarına neden olabilir Bunun için disk ve/veya disk kontrolcüsü bazında çeşitli yedeklemeli çalışma sistemleri geliştirilmiştir Bu sistemler, çoklu disk kullanımına dayanır ve güvenliğin yanı sıra performans artışı da sağlanır RAID (Redundant Array of Inexpensive Disk) bu amaçla kullanılan bir sistemdir ve çeşitli uygulamaları vardır Bilgisayardaki en pahalı aygıtı dahi en fazla birkaç yüz dolara değiştirebilirsiniz. Ama kritik bir veri paha biçilemezdir. Dolayısıyla bilgisayardaki en önemli ve değerli şey verilerdir. Yedekleme elbette bir çözümdür; ancak yedekleme çözümüne fırsat kalmayacak şekilde sabit disklerin bozulması, geri dönüşü olmayan veri kayıplarına neden olabilir. Bunun için disk ve/veya disk kontrolcüsü bazında çeşitli yedeklemeli çalışma sistemleri geliştirilmiştir. Bu sistemler, çoklu disk kullanımına dayanır ve güvenliğin yanı sıra performans artışı da sağlanır. RAID, bu amaçla kullanılan bir sistemdir ve çeşitli uygulamaları vardır.

13 Yeni teknolojiler: Hibrit Sabit Diskler
Standart 2.5” dizüstü sabit disklerine 128 MB veya 256 MB flash bellek eklenmesiyle oluşturulan disklerdir Bu sürücüler sistem açılışını yarı zamana indirebilmektedirler Disklerin sürekli dönmek zorunda olmamaları taşınabilir bilgisayarda dk. fazladan batarya süresi sağlamaktadır Hibrit sabit diskler, standart 2.5” dizüstü sabit disklerine 128 MB veya 256 MB flash bellek eklenmesiyle oluşturulan disklerdir. Bu sürücüler sistem açılışını yarı zamana indirebilmektedirler. Disklerin sürekli dönmek zorunda olmamaları taşınabilir bilgisayarda dk. fazladan batarya süresi sağlamaktadır.

14 Yeni teknolojiler: SSD (Solid State Drive)
Bu tür, tamamen flaş bellekten oluşturulmuştur Düşme ve sarsılma sonrası içindeki verilerin kaybolması veya diskin bozulması sonuçlarını önlemeyi amaçlar İçinde hareketli bir parça olmaması en önemli avantajıdır Normal sabit diskler, 2 ms içinde 350 G'ye dayanabilirken, SSD'ler 0,5 Milisaniye içinde 1500 G'ye dayanabilmektedir 2.5” dizüstü diskleri 2 Watt harcarken, SSD'ler 0,5 Watt harcar Standart diskler 0/60oC'de çalışırken, SSD'ler -25/85oC'de çalışabilir SSD olarak adını duyurmaya başlayan “Solid State Disk” yani katı hal diskleri, sabit disk teknolojisinin geleceği olarak nitelenmektedir. SSD, bu ders kapsamında öğrenilen tüm şeyler çöpe gönderebilecek yapıdadır ve bu potansiyele sahiptir. Bu tür, tamamen flaş bellekten oluşturulmuştur. Temel amacı düşme ve sarsılma sonrası içindeki verilerin kaybolması veya diskin bozulması sonuçlarını önlemektir. En önemli avantajı, içinde hareketli bir parça olmamasıdır. Normal sabit diskler, 2 ms içinde 350 G'ye dayanabilirken, SSD'ler 0,5 Milisaniye içinde 1500 G'ye dayanabilmektedir. Ayrıca 2.5” dizüstü diskleri 2 Watt harcarken, SSD'ler 0,5 Watt harcar. SSD’lerin ısı dayanımı da daha yüksektir. Standart diskler 0/60oC'de çalışırken, SSD'ler -25/85oC'de çalışabilir.

15 Taşınabilir Depolama Araçları
Portable Storage Tools Fon müziği

16 Genel Bakış Bu bölümde taşınabilir depolama araçlarını inceleyeceğiz
Geleneksel disket sürücü Optik sürücüler; CD, DVD ve Blu-Ray USB flash sürücüler ve hafıza kartları Harici araçlar; optik sürücüler ve diskler Taşınabilir depolama araçların kurulumu Sorun giderme ipuçları Eski tip taşınabilir depolama çözümleri Bu bölümde genel olarak taşınabilir depolama araçlarını inceleyeceğiz. Bu kapsamda, geleneksel disket sürücülerini… CD, DVD ve BluRay gibi optik araçları… Flash bellekleri ve kartları… Harici optik sürücüleri ve sabit diskleri göreceğiz. Her aracın özelliklerini inceledikten sonra, kurulum ve sorun giderme ipuçlarını da ele alacağız. Son olarak da güncel kullanım alanı neredeyse kalmamış olsa da, bilmeniz gereken bazı eski tip depolama çözümlerine bakacağız. Güncellendi

17 Disket Sürücü ve Teyp Sürücüler
FDD / Floppy Disk Drive & Type Drive Taşınabilir aygıtların bugün en az kullanıma sahip olan atası, floppy disket sürücülerdir. 8” ~100 KB 5.25” ~1.2 MB 3.5” ~1.44 MB …

18 Temel Bilgiler Şu anki disketler 3.5" genişliğindedir ve 1.44 MB veri depolar Uzun yıllar bilgisayarı başlatmanın temel aracı olmuştur Microsoft ve Intel’in yaklaşımı ve alternatiflerin güçlenmesi ile 2001 yılından itibaren kullanımı giderek azalmaktadır Disketin içeriğine ulaşmak için 3.5" disket sürücü kullanılır Güncel sürümleri 1.44 MB veri saklayabilen bu küçük disketler, bilgisayarların en başından beri en temel parçasıdır. Disketler uzun yıllar bilgisayarı başlatmanın temel aracı olmuştur. Oldukça basit, stabil ve bütün BIOS’lar tarafından destekliyor olması bundaki en temel etkenlerdir. Microsoft ve Intel, 2001 yılında “legacy-free computing” adıyla eski teknolojiye sahip bilgisayarlardan kurtulma çabasını başlattı. Bu endüstriyel zorlama yüzünden son birkaç yıldır disket sürücüsüz bilgisayarlar görülmeye başlanmıştır. Aynı zamanda USB hafıza araçlarının yaygınlaşması ve kullanım kolaylıkları da bu konudaki önemli etkenlerdendir. Bu nedenle disket sürücüsü yakın zamanda bilgisayarlardan tamamen kaybolacaktır.

19 Optik Diskler ve Sürücüler
Optical Discs & Drivers Disketlerden sonra bilgisayarlar arası veri taşınmasında en aktif araçlar, optik disklerdir.

20 Temel Kavramlar Bütün 12 cm çapındaki diskler, optik diskler olarak adlandırılır Bunları okuyan ve yazan araçlara ise optik sürücüler denir Üç temel optik disk türü vardır CD: Compact Disc DVD: Digital Versatile Disc / Dijital Çok Yönlü Disk Blu-Ray: Mavi Lazer Teknolojili Diskler Bu disklerin okunma ve yazılabilme yeteneklerine göre bir çok türü vardır CD-ROM, CD-R, CD-RW, DVD, DVD+RW İngilizce terminolojide disc ve disk kelimeleri farklı kavramları ifade eder Disk: Manyetik medya Disc: Optik medya Bütün 12 cm çapındaki diskler, optik diskler olarak adlandırılır. Bunları okuyan ve yazan araçlara ise optik sürücüler denir. Üç temel optik disk türü vardır; CD, DVD ve BluRay CD, compact disk kelimelerini kısaltılmış halidir. DVD’nin açılımı “digital versatile disk”, yani dijital çok yönlü disktir. Aynı zamanda dijital video disk olarak da bilinir ki, bu isimlendirme de çok yanlış sayılmaz. BluRay ise, mavi lazer teknolojili yeni nesil optik disklerin ticari ismidir. Bütün disklerin okunma ve yazılabilme yeteneklerine göre isimlendirilen bir çok türü vardır. Bunlara eğitim içerisinde sırası geldikçe değineceğiz. İngilizce terminolojide disk kelimesinin sonunun k veya c harfi ile bitiyor olması, iki farklı kavramı ifade eder. Sabit disklerde kullanılan manyetik medyalar için sonu “k” ile biten, optik medyalar için ise sonu “c” harfi ile biten ifade kullanılır. Türkçede ise daha çok sabit disk ve optik disklerin tür isimleri olan CD, DVD kelimeleri kullanılır.

21 Optik Sürücülerin Genel Yapısı
Optik sürücülerin en önemli bileşeni optik lazerdir. Genel olarak bu lazerle diskler üzerindeki verini okunması sağlanır. Lazer hiçbir şekilde açık durumda çalıştırılmamalıdır Sürücülerin iç yapısında yapmanız gereken hiç bir şey yoktur. Tüm sürücülerin ön yüzeyinde bir kullanım LED’i yer alır Ayrıca sorunlu durumlarda optik diski elle çıkartmanızı sağlayan bir açma deliği yer alır Optik sürücülerin en önemli bileşeni optik lazer veya göz olarak adlandırılan parçadır. Kirlenmesi ya da tozlanması sürücünün okuma performansını etkiler. Bu bileşen radyoaktif ışınlar ürettiğinden kesinlikle açıkta çalıştırılmamalıdır. Zaten esas olarak sürücülerin iç yapısında yapmanız gereken hiç bir şey yoktur. Tüm sürücülerin ön yüzeyinde içerisindeki optik diskin kullanım durumunu gösteren bir LED yer alır. Ayrıca çoğu sürücüde herhangi bir nedenle sürücü kilitlendiğinde ya da bozulduğunda içerisindeki diski çıkarmanızı sağlayan bir delik vardır.

22 CD: Compact Disk İlk CD’ler CDDA (CD Digital Audio) adındaki formatta müzikleri çalmak ve düzenlemek için üretilmiştir Audio CD olarak da adlandırılırlar Bu CD’ler müzik saklamak için mükemmeldirler Ancak hata denetimi, dosya veya klasör yapısına sahip değildirler Bu yüzden CD üzerine veri saklamak için özel yöntemler geliştirilmiştir CD-ROM, dosya ve klasör desteği eklenmiş halidir İlk CD’ler CDDA adındaki formatta müzikleri çalmak ve düzenlemek için üretilmiştir. Audio CD olarak da bilinen bu CD’ler, müzik saklamak için mükemmeldirler. Ancak hata denetimi, dosya veya klasör yapısına sahip değildirler. Bu yüzden CD üzerine veri saklamak için özel yöntemler geliştirilmiştir. CD-ROM, CD’lerin üzerine dosya ve klasör desteği eklenmesiyle elde edilen disk türüdür.

23 CD-ROM CD-ROM biçimi sabit disk bölmesi (partition) gibidir
Bilgisayar dışındaki ortamlarda da kullanılabilmesi amacıyla CDFS adıyla özel bir dosya sistemini kullanır (ISO-9660) Yıllar içinde ISO-9660 üzerine yapılan eklentilerle geliştirilmiştir Joliet eklentisi, Microsoft, Linux ve Mac sistemlerde dosya ve klasör isimleri, dosya uzunluğu ve klasör derinliği limitlerini belirler İlk CD-ROM sürücünün hızı 150 KB/s’dir Sonraki yıllarda artan hızlar sürekli 150 KB/s’nin katları ile ifade edilmiştir 52x gösterimi 7800 KB/s hızında çalışan bir CD sürücüyü ifade eder CD-ROM biçimi CD’yi sabit sektörlere böler ve kendisi de bir sabit disk bölmesi yani partition gibi davranır. CD-ROM’daki verilere bir sabit diskteki veriler gibi erişilebilmesi için de elbette bir dosya sistemine sahip olması gerekecektir. FAT yada NFTS CD’ler için bir çözüm olabilirdi. Ancak CD üreticileri CD-ROM’un Microsoft yada Apple gibi firmalara bağlanmasını istemediler. Bununla birlikte üreticiler bilgisayar olmayan sistemlerin de CD okumasını olanaklı kılmak istiyorlardı. Bu amaçlarla ISO-9660 olarak da bilinen CDFS adıyla özel bir dosya sistemini kullanır. Günümüzde CD-ROM’ların büyük çoğunluğu halen bu dosya sistemini kullanmaktadır. Bu dosya sistemi, yıllar içinde üzerine yapılan eklentilerle geliştirilmiştir. Örneğin Joliet eklentisi, Microsoft, Linux ve Mac sistemlerde dosya isimleri, klasör isimleri, dosya uzunluğu ve klasör derinliği gibi limitleri belirler. İlk CD-ROM bilgiyi 150 KB/s hızla işliyordu. Sonraki yıllarda artan hızlar sürekli 150 KB/s’nin katları ile ifade edilmiştir. Yani 52x gösterimi, 7800 KB/s hızında çalışan bir CD sürücüyü ifade eder.

24 CD-R: CD-Recordable CD-R türü, kullanıcılara CD üzerine veri kaydetme imkanı sağlar 74 ve 80 dakikalık 650 ve700 MB kapasiteye sahip 2 türü vardır CD-R teknolojisi veriyi kaydetmek için diskin içinde gömülü bulunan özel organik boyalar kullanır Yazma yeteneğine sahip sürücüler, okuyucu lazerlerden yaklaşık 10 kat daha güçlü ikinci bir yakıcı lazere sahiptirler Dolayısıyla sürücülerin okuma ve yazma yetenekleri farklıdır Yazma hızı da 150 KB/sn hızının katı olarak ifade edilir Her zaman okuma hızına eşit ya da ondan daha yavaş olur CD-R türü, kullanıcılara CD üzerine veri kaydetme imkanı sağlar. Tabii ki bu iş için geliştirilmiş özel bir sürücüye ihtiyaç vardır. CD-R’nin 74 ve 80 dakikalık 650 ve 700 MB kapasiteye sahip 2 türü vardır. CD-R teknolojisi veriyi kaydetmek için diskin içinde gömülü bulunan özel organik boyalar kullanır. Yazma yeteneğine sahip sürücüler, okuyucu lazerlerden yaklaşık 10 kat daha güçlü ikinci bir yakıcı lazere sahiptirler. Dolayısıyla sürücülerin okuma ve yazma yetenekleri farklıdır. Ancak yazma hızı da yine 150 KB/sn hızının katı olarak ifade edilir. Yazma hızı, her zaman okuma hızına eşittir ya da ondan daha yavaştır.

25 Tekli ve Çoklu Oturum Eski CD-R sürücüleri, kullanılmayan disk alanının boşa harcamasına neden olan tek kullanımlık oturumda yazıyorlardı Daha sonra kalan boş alanı kullanma imkanı oluşturuldu ve çoklu oturumlu yazma kavramı gelişti Çoklu oturum disk dolana kadar defalarca veri eklenmesine olanak sağlar Çoklu oturum aynı zamanda kısmen dolmuş bir CD-R’yi kapatarak sonradan üzerine veri yazılmasını durdurabilir Eski CD-R sürücüleri yazma işleminde CD’lerin kullanılmayan disk alanına tekrar veri yazmıyorlardı. Tek kullanımlık oturumda yazma işlemi, bu alanın boşa harcamasına neden olmaktaydı. Daha sonra kalan bu boş alanı kullanma imkanı oluşturuldu ve çoklu oturumlu yazma kavramı gelişti. Çoklu oturum disk dolana kadar üzerine defalarca veri eklenmesine olanak sağlar. Çoklu oturum aynı zamanda kısmen dolmuş bir CD-R’yi kapatarak sonradan üzerine veri yazılmasını durdurabilmektedir de.

26 CD-RW: CD-Rewritable CD-R disk türü halen yoğun şekilde kullanılır; ancak CD-R sürücüleri yerlerini CD-RW sürücülere bırakmıştır Optik disk ile sürücü kavramlarını birbirine karıştırmayınız RW disklerin kullanımı yaygın olmasa da, RW sürücüler popülerdir; kullanıcılar az kullanıyor olsalar da bu özelliğe sahip olmak ister CD-RW yeniden yazılabilir CD türünü ifade eder CD-R disklere bir kez veri yazılabilir ve geri silinemez CD-RW bir disk silinebilir ve tekrar veri yazılabilir CD-RW sürücüler 3 farklı hıza sahiptir; Yazma, yeniden yazma, okuma 8 x 4 x 32 veya 48 x 24 x 48 RW sürücüler, eski tüm formatları okuyabilir ve yazabilir CD-R disk türü günlük hayatımızda halen yoğun şekilde kullanılır. Ancak CD-R sürücüleri yerlerini kısa sürece CD-RW sürücülere bırakmıştır. RW disklerin kullanımı yaygın olmasa da, RW sürücüler popülerdir. Çünkü kullanıcılar az kullanıyor olsalar da, satın aldıkları sürücülerin bu özelliğe de sahip olmak isterler. CD-RW yeniden yazılabilir CD türünü ifade eder. CD-R disklere bir kez veri yazılabilir ve geri silinemezken, bir CD-RW diskinin içindeki veri silinebilir ve tekrar yazılabilir. CD-RW sürücüler, yazma, yeniden yazma ve okuma olmak üzere 3 farklı hıza sahiptir. Bir RW sürücü, eski tüm formatları okuyabilir ve yazabilir.

27 UDF: Universal Data Format
UDF, ISO-9660’ın yerine geliştirilmiştir CD-RW sürücülerin, sabit disk gibi kullanılabilmesini sağlar Farklı tipteki tüm sürücü ve işletim sistemlerinde okunabilen tek bir dosya biçimi oluşturur Windows Vista gelene kadar Windows’un hiçbir sürümü UDF biçimli disklere yazamıyor, ancak bunları okuyabiliyorlardı Eski Windows sürümlerinde DirectCD ve InCd’si gibi üçüncü parti UDF araçlarından birinin kullanılması gerekiyordu UDF, ISO-9660’ın yerine geliştirilmiş bir dosya sistemi olup, CD-RW sürücülerin, sabit disk gibi kullanılabilmesini sağlar. Farklı tipteki tüm sürücü ve işletim sistemlerinde okunabilen tek bir dosya biçimi oluşturur. UDF çok geniş dosyaları ele alır ve bütün yeniden yazılabilir CD ortamlarından daha üstündür. UDF uzun bir süredir mevcuttu fakat Windows Vista gelene kadar Windows’un hiçbir sürümü UDF biçimli disklere yazamıyor, sadece okuyabiliyorlardı. Eğer Windows’ta UDF kullanmak istiyorsanız, DirectCD’si ve InCd’si gibi üçüncü parti UDF araçlarından birini de kullanmak zorundaydınız.

28 DVD: Digital Versatile Disk
DVD ilk olarak film endüstrisinin VHS kasetlerine alternatif arayışı olarak çıkmıştır 1995’de ilk olarak “Dijital Video Disk” olarak piyasaya sunuldu DVD’lerin veri saklama ortamına dönüşümünde ismi “versatile” yani çok yönlü olarak değiştirildi Bunun yerine veri DVD ile film DVD’leri arasındaki ayrım “DVD Video” terimi ile yapılmaktadır DVD Video’lar, MPEG-II görüntü kod çözücüsüne ihtiyaç duyar DVD’lerde CD lere göre daha küçük oyuklar mevcuttur Bu sayede daha fazla veri saklar ve daha dar lazer ışığı kullanır DVD’ler ilk olarak film endüstrisinin VHS kasetlerine alternatif arayışı olarak çıkmıştır. 1995’de ilk olarak piyasa sunulduğunda adı “Dijital Video Disk” idi ve VHS formatının sonunu getirmiştir. DVD’nin veri saklama ortamına dönüştürülmesi gündeme geldiğinde ise ismi dijital çok yönlü (versatile) disk olarak değiştirildi. Halen her iki ismin de kullanıldığını duyabilirsiniz. Versatile kavramının ardından film endüstrisi DVD filmleri “DVD Video” olarak etiketlemeye başladı. DVD Video’lar, standart MPEG-II görüntü kod çözücüsüne ihtiyaç duyar. DVD teknolojisi CD lere göre daha küçük oyuklar içerir. DVD’’ler Bu sayede daha fazla veri saklar ve bunun için daha dar lazer ışığı kullanmak durumundadır.

29 DVD Kapasitesi Tek veya çift yönlü kullanılan türleri vardır
SS: Single Sided / DS: Double Sided Ayrıca çift veri katmanı olan DVD türleri de vardır SL: Single Layer / DL: Double Layer Bu özelliklere göre 4 farklı DVD sürümü bulunur DVD-5 (SS/SL) 4.37 GB DVD-9 (SS/DL) 7.95 GB DVD-10 (DS/SL) 8.74 GB DVD-18 (DS/DL) 15.9 GB Yaygın olarak DVD-5 ve DVD-9, yani single sided türleri kullanılır DVD’yi en iyi tanımlayan tek kelime kapasitedir. Önceki tüm optik ortamlar en fazla 700 MB bilgi ve 80 dakika video saklayabiliyorlardı. En düşük kapasiteli DVD’ler ise 4.37 GB bilgi ve 2 saatlik video saklayabilme yeteneğine sahiptir. DVD’lerin kapasite artışında, daha küçük oyuklar kullanmanın dışında etkenler vardır. Bunlardan ilki DVD’ler tek yönlü yani “single-sided” ve çift yönlü yani “double-sided” olarak kullanılabilmesidir. İsminden de anlaşıldığı gibi çift yönlü diskler tek yönlü disklerdeki veriyi ikiye katlarlar. Fakat diğer taraftaki veriye ulaşmak için diski ters çevirmeniz gerekir. Bunun dışında DVD’ler tek katmanlı yani “single-layer” ve çift katmanlı yani “dual-layer” biçimlerinden oluşur. Çift katmanlı olanlar her iki tarafta her birinde farklı yansıma dizinleri olan iki katmanlı oyuklar kullanırlar. Bu özelliklere göre 4 farklı DVD sürümü bulunur. Ancak bunlardan yaygın olarak tek yönlü DVD’ler kullanılır. DVD-5 tek katmanlı olup 4.37 GB veri depolarken, DVD-9 çift katmanlı olup yaklaşık 8 GB veri depolayabilir.

30 DVD Türleri DVD-ROM'lar, 16 GB'lık veri saklama kapasitesine sahip olması dışında CD-ROM’larla eşit standartlara sahiptirler DVD-R ve DVD+R, CD-R türüne karşılık gelir ve yazılabilirdir DVD-RW ve DVD+RW türleri ise CD-RW gibi yazma ve yeniden yazma yeteneğine sahip türleri ifade eder - ve + ifadeleri farklı firmaların standartlarını ifade eder Her iki türü de destekleyen sürücüler ± simgesini kullanırlar DVD-RAM ise kartuş kullanır ve özel bir sürücü gerektirir DVD-ROM'lar, 16 GB'lık veri saklama kapasitesine sahip olması dışında CD-ROM’larla eşit standartlara sahiptirler. DVD-R ve DVD+R türleri ise CD-R türüne karşılık gelir ve yazılabilir DVD’leri ifade eder. Tahmin edebileceğiniz gibi DVD-RW ve DVD+RW türleri ise CD-RW gibi yazma ve yeniden yazma yeteneğine sahip türleri ifade eder. Buradaki - ve + ifadeleri farklı firmaların standartlarını ifade eder. Her iki türü de destekleyen sürücüler genelde ± simgesini kullanırlar. Tüm türler ile sorunsuz çalışmak için, bu tarz sürücülerin alınması önemlidir. DVD-RAM ise kartuş kullanan tek optik disk türüdür ve özel bir sürücü gerektirir.

31 DVD Sürücüler ve Oynatıcılar
Bilgisayar için DVD’ler ilk olarak Combo olarak adlandırılan sürücülerle geldi Combo sürücüler aslında DVD okuyabilen CD-RW sürücülerdi ve kısa sürede yerlerini DVD±RW sürücülere bıraktılar Bilgisayar ortamında oluşturulan her DVD formatı, televizyona direkt bağlanan DVD oynatıcılar tarafından desteklenmeyebilir DVD için 1x hızı KB/s’dir CD için bu hız 150 KB/s idi; yani CD’den yaklaşık 10 kat hızlıdır DVD Tür Katman Boyut Hız DVD-R SS 4,707 GB 24x DVD+R 4,700 GB DS 8,554 GB 12x 8,548 GB 16x DVD-RW 6x DVD+RW 8x Bilgisayar dünyası için DVD’ler ilk olarak Combo sürücülerle geldi. Combo sürücüler aslında DVD okuyabilen CD RW sürücüleri idi ve kısa sürede yerlerini DVD RW sürücülere bıraktılar. Güncel DVD RW sürücüler yüksek uyumluluk düzeyine sahiptir. Ancak bilgisayar ortamında oluşturulan her DVD formatı, televizyona direkt bağlanan DVD oynatıcılar tarafından desteklenmeyebilir. DVD için 1x hızı KB/s olarak tanımlanmıştır. CD için bu hızın 150 KB/s olduğunu hatırlayın. Yani DVD hızı CD’nin yaklaşık 10 katıdır. Güncellendi

32 HD DVD HD DVD’nin tek katmanda 15 GB depolama kapasitesi vardır
Çift katmanlı bir HD DVD 8 saatlik yüksek çözünürlüklü video saklar Kapasite dışında DVD formatı ile aynı özelliklere sahiptir Yüksek çözünürlüklü video için H.264/MPEG-4 desteği sunar Blu-Ray ile HD DVD rekabetinde başlangıçta Toshiba, NEC, Microsoft ve Intel desteğiyle öne çıkan HD DVD olmuştur 2004’de Hollywood film stüdyoları HD DVD için özel olarak destek vermeyi kesmiştir 2008’de de teknolojinin lideri olan Toshiba HD DVD’yi tamamen durdurmuştur Blu-Ray’in en büyük destekçisi Sony’dir Yüksek yoğunluklu DVD’lerin tek katmanda 15 GB, çift katmanda ise 30 GB depolama kapasitesi vardır. Çift katmanlı bir HD DVD 8 saatlik HD bir videoyu saklayabilir. HD DVD’ler kapasite dışında DVD formatı ile aynı özelliklere sahiptir. Elbette HD videolar için H.264/MPEG-4 kod desteği sunmaktadır. Toshiba, NEC, Microsoft ve Intel HD DVD’nin çıkması ve yaygınlaşmasına ciddi bir destek sağlamıştır. Bu formatında rakibi ise Sony’nin desteklediği Blu-Ray formatıdır. Bu rekabette başta HD DVD öne çıkmış olsa da, önce 2004’de Hollywood film stüdyoları HD DVD için özel olarak destek vermeyi kesmiştir. Ardından 2008’de de teknolojinin lideri olan Toshiba HD DVD’yi tamamen durdurmuştur. Bugün Blu-Ray’in en büyük destekçisi halen Sony’dir.

33 Blu-Ray Diskler Tek katmanlı (single side) bir Blu-Ray disk 25 GB kapasite ile HDTV kalitesinde 2 saatten fazla, standart çözünürlükte ise 13 saat civarında ise görüntüyü saklayabilir Çift katman ve çift yön kullanım desteği de sunmaktadır CD ve DVD’den farklı olarak kırmızı yerine mavi lazer kullanır Ancak optik okuyucu CD ve DVD’de okuyabilmektedir Mavi lazer daha kısa dalga boyu ile daha hassas odaklama yapabilmektedir Tek katmanlı bir Blu-Ray disk 25 GB kapasite ile HDTV kalitesinde 2 saat, standart çözünürlükte ise 13 saat civarında ise görüntüyü saklayabilir. DVD’lerde olduğu gibi çift katmanın yanında çift yönlü kullanım desteği de sunmaktadır. Blu-Ray’in CD ve DVD’ teknolojisinden en büyük farkı kırmızı yerine mavi lazer teknolojisini kullanmasıdır. Mavi lazer kullanımı Blu-Ray sürücülerin CD ve DVD’de okumasına engel teşkil etmez. Mavi lazer, daha kısa dalga boyu ile diskler üzerinde daha hassas odaklama yapabilmektedir.

34 Blu-Ray’de İsimler ve Türler
Blu-ray, ismini veri yazıp okumak için kullandığı mavi-mor lazer ışınının “Blue” su ile optik ışının “ray” inin birleşmesinden alır Blu-ray yazımındaki “e” harfinin eksikliği, adın bir ticari marka olarak kaydettirilebilmesi için bilerek yapılan bir oynamadır CD ve DVD’ye karşılık gelen türleri vardır BD-ROM: Dağıtımlar için sadece okunabilir biçim BD-R: Üzerine veri kaydedilebilir biçim BD-RE: Yeniden yazılabilir (rewritable) biçim Blu-ray, ismini veri yazıp okumak için kullandığı mavi-mor lazer ışınının “Blue” su ile optik ışının “ray” inin birleşmesinden alır. Blu-ray yazımındaki “e” harfinin eksikliği, adın bir ticari marka olarak kaydettirilebilmesi için bilerek yapılan bir oynamadır. Blu-Ray’in de CD ve DVD’ye karşılık gelen türleri vardır. BD-ROM, dağıtımlar için sadece okunabilir biçimi, BD-R üzerine veri kaydedilebilir biçimi, BD-RE ise yeniden yazılabilir biçimi ifade eder.

35 Blu-Ray Hızları Blu-ray’de 1x hızı 36 MB/s olarak tanımlanmıştır
DVD için 1x hızı KB/s, CD için ise 150 KB/s idi Ancak BD-ROM filmler en az 54 MB/s veri hızına ihtiyaç duyduklarından, ilk nesil cihazlar 2x olarak piyasaya çıkmıştır Yüksek dönme hızları kullanılan CD malzemeleri için bir fiziksel sınır bulunmaktadır Blu-ray’de kullanılan sayısal açıklık değeri ile 8x’e kadar bir dönme hızı hedeflenmektedir Blu-ray’de 1x hızı 36 MB/s olarak tanımlanmıştır. DVD için 1x hızın KB/s, CD için ise 150 KB/s olduğunu dikkate aldığımızda çok ciddi bir hız artışının olduğunu görebiliriz. Buna rağmen BD-ROM filmler en az 54 MB/s veri hızına ihtiyaç duyduklarından, ilk nesil cihazlar 2x olarak piyasaya çıkmıştır. Yüksek dönme hızları kullanılan CD malzemeleri için bir fiziksel sınır bulunmaktadır. Üreticiler, blu-ray’de kullanılan sayısal açıklık değeri ile maksimum 8x’e kadar bir dönme hızına ulaşmayı hedeflenmektedirler.

36 Ek Uygulamalar Okuyucu sürücüler için hiçbir ek uygulama gerekmez
Ancak yazma yeteneğine sahip optik sürücülerin bu özelliğinin kullanılması için ek uygulamalara gerek vardır Windows XP ve Vista yerleşik olarak kısıtlı özelliklerde optik sürücü yazma yeteneğine sahiptir İleri düzey optik ortam oluşturan popüler yazılımlar vardır Nero Roxio CDBurnerXP Alcohol CloneCD Sadece okuma yeteneğine sahip sürücüler için hiçbir ek uygulama gerekmez. Ancak yazma yeteneğine sahip optik sürücülerin bu özelliğinin kullanılması için ek uygulamalara gerek vardır. Windows XP ve Vista yerleşik olarak kısıtlı özelliklerde optik sürücü yazma yeteneğine sahip olsa da, ileri düzey optik ortam oluşturan popüler yazılımlar vardır. Bu yazılımlar başlatılabilir ortamlar, video CD veya DVD video gibi özel disk yazma işlemlerini çok basit bir şekilde gerçekleştirebilirler.

37 Disk ve Yazma Sorunları
Optik endüstrisindeki gelişmeler, diskler ve sürücüler arasındaki uyumsuzluk sorunlarının önemli miktarda artırmıştır Farklı marka CD-R ve CD-RW diskler arasında önemli kalite farkları bulunmaktadır En ideal yöntem sürücünüzün en sağlıklı çalıştığı disk türlerini deneyerek tespit etmenizdir Disk yüzeyinde kullanılan renk kalite açısından bir anlam ifade etmez Yazma sorunlarının en yaygın sebebi tampon seviyesinin yetersiz kalması, yani “Buffer Underrun” durumudur Optik endüstrisindeki gelişmeler, optik diskler ve sürücüler arasındaki uyumsuzluk sorunlarının önemli miktarda artırmıştır. Farklı marka CD-R ve CD-RW diskler arasında önemli kalite farkları bulunmaktadır. En ideal yöntem sürücünüzün en sağlıklı çalıştığı disk türlerini deneyerek tespit etmenizdir. Burada dikkat etmeniz gereken en önemli kriter de, optik disklerin de sürücülere paralel hızlarının olmasıdır. Kullandığınız optik disk ile sürücü hız açısından da birbiri ile uyumu olmalıdır. Optik disklerin yüzeyinde kullanılan renk kalite açısından bir anlam ifade etmez. Yazma sorunlarının en yaygın sebebi tampon seviyesinin yetersiz kalması, yani “Buffer Underrun” durumudur.

38 Optik Sürücüler ve Video
VCD (Video CD) ortamları Windows Media Player’ın tüm sürümleri tarafından sorunsuz yürütülebilmektedir Ancak DVD video ve daha ileri ortamlar için sisteminizde uygun video kod çözücülerin (codec) yüklü olması gerekmektedir Yerleşik Windows Media Player’ın alternatifi olarak bir çok ücretsiz ve başarılı ortam yürütücü yazılım bulabilirsiniz Şu ana kadar gördüğümüz gibi optik sürücülerin gelişimi hep video eksenli olmuştur. Her tür ve sürümün kendisine ait bir video standardı vardır. VCD yani Video CD ortamları Windows Media Player’ın tüm sürümleri tarafından sorunsuz yürütülebilmektedir. Ancak DVD video ve daha ileri ortamlar için sisteminizde uygun video kod çözücülerin (codec) yüklü olması gerekmektedir. Bu noktada yerleşik Windows Media Player’ın alternatifi olarak bir çok ücretsiz ve başarılı ortam yürütücü yazılım bulabilirsiniz. Aslında önemli olan video oynatma yazılımları değil, kod çözücülerdir. Yani sisteminizde uygun video kod çözücü olduğu zaman, hemen hemen tüm programlar ilgili videoları oynatabilir.

39 Buffer Underrun Yazma yeteneğine sahip optik sürücülerin tampon olarak adlandırılan bütünleşik RAM’leri vardır Bu tampon, bilgisayarınızdan gelen veriyi depolar Buffer underrun, kaynak cihazın yazıcıyı veri yüklü tutamaması ve sürücüyü veriyle besleyememesi durumdur En az 2 MB tampona sahip bir sürücü aldığınızdan emin olun Buna rağmen sorun yaşıyorsanız, yazma işlemi sırasında sisteminizi kullanmamaya çalışın Yeni nesil sürücülerde bu sorunların çoğu ortadan kalkmıştır Yeni sürücüler buffer sorunlarında yazma işlemini yavaşlatmaktadır Yazma yeteneğine sahip optik sürücülerin tampon olarak adlandırılan bütünleşik RAM’leri vardır. Bu tampon kısım, bilgisayarınızdan gelen veriyi depolar ve yazıcıyı buradan besler. Buffer underrun, kaynak cihazın yazıcıyı veri yüklü tutamaması ve sürücüyü veriyle besleyememesi durumdur. Böyle bir durumla karşılaşmamak için en az 2 MB tampona sahip bir sürücü aldığınızdan emin olun. Buna rağmen sorun yaşıyorsanız, yazma işlemi sırasında sisteminizi kullanmamaya çalışın. Yeni nesil sürücülerde bu sorunların çoğu ortadan kalkmıştır. Yeni nesil sürücüler buffer sorunlarında otomatik olarak yazma işlemini yavaşlatmakta ve yazma işleminin hata vermesini engellemektedir. Yine de sorun yaşamamak için sabit disk üzerinden kopyalama yapmanız ve yazım işlemi sırasında sabit diski kullanan uygulamaları çalıştırmamanız iyi olur.

40 ISO Dosyaları – Disk Image
ISO dosyaları, optik sürücünün içeriğinin tam bir kopyasıdır. Önyüklenebilir CD veya DVD’lerin paylaşımı için kullanılır Artan geniş bant internet ortamında optik içeriğin bozulmadan taşınabilirliğini artırmaktadır Ayrıca sanal sürücü yazılımlarının yardımı ile, sanki bir sürücüye takılmış optik disk gibi Windows’da kullanılabilir ISO dosyaları, buffer underrun sorunlarında da bir çözüm alternatifi olarak kullanılabilir ISO dosyaları, optik sürücünün içeriğinin tam bir kopyasıdır. Çoğunlukla önyüklenebilir CD veya DVD’lerin paylaşımı için kullanılır. Artan geniş bant internet ortamında optik içeriklerin bozulmadan taşınabilirliğini artırmaktadır. Ayrıca IS dosyaları sanal sürücü yazılımlarının yardımı ile, sanki bir sürücüye takılmış optik disk gibi Windows’da kullanılabilir. ISO dosyaları, buffer underrun sorunlarında da bir çözüm alternatifi olarak kullanılabilmektedir.

41 Firmware Güncellemesi
Optik sürücülerin işletim sistemleri için geliştirilmiş özel aygıt sürücü yazılımları yoktur; standart sürücüler kullanırlar Optik sürücüler yükseltilebilir flash ROM yongası ile gelirler Eğer sürücü belirli bir tür içeriği okuyamıyorsa veya düzensiz okuma/yazma sorunları varsa, üreticinin web sitesinden bir firmware güncellemesi olup olmadığı kontrol ediniz Firmware güncellemesi var ise bunu nasıl yapacağınıza dair yazılım ve yönlendirmeler üretici web sitesinde vardır Ancak bu işlemin yetkili teknik servis ortamında yapılması daha sağlıklı olacaktır Kurulum kısmında söylediğimiz gibi optik sürücülerin işletim sistemleri için geliştirilmiş özel aygıt sürücü yazılımları yoktur. Standart ATAPI sürücüleri kullanırlar. Ancak buna karşın optik sürücüler yükseltilebilir flash ROM yongası ile gelirler. Eğer bir sürücü belirli bir tür içeriği okuyamıyorsa veya düzensiz okuma/yazma sorunları varsa, üreticinin web sitesinden bir firmware güncellemesi olup olmadığı kontrol ediniz. Firmware güncellemesi var ise bunu nasıl yapacağınıza dair yazılım ve yönlendirmeler üretici web sitesinde vardır. Ancak bu işlemin yetkili teknik servis ortamında yapılması daha sağlıklı olacaktır.

42 Optik Sürücülerin Bakımı
Çok nadir de olsa optik sürücülerin temizlenmesi mümkündür Ancak maliyetlerin düşük olması, sorun çıkması durumunda çoğunlukla yeni bir sürücü alınmasını mantıklı kılar Optik sürücünün en ciddi problemi aşırı tozlu ortamlarda kullanılması durumunda optik kalitenin düşmesidir Temizleme araçları çoğunlukla sorunlu aygıtları düzeltmez Sadece bakım açısından belirli dönemlerde uygulanması aygıtın ömrünü uzatabilir En iyi tedbir, aygıtı aşırı tozlu ortamlarda kullanmamaktır Optik sürücülerin bakımı için aslında yapılabilecek çok fazla bir şey yoktur. Sadece, çok nadir de olsa optik sürücülerin özel araçlarla temizlenmesi mümkündür.. Ancak maliyetlerin düşük olması, sorun çıkması durumunda çoğunlukla yeni bir sürücü alınmasını daha mantıklı kılar. Optik sürücünün en ciddi problemi aşırı tozlu ortamlarda kullanılması durumunda lazerin tozlarla engellenmesi ve optik kalitenin düşmesidir. Temizleme araçları çoğunlukla sorunlu aygıtları düzeltmeye yetmez, sadece bakım açısından belirli dönemlerde uygulanması aygıtın ömrünü uzatabilir. En iyi tedbir, aygıtı aşırı tozlu ortamlarda kullanmamaktır.

43 Optik Disklerde Sorun Giderme
Eğer bir optik disk için özellikle okuma sorunu yaşıyorsanız, yüzeylerin temiz ve sağlam durumda olduğundan emin olun Disk üzerindeki kir veya çizik lazer ışığının yansıması gerekirken yansımamasına ve hatalı veri okunmasına neden olabilir Hafif nemli bir bez ile disk üzerindeki kiri temizleyebilirsiniz Eğer disk üzerindeki bilgi sizin için çok değerliyse temizleme ve çizik kapatma donanımları alarak onarmayı deneyin Eğer hasar optik diskin üst yan etiket yüzeyinde ise çoğu zaman yapılacak bir şey kalmamıştır Eğer bir optik disk için özellikle okuma sorunu yaşıyorsanız, yüzeylerin temiz ve sağlam durumda olduğundan emin olun. Disk üzerindeki kir veya çizik lazer ışığının yansıması gerekirken yansımamasına ve hatalı veri okunmasına neden olabilir. Hafif nemli bir bez ile disk üzerindeki kiri temizleyebilirsiniz. Eğer disk üzerindeki bilgi sizin için çok değerliyse temizleme ve çizik kapatma donanımları alarak onarmayı deneyin. Eğer hasar optik diskin üst yan etiket yüzeyinde ise çoğu zaman yapılacak bir şey kalmamıştır.

44 Sıkışmış Diskin Çıkartılması
Nadir de olsa bazen sürücüler, içerisindeki optik diski çıkartamazlar Buna işletim sistemindeki bir kilitlenme sebep olabileceği gibi, mekanik bir arıza sebebiyle de disk çıkarılamayabilir Bu durumlar için sürücünün ön yüzeyinde bir delik bulunur Sivri uçlu bir kalem veya ataş ile bu deliği kullanarak mekanizmanın açılmasını elle sağlayabilirsiniz Nadir de olsa bazen sürücüler içerisindeki optik diski çıkartamazlar. Buna işletim sistemindeki bir kilitlenme sebep olabileceği gibi, mekanik bir arıza sebebiyle de disk çıkarılamayabilir. Bu durumlar için sürücünün ön yüzeyinde bir delik bulunur. Sivri uçlu bir kalem veya ataş ile bu deliği kullanarak mekanizmanın açılmasını elle sağlayabilirsiniz.

45 USB Flash Sürücüler ve Hafıza Kartları
USB Flash Sticks & Memory Cards Günümüzün hızlı, pratik ve yüksek kapasiteli taşınabilir depolama çözümü flash hafıza türü uygulamalarıdır.

46 Flash Bellek Nedir? Flash, güç kesildiğinde de veriyi tutabilen ve elektronik olarak içeriği silinip, yeniden programlanabilen bir bellek türüdür Yaygın olarak USB bellek aygıtlarında ve özel donanımların içinde yer alan hafıza kartlarında kullanılır Sabit diskler bölümünde ele aldığımız ve yeni gelişen bir tür olan SSD sürücüler de bir flash bellek türüdür Flash hafıza türü, elektrik gücü kesildiğinde bile sakladığı veriyi tutabilen ve elektronik olarak içeriği silinip, yeniden programlanabilen bir bellek türüdür. Flash hafızalar yaygın olarak USB bellek aygıtlarında ve bir çok özelleşmiş aygıtın içinde yer alan hafıza kartlarında kullanılır. Aynı zamanda sabit diskler bölümünde ele aldığımız ve yeni gelişen bir tür olan SSD sürücülerin de bir flash bellek türü olduğunu tekrar hatırlatalım.

47 Taşınabilir USB Bellekler
Genellikle veri taşımak için disketlerin yerine kullanılmaktadır Sadece uygun USB portuna takılması yeterlidir; sitemin yeniden başlatılması gerekmez Harici güç kaynağına ihtiyaç duymazlar; USB enerjisi yeterlidir Bilgisayarda, sabit sürücülerin yanında çıkarılabilir sürücü olarak listelenirler Disk yönetimi yazılımından sabit disk sürücüleri gibi yönetilebilirler Bootable aygıt olarak kullanılabilir Farklı tip işletim sistemlerinde ve bilgisayar dışında değişik platformlarda kullanılabilirdir Flash kelimesi, günümüzde taşınabilir USB bellekler ile eşanlamlı hale gelmiş durumdadır. USB flash bellekler, her zaman zor bir süreç olan bilgisayarlar arasında bilgi taşıma işlemlerini son derece basitleştirmiştir ve yoğun olarak disketlerin yerine kullanılır durumadır. Bu aygıtların kurulumu sadece uygun USB portuna takılmasından ibarettir. Sitemin yeniden başlatılması bile gerekmez. Harici güç kaynağına ihtiyaç duymazlar; USB enerjisi bu aygıtlar için son derece yeterlidir. Bir USB flash belleği bilgisayara taktığınızda, “bilgisayarım” bölümünde sabit sürücülerin yanında “çıkarılabilir sürücü” adıyla görünür. Her bağlanan aygıt bir sürücü harfi alır ve disk yönetimi yazılımından sabit disk sürücüleri gibi yönetilebilir. Hatta bootable aygıt olarak da kullanılabilir. USB flash bellekler, farklı tip işletim sistemlerinde ve bilgisayar dışında değişik platformlarda rahatlıklar uyum sorunu yaşamadan kullanılabilir durumdadır.

48 Hafıza Kartları Yaygın olarak PDA, fotoğraf makinesi veya cep telefonları gibi depolama birimine ihtiyaç duyan aygıtlarda kullanılır Bu tarz bir çok aygıtın hem sabit, hem de değiştirilebilir olmak üzere iki tip flash belleği vardır Sabit hafızalar çıkartılamazlar, temel fonksiyonelliği sağlamak için kullanılırlar ve genellikle çok düşük boyutlardadır Çıkarılabilir kartlar ile ilgili farklı standartlar vardır CF, SmartMedia, MemoryStick, SD, xD Her formatın kendisine uygun bir kart yuvası standardı vardır Hafıza kartları bir çok yönden flash bellekler ile aynıdır. Farklı olan değişik şekil ve bağlantı faktörleridir. Yaygın olarak PDA, fotoğraf makinesi veya cep telefonları gibi depolama birimine ihtiyaç duyan aygıtlarda kullanılırlar. Bu tarz bir çok aygıtın her sabit, hem de değiştirilebilir olmak üzere iki tip flash belleği vardır. Sabit hafızalar çıkartılamazlar, temel fonksiyonelliği sağlamak için kullanılırlar ve genellikle çok düşük boyutlardadır. Çıkarılabilir hafıza kartlar ile ilgili bir çok farklı standart söz konusudur. Birazdan bazı yaygın özel hafıza kartı türlerini ele alacağız. Ancak genel olarak her formatın kendisine uygun bir kart yuvası standardı olduğunu bilmeniz önemlidir.

49 Hafıza Kartı Türleri Compact Flash (CF) SmartMedia Secure Digital (SD)
En eski ve en büyük kart türüdür Basitleştirilmiş PCMCIA veri yolu kullanır SmartMedia CF’ye rakiptir; ancak yerini SD’ye bırakmıştır Secure Digital (SD) En yaygın kullanıma sahip olan karttır Mini SD ve Mikro SD olmak üzere iki türü vardır Memory Stick Sony’nin tescilli türüdür xD Picture Card Fotoğraf makinelerinde kullanılır Olympus’un tescilli üründür Temel olarak bilmeniz gereken 5 tane hafıza kartı türü vardır. Compact Flash, en eski, en karmaşık ve fiziksel olarak en büyük kart türüdür. Basitleştirilmiş PCMCIA veri yolu kullanır. CF1 ve CF2 olmak üzere 2 türü vardır. SmartMedia CF’ye rakip olarak çıkmış ve birkaç yıl içinde dijital kameralarda popüler olmuştur. SD kartların çıkışı ile popülerliğini kaybetmiş ve yerini yerini SD’ye bırakmıştır. Bugün en yaygın kullanıma sahip olan tür SD kartlardır. Mini SD ve Mikro SD olmak üzere iki türü vardır. Memory Stick, Sony’nin tescilli türüdür ve kendi ürünlerinde bunu kullanır. xD kartlar ise, Olympus’un tescilli ürün olup, bazı özel fotoğraf makinelerinde kullanılır.

50 SD ve MemoryStick SD en yaygın kullanım alanına sahip olan kart türüdür Bir posta pulu büyüklüğündedir 256 MB ile 32 GB arası kapasitelere sahiptir SD ve SDIO olmak üzere iki çeşittir SD kartları sadece bilgi depolar SDIO bazı GPS vb aygıtlara I/O desteği sunar Mini SD ve Mikro SD olmak üzere iki küçük şekli vardır Bazı aygıtlar 2 GB’dan büyük SD kartları desteklemez (SDHC desteği) Tüm SD kartlar performans anlamında birbirini aynısı değildir Sony kendi ürünlerinde kendi kartını kullanır Standart, Pro, Duo, Pro Duo ve Mikro gibi birçok alt biçimi vardır SD kart en yaygın kullanılan flash kart türüdür. Diğer türlere göre daha yaygın kullanıma sahip lan SD ve Sony MemoryStick kartlara biraz daha değinelim. En yaygın kullanım alanına sahip olan kart türü olan SD kartlar, bir posta pulu büyüklüğündedir. 256 MB ile 32 GB arasında değişen kapasitelere sahiptirler. SD ve SDIO olmak üzere iki çeşittir. SD kartları sadece bilgi depolarken, SDIO bazı GPS gibi aygıtlara I/O desteği sunar. Şekil açısından Mini SD ve Mikro SD olmak üzere iki çeşidi vardır. Bazı aygıtlar 2 GB’dan büyük SD kartları desteklemez. Cihazınızda, SDHC desteği adı verilen 2 GB’dan büyük kartları destekleme özelliği olduğuna emin olunuz. Piyasada satılan tüm SD kartlar performans olarak birbiriyle aynı değildir. Veri transfer yeteneklerini belirten SD kart sınıfları vardır.

51 SDIO: Secure Digital Input/Output
SD kart formatının geliştirilmiş hali olan SDIO, ek depolama kapasitesinin yanında özellik artırımları da sunmaktadır Bu yapı ile SD kart yuvasını kullanarak, bilgisayarınıza yeni bir işlev katabilirsiniz Daha çok taşınabilir bilgisayarlarda kullanılan SDIO kartlar özel yuvalara takılırken, bu yuvalar standart SD kartları da destekler Bu sayede bilgisayarınıza GPS, FM radyo, parmak izi okuyucu gibi aygıtlar ilave edebilirsiniz SD kart formatının geliştirilmiş hali olan SDIO, ek depolama kapasitesinin yanında özellik artırımları da sunmaktadır. Bir nevi genişleme birimi gibi davranan bu yapı ile SD kart yuvasını kullanarak, bilgisayarınıza yeni bir işlev katabilirsiniz. Daha çok taşınabilir bilgisayarlarda kullanılan SDIO kartlar, özel yuvalara takılırken, bu yuvalar standart SD kartları da desteklemektedir. Bu sayede bilgisayarınıza GPS, FM radyo, parmak izi okuyucu gibi aygıtlar ilave edebilirsiniz. Yeni Eklendi

52 Bilgisayara Bağlama ve Kart Okuyucular
Hafıza kartları bilgisayarlara yaygın olarak okuyucular ile takılır Kart okuyucular masaüstü bilgisayarlarda genellikle USB genişleme aygıtı olarak bulunurken, dizüstü bilgisayarlarda standart bileşen olarak yer alır Çok sayıda kart formatını destekleyen kart okuyucular vardır Bunun dışında fotoğraf makinesi gibi özel aygıtların USB arayüz kabloları ile cihaz üzerinden çıkarılmadan da bağlanabilirler Her durumda da sistemde birer sürücü olarak görünürler Hafıza kartları bilgisayarda sabit disk gibi davranır ve yönetilir Hangi flash belleği kullanırsanız kullanın, kartın içindeki bilgilere bilgisayardan ulaşmak için genellikle bir kart okuyucuya ihtiyacınız vardır. Kart okuyucular masaüstü bilgisayarlarda genellikle USB genişleme aygıtı olarak bulunurken, dizüstü bilgisayarlarda standart bileşen olarak yer alır. Çok sayıda kart formatını aynı anda destekleyen kart okuyucular vardır ve fiyatları da oldukça ucuzdur. Bunun dışında fotoğraf makinesi gibi özel aygıtların USB arayüz kabloları ile cihaz üzerinden çıkarılmadan da bağlanabilirler. Daha önce de ifade ettiğimiz gibi, hangi flash kartını veya bağlantı türünün kullanırsanız kullanın; bilgisayarınızda hepsi birer sürücü gibi görünür ve sabit disk gibi davranır. Gerektiğinde biçimlendirilebilir, içine bir şey yükleyip, silinebilir ve yeniden adlandırılabilir.

53 Güvenli Kaldırma İşlemi
Flash depolama ürünlerinin, kullanımda oldukları sırada bilgisayardan çıkartılması donanım hasarlarına yol açabilir USB portları, takılı aygıtlara sürekli enerji beslemesi sağlarlar Elektrik ve veri geçişinin kontrollü olarak kesilmesi zorunludur Windows, bu işlem için bir güvenli kaldırma aracı sunar Diskin güvenle çıkarılabileceği uyarısını almadan, depolama birimlerinin fiziksel bağlantısını sakın kesmeyin Eğer sürekli kullanımda uyarısı alıyorsanız, aygıtı sisteminizi tamamen kapattıktan sonra çıkartın Flash depolama ürünlerinin, kullanımda oldukları sırada bilgisayardan çıkartılması donanım hasarlarına yol açabilir. USB portları, takılı aygıtlara sürekli olarak enerji beslemesi sağlarlar. Yani veri kopyalaması yapılmadığı durumlarda bile, belleği sorunsuz şekilde sistemden çekebileceğinizi düşünmeyin. Elektrik ve veri geçişinin kontrollü olarak kesilmesi zorunludur. Windows, bu işlem için bir güvenli kaldırma aracı sunar. Bu uygulamadan güvenli kaldırma komutunu verin ve diskin güvenle çıkarılabileceği uyarısını almadan, depolama birimlerinin fiziksel bağlantısını sakın kesmeyin. Eğer tüm denemelerinize rağmen sürekli olarak kullanımda olduğu yönünde uyarı alıyorsanız, aygıtı sisteminizi tamamen kapattıktan sonra çıkartın. Yeni Eklendi

54 Harici Depolama Aygıtları
External Storage Devices Optik sürücü ve diskler yaşamlarını sürdürseler de, günümüzün en popüler taşınabilir depolama aygıtları harici sürücülerdir.

55 Temel Özellikler Harici depolama aygıtları olarak sabit disk sürücüler ve optik sürücüler bulunurlar Çoğunlukla USB veya FireWire arayüzü ile sisteme bağlanırlar Özellikle taşınabilir sabit disk sürücüler son zamanlarda oldukça yaygınlaşmıştır Çoğunlukla kendi özel güç beslemeleri veya fazladan güç çekmek için çift uçlu özel USB kabloları bulunur Özel bir sürücü kurulumu gerektirmezler En yaygın sorun bağlantı sorunlarıdır ve bu durumlarda genel USB uyarılarına göre davranmanız gerekir Bugün piyasada harici depolama aygıtları olarak sabit disk sürücüler ve optik sürücüler bulunurlar. Bu aygıtlar çoğunlukla USB veya FireWire arayüzü ile sisteme bağlanır. Özellikle taşınabilir sabit disk sürücüler son zamanlarda oldukça yaygınlaşmıştır. Çoğunlukla kendi özel güç beslemeleri veya fazladan güç çekmek için çift uçlu özel USB kabloları kullanırlar. Bu aygıtlar bağlandıkları arabirim kurallarına göre davranırlar ve çoğunlukla özel bir sürücü kurulumu gerektirmezler. Karşılaşabileceğiniz en yaygın sorun bağlantı sorunlarıdır ve bu durumlarda genel USB uyarılarına göre davranmanız gerekir.

56 Harici Sabit Diskler Sabit disk kapasitelerindeki artış ve ucuzlama, taşınabilir sabit disklerin popülerliğini artırmıştır 3.5” sabit diskler için USB enerjisi yeterli değildir Genellikle taşınabilirlik yeteneği az olup, daha çok güvenli yedekleme çözümü olarak kullanılırlar 2.5” sabit diskler ise yaygın olarak çift USB girişi ile enerji alırlar Cepte rahatlıkla taşınabilecek boyutlara sahiptirler Taşınabilir sabit disklerin çoğu (SSD’ler hariç) standart sabit disktir ve çalışma esnasında hareket ettirilmemelidir Ayrıca düşme ve darbelere karşı hassas cihazlardır Sabit disk kapasitelerindeki artış ve ucuzlama, taşınabilir sabit disklerin popülerliğini artırmıştır. 3.5” sabit diskler için USB enerjisi yeterli değildir. Genellikle taşınabilirlik yeteneği az olup, daha çok güvenli yedekleme çözümü olarak kullanılırlar 2.5” sabit diskler ise yaygın olarak çift USB girişi ile enerji alırlar ve cepte rahatlıkla taşınabilecek boyutlara sahiptirler. SSD’ler hariç, taşınabilir sabit disklerin çoğu standart sabit disktir ve çalışma esnasında hareket ettirilmemelidir. Ayrıca düşme ve darbelere karşı hassas cihazlar olduğu da unutulmamalıdır.

57 Güvenli Kaldırma İşlemi
Flash depolama ürünlerinde olduğu gibi, diğer harici depolama aygıtları da sitemden güvenli kaldırma yoluyla ayrılmalıdırlar Taşınabilir disklerde bu işlem disk kafalarının uygun yere park edilmesi sağladığından kritik derecede önemlidir Ayrıca sistemden güvenli kaldırma onayı verilse dahi, elinizle harici disk ünitesini kontrol edin; plaka devir ve motor işlemlerinin tamamlandığına emin olduktan sonra çıkartın Flash depolama ürünlerinde olduğu gibi, diğer harici depolama aygıtları da sitemden güvenli kaldırma yoluyla ayrılmalıdırlar. Taşınabilir disklerde bu işlem disk kafalarının uygun yere park edilmesi sağladığından kritik derecede önemli bir işlemdir. Ayrıca sistemden güvenli kaldırma onayı verilse dahi, öncelikle elinizle harici disk ünitesini kontrol edin. Ses ve titreşimleri bir süre kontrol ederek, plaka devir ve motor durdurma işlemlerinin tamamlandığına emin olun ve bağlantıyı öyle kesin. Yeni Eklendi

58 Eski Tip Taşınabilir Depolama
Tape Drive / ZIP Drive / Jaz Drive / SuperDisk Teyp, ZIP, Jaz ve SuperDisk teknolojileri ise, bugün kullanım alanı kalmayan veya oldukça azalan eski tip depolama teknolojileridir. Yeni Eklendi

59 Teyp Sürücüler Veri yedekleme ve arşivleme için kullanılan aygıtlardır
Kullanımı büyük oranda azalsa da; yine de kullanılmaktadır 2008 yılında IBM ve Sun firmaları 1 TB’lık teyp sürücüler sunmuştur Dahili ve harici aygıt olarak bulunabilir SCSI, IDE, USB, IEEE1394, LPT arabirimlerini kullanabilir Sürücülerin oldukça pahalı olmasına karşın, kullandıkları kasetler ucuzdur Kullanım için sürücülerinin sisteme kurulması yeterlidir Teyp sürücüler genellikle sunucu sistemlerinde, veri yedekleme ve arşivleme için kullanılan aygıtlardır. Kullanımı büyük oranda azalsa da; yine de kullanılmakta, hatta halen geliştirilmektedir. Örneğin 2008 yılında IBM ve Sun firmaları 1 TB’lık teyp sürücüler sunmuştur. Dahili ve harici aygıt olarak bulunabilir ve çok farklı bağlantı arabirimlerini kullanabilirler. Oldukça performanslı yedeklemeler yapabilen bu sürücüler, oldukça pahalı olmakla birlikte, kullandıkları kasetler ucuzdur. Kullanım için sürücülerinin sisteme kurulması yeterlidir. Yeni Eklendi

60 Diğer Ürünler ZIP, özellikle Macintosh bilgisayarlarda kullanılan 100 MB’lık depolama birimlerine sahip teknolojidir Zaman içerisinde kapasitesi 750 MB’a kadar çıkmıştır ZIP’i geliştiren firma daha sonra 1 GB kapasiteye sahip Jaz sürücüleri çıkartmış, bunlarda zaman içinde 2 GB’a çıkmıştır SuperDisk ise, 120 MB kapasiteli bir FDD türevi olmuştur yılları arasında popüler olmuş teknolojilerdir ZIP sürücü ise, özellikle Macintosh bilgisayarlarda kullanılan 100 MB’lık depolama birimlerine sahip bir teknolojidir. Zaman içerisinde kapasitesi 750 MB’a kadar çıkmıştır. ZIP’i geliştiren firma daha sonra 1 GB kapasiteye sahip Jaz sürücüleri çıkartmıştır. Zaman içerisinde de bu sürücülerin kapasiteleri 2 GB’a kadar çıkmıştır. SuperDisk ise, 120 MB kapasiteli bir FDD türevi olmuştur. Bu teknolojiler, 90’lı yıllarda; özellikle yılları arasında popüler olmuşlar, diğer gelişen teknolojiler karşısında zaman içinde önemlerini yitirmişlerdir. Yeni Eklendi

61 Dosya Sistemleri

62 Dosya Sistemleri / File System
Dosya sistemi (file system) mantıksal organizasyon şemasıdır Amaç disk üzerindeki dosyaların organize edilmesidir Teknik olarak işletim sisteminin disk bölmeleri üzerindeki dosyaların izlerini bulmak için kullandığı yapı ve yöntemdir Windows’a ait dosya sistemleri FAT, FAT32, NTFS ve WinFS’dir Linux’ların kendilerine özgü dosya sistemleri vardır Linux, Windows dosya sistemlerini tanır, ancak Windows, Linux’a ait dosya sistemlerini görmez Dosya sistemi, bir mantıksal organizasyon şemasıdır ve disk üzerindeki dosyaların organize edilmesini amaçlar. Teknik olarak işletim sisteminin disk bölmeleri üzerindeki dosyaların izlerini bulmak için kullandığı yapı ve yöntemdir. Windows’a ait dosya sistemleri FAT, FAT32, NTFS ve WinFS’dir. Linux işletim sistemlerinin de kendilerine özgü dosya sistemleri vardır; ancak bunları Windows işletim sistemleri tanımaz. Buna karşın genellikle linux işletim sistemleri, Windows dosya sistemlerini tanımaktadır.

63 FAT: File Allocation Table
FAT, dosya bölümleme tablosu sistemidir DOS için geliştirilmiş olsa da, günümüzdeki tüm Windows versiyonları tarafından da desteklenmektedir FAT16 ve FAT32 olarak bilinen iki türü vardır Arızalı ve sağlam sektörleri işaretleyen ve iki sütunlu hesap çizelgesine benzeyen bir yapısı vardır Birinci sıra sektörleri indeksler İkinci sıra sektörün durumunu tutar (boş, dolu veya arızalı) FFF7, sektörün arızalı olduğuna işaret eder 0000 sektörün boş ve kullanılabilir olduğunu gösterir Kısa FAT olarak bilinen “File Allocation Table”, dosya bölümleme tablosu sistemidir. İlk olarak DOS için geliştirilmiş olsa da, günümüzdeki tüm windows versiyonların tarafından da desteklenmektedir. FAT16 ve FAT32 olarak bilinen iki türü vardır. FAT’in arızalı ve sağlam sektörleri işaretleyen ve iki sütunlu hesap çizelgesine benzeyen bir yapısı vardır. Şekilde temsilen bu yapıyı görmektesiniz. Bu tabloda birinci sıra sektörleri adresler. İkinci sıra ise sektörün durumunu tutar. FFF7, sektörün arızalı olduğuna işaret ederken, 0000 sektörün boş ve kullanılabilir olduğunu gösterir. Sektör dolu olduğunda ise 2 farklı durum söz konusu olabilir. Sektör ya dosya sonu işareti olarak FFFF işaretini veya dosya diğer sektörde devam ediyorsa o sektörün adresini alır. Birazdan örneklerle bu konuyu daha detaylı göreceğiz.

64 FAT Nasıl Çalışır? Sabit diskler için temel depolama alanı bir sektördür ve her sektör 512 byte’a veri depolar Eğer bir sektörde 512 byte'dan daha küçük bir dosya depolanır ise sektörün geri kalanı boş kalır ve kabul edilebilirdir Asıl işlev, 512 byte’dan büyük dosya depolanmasındadır Bu durumda dosya tamamen depolanana kadar işletim sistemi kullanılmayan başka bir sektör bulur ve onu doldurur Dosyaya tekrar erişilebilmesi için de, onun hangi sektörler tarafından tutulduğunun hatırlanması gerekir FAT, bu dosya parçalarının depolandığı sektörlerin izini tutar Sabit diskler için temel depolama alanı bir sektördür ve her sektör 512 byte’a kadar veri depolar. Eğer bir sektörde 512 byte'dan daha küçük bir dosya depolanır ise sektörün geri kalanı boş kalır ve kabul edilebilir bir durumdur. Çünkü çoğu dosyalar 512 byte'dan çok daha büyüktürler. Peki bir işletim sistemi 512 byte'dan daha büyük bir dosya depoladığında ne olur? İşte FAT’in asıl işlevi bu noktada devreye girer. Önce kullanılmayan başka bir tane sektör bulunur ve o doldurulur. Ve bu süreç dosya tamamen depolanana kadar sektörleri doldurarak devam eder. İşletim sisteminin bir dosyayı depoladığında dosyaya tekrar erişmek için onun hangi sektörler tarafından tutulduğunu hatırlaması gerekir. Yani FAT, disk üzerine depolanmış dosya parçalarının depolandığı sektörlerin izini tutar.

65 FAT Sınırlamaları FAT16’da dosya adları 8 karakterdir ve boşluklara izin verilmez Maksimum dosya boyutu 32 MB’tır FAT16, sadece 64 K (216) sektorü adresleyebilmektedir Sektör boyutları ise 512 byte ile limitli idi Maksimum boyut 64K X 512 byte = 32 MB olur Sabit disklerin büyümesi ile tek parça 32 MB sınırı kabul edilemez hale geldi FAT16 bu soruna kendi içinde “clustering” çözümünü getirdi FAT bu depolama işlevini yaparken bazı ciddi sınırlamalar ile karşı karşıyadır. Öncelikle FAT16’da dosya adları 8 karakterdir ve boşluklara izin verilmez. Maksimum dosya boyutu 32 MB’tır. Sabit disklerin büyümesi ile tek parça 32 MB sınırı kabul edilemez hale gelmeye başlamıştır. FAT16 bu soruna kendi içinde “clustering” yani kümeleme adı verilen çözümü getirdi.

66 Kümeleme / Clustering FAT16 için geliştirilmiştir ve günümüzden nadiren kullanılır Sürekli olan sektörleri birleştirir ve tek ünite gibi işlem yapar Bu birimlere “cluster” yada “file allocation unit” denir Sektörlerin yerine bu “cluster” yapıları numaralandırılır Bu yöntem ile oluşturulan yapılar 2GB’a kadar veri alabilirler Yani FAT16 bir sistemde maksimum dosya boyutu 2 GB olabilir Clustering yani kümeleme FAT16 için geliştirilmiştir ve günümüzden nadiren kullanılır. Sürekli olan sektörleri birleştirir ve tek ünite gibi işlem yapar. Bu birleştirilmiş birimlere de “cluster” yada “file allocation unit” denir. FAT’de sektörlerin yerine bu “cluster” yapıları numaralandırılır ve bu yöntem ile oluşturulan yapılar 2GB’a kadar veri alabilirler. Yani FAT16 bir sistemde maksimum dosya boyutu 2 GB olabilir.

67 Klasörler Dosya, cluster’lara depolandıktan sonra klasörlere kaydedilir Windows, dosyayı barındıran klasöre gider ve klasör listesine dosya adını ve başlangıç cluster numarasını ekler mom.txt :04p 3ABB Dosya adı, boyut, tarih/zaman ve başlangıç cluster numarası Klasörler de cluster’lar üzerinde depolanmıştır; fakat onlar disk üzerinde bir yerde farklı grup düzeni alırlar Dosya, cluster’lara depolandıktan sonra son olarak klasörlere kaydedilir. Klasöre kaydetme işlemi Windows’un, dosyayı barındıran klasöre giderek, klasör listesine dosya adını ve başlangıç cluster numarasını eklemesinden ibarettir. Ekranda örnek bir klasör kayıt bilgisini görmektesiniz. Klasörler de cluster’lar üzerinde depolanmıştır; fakat onlar disk üzerinde bir yerde farklı grup düzeni alırlar.

68 Parçalanma / Fragmentation
Fragmentation, dosya parçalarının ardışık olmayan cluster’lara yazılması; yani diske dağılması durumudur Cluster’ların peş peşe olmaması dosyasının tekrar elde edilmesini zorlaştırır ve böylece sabit disk yazma ve okuma işlemi yaptığında sistemin hızını düşürür Defragmenter, yani disk birleştirme yazılımları, dosyaların kullandığı cluster’ları ardışık hale getirmeye çalışır Düzenli yapılması performansı olumlu etkiler Fragmentation, dosya parçalarının ardışık olmayan cluster’lara yazılması; yani diske dağılması durumudur. Cluster’ların peş peşe olmaması dosyasının tekrar elde edilmesini zorlaştırır ve böylece sabit disk yazma ve okuma işlemi yaptığında sistemin hızını düşürür. Defragmenter, yani disk birleştirme yazılımları, dosyaların kullandığı cluster’ları ardışık hale getirmeye çalışır. Disk birleştirme olarak da bilinen bu işlemin düzenli yapılması performansı olumlu yönde etkiler.

69 FAT32 FAT32, FAT16’dan daha uzun dosya adlarına izin verir
Cluster’ların boyutu, 2 GB’a çıkmıştır Her cluster’ı tanımlamak için 32 bit kullanılır ve bu cluster boyutlarının çok uygun miktarlara düşebilmesini sağlar Bu şekilde FAT32 disk alanını çok daha verimli kullanabilir FAT32 bölmeleri yine de FAT16 bölmelerindeki kadar sıklıkta birleştirmeye ihtiyaç duyar FAT32 Windows 95’in ikinci sürümü ile gelmiştir. FAT32, FAT16’dan daha uzun dosya adlarına izin verir. Cluster’ların boyutu, 2 GB’dan 2 TB’a çıkmıştır. Aynı zamanda her cluster’ı tanımlamak için 32 bit kullanır ve bu cluster boyutlarının çok uygun miktarlara düşebilmesini sağlar. Bu şekilde FAT32 disk alanını çok daha verimli kullanabilir. Buna karşın FAT32 bölmeleri yine de FAT16 bölmelerindeki kadar sıklıkta birleştirmeye ihtiyaç duyar.

70 NTFS İlk olarak Windows NT sürümleri ile çıkmıştır
FAT sistemlerine göre gelişmiş 4 önemli özelliği vardır Daha büyük disk ve dosya boyutlarına olanak verir Gelişmiş güvenlik ve denetim mekanizmaları sunar Daha hızlı yazma ve okuma süreçlerini mümkün kılar Sıkıştırma ve kota gibi gelişmiş özellikleri vardır 32 bitlik bir dosya sistemidir Dosya adlarında boşluklarla birlikte karaktere olanak tanır Bugünlerde en çok tercih edilen Windows dosya sistemi NTFS’dir. Adını ilk olarak çıktığı Windows NT sürümlerinden alır. NTFS’in FAT sistemlerine göre gelişmiş 4 önemli özelliği vardır. Daha büyük disk ve dosya boyutlarına olanak verir. Gelişmiş güvenlik ve denetim mekanizmaları sunar. Daha hızlı yazma ve okuma süreçlerini mümkün kılar. Son olarak da sıkıştırma ve kota gibi gelişmiş özellikleri vardır. NTFS de 32 bitlik bir dosya sistemidir. Dosya adlarında boşluklarla birlikte 255 karaktere olanak tanır.

71 NTFS Yapısı NTFS geliştirilmiş dosya ayırma tablosu kullanır
Kısa adı MFT olan bu tablo, “Master File Table” yani yönetici dosya tablosu olarak adlandırılır NTFS bir diskin orta bölmesinde MFT'nin çok önemli parçalarının bir yedek kopyasını barındırılır NTFS, kısa adı MFT olan “master file table” yani yönetici dosya tablosu olarak adlandırılan geliştirilmiş dosya ayırma tablosu kullanır. Bir NTFS bölmesi diskin orta bölmesinde MFT'nin çok önemli parçalarının bir yedek kopyasını barındırır ki, bu ciddi sürücü hatasının MFT ve MFT'nin kopyasını silme şansını azaltır.

72 NTFS Güvenlik Özellikleri
NTFS, dosyaları ve klasörleri nesne olarak görür ve bu nesnelere ACL denilen bir özellik ile erişim kontrolleri sağlar ACL : Access Control List / Erişim Kontrol Listesi NTFS disk üzerindeki bir veriye erişebilmeniz için, ACL listesinde yer alan statülerden birisine sahip olmalısınız NTFS ayrıca dosya ve klasörleri şifrelemenize olanak verir EFS : Encrypting File System / Şifrelemeli Dosya Sistemi Şifreleme dosyaları gizlemez; sadece diğer kullanıcılar tarafından dosyaların okunmasını engeller Bir dosyaya erişmek için hem ACL'ye bağlı dosya erişim iznine hem de EFS’ye bağlı şifreye ihtiyacınız olacaktır NTFS’in getirdiği yenilikleri başında güvenlik özellikleri gelir. NTFS, dosyaları ve klasörleri nesne olarak görür ve bu nesnelere ACL denilen bir özellik ile erişim kontrolleri sağlar. ACL, “Access Control List” yani erişim kontrol listesi kavramını ifade eder. NTFS formatındaki disk üzerindeki bir veriye erişebilmeniz için, ACL listesinde yer alan statülerden birisine sahip olmalısınız. NTFS ayrıca dosya ve klasörleri şifrelemenize olanak verir ve bunun için özel bir uzantı kullanır. Kısa adı EFS olan “Encrypting File System” yani şifrelemeli dosya sistemi, farklı bir dosya sistemi değildir; sadece NTFS üzerinde bir modüldür. Şifreleme dosyaları gizlemez; sadece diğer kullanıcılar tarafından dosyaların okunmasını engeller. Buradaki kullanıcı kavramının windows erişim hesabınız olduğunu unutmayın. Bir dosyaya erişmek için hem ACL'ye bağlı dosya erişim iznine, hem de EFS’ye bağlı şifreye ihtiyacınız olacaktır.

73 Sıkıştırma, Kota ve Cluster Boyutları
NTFS sabit disk üzerinde alan kazanmanız için kişisel dosya ve klasörleri sıkıştırmanıza olanak sağlar Aynı zamanda yöneticilerin kullanıcılar için disk alanı kullanımına limit koymalarını sağlayan disk kotalarını destekler NTFS ön tanımlı olarak 2 TB’lık disklere izin verir Cluster boyutlarının değiştirilebilir olmasıyla bu limitler ayarlanabilir Yakın gelecekte artan disk boyutları bu ayarların daha aktif kullanılmasını gerektirecektir NTFS; sıkıştırma, kota koyma, cluster boyutlarını ayarlama gibi birçok ekstra özelliği de barındırır. Sabit disk üzerinde alan kazanmanız için kişisel dosya ve klasörleri sıkıştırmanıza olanak sağlar. Aynı zamanda yöneticilerin kullanıcılar için disk alanı kullanımına limit koymalarını sağlayan disk kotalarını destekler. NTFS ön tanımlı olarak 2 TB’lık disklere izin vermektedir, ancak cluster boyutlarının değiştirilebilir olmasıyla bu limitler ayarlanabilmektedir. Yakın gelecekte artan disk boyutları bu ayarların daha aktif kullanılmasını gerektirecektir.

74 FAT ve NTFS Karşılaştırması
Özellik FAT16 FAT32 NTFS En Uzun Dosya Adı 8 karakter 255 karakter Dosya Uzantısı 0 - 3 karakter karakter Maksimum Dosya 2 GB 4 GB Sınırsız Maksimum Cluster 32 GB 2 TB Maksimum Dosya Sayısı 6.500 İşletim Sistemi DOS, Win 3.x - 95 Win 9x - Me Win NT – 2000 XP - Vista – 7 – 8 Güvenlik Hizmetleri Yok Var Sıkıştırma ve Kota Bu tabloda Windows dosya sistemlerinin karşılaştırılmasını görmektesiniz. Dosya adlarında FAT16 8 karaktere izin verirken, FAT32 ve NTFS 255 karaktere izin verir. Dosya uzantısı olarak ise FAT16’da en fazla 3 karakter kullanılabilirken, FAT 32 ve NFTS’de 255 karakter kullanılabilmektedir. FAT16’da en büyük dosya boyutu 2 GB iken, FAT32’de bu sınır 4 GB olmuştur. NTFS’de ise maksimum boyut ile ilgili bir sınır yoktur. NTFS’de bu konudaki tek sınır maksimum cluster boyutudur. Anca bu boyutta elle ayarlanabilmektedir. Maksimum cluster NTFS’de sadece öne tanımlı olarak 2 TB gelmektedir. Bu boyut FAT16 için 2, FAT32 için ise 32 GB’tır ve sabittir. FAT16’da bir klasörde olabilecek maksimum dosya sayısı 6500 ile sınırlı iken FAT32 ve NTFS’de bu konuda bir sınırlama yoktur.

75 Biçimlendirme İşlemi Biçimlendirme, varsa disk üzerinde eski verileri anlamsız kılar Bu yönüyle sorunlu durumlarda sıfırlama veya tamamen silme amacı ile kullanımı da yaygındır Ancak veriler bu süreçte gerçek olarak silinmezler Bu yüzden hatalı formatlama işlemlerinde, özel yazılımlar ve süreçler ile veriler halen disk üzerindeler ise kurtarılabilirler Biçimlendirme işlemi yaygın olarak 3 farklı biçimde yapılır İşletim sistemi kurulum ekranlarından DOS altından format komutu ile Windows altından disk yönetim ekranı ile Biçimlendirme, eğer varsa disk üzerindeki eski verileri anlamsız kılacaktır. Bu sebeple dikkatli olunması gereken bir işlemdir. Bu yönüyle sorunlu durumlarda sıfırlama veya tamamen silme amacı ile kullanımı da yaygındır. Ancak veriler bu süreçte gerçek olarak silinmezler. Sadece bu verilerin kataloğu değiştirilir… Bu yüzden hatalı formatlama işlemlerinde, özel yazılımlar ve süreçler ile veriler halen disk üzerindeler ise kurtarılabilirler. Biçimlendirme işlemi de yaygın olarak 3 farklı biçimde yapılır… İşletim sistemi kurulum ekranlarından… DOS altından format komutu ile… Windows altından disk yönetim ekranı ile…

76 Disk Yönetim Araçları Disk bölümlendirme ve biçimlendirme işlevleri için tüm işletim sistemlerinin bütünleşik disk yönetim araçları bulunur Bunun dışında üçüncü parti disk yönetim araçları ile de disk bölümleme yapılabilir FDisk GParted Partition Magic Norton Disk Utilities Disk bölümlendirme ve biçimlendirme işlevleri için tüm işletim sistemlerinin bütünleşik disk yönetim araçları bulunur. Ancak bunun dışında üçüncü parti disk yönetim araçları ile de disk bölümleme yapılabilir. Bu üçüncü parti yazılımlara örnek olarak Fdisk, Gparted, Partition Magic ve Norton Disk Utilities yazılımlarını verebiliriz.

77 Disk İşlemleri ve Başlatılabilir Diskler
Disk bölümlendirme ve biçimlendirme işlevlerini yapmanın en sağlıklı yeri, işletim sisteminin dışıdır Eğer kurulu bir işletim sistemi zaten yok ise, zorunlu olarak başlatılabilir bir sürücüye ve sürücü üzerinde disk yönetimini yapabileceğiniz bir yazılıma ihtiyacınız vardır Tüm işletim sistemi kurulum CD/DVD ortamları başlatılabilirdir Bunun dışında genellikle linux tabanlı olan ve içinde bir teknisyenin ihtiyaç duyabileceği temel yazılımların yer aldığı taşınabilir işletim sistemi CD veya DVD’leri de vardır Başlatılabilir bir ortam disket, CD, DVD veya flash bellek olabilir Disk bölümlendirme ve biçimlendirme işlevlerini yapmanın en sağlıklı yeri, işletim sisteminin dışıdır. Yaptığınız işlemler çalışan sistem dosyaları ile çakışabilir. Ayrıca sisteminizin kurulu olduğu disk bölümü üzerinde yapabileceğiniz işlemler çok sınırlı kalacaktır. Eğer kurulu bir işletim sistemi zaten yok ise, zorunlu olarak başlatılabilir bir sürücüye ve sürücü üzerinde disk yönetimini yapabileceğiniz bir yazılıma ihtiyacınız vardır. Tüm işletim sistemi kurulum CD/DVD ortamları başlatılabilirdir ve disk bölümlendirme ve biçimlendirme için en ideal yer bu ortamlardır. Bunun dışında genellikle linux tabanlı olan ve içinde bir teknisyenin ihtiyaç duyabileceği temel yazılımların yer aldığı taşınabilir işletim sistemi CD veya DVD’leri de vardır. Bunlar aynı zamanda çökmüş sistemlerden verilerinizi kurtarmanız için etkin araçlar da sunarlar. Bir başlatılabilir ortam disket, CD veya DVD olabileceği gibi, bir flash bellek de olabilir.

78 Veri Bozulması Veri bozulması hatasının başlıca sebepleri güç dalgalanmaları, hatalı kapatmalar, hatalı takılan medya veya virüsler olabilir Veri bozulması Windows’da hata mesajları üretir Eğer çekirdek başlangıç dosyaları bozulursa Windows açılamaz Bu sorunlardan herhangi biri için ilk çözüm, bir hata denetim yazılımı çalıştırmaktır Hata denetleme disk üzerinde kötü kümeleri işaretleyecek ve mümkünse veriyi iyi bir kümeye taşıyacaktır Her sabit diskin ara sıra sektörlerinde yer alan veriler bozulabilir. Güç dalgalanmaları, hatalı kapatmalar, hatalı takılan medya ve virüsler, başka yüzlerce problem bu bozulmaya neden olabilir. Her durumda bu hata türü Windows çalışırken görüntülenir ve bozuk dosya bilgileri ile ilgili hata mesajları üretilir. Daha ciddi durum çekirdek başlangıç dosyalarının bozulması ve bunun sonucunda Windows’un açılamamasıdır. Bu sorunlardan herhangi biri için ilk çözüm, bir hata denetim yazılımı çalıştırmaktı. Hata denetleme yazılımı disk üzerinde kötü kümeleri işaretleyecek ve mümkünse veriyi iyi bir kümeye taşıyacaktır.

79 Bozulan Sistem Dosyalarını Kurtarma
Eğer hata denetimi Windows'un yüklenmesi için gerekli olan kritik öneme sahip dosyada hata verirse o dosyanın kurulum ortamından tekrar yüklenmesi denenebilir Sistem dosyaları Windows kabin (cab) dosyalarında bulunur ve bunların içinden çıkartılmaları gerekebilir Örneğin EXPAND e:\I386\*.CAB -F:OLEPRO32.DLL komutu, dizindeki tüm CAB dosyalarını inceler ve dosyayı bulur Eğer hata denetim yazılımı Windows'un yüklenmesi için gerekli olan kritik öneme sahip dosyada hata verirse, çözüm olarak o dosyanın kurulum ortamından tekrar yüklenmesi denenebilir. Sistem dosyaları kurulum ortamındaki Windows kabin (cab) dosyalarında bulunur ve bunların içinden çıkartılmaları gerekebilir. Ekranda yer alan komuta benzer bir komut ile bir dizindeki tüm CAB dosyalarını incelenir ve dosyayı çıkartılır.

80 Bozuk Sektörlerdeki Veri
Eğer disk denetleme yazılımını çalıştırdıktan sonra aynı hata görünmeye devam ediyorsa sürücünün bozuk sektöre sahip olma şansı yüksektir Yeni çıkan tüm disklerin neredeyse hepsi kötü sektörleri sürekli şekilde kontrol eden bütünleşik hata doğrulama kodu (ECC) gibi bir avantaja sahiptir Bozuk bir sektördeki veriyi almak için genelde üçüncü parti bir yazılıma ihtiyacınız olur SpinRite programı genellikle çok kötü hasar görmüş sektörlerdeki veriyi dahi kurtarma konusunda etkili algoritmalara sahiptir Eğer disk denetleme yazılımını çalıştırdıktan sonra aynı hata görünmeye devam ediyorsa sürücünün bozuk sektöre sahip olma şansı yüksektir. Yeni çıkan tüm disklerin neredeyse hepsi kötü sektörleri sürekli şekilde kontrol eden bütünleşik hata doğrulama kodu (ECC) gibi bir avantaja sahiptir. Ancak yine de bozuk bir sektördeki veriyi almak isterseniz, genelde üçüncü parti bir yazılıma ihtiyacınız olur. Örneğin SpinRite programı genellikle çok kötü hasar görmüş sektörlerdeki veriyi dahi kurtarma konusunda etkili algoritmalara sahiptir.

81 Sabit Diskin Bozulması
Bir sabit disk fiziksel olarak zarar görürse herhangi bir servis teknisyeninin onu düzeltmek için yapabileceği hiçbir şey yoktur Fiziksel sorunlar kendilerini iki yolla açığa vururlar Disk uygun bir şekilde çalışır fakat çok ses yapar Disk hiç çalışmaz Disk anormal sesler üretmeye başladığında önemli verinizi yedekleyin ve diski değiştirin Disk hiç çalışmıyorsa kurulum sorunlarına ait adımları kontrol edin Buna rağmen disk sistemde görünmüyor ise bozulmuştur Bir sabit disk fiziksel olarak zarar görürse herhangi bir servis teknisyeninin onu düzeltmek için yapabileceği hiçbir şey yoktur. Fiziksel sorunlar kendilerini iki yolla açığa vururlar. Disk uygun bir şekilde çalışır fakat çok ses yapar veya disk hiç çalışmaz. Tüm sabit diskler gürültü yapar. Plaka dönüşünden kaynaklanan vızıltı ve sektörlere erişen okuma/yazma kafalarından kaynaklanan ara sıra oluşan hafif çizilme gürültüsü normaldir. Disk anormal sesler üretmeye başladığında önemli verinizi yedekleyin ve diski değiştirin. Disk hiç çalışmıyorsa kurulum sorunlarına ait adımları kontrol edin. Buna rağmen disk sistemde görünmüyor ise bozulmuştur.

82 Üçüncü Parti Disk Yönetim Araçları
Disk yönetimi iyi bir araçtır fakat bazı durumlar için sınırlıdır Üçüncü parti disk yönetim araçları esnek biçimde veriyi bozmadan bölüm oluşturma, değiştirme ve silme imkanı tanır PartitionMagic VCOM’s Partition Commander Windows’un disk yönetim yazılımı oldukça iyi bir araçtır. Fakat bazı durumlar için yetersiz kalabilir. Üçüncü parti disk yönetim araçları esnek biçimde veriyi bozmadan bölüm oluşturma, değiştirme ve silme imkanı tanırlar ve harici bir çok özellik sunabilirler