I. KOOPERATİFÇİLİK HAKKINDA GENEL BİLGİLER

... konulu sunumlar: "I. KOOPERATİFÇİLİK HAKKINDA GENEL BİLGİLER"— Sunum transkripti:

1 I. KOOPERATİFÇİLİK HAKKINDA GENEL BİLGİLER

2 KOOPERATİFİN ANLAM VE KAPSAMI
Kooperatif sözcüğünün kökeni Latincide “Cooperation”; İngilizcede “Co-operation” sözcüklerinden türemiştir. Kooperatifçilik ya da kooperasyon, geniş anlamda büyük bir kitlenin aradığı bir sonuca ulaşmak için ortaklasa gösterilen faaliyet ve gayret ve olanakların birleştirmek, bir araya toplamak veya ahenkleştirmek anlamına gelmektedir.

3 Kooperatif,bireylerin tek başına yapamayacakları veya birlikte yapmalarında yarar bulunan işleri en iyi bir biçimde ve maliyet fiyatına yapmak üzere dayanışma suretiyle ekonomik güçlerini bir araya getirmeleridir.

4 KIRSAL ALANDA KOOPERATİFLERLE EKONOMİK GELİSME ASAGIDAKİ SEKİLLERDE SAGLANABİLİR
Eğer bir bölgede bir kredi kooperatifi mevcut ise çok yüksek faizle borç veren tefeciler barınamazlar. Kooperatif etkin pazarlama ile çiftçinin gelirini yükseltebilir. Kırsal kesimde endüstrinin kurulmasına ortam hazırlar. Dağınık arazi parçaları toplulaştırılabilir. Arazi ıslah çalışmaları yapılabilir ve sulama şebekeleri geliştirilebilir. Elektrik, telefon, tarım sigortası vb. hizmetler yaygınlaştırılabilinir. Kooperatiflerle hayvan yetiştiriciliği teşvik edilir, hayvansal ürünlerin pazarlama koşullarının geliştirilmesiyle üretici güven altına alınır.

5 KIRSAL ALANDA KOOPERATİFLERLE SOSYAL GELİSMESi İSE SU SEKİLDE SAGLANABİLİR:
Kırsal hayatın iyi organize olmamış dağınık yasam tarzı beraber çalışma faaliyetleri ile (kooperatifleşme ile) daha uyumlu hale getirilebilinir. Kırsal kesimin durgun ortamı dinamik bir hale dönüştürülebilinir. Birlikte çalışma, dayanışma, yardımlaşma duygularının gelişmesiyle daha açık görüşlü, daha az ferdiyetçi bireyler yaygınlaşır. Kooperatifler kitle eğitimine olumlu katkılar yaparak üreticilerin çeşitli iş metotlarına aşina olmalarına, demokratik olarak idare etme ve edilme kofullarına alışmalarına yardım eder. Gerek fertler gerek onun ait olduğu toplumun, birlikte alım-satım, ödünç alıp verme, makine kiraları vb. dışa açık tutumlarla, kapalı ekonomi tipinden ayrılarak pazar için üretimde bulunurlar. Kooperatifleşme yolu ile yurttaşlar arasındaki sosyal bağlar kuvvetlenir.

6 Avrupa’da Kooperatifçilik Hareketleri
İngiliz Robert Owen ( ) ilk kooperatif terimini kullanmıştır. Owen, insanlara konut yaptırmış ve onların sağlıklarıyla ilgilenmiş, bulunduğu yere mutluluk getiren adam diye tanınmış ve kooperatifçiliğin babası olarak kabul edilmiştir. Dr. William King ( ) İlk tüketim kooperatifini kurmuştur ama başarılı olamamıştır. Kooperatif denemesinin analizini yapanlar şu sonuçlara ulaşmışlardır. 1) Bu kooperatif mağazasında alışveriş yapanlara Risturn verilmemesi ve 2) Bu kooperatif mağazasında toplanan eşyanın satışı için veresiye usulünün uygulanması dolayısıyla Dr. King ‘in denemesinin başarılı olmadığı sonucuna varılmıştır.

7 1844’de İngiltere’nin Rochdale kasabasında ilk kooperatif hareketlerinden olan Rochdale kooperatifi kurulmuştur. Dokuma isçilerinin kurmuş olduğu bu kooperatif 150 yıl boyunca bazı hedefleri paylaşmış üyelerden oluşmaktadır. Bu kooperatifin hedefleri şunlardır: 1) Ortağa tüketim maddeleri sağlamak, 2) Ortağa konut ihtiyacını karşılamak, 3) Ortağa çocuk eğitimini sağlamak, 4) Ortak için gerekli tüketim, maddelerinin üretim yollarını aramak, 5) Kooperatifin serbest piyasaya göre aynı fiyatta, fakat daha kaliteli malların satılmasını sağlamak, 6) Kooperatifin veresiye satış kapısını kapatmak, 7) Kooperatifin gelir-gider farkı (bir anlamda kâr) alışveriş yapan ortağa alış-veriş miktarı ile orantılı olarak dağıtılmalıdır. (Risturn) 8) Kooperatif ortağının iştirak paylarını ifade eden sermayelerinin, bu sermayenin miktarı ne olursa olsun tüm ortaklara aynı hak ve imtiyazlar verilmelidir. 9) Kooperatif ortağın dini ve siyasi görüşleri konusunda tarafsız olmalıdır.

8 Fransız Charles Gide ( ) 1902’de Fransız kooperatifler birliği başkanı olmuş, 1903’de de Uluslararası Kooperatif Alyansını (ICA-International Cooperatives Alliance) kurmuştur. Charles Gide kooperatifçiliğin 12 fazileti olduğunu söylemiştir. Daha iyi yaşamak Peşin alış-veriş Zahmetsiz tasarruf Kötü alışkanlıklarla savaşım Aracıların ortadan kaldırılması Kadınların katılımı Halkın ekonomik eğitimi Mülkiyet sahibi olma Ortaklasa mülkiyet yaratılması Adil fiyat Kârın ortadan kaldırılması Anlaşmazlıkların giderilmesi

9 Hermann Schulze Delitzsch ( ), Almanya’da ilk kooperatifçilik hareketini başlatan kişidir.1859 yılında, o zamana kadar kurulmuş bütün sanat kooperatiflerini “Alman Küçük Sanat ve İktisat Kooperatifleri Birliği” adı altında bir araya topladı yılanda Berlin’de ilk “Alman kooperatifler Bankasını Kurdu” Bu sırada, 1867 yılında Prusya’da bir kooperatifçilik yasası kabul edildi yılında bütün Almanya bu yasa kapsamı altına girdi.

10 Frederich Wilhelm Raiffeisen ( ) İlk kooperatif denemesini belediye başkanı olduğu sıra gerçekleştirmiştir. İlk kredi kooperatifinin kurucusu sayılır. 1877’de kooperatif bankası tesisine girişti. Bu banka 1877’de otuz kooperatiften oluşan küçük bir federasyon iken , on yıl sonra kooperatif sayısı 400’ü aşmıştır. Kurulan banka 1888 yılında Raiffeisen adını almış olup şu anda Almanya’nın en büyük ikinci bankasıdır.

11 TÜRKİYE’DE KOOPERATİFÇİLİK HAREKETİ
Memleket Sandıklarının Oluşum Dönemi (İlk tarım kredi örgütü) Memleket Sandıklarının yayılması ve nizamnamenin uygulanması Menafi Sandıkları 1888- Ziraat Bankasının Kurulması Kooperatifçilikle ilgili konular: 1924 itibari Zirai Birlikler Kanunu 1925 Ankara Memurlar Tüketim Kooperatifi 1926 Türk Ticaret Kanunu’na kooperatiflerle ilgili madde eklenmis sayılı Zirai Kredi Kooperatif Yasası sayılı Tarım Satış Kooperatifleri ve Birlikleri Kanunu 2836 sayılı Tarım Kredi Kooperatifleri Kanunu sayılı Kooperatifler Kanunu

12 1163 SAYILI kooperatifler kanununun 2004 tarih ve 5146 SAYILI yasayla DEĞİŞMİŞTİR.
Tüzel kişiliği haiz olmak üzere ortaklarının belirli ekonomik menfaatlerini ve özellikle meslek veya geçimlerine ait ihtiyaçlarını işgücü ve parasal katkılarıyla karşılıklı yardım, dayanışma ve kefalet suretiyle sağlamak ve korumak amacıyla gerçek ve tüzel kişiler tarafından kurulan değişir ortaklı ve değişir sermayeli ortaklara kooperatif denir.” Kanunda yer alan tanımı…..

13 KOOPERATİF İLKELERI 1937 İlkeleri Mutlak İlkeler
Serbest Giriş(açık kapı) Demokratik Yönetim, İşletme Fazlalarının oranlı olarak dağıtılması (Risturn verilmesi) Sermayeye sınırlı faiz verilmesi İkinci derecedeki ilkeler Siyasal ve dinsel tarafsızlık Peşin satış Kooperatif eğitiminin geliştirilmesi

14 1966’da kabul edilen ilkeler
Serbest giriş Demokratik Yönetim Sermayeye sınırlı faiz Risturn verilmesi Kooperatif eğitiminin geliştirilmesi Kooperatiflerle işbirliği

15 1995 yılında ICA tarafından belirlenen son ilkeler
Gönüllü ve serbest giriş Ortağın demokratik yönetimi Ortakların ekonomik katılımı Zerklik ve bağımsızlık Eğitim öğretim ve bilgilendirme Kooperatifler arası işbirliği Toplumsal sorumluluk

16 1. Gönüllü ve Açık Üyelik Kooperatifler üye olmanın sorumluluğunu almaya gönüllü herkese açık organizasyonlardır. Cinsiyet, sosyal, ırk, politik ve dini ayrım gözetmeksizin herkese açıktır. Önceleri serbest giriş-açıklık ilkesi olarak tanımlanan bu ilke insanların istedikleri zaman kooperatiflere üye olabilecekleri ya da istedikleri zaman üyelikten çıkabilecekleri anlamını taşır. Elbette ki üyelikten ayrılabilmek için ortağın kooperatife olan bütün yükümlülüklerini yerine getirmesi gerekir. Bu ilkenin üç yönü vardır. Bunlar; Kooperatife katılmanın gönüllü olma niteliği, Bu ilkenin sürekli olarak korunması Dini ve siyasi tarafsızlık

17 2. Üyeler tarafından gerçekleştirilen demokratik denetim ilkesi
Kooperatif, ortaklarının denetimi altında, onların yararına çalışan bir örgüttür. Kooperatifler demokratik bir yönetime sahiptir. Bu ilke genellikle “bir oy bir insan” deyimiyle özetlenmiştir. Demokratik yönetim ortakların eşitliğine dayalı, kendi kendini yönetme anlamına gelir. Karar almada, şirketlerin tersine yatırılan sermaye değil, kişisel katılım önemlidir. Kooperatifler, siyasa oluşturma ve karar alma süreçlerine katılan üyelerince denetlenen demokratik kuruluşlardır. Seçilmiş temsilci olarak hizmet eden erkekler ve kadınlar üyelere karşı sorumludur. Birim kooperatif kuruluşlarında üyeler eşit oy hakkına sahiptir (her üyeye bir oy hakkı). Diğer düzeydeki kooperatif kuruluşlarında ise oy hakkı demokratik bir yaklasımla düzenlenir.

18 3. Üyelerin ekonomik katılımı
Üyeler, kooperatiflerinin sermayesine adil bir şekilde katkıda bulunur ve bunu demokratik olarak yönetirler. Bu sermayenin en azından bir kısmı genellikle kooperatifin ortak mülkiyetidir. Bu ilke iki kapsamda incelenebilir, bunlardan ilki “sermayeye sınırlı faiz verilmesi” diğeri ise “Bölüşümün düzenlenmesi risturn”dir. Kooperatiflerin finansmanlarıyla ilgili olarak sermayeye sınırlı oranda faiz verilmesi gerekmektedir. Her ortak kooperatife girerken “isme yazılı” en az bir pay senedi olmak zorundadır (aksiyon= pay senedi). Fakat bu pay senedi başka bir kişiden satın alınamaz. Kooperatif her yeni ortak için yeni bir pay senedi yaratır. Bu pay senetleri isletme kârından (gelir-gider farkı) yararlanma hakkı vermezler. Zorunlu olmamakla beraber ortakların bu sermaye paylarına sınırlı oranda faiz verilir. Risturn dağıtımında söyle bir sıra izlenir. Öncelikle yasada ve sözleşmede belirlenmiş fonlar ayrılır. Daha sonra ortakların sermayelerine verilecek olan faizler ayrılır. Son olarak da ortada bir kaynak varsa üyelere dağıtılır. Bu dağıtılan paya Risturn adı verilir. (Yedek akçe, eğitim fonu, sosyal fon vb.)

19 Risturn dağıtılma prensibi

20 4. Özerklik ve bağımsızlık ilkesi
Kooperatifler özerk, kendi kendine yeten ve üyelerince yönetilen kuruluşlardır. Kooperatifler, hükümetler dahil olmak üzere diğer kuruluşlarla bir anlaşmaya girmeleri ya da dış kaynaklar yoluyla sermayelerini artırmaları durumunda, bunu kooperatiflerin özerkliğini sürdürecek ve üyelerinin demokratik yönetimini koruyacak şekilde gerçekleştirirler.

21 5. Egitim, ögrenim ve bilgilendirme
Kooperatifçiliğin gelişmesinde sermaye ve yararlardan çok eğitim önemlidir. Kooperatifçilik eğitiminin önem verildiği ülkelerde kooperatif birçok sosyal ve ekonomik sorunların çözümüne katkılarda bulunmaktadır. Bu nedenle her kooperatif kendi ekonomik bünyesi içinde kooperatifçilik yöntem ve ilkelerini ortaklarına ve halka öğretmek ve yaymak için çaba göstermeli, bu is için bir fon kurulmalıdır. Kooperatifler gelişim odaklı olarak, üyeleri ve seçilmiş temsilcileri, yöneticileri ve çalışanları için eğitim sağlayabilir. Kooperatifler genel kamuoyunu, özellikle de gençleri ve kamuoyunu oluşturanları işbirliğinin sekli ve yararlan konusunda bilgilendirirler.

22 6. Kooperatifler arasında isbirligi
Kooperatifler, yerel, ulusal, bölgesel ve uluslararası oluşumlarla birlikte çalışarak üyelerine daha etkin bir şekilde hizmet eder ve kooperatifçilik hareketini güçlendirir. Kooperatifler genellikle tam rekabet piyasasına yakın piyasalardaki fiyatları oluşturmaktan çok piyasadaki fiyatları etkileyen ekonomik bir örgütlenme biçimidir. Çağımızda ekonomik kurumlar giderek bütünleşmekte ve piyasa koşullarını kendi lehlerine çevirmek istemektedirler. Kooperatiflerde kendi aralarında bütünlesmeye giderek rekabeti kendi lehlerine çevirmenin yollarını aramalıdır.

23 7. Topluma Karsı Sorumluluk
Kooperatifler, üyelerince onaylanan politikalar aracılığıyla toplumlarının sürdürülebilir kalkınması için çalışırlar.

24 III. Kooperatifler Şirketler Arasındaki Farklılıklar
Örneğin ortaklara mülkiyet ilkesine göre beş farklı ekmek fabrikası kurulduğunu düşünelim. Bunlar; İş ortaklığı (şirket) Yardım veya hayır derneği (hizmet isletmesi) Belediye tarafından kurulmuş ekmek fabrikası (gelir isletmesi) Bizzat tüketiciler tarafından ihtiyaçlar için kurulmuş bir fabrika (tüketim kooperatifi) Fırın isçileri tarafından kurulmuş bir fabrika olsun (üretim kooperatifi)

25 İş dünyasındaki kuruluşlar
1. Kamu Kuruluşları 2. Özel Kuruluşlar; Şahıs şirketleri (kolektif şirketler, komandit şirketler) ve sermaye şirketleri (anonim şirketler, limitet şirketler) 3. Kolektif Kuruluşlar

26 Genel olarak kooperatif ve şirketler arasındaki farklar
Sermaye şirketleri mümkün olduğunca fazla kâr elde etmeye çalışırlar. Bunun içinde isçilere ve ham madde üreticilerine az ödemeye, tüketicilere ise fazla ödetmeye uğraş gösterirler. Kooperatiflerde ise amaç bunun tersi doğrultusundadır. Çünkü kooperatiflerde mülkiyet ve isletme görevi ortaklar (müşteri yada üretici) tarafından yüklenilmiştir. Sermaye şirketleri kâr amaçlıyken, kooperatif kuruluşlar kâr amaçlı değildir. Sermaye şirketlerinde elde edilen kârlar sermaye sahiplerine temettü olarak sermaye katılım miktarına göre verilir. Kooperatiflerde ise elde edilen kârlar ortakların kooperatifle yapmış oldukları işlem esasına göre dağıtılır. Şirket ortakları diğer ortakların kimler olduklarını bilmeyebilirler. Çünkü şirkette hisse senetleri borsalarda alınıp satılır. Oysa kooperatiflerde ortaklık senetleri ancak kooperatife veya kooperatifin rızası ile başkasına devredilir.

27 Sermaye şirketlerinde bir şahıs hisse senetlerinin % 50 sinden fazlasına sahip olunca şirkete hakim duruma geçebilir. Oysa kooperatiflerde bir sahsın ortak olabileceği en üst ortaklık sınırı kanunla belirlenmiştir. Bu durumda bir veya birkaç şahıs kooperatif üzerinde hakimiyet kuramazlar. Sermaye şirketlerinde ortaklar sahip oldukları hisse senetleri miktarlarına göre oy verirler. Kooperatiflerde ise ortaklık payı ne olursa olsun genel kurulda her kişinin bir oy hakkı vardır. Sermaye şirketlerinde sosyal amaç çok sınırlı olduğu halde, kooperatiflerde sosyal amaç kurulusun temel felsefelerinden birisidir. Kooperatifler serbest ticaretin aleyhinde değil, onları düzenleyen mekanizmalar olarak işlev gösterirler.

28 DEVLET VE KOOPERATİFLER ARASINDAKİ İLİŞKİLER
1-Serbest Sistem 2-Karşılıklı yardım sistemi 3-Vesayet sistemi 4-Devletçilik sistemi

29 1-Serbest Sistem Bu sistemde devletle kooperatifler arasında hiçbir bağlılık yoktur. Devletten hiçbir yardım istenmez. Bu sistemde kooperatifler devlet içinde bir devlet gibidir. Devlet kooperatifçilik hareketini tamamen serbest bırakmıştır. (İngiltere ve Danimarka)

30 Karşılıklı yardım sistemi
Bu sistemde devlet kooperatiflere kuruluş ve işleyişlerinde çeşitli yönlerden (eğitim, araştırma, devlet mal ve hizmetlerinden yararlandırma, ucuz kredi, vergi kolaylığı, hibe, v.b) yardımcı olur.Hatta kooperatif belli bir düzeye gelince devlet yavaş yavaş yardımı azaltır. Ancak bu yardımlarına karşılık devlet kooperatiflerin yönetimine karışmaz. (Fransa,İtalya)

31 Vesayet sistemi Devlet sadece kooperatiflere ait yasaları çıkartmakla kalmaz, ayrıca kooperatiflerin yönetiminde de sorumluluk alır, onları kontrolü altında tutar ve gerektikçe müdahalelerde bulunur. Özellikle az gelişmiş ülkelerde rastlanan bir sistemdir.

32 Devletçilik Sistemi Bu sistem, Çin Halk Cumhuriyeti ve eski Sovyetler Birliğindeki kooperatiflerin ve özellikle de Komün ve kolhozların halidir. Bu sistemde kooperatifler demokratik kuruluşlar olmaktan çıkmış; devletin organları haline girmiştir.Diğer bir değimle kooperatifler devletleşmiştir.

33 Türkiye’de kooperatiflerle ilgili yasalar
2834 sayılı “tarım satış kooperatifleri ve birlikleri kanunu” 1581 sayılı “tarım kredi kooperatifleri ve birlikleri kanunu” 1196 sayılı “tütün tarım satış kooperatifleri ve birlikleri kanunu” 1163 sayılı “kooperatifler kanunu”

34 1163 sayılı kooperatifler yasası ana sözleşmede bulunması gereken hükümleri zorunlu hükümler ve isteğe bağlı hükümler olmak üzere gruplandırmıştır Zorunlu hükümler: - Kooperatif adı ve merkezi - Kooperatifin amacı ve çalışma konuları - Ortaklık sıfatını kaybettiren veya kazandıran durum ve şartlar - Ortaklık pay tutarı ve kooperatif sermayesinin ödenme şekli - Ortakların ayni sermaye (malla ilgili) koyup koymadıkları - Ortakların sorumluluk durumu ve derecesi

35 İsteğe bağlı hükümler: - Genel kurulun toplanması, kararların alınması, oyların kullanılması ile ilgili açıklayıcı hükümler, - Kooperatifin birliklerle olan ilişkilerini açıklayan hükümler, - Kooperatifin diğer kooperatiflerle birleşme koşullarını açıklayan hükümler

36 Kooperatifin kuruluşu
Kooperatif kurulusu şirketlere göre daha basit ve kolaydır. Kooperatif kurmak isteyen bireyler kendi sorunlarını bilmekte ve bu sorunlara ancak kooperatif yoluyla çözüm bulabileceklerine inanmaktadırlar. - Kooperatif hangi sorunları çözmek için kurulacaktır? - Kurulacak kooperatif türü hangi grup insanların sorunlarına yönelik olacaktır? - Kurulacak kooperatifin çalışma alanı ne olacaktır? - Yeteri kadar kurucu üye var mıdır? (7 kişi) - Kurucu üyelerin kooperatifçilik hakkında bilgi durumları nedir? - Kooperatifin ortaklarına sağlayabileceği faydalar nelerdir?

37 Bir kooperatifin kurulabilmesi için gerekli olan aşamalar
1. Kurucular ve Ana Sözleşmenin Hazırlanması Ana sözleşmenin kooperatif kurucuları tarafından (7 kişi) imzalanması ve bu imzaların noter tarafından onaylanması gerekir. On kopya ana sözlemse 7 ortak tarafından ayrı ayrı imzalanır. 3 tanesi notere onaylatılır. Onaylanmış olan bu 3 ana sözleşmenin 1 tanesi noterde kalır. Diğer 2 tanesi ilgili bakanlık dilekçesine eklenmek üzere saklanır.

38 2. İlgili Bakanlıktan İzin Alınması İlgili bakanlıktan izin alınması için bir dilekçe hazırlanır. Bu dilekçeye ek olarak 2’si noterden onaylı olmak üzere toplam 9 adet ana sözlemse eklenir. Bu dilekçeye eklenmesi gereken diğer bir belge ise kuruluş sermayesiyle ilgili olan bir makbuzdur. Bu makbuz kuruluş sermayesinin ¼ ünün ulusal bankalardan birine (T.C. Ziraat Bankası) yatırıldığını gösteren bir makbuzdur.

39 3. Tescil ve İlan İlgli bakanlığın izninden sonra, kooperatif bulunduğu yerin ticaret siciline kaydedilmelidir. Bu kayıt ile T.C. ticaret sicili gazetesinde kooperatifin kuruluş ilanı kamuoyuna duyurulur. Ancak bu işlemlerden sonra kooperatif tüzel bir kişilik kazanır.

40 Kuruluştan Sonra Yapılacak İşlemler
Tescil edilerek resmen kurulmuş olan kooperatifin ilk yapacağı iş bakanlık adına bankada bloke edilmiş olan sermayenin serbest bırakılması işlemidir. Kooperatif ana sözleşmesinde aksine bir hüküm yoksa kurucu ortakların görevi bitmiş sayılır. Bu durumda kurulan kooperatifi yönetmek için gerekli kurulların seçimleri yapılmalıdır. Bu amaçla ilk genel kurul toplantıya çağrılır. Kooperatifin ilk kuruluş sürecinde yapılan masraflar kurucu ortaklar tarafından karşılanmıştır. Belgelendirilen bu masraflar ilk genel kurula sunulur. Genel kurul bu masrafların kurucu ortaklara geri ödenmesi hususunda yeni seçilecek olan yönetim kuruluna yetki vermelidir.

41 Kooperatiflerde Yönetim ve Yönetim Organları
Yönetim kavramı: Yönetmek Geniş anlamda belli konularda karar vermek ve işletmedeki işleri yönetmektir. Burada karar vermek değişik alternatifler arasından bir seçimi gerektirir. Sonuç olarak yönetim işletme bünyesinde amaç, araç ilişkilerini düzenleyen ve yürüten çabalar bütünü şeklinde tanımlanabilir. Kooperatiflerin yönetimi birbirinden ayrı üç grubun birleşimiyle sürdürülmektedir. Bu gruplar genel kurul (ortaklar), yönetim kurulu ve denetim kurulları ile idari kadrolardır.

42 Genel kurul (Ortaklar)
Genel kurul kooperatif organları olarak nitelendirilen 3 kuruldan (genel kurul, yönetim kurulu, denetim kurulu) tüm ortakları temsil eden, ortakların bir araya toplanmaları ile oluşan kooperatifin en yetkili kuruludur. Genel kurul ortaklardan oluştuğuna göre ortakların yetkili olduğu anlamına gelmektedir. Genel kurulun yetkileri: Ana sözleşmeyi değiştirmek. Yönetim kurulu üyelerini, denetçileri ve gerektiğinde tasfiye kurulu üyelerini seçmek. Risturn dağıtımı hakkında karar almak. İmalat ve inşaat isleri hakkında karar almak.

43 Yönetim kurulu Yönetim kurulu kooperatif isletmesi bakımından gerçek iş sahibi durumundadır. Genel kuruldan almış olduğu yetkiyle kooperatifin amacına uygun, her türlü işleri yapmaya yetkili bir yürütme organıdır. Yönetim kurulunun bazı görevleri: Kooperatif işlerini ortaklar menfaatine uygun bir şekilde yürütmek, Aylık masrafları incelemek, kasa ve mevcutları tespit etmek. Gerekli defterleri tutmak Genel kurulu toplantıya çağırmak Genel kurul tarafından verilen kararları yerine getirmek.

44 Yönetim kurulu üyelik şartları
T.C. vatandaşı olmak. Aynı tür diğer bir kooperatifin yönetim kurulu üyesi olmamak. Türk ceza kanunundaki zimmet, görevi suiistimal, hırsızlık, dolandırıcılık, yüz kızartıcı suçlardan mahkum olmamak. Birbirleriyle ve denetleme kurulu üyeleriyle 3. dereceden bile akraba olmamak. Aralarında herhangi bir iş ortaklığı bulunmamak. 18 yasından büyük olmak. En az ilkokul mezunu olmak.

45 Denetim kurulu Kooperatif ortaklığındaki topluluk adına ve yönetim kurulundan bağımsız olarak kooperatifin muhasebesini ve hesaplarını sürekli denetleme yetkisiyle donatılmış bir organdır. Denetleme kurulu görevini genel kurul adına yapar. Kooperatif ortaklarının büyük çoğunluğunun yönetimde fiilen görev almadıkları düşünülürse denetçilerin önemi daha iyi anlaşılmış olur. Kooperatiflerin başarısı birçok faktörle ilgilidir. Fakat bu faktörlerden en önemlisi yönetim ve denetim mekanizmalarının iyi işleyebilmesidir.

46 Denetim kurulunun görev ve yükümlülükleri;
Denetim kurulunun görev ve yükümlülükleri üç çeşittir. Bunlar inceleme, rapor hazırlama ve sır saklamadır. Denetçilerin inceleme görevlerini kendilerinden veya ortakların ikazlarıyla yerine getirirler. Yönetim kurulu gerekli defterleri denetçilere vermek zorundadır. Denetçiler hazırladıkları raporları yönetim kuruluna gerektiği hallerde de genel kurula sunarlar. Denetçiler öğrendikleri bilgileri kooperatif ortaklarının zarar görebileceklerini düşünerek başkalarına açıklamamak zorundadır.

47 Kooperatifin diger idari personeli
Müdür ve idari personel mekanizması her kooperatifte olmayabilir. Özellikle küçük kooperatiflerde idari personel istihdamına rastlanılmaz. Bu hallerde müdürlük görevi yönetim kurulu başkanı veya yönetim kurulu üyesi tarafından yürütüldüğü gibi, bazen kooperatifin bir başka ortağı tarafından yürütülebilmektedir. Herhangi bir ortağın müdürlük görevini yerine getirmesi her zaman sağlıklı bir yöntem değildir.

48 Müdürlük şartları: Kooperatifçilik bilgilerine sahip olmak ve işinin ehli olmak Siyasi bir partinin faal bir üyesi olmamak Memuriyete engel bir hali bulunmamak Müdürün görevleri: Yönetim kurulu kararlarını yıllık çalışma programlarını göz önüne alarak uygulamak Kooperatif işlerini yürütmek işlerin uyum ve düzenini sağlamak Yönetim kurulu toplantılarında oy kullanmamak şartıyla hazır bulunmak

49 Tarım Kooperatiflerinin Küçük Tarım İşletmelerini Tamamlayıcı İşlevleri
Küçük tarım işletmesi: Bir üreticini kendi aile fertleriyle , dışarıdan hiç işçi almadan veya çok az alarak kendi emeği ile işlediği işletmedir. Bu işletme tipi ülkemizde büyük çoğunluğunu oluşturur.

50 Küçük Tarım İşletmelerinin Üstünlükleri
Üretime katılan şahıslar (işçi ve işveren) arasında olabilecek bütün anlaşmazlıklar, zıtlıklar, küçük tarım işletmelerinde ortadan kalkar. Küçük tarım işletmelerinde işin randımanı fazladır. Küçük tarım işletmeleri işgücüne dayanan melyorasyon daha fazla yapılır. Küçük işletme sahipleri tasarruf etme zihniyeti hakimdir. Dekar başına verim küçük köylü işletmelerinde, büyük işletmelere oranla daha yüksektir.

51 Küçük Tarım İşletmelerinin Sakıncaları
Tarım tekniğinin noksanlığı Sermaye ve direktife bağlı melyorasyon yapılması güçlüğü Kapalı ekonomi Kredi olanaklarının azlığı Ürünlerini satma ve işletmelerine gerekli tarımsal girdi ve üretim aracı sağlama yönünden Pazar karşısında aşağı durumda olmaları Modern tarımsal endüstriyi işletmeleri dahilinde kurulabilmelerinin olanaksızlığı

52 Kooperatiflerde Üst Örgütlenme
Kooperatiflerde üst örgütlenme bir ülke kooperatifinin birim kooperatiften ulusal birliğe kadar, aşağıdan yukarıya doğru, piramit biçiminde dikey olarak örgütlenmesini ifade eder. Bireylerin tek başlarına yapamayacakları veya birlikte yapmalarında yarar bulunan işleri en iyi bir biçimde ve maliyet fiyatında üzere dayanışma suretiyle ekonomik güçlerini bir araya getirerek örgütlenmelerinden birim kooperatifler; aynı amaçla birim kooperatiflerinin bir araya gelerek örgütlenmelerinden ise birim üstü kooperatifler oluşmaktadır.

53 Kooperatif Merkez Birliği
Ulusal Kooperatifler Birliği Kooperatif Merkez Birliği Kooperatifler Birliği Birim kooperatifler

54 Kooperatifler Birliği
Aynı sektörde faaliyet gösteren birim kooperatifler, kendi aralarında ve kendilerinin üstünde ve bizzat kooperatiflerin gereksimlerini karşılamak için, kooperatif şeklinde birleşerek kooperatifler birliğini oluşturmaktadır. Ör. Pamuk Tarım Satış Kooperatifleri Birliği

55 Kooperatifler Merkez Birliği
Aynı konuda çeşitli kooperatif birliklerinin birleşmesiyle oluşan bir üst örgütlenmedir. Türkiye’de çeşitli Tarım Kredi Kooperatif Birliklerinin Birleşimi ile Türk-Koop’u kurmuşlardır. (Köy-Koop,Kent-Koop) Bir Kooperatifler Merkez Birliğinin amacı, mali, idari ve teknik bütünleşmeden doğan yararları üyeleri olan kooperatif birliklerine ve varsa kooperatiflere sağlamaktır.

56 Kooperatifler Ulusal Birliği
Tarım veya tarım dışı kooperatifçilikle ilgili öyle hizmetler veya amaçlar vardır ki, bunları kooperatif merkez birlikleri tam anlamıyla sağlayamayabilir. Bu durumda tarım ve tarım dışı kooperatifleri bütün olarak ilgilendiren durumlarda, tarım ve tarım dışı merkez birlikleri bir araya gelerek ulusal birliği oluştururlar.

57 KOOPERATİFLERDE ÜST ÖRGÜTLENMENİN EKONOMİK YARARI
2500 Koop. imalat 2000 3000 Tüketim Koop. Tüketim Koop. Birliği Tüketim Koop. Merkez Birliği Koop. İml. 3500 4000 1500 3000 5500 Mer. Bir. 6000 8000 Birlik 1000 5000 2500 7500 Koop. Üretici Büyük Aracı imalatçı 1000 Küçük aracı Orta Aracı Tüketici 5000 2500 10000 7500 +500 +500 +500 +500 +2500 +2500 +2500 +1500

58 Kooperatiflerin sınıflandırılması
Ortakların birleşme biçimine göre kooperatifler Gösterdikleri faaliyet türlerine göre kooperatifler

59 Ortakların birleşme biçimine göre kooperatifler
Köylü ve esnaf tarafından kurulan üretim kooperatifleri Küçük tüccar ve sanayiciler tarafından kurulan esnaf kooperatifleri

60 Gösterdikleri faaliyet türlerine göre kooperatifler
Kredi kooperatifleri Yapı kooperatifleri Satış kooperatifleri Tüketim kooperatifleri Alım kooperatifleri İmalat kooperatifleri

61 Türkiye’de kooperatifler
Tarımsal Kooperatifler (Kırsal Kooperatifler) Tarım Dısı Kooperatifler (Kentsel Kooperatifler)

62 Tarımsal Kooperatifler (Kırsal Kooperatifler)
İsleme ve pazarlama kooperatifleri - Tarım satış kooperatifleri - Köy kalkınma kooperatifleri - Su ürünleri kooperatifleri - Çiçekçilik kooperatifleri - Hayvan ve hayvansal üretim kooperatifleri Alım (Tedarik) kooperatifleri - Pancar ekicileri istihsal (üretim) kooperatifleri - Çay ekicileri ishitsal (üretim) kooperatifleri Hizmet kooperatifleri - Toprak ve tarım reformu kooperatifleri - Tarımsal sigorta kooperatifleri - Toprak su kooperatifleri Kredi kooperatifleri - Tarım kredi kooperatifi