KPSS KONU ANLATIMI Öğrenme Psikolojisi Murat CİVELEK

... konulu sunumlar: "KPSS KONU ANLATIMI Öğrenme Psikolojisi Murat CİVELEK"— Sunum transkripti:

1 KPSS KONU ANLATIMI Öğrenme Psikolojisi Murat CİVELEK
Web: Mail:

2 1. ÜNİTE TEMEL KAVRAMLAR

3 Bölüm Analizi KPSS’de bu bölümden her yıl ortalama 2 soru gelmektedir.
Bu bölümdeki sorular genellikle bilgi veya örnek verilerek sorulan yarı bilgi sorusu şeklindedir. Bölüm Analizi

4 1. ÖĞRENME Öğrenme: Tekrar ya da yaşantı sonucu davranışlarda meydana gelen nispeten kalıcı izli (sürekli) bir değişmedir. Mesela; sobadan eli yanan bir çocuğun bir daha sobayı ellememesi. Araba, bisiklet, klavye kullanma 100’e kadar sayma Organizmada meydana gelen her davranış ve davranış değişikliği öğrenme değildir.

5 SİRK hayvanları acaba hangi türden öğrenmeyi gerçekleştiriyor?

6 Bir davranışın öğrenme olup olmadığını anlayabilmek için şu üç soruya evet cevabının verilmesi gerekmektedir: 1. Tekrar ve yaşantı sonucu mu? 2. Davranış değişmiş mi? EVET ise ÖĞRENME 3. Değişiklik Kalıcı mı? Sürekli mi?

7 Bir davranışın öğrenilmiş olması için şu üç özelliği taşıması gerekir:
Her öğrenmede olumlu ya da olumsuz gözlenebilir bir davranış değişikliği mutlaka olmalıdır. Öğrenmede söz konusu olan davranış değişikliği tekrar ve yaşantı sonucu meydana gelmiş (sonradan kazanılmış) olması gerekir. Yani her davranış değişikliği öğrenme değildir. Davranış değişikliği nispeten kalıcı (uzunca bir süre devam etmesi) gerekir.

8 Her davranış değişikliği öğrenme değildir
Her davranış değişikliği öğrenme değildir. Ancak tekrar ve yaşantı sonucu oluşan davranış değişiklikleri öğrenmedir. Bu anlamda içdürtü, içgüdü, refleks, büyüme ve olgunlaşma sonucu oluşan davranış değişiklikleri öğrenme değildir. Ayrıca psikolojik rahatsızlık sonucu ortaya çıkan tikler, alışma ve duyarsızlaşma sonucunda ortaya çıkan davranışlar öğrenme ürünü değildir.

9 Ya bu yakışıklı bebeğimiz ne türden bir öğrenme gerçekleştiriyor?

10 Öğrenme içsel (zihinsel) bir süreçtir ve süreç doğrudan gözlenemez
Öğrenme içsel (zihinsel) bir süreçtir ve süreç doğrudan gözlenemez. Gözlemlenen bireyin performansıdır (edim, icra). Performans, öğrenilenin gözlenebilir hale dönüşmesidir.

11 GELİŞİM PSİKOLOJİSİ İLE
İLGİLİ ORTAK SORU 2011 STS Öğrenme, yaşantı sonucunda davranışlarda meydana gelen görece kalıcı değişiklikler olarak tanımlanmaktadır. Buna göre, aşağıdaki davranışlardan hangisinin öğrenme yoluyla kazanıldığı söylenebilir? Bir köpeğin sahibini görünce sevinç sesleri çıkarması Banyoda yanlışlıkla soğuk suyu açan birinin ürpermesi Yağlı boya kokusu alan birinin gözlerinin yaşarması Köpeklerin depremden kısa bir süre önce havlamaları Yeni doğan bir bebeğin suya konulduğunda kol ve bacaklarını oynatıp yüzmeyi çalışması

12 GELİŞİM PSİKOLOJİSİ İLE
İLGİLİ ORTAK SORU 2010 KPSS Bir televizyon kanalının düzenlediği bir yarışmada, yarışmacılardan önceden bilmedikleri bir şarkıyı öğrenip sahnede okumaları istenir. Yarışmacılardan biri sözlerin bir kısmını unuttuğu için şarkıyı okuyamaz. Bu yarışmacının kendisini “Şarkının sözlerini çok iyi öğrenmiştim ama heyecandan unuttum.” diyerek savunması üzerine jüri üyelerinden biri ona “Ben şarkının sözlerini öğrenip öğrenmediğine ancak sahnedeki performansına bakarak karar verebilirim.” yanıtını verir. Jüri üyesinin bu yanıtı aşağıdaki ifadelerden hangisini desteklemektedir? Performansta gözlenen her değişme öğrenme sonucu değildir. Öğrenme ancak performanstan anlaşılabilen içsel bir süreçtir. Hatırlanmayan bir şeyin öğrenildiği söylenemez. Öğrenmeden söz edebilmek için davranışlarda kalıcı bir değişiklik olması gerekir. Öğrenme ile hatırlama birbirlerini tamamlayan iki süreçtir.

13 ÖĞRENME

14 GELİŞİM PSİKOLOJİSİ İLE
İLGİLİ ORTAK SORU 2010 KPSS Bebeklerin ilk birkaç ay içindeki tepkilerinin bir kısmının doğuştan geldiği, bir kısmının da öğrenme yoluyla sonradan kazanıldığı bilinmektedir. Bir bebeğin aşağıdaki tepkilerinden hangisinin öğrenme yoluyla kazanıldığı sonucuna varılabilir? Biberondan emdiği süt çok sıcak olduğunda ağzından püskürtmesi Uzunca bir süre altı ıslak kalınca ağlamaya başlaması Elini, ayağını ısırarak seven bir yetişkini görünce ağlamaya başlaması Değiştirilmek için alt bezi açıldığında ellerini, ayaklarını oynatması Hareket eden bir nesneyi gözleriyle takip etmesi

15 GELİŞİM PSİKOLOJİSİ İLE
İLGİLİ ORTAK SORU 2009 KPSS Aşağıdaki davranışlardan hangisi öğrenme yoluyla kazanılmamıştır? Bir köpeğin eve ilk kez gelen bir misafiri görünce huysuzlanması İşine her zaman vaktinde giden bir kişinin çalar saati bozulduğu için işe geç kalması Bir oto tamircisinin motorun sesinden arızanın nerede olduğunu anlaması Bir annenin bebeğinin altını değiştirmesi Bir bebeğin babasını görünce gülümsemesi

16 GELİŞİM PSİKOLOJİSİ İLE
İLGİLİ ORTAK SORU 2007 KPSS Aşağıdakilerden hangisi öğrenme ürünü olan bir davranış değildir? A) Limon kelimesini duyan bir kişinin ağzının sulanması B) Yoldan geçmekte olan bir yayanın klakson sesiyle irkilmesi C) Bir çocuğun salıncak kurup küçük kardeşini sallaması D) Bir kişinin zehirli olduğunu düşünerek böceklerden korkması E) Acıkan birinin mutfağa yönelmesi

17 GELİŞİM PSİKOLOJİSİ İLE
İLGİLİ ORTAK SORU 2007 KPSS Aşağıdakilerden hangisi öğrenmenin en uygun tanımıdır? Bireyin içerisinde yaşadığı kültürün değerlerini kazanma süreci Bireyin çevresiyle etkileşiminde meydana gelen değişme Yeni ve kalıcı bilgilerin edinilmesi için yararlanılan yöntem Yaşantılar yoluyla meydana gelen nispeten kalıcı davranış değişikliği İstenilen davranış değişikliğini oluşturmak amacıyla bireyin gösterdiği bilinçli çaba

18 GELİŞİM PSİKOLOJİSİ İLE
İLGİLİ ORTAK SORU 2006 KPSS Aşağıdaki örneklerin hangisinde, öğrenmeyle ilgili bir olgu söz konusu değildir? Bisiklete binmeyi bir kez öğrenen bir çocuğun bunu hiç unutmaması Daktiloda yazı yazan birinin bilgisayarla yazı yazmayı daha kolay öğrenmesi Çarpım tablosunu ezbere bilen bir çocuğun çarpmada başarılı olması Bisikletten düşen bir çocuğun ayağını incitip pedal çevirememesi Yemek pişirme dersleri alan bir annenin lezzetli yemekler yapması

19 2. Yaşantı (Deneyim): Bireyin diğer bireylerle veya çevresiyle etkileşimi sonucu onda kalan izdir. Yaşantılar iki türlüdür: a) Yaşantısal yaşantılar: Bireylerin birbirleriyle etkileşimi sonucunda yer alan etkinliklerin tümüdür. Bu yaşantı türünde kalıcı izli davranış değişikliği görülmez. Mesela; Hasan’ın, arkadaşı Ahmet’e yaz tatilinde neler yaptığını anlatması. b) Kazanılmış yaşantılar: Bireylerin birbirleriyle ve çevresiyle etkileşimi sonucu bireylerde kalıcı izli davranış değişikliği oluşmasıdır. Yani bireyin çevreyle etkileşimi sonucunda oluşan öğrenilmiş davranışlardır. Mesela; Vizeye çalışmadan girip düşük not alan Derya’nın, finale çalışarak girmesi.

20 GELİŞİM PSİKOLOJİSİ İLE
İLGİLİ ORTAK SORU 2012 KPSS Doğuştan görme engelli Ahmet, yetişkinlik döneminde gerçekleştirilen bir ameliyatla görme yetisini kazanır. Ancak bu yetiyi kullanma düzeyi, görme problemi olmayan bireylerle aynı seviyeye ulaşamaz. Bu durum, aşağıdakilerden hangisiyle en iyi açıklanabilir? Uyum sağlama Bireysel farklılıklar Dengeleme Olgunlaşma Yaşantı

21 GELİŞİM PSİKOLOJİSİ İLE
İLGİLİ ORTAK SORU 2011 KPSS Yapılan boylamsal bir çalışmada, ikiz erkek kardeşlerin 5 yaşındaki ilgi alanları arasında 0,80; aynı çocukların 18 yaşındaki ilgi alanları arasında ise 0,60 korelasyon katsayısı saptanmıştır. Buna göre, ilgi alanları arasındaki korelasyon katsayısı farklılığını, aşağıdakilerden hangisi en iyi açıklar? Olgunlaşma Kritik dönem Yaşantı Cinsiyet Büyüme

22 2010 KPSS Kazanılmış yaşantı, bireylerin birbirleriyle ve çevresiyle etkileşimi sonucu bireylerde kalıcı izli davranış değişikliği oluşmasıdır. Aşağıdakilerden hangisi kazanılmış yaşantıya uygun bir örnek değildir? Bir yakınını cinayette kaybeden Nevin, gazetelerde önce cinayet haberlerini okur. Oğuz, derste öğretmenin verdiği örneği başka bir problemin çözümünde kullanır. Burak, oynadığı her satranç oyununda model aldığı satranç ustasının açılış hamlesiyle oyuna başlar. Fatma, ders arasında sınıf arkadaşlarıyla birlikte çektirdiği fotoğraflara bakar. Kemal, izlediği filmden kavga sahnelerini arkadaşlarına göstererek anlatır.

23 3. Davranış: Organizmanın içten veya dıştan gelen uyarıcılara karşı gözlenebilen (yürüme, koşma, yemek yeme, gülme gibi) ve ölçülebilen (düşünme, problem çözme, rüya görme) her türlü tepkisine davranış denir. Davranışlar öğrenilmiş ve öğrenilmemiş olmak üzere iki türlüdür. 3.1. Öğrenilmemiş davranışlar: Doğuştan getirilen, geçici, büyüme ve olgunlaşmaya dayalı davranışlardır. 3.2. Öğrenme ürünü olan davranışlar: Doğuştan getirilmeyen ve öğrenme sonucu meydana gelmiş kalıcı izli davranışlardır. Mesela; teneffüs zili çaldığında teneffüse çıkılması bir öğrenmedir.

24 3.1. Öğrenme ürünü sayIlmayan davranIşLAR
1. Doğuştan getirilen davranışlar a) İçgüdü b) İçdürtü c) Refleks d) Homeostatik davranışlar (dengeleme) 2. Geçici Davranışlar 3. Büyüme 4. Olgunlaşma

25 Doğuştan getirilen davranışlar: Öğrenme ürünü olmayan, organizmanın yaşamını ve tür olarak devamını sürdürmesinde kullandığı davranışlardır. Bunlar; İçgüdü, İçdürtü, Refleks Homeostatik davranışlar (dengeleme)

26 3.1.1.a) İçgüdü Doğuştan getirilen (kalıtsal), türe özgü otomatik ve bilinçsizce yapılan davranışlardır. Mesela; örümceğin ağ örmesi, ipekböceğinin koza yapması, arının bal yapması, ördeklerin yüzmesi gibi. İçgüdü davranışlarının özellikleri Öğrenilmemiştir yani doğuştandır (Kalıtımsaldır). Sadece hayvanlara özgüdür. Otomatiktirler ve bilinçsizdirler. Türe özgüdür. Bir türe mensup olanlar aynı içgüdüsel davranışlarda bulunurlar. Mesela; miyavlamak içgüdüsü kedi türünün tüm bireylerinde görülür. Belirli zaman ve şartlar oluştuğunda ortaya çıkar. Mesela; leyleklerin sonbaharda göç etmesi, yarasaların geceleri uçması.

27 3.1.1.b) İç dürtüler (fİzyolojİk, bİrİncİl) güdüler
Organizmanın içinden gelen ve onu harekete geçiren güdülerdir. Organizmanın yaşamasına ve neslin devamına hizmet ederler. Bu nedenle birincil güdülerdir. Doğuştandır yani öğrenilmemişlerdir. Hem hayvanlarda hem de insanlarda görülür. Bu nedenle evrenseldir. Mesela; açlık, susuzluk, cinsellik, merak, korunma, dinlenme, uyku, oksijen ihtiyacı, annelik güdüsü vb.

28 3.1.1.c) Refleks Organizmanın belirli uyarıcılara karşı gösterdiği ani ve istemsiz (bilinçsiz) tepkileridir. Refleksler doğuştandır ve otomatiktir yani öğrenmeye dayanmayan tepkilerdir. Refleksler organizmayı zararlı uyarıcılar karşısında koruma görevi yapar. Refleksler, hem insanlarda hem de hayvanlarda görülür. Yani belli bir türe özgü değildir. Refleksler ertelenebilir, fakat engellenemez. İnsanda “emme ve yakalama” refleksleri doğuştan getirilen ilk reflekslerdir. Mesela; Tozlu bir ortamda hapşırma, ani ve yüksek bir ses karşısında irkilme, ışık karşısında göz bebeklerinin büyüyüp küçülmesi, çok sıcak bir nesneye eli değen birinin hemen elini geri çekmesi.

29 İkisi de öğrenilmemiştir yani doğuştan getirilmiştir.
İÇGÜDÜ Türe özgüdür. Uyaranı belli değildir. Karmaşık davranış örüntüsüdür. Ertelenemez ve engellenemez. Sadece hayvanlarda görülür. REFLEKS Türe özgü değildir. Uyarıcısı bellidir. Basit davranışlardır. Bir süre ertelenebilir, fakat engellenemez. Hem insan hem hayvanlarda görülür. İkisi de öğrenilmemiştir yani doğuştan getirilmiştir. NOT: İnsanlarda içgüdü yoktur. İçdürtüsel davranışlar vardır. 29

30 İçgüdü, iç dürtü ve refleks davranışlar arasındaki farklar şöyledir;
a) İç dürtülerde davranış bir iç uyarıcı sonucudur. b) Reflekslerde davranış bir dış uyarıcı sonucu yapılırken, c) İçgüdü davranışları iç ya da dış hiçbir uyarıcı olmadan otomatik olarak gerçekleşebilir.

31 3.1.1.d) HOMEOSTATİK DAVRANIŞLAR
Yetersiz ve aşırı uyarılma sonucunda uyum ve denge durumu bozulan organizmanın tekrar normal yaşantısına dönmesine yönelik gösterdiği, türe özgü tepkilere dengelenme denir. Bu tepkiler bilinçli de olabilir bilinçsizde olabilir Başka bir deyişle dengesi bozulan organizma çeşitli etkenleri (su, besin, oksijen miktarı) belli düzeyde tutarak normal yaşantısını sürdürme durumudur. Mesela; insanın vücut ısısı, kalp atışı, tansiyonu değiştiğinde, organizma uyumu sağlamak için çaba harcar. Üşüyünce titreriz, sıcakta terleriz, yorulduğumuzda dinleniriz veya uyuruz.

32 Geçİcİ DavranIşlar Bireyin sürekli olarak göstermediği, belirli zamanlarda ve durumlarda (alkol aldığında, rüya gördüğünde, ağır ilaç veya uyuşturucu kullandığında, ağır ateşli hastalıklarda, yorgunlukta) ortaya koyduğu öğrenme ürünü sayılmayan davranışlardır. Mesela; narkoz halinden uyanırken söylenen sözler, aşırı alkol alan birinin kaba ve ölçüsüz konuşması, uyurgezer birinin gece dışarı çıkıp yürümesi, bireyin yüksek ateşli olduğu bir zamanda sayıklaması.

33 3.1.3. büyüme Nitel değişiklikler büyüme olarak sayılmaz.
Organizmanın bedensel (fiziksel) ve hacimsel olarak değişim göstermesidir. Büyüme daima bir artışı ifade eder; azalma gösteren bir durum büyüme olamaz. Büyüme organizmada meydana gelen nicel bir olaydır. Büyüme, bedenin hem dış hem de iç organlarında oluşur. Mesela; boyun uzaması, ağırlığın (kilonun) artması, kasların büyümesi, beynin ağırlaşması, saçın uzaması, tırnakların uzaması Nitel değişiklikler büyüme olarak sayılmaz.

34 BÜYÜME BOYUN UZAMASI

35 BÜYÜME BEYNİN AĞIRLAŞMASI KASLARIN BÜYÜMESİ

36 GELİŞİM PSİKOLOJİSİ İLE
İLGİLİ ORTAK SORU 2008 KPSS Fatma Hanım seneye okula başlayacak olan yeğeni Bertuğ’a bir hediye vermek ister. Çocuk giysileri satan bir mağazadan Bertuğ’un yaşını söyleyerek bir pantolon satın alır. Hediyesini yeğenine verdiğinde, uzun süredir görüşmemelerine karşın, satın aldığı pantolonun yeğeninin bedenine tam olduğunu görür, çok sevinir. Yukarıdaki paragrafta gelişim psikolojisine özgü kavramlardan hangisine vurgu yapılmaktadır? A) Büyüme B) Olgunlaşma C) Öğrenme D) Hazırbulunuşluk E) Kritik dönem

37 olgunlaşma Organizmanın doğuştan sahip olduğu potansiyel güçlerin (vücut organların), kendisinden beklenilen fonksiyonları zamanla yerine getirebilecek (görev yapabilecek) duruma gelmesidir. Mesela; çocuğun el ve parmak yapısının 6 yaş civarında kalemi düzgün tutabilecek hale gelmesi. 12 aylık bir bebeğin yürüyebilmesi. Olgunlaşma organizmanın doğuştan getirdiği biyolojik donanımın, genetik olarak belirlenmiş bir plan dâhilinde, zaman içinde kendiliğinden (öğrenme yaşantılarından ve çevresel değişkenlerden bağımsız) değişmesidir. Yani olgunlaşma genetik yapının ortaya çıkardığı bir değişimdir.

38 Olgunlaşma sonucunda ortaya çıkan davranışlar (yürüme, dik durma, sesleri çıkarma) öğrenme ürünü sayılamazlar. Ancak olgunlaşma, öğrenme ve hazırbulunuşluk için ön koşuldur. Eğer organizma bir şeyi öğrenebilme olgunluğunda değilse öğrenme gerçekleşemez.

39 OLGUNLAŞMA İNCE KASLARIN GELİŞMESİYLE (OLGUNLAŞMASIYLA) YAZI YAZMAK

40 GELİŞİM PSİKOLOJİSİ İLE
İLGİLİ ORTAK SORU 2013 KPSS Gesell ve Thompson tarafından yapılan bir deneyde; ikiz bebeklerden birine sekiz hafta boyunca merdiven çıkma egzersizleri yaptırılmış, diğerine ise hiçbir egzersiz yaptırılmamıştır. Çalışma sonucunda, egzersiz yapmayan bebeğin sadece bir haftalık gecikme ile ikiziyle eşit düzeyde merdiven çıkabilir hâle geldiği gözlenmiştir. Aşağıdakilerden hangisi, bu çalışmanın sonucunu en iyi açıklar? A) Olgunlaşma ve öğrenme, birbirinden bağımsız değildir. B) Öğrenme, performansı artırır. C) Olgunlaşma, bütün bireylerde aynı düzeyde değildir. D) Birey, er ya da geç öğrenir. E) Gelişim, aşamalar hâlinde gerçekleşir.

41 GELİŞİM PSİKOLOJİSİ İLE
İLGİLİ ORTAK SORU 2010 KPSS Matematik öğretmeni Arif Bey, gelecekte karşılaştığında öğrenmesini kolaylaştıracağını düşünerek 4 yaşındaki kızına bazı matematik formüllerini farklı yöntemler kullanarak ezberletmeye çalışır. Ancak bütün çabalarına rağmen çocuğuna matematik formüllerini ezberletmeyi başaramaz. Çocuğun matematik formüllerini ezberlemeyi başaramamasının temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir? A) Çocuğun matematiğe ilgisinin az olması B) Babasının uygun öğretim yöntemleri kullanmaması C) Çocuğun güdülenme düzeyinin düşük olması D) Çocuğun matematikte yeteneksiz olması E) Çocuğun yeterli bilişsel gelişim düzeyine ulaşmamış olması

42 GELİŞİM PSİKOLOJİSİ İLE
İLGİLİ ORTAK SORU 2008 KPSS İlköğretim okuluna yeni başlayan Mehmet önlüğünü kendisi giyebilmekte, ancak annesi defalarca göstermesine karşın, önlüğünün yakasını bir türlü ilikleyememektedir. Mehmet’in önlük yakasını bir türlü ilikleyememesi, aşağıdaki ifadelerden hangisiyle açıklanabilir? Yaka kullanmaya yeni başladığı için Mehmet deneyim eksikliği yaşamaktadır. Annesinin aşırı koruyucu tutumu nedeniyle Mehmet iliklemeyi öğrenememiştir. Mehmet yakasının düğmelerini ilikleyebileceği kritik döneme henüz ulaşmamıştır. Mehmet’in el kasları yakasını ilikleyebilecek olgunluğa erişmemiştir. Mehmet’in parmakları yakasını ilikleyebilecek kadar büyümemiştir.

43 GELİŞİM PSİKOLOJİSİ İLE
İLGİLİ ORTAK SORU 2006 KPSS Gelişimde olgunlaşma kavramı aşağıdaki süreçlerden hangisini anlatmak için kullanılmaktadır? Sosyal normlara uygun davranışların öğrenilmesi ve sergilenmesi Genetik olarak belirlenen bir plan çerçevesinde yaşantılardan bağımsız olarak gerçekleşen biyolojik gelişmeler İlk ergenlik döneminde başlayan ve yetişkinlik çağına kadar süren fiziksel ve cinsel değişmeler Büyüme ve gelişmeye eşlik eden öğrenilmiş davranış örüntülerinin kazanılması İlerleyen yaşla birlikte aşırı davranışların yerlerini yavaş yavaş ağırbaşlı davranışların alması

44 4. UYARICI (UYARAN): Duyu organlarını harekete geçiren ve organizmada tepkiye yol açan her türlü iç (açlık, susuzluk vb.) veya dış etkene (ışık, ses vb.) uyarıcı denir. 5. TEPKİ (DAVRANIM): Uyarıcıların organizmayı etkilemesi sonucu gösterilen her türlü davranışa tepki denir. Başka tanıma göre uyarıcıların organizmada meydana getirdiği her türlü fizyolojik ve psikolojik değişmelerdir. - Tepki başkaları tarafından gözlenebiliyorsa açık tepkidir. Mesela; gülmek, koşmak. - Tepki başkaları tarafından gözlenemiyorsa kapalı tepkidir. Mesela; düşünmek, rüya görmek, bir matematik problemini zihinden çözmek.

45 6. Karşılık: Organizmanın vermiş olduğu tepkiye, çevrenin vermiş olduğu yeni davranış veya uyarandır. Üç türlüdür; pekiştirme, ceza ve karşılık vermeme 7. Öğretme: Okullarda planlı ve programlı olarak yürütülen ve bir hedefe yönelik olan eğitim faaliyetlerine denir. 8. Eğitim: Bireyden istenilen davranışları oluşturma sürecidir.