MİKROBİYOLOJİK ÖRNEKLERİN ALIMI VE LABORATUVARA GÖNDERİLMESİ UZM. MEHMET AKSAKAL MIKROBIYOLOJI VE KLINIK MIKROBIYOLOJI UZMANı, ŞUBAT 2019 HATAY DEVLET.

... konulu sunumlar: "MİKROBİYOLOJİK ÖRNEKLERİN ALIMI VE LABORATUVARA GÖNDERİLMESİ UZM. MEHMET AKSAKAL MIKROBIYOLOJI VE KLINIK MIKROBIYOLOJI UZMANı, ŞUBAT 2019 HATAY DEVLET."— Sunum transkripti:

1 MİKROBİYOLOJİK ÖRNEKLERİN ALIMI VE LABORATUVARA GÖNDERİLMESİ UZM. MEHMET AKSAKAL MIKROBIYOLOJI VE KLINIK MIKROBIYOLOJI UZMANı, ŞUBAT 2019 HATAY DEVLET HASTANESI

2 SUNU PLANI  Giriş  Örnek Alırken Güvenlik Önlemleri  Örnek Alırken Genel Kurallar  Transport ve Saklama Koşulları  Çeşitli Örnekler İle İlgili Alım Kuralları  Sonuç-Soru&Cevap-

3 GİRİŞ Bir Hastalığa Tanı Koyma, Tanıyı Doğrulama, Hastalığın Ve Tedavinin Takibi Sırasında Klinisyenler Laboratuvar Analizlerinden NET VE KESİN Sonuçlar Beklerler.

4 PEKİ LABORATUVAR “NET VE KESİN” SONUÇLAR İÇİN İLK ADIMDA NELERE İHTİYAÇ DUYAR? Doğru Örnek Alımı & Transferi… Aksi Halde!  Yanlış Tanı – Yanlış Tedavi Kaçınılmaz.  Mortalite, Morbodite, Maliyet Artışı, Gereksiz Antibiyotik Kullanımı! ve Antibiyotik Direncinde Artış..

5 ÖRNEK ALINIRKEN GÜVENLİK ÖNLEMLERİ  Mutlaka önlük giyilmeli, eldiven takılmalı, gerekti ğ inde maske ve/veya gözlük ile yüz ve mukozalar korunmalıdır.  Kullanılan kaplar güvenli olmalı, sıvıları sızdırmamalıdır. *  Damlatan veya a ğ zı açık kaplarda örnek gönderilmemelidir.!!!*

6 ÖRNEK ALIRKEN GENEL KURALLAR-1  Steril şartlarda,  En yo ğ un oldu ğ u anatomik bölgeden,  Normal flora ile kontamine olmamalı,  Uygun teknikler ve malzemeler kullanılarak,  Örnek miktarı yeterli olmalıdır!*

7 ÖRNEK ALIRKEN GENEL KURALLAR-2  Yara enfeksiyonlarında örnekler… Doku, İğne biyopsisi, Aspirat örneği. Sürüntü örnekleri - Önerilmez!

8 ÖRNEK ALIRKEN GENEL KURALLAR-3  Barkot doğru yerde ve düzgün şekilde yapıştırılmalı*  Kültür örnekleri antibiyotik tedavisinden önce alınmalı,  İdrar ve balgam sabah alınmalı.  ARB (yayma) ve barsak parazitleri aranacaksa örnek mutlaka üç gün üst üste alınmalı,

9 LABORATUVARA ULAŞTIRMA VE SAKLAMA KOŞULLARI-1 1-Tüm örnekler en kısa zamanda (<1 saat) laboratuvara ulaştırılmalıdır. İşlemlenmesi gecikecek olan bir çok örneğin (kan ve BOS gibi steril vücut sıvıları hariç) buzdolabında saklanması gereklidir. 2- BOS, kan kültürleri, genital sistem, göz ve iç kulak örnekleri oda derecesinde (25 °C). Asla buzdolabına konulmamalıdır!

10 LABORATUVARA ULAŞTIRMA VE SAKLAMA KOŞULLARI-2 3- Taşınma süreleri genel olarak, örnek miktarı ile ilişkilidir. Az ise, 15-30 dk. içinde lab.a ulaştırılmalıdır. 4- Genel bir kural olarak bakteriyolojik inceleme için gönderilen örnekler, 24 saatten uzun süre saklanmaz!

11 TABLO-1: OCAK 2019 KÜLTÜR SAYILARI

12 İ DRAR KÜLTÜRÜ  Orta akım idrarı,  Sabah ilk idrar veya mesanede en az 3 saat beklemiş,  Hastaya göre nasıl alınması gerektiği açıkça anlatılmalı,  Üretra ağzı sabunla yıkanır, durulanır.  Sünnetli erkeklerde herhangi bir işlem gerekmez!  En az 1 cc. steril kap.

13 Bebek/plastik torba ile  Bebekte penis/vulva çevresi iyice temizlenir.  Steril idrar toplama torbaları yapıştırılarak sık sık izlenir (30 dk içinde idrar toplanamazsa yeni torba takılır).  Örnek bekletilmeden laboratuvara gönderilir.

14 Kateterden İdrar Kültürü Temiz Aralıklı Kateterizasyan  Steril koşullarda kateter mesaneye itilir,  İlk 10-15 cc dışarı atılır, sonraki idrar alınır,  Steril kaba boşaltılır.

15 Kalıcı Kateterizasyon  % 70’lik alkolle silinir.  Kateter klempelenir  İdrarın dolması beklenir,  Enjektörle en az 4 cc alınır.  Steril kaba boşaltılır.

16 Örneklerin Lab. Gönderilmesi  En geç 1 saate laboratuvar ulaştırılmalı,  Bu mümkün değilse, 24 saate kadar buzdolabında,

17 SOLUNUM YOLU ÖRNEKLERİ 1. Boğaz Örnekleri  Steril eküvyon sadece tonsillerin, post. farinks ileri geri hareket ettirilir.  Hızlı test ve kültür isteniyorsa iki eküvyon,  Transport < 2 saatte, nemli veya kuru ekivyonla.  Saklama < 24 saat oda ısısında.  Akut epiglotiten almak kontendikedir.

18 2. Burun  Steril SF ile ıslatılmış eküvyon ile burun deliklerine 2 cm girilir.  Eküvyon nazal mukozaya mutlaka değmeli!  Transport < 2 saatte, nemli veya kuru eküvyonla,  Saklama koşulları < 24 saat oda ısısında.  MRSA taşıyıcılığı dışında (bazı istisnalar hariç) anlamlı değildir.

19 3. Balgam  Önceden 3 saat ağızdan gıda almamalı, diş protezini çıkarmalı,  Macun kullanmadan tüm ağız fırçalanır,  Ağız su ile çalkalanır (steril su veya SF),  Kabın içine post nazal akıntı ve tükrük olmaması için hasta bilgilendirilir!***

20 3.Balgam  Derin bir öksürükten sonra,  Spontan çıkaramayan hastalardan indüklenmiş balgam, 25 cc % 3-10 NaCI.  İndüklenmiş balgam olduğu mutlaka lab. Bilgilendirilmelidir.  En az 10 ml olmalı…1 Saat içinde, 24 saat buzdolabında…

21 Gaita-1  Kap temiz, plastik ve sızdırmaz olmalı!*  Kültür için en az 2 gr, 5 ml,  Parazitolojik inceleme 20-40 gr -15-25 ml,  İdrar ve su karışmamış olmalı.!*

22 Gaita-2  Parazit etkenler en az 24 saat arayla 3 kez!  Bağırsak florasını etkileyen kolonoskopi, antiasit, baryumr-bizmut gibi verilmeden önce,  Tuvalet kağıdındaki ba tuzları inhibitör!

23 Gaita-alınma zamanı & transport & saklama  Hastalığın ilk günlerinde,  Shigella, protoozonlar için 30 dk.,  Diğer etkenler için < 1 saat, oda ısısında,  1-24 saat, buzdolabında, (+4 °C’de) (Cary –Blair, Ames besiyeri).

24 Rektal Sürüntü  Yalnızca yenidoğan! bebeklerde gaita yerine geçebilir. Erişkinlerde önerilmez.  Sadece dışkı veremeyen yetişkinler, epidemiyolojik çalışmalarda. Shigella spp. kültürü için.  Ekivyon ile alınan dışkı örneklerinde geniş çaplı parazitolojik inceleme yapılmaz!

25 Anal/Selofan Bant  Birinci Tercih: Sabah kalkar kalkmaz, duşa veya wc.ye gitmeden,  Perianal bölgenin en az 3-4 farklı alanına yapıştırılarak çekilmeli,  Temiz lama düzgün şekilde yapıştırılır.  İkinci Tercih: Suyla nemlendirilmiş eküvyonla yumurtalar toplanabilir. Ancak anüs içine asla ilerletilmemeli.

26 Abse/Yara Örnekleri-1  Tercih edilen örnekler; dokular veya aspirasyon. Ancak bunu almak her zaman mümkün olmamaktadır. Dolayısıyla laboratuvara en sık sürüntü örnekleri gelmektedir.  Açık veya yüzeyel yaralarda, yara yüzeyi steril serum fizyolojikle temizlendikten ve gerekirse debridman yapıldıktan sonra örnek steril eküvyonla yara ile sa ğ lam doku kenarından alınmalıdır.  Kapalı ve derin yaralarda, yüzey dezenfeksiyonu yapıldıktan sonra lezyon tabanından aspirasyon yapılmalı ve alınan örnek lab.a gönderilmelidir.

27 Abse/Yara Örnekleri-2  Çift örnek alınması (1 ml) tercih edilmelidir.  Örneklerin mümkün olan en kısa sürede laboratuvara ulaştırılması,  Aspirasyon ve doku örneklerinin minimum 30 dakika içinde laboratuvara ulaştırılması idealdir.  Örneklerin işleme alınmasında gecikme olacaksa örnekler oda sıcaklı ğ ında bekletilir < 2 saat, buzdolabına konulmaz!

28 STER İ L VÜCUT SIVILARI ÖRNEKLER İ -1 Örnek AdıTaşıma KabıÖrnek MiktarıTaşıma Süresi/Isısı Saklama Süresi/Isısı BOSSteril tüp 2. Tüp 3. Hücre sayımı Konvansyonel bakteriler ≥ 1 ml CBC ≥ 2 Tbc ≥ 5, Mantar ≥2 ≤15 dk. –Oda ısısı≤24 Saat, Oda ısısı Eklem SıvısıSteril tüp≥ 2 ml, kan kültürü şişesi içinde 2-10 ml≤15 dk. –Oda ısısı≤1 Saat, Oda ısısı Perikard SıvısıSteril tüp1-5 ml≤15 dk. –Oda ısısı≤24 Saat, Oda ısısı Plevral sıvıSteril tüp5-10 ml≤15 dk. –Oda ısısı≤24 Saat, Oda ısısı Periton sıvısıSteril kap10-20 Aerop kan kült şişesi ve konvasyonel bakterileri için ≤15 dk. –Oda ısısı≤24 Saat, Oda ısısı

29 STER İ L VÜCUT SIVILARI ÖRNEKLER İ -2 BOS Asla Buzdolabında Konulmamalı (viral çalışma hariç), Miktar Fazla Olması Etkeni Yakalama Şansını Artırır. Asla Antikoagülanlı (EDTA, Sitrat) Tüpe Alınmazlar. En İ dealleri Hasta Başında Ekim ya da Alınır Alınmaz Lab.a Elden Teslim Edilmeleri. Periton Diyaliz İ lk Bulanık Sıvı Alınmalı. Periton Sıvısı İ çin Klinik Olarak Kullanılan Çeşitli Drenaj Tüpleri ve Uçları Kültür İ çin Uygun De ğ ildir ve İ şleme Alınmaz. Bu Aletlerden Alınan Sıvılar Kültür İ çin Gönderilmelidir.

30 Kan Kültürü Sepsislerin belirlenmesinde Altın Standart Preanalitik süreç! kritik rol oynar.

31 Set Kavramı İ fadesi Nedir?  Tek bir damar girişimiyle (flebotomiden) alınan kanın da ğ ıtıldı ğ ı kültür şişe(leri)nin tümü kast edilmektedir.  Bir set, ideal olarak bir aerobik ve bir anaerobik şişeden (tercihen) oluşmalıdır (çocuk hastalar hariç).

32 Tablo-1 Klinik durumlara göre alınması önerilen kan kültürü seti sayısı Klinik durumKan kültürü seti sayısı Öneriler Primer Septisemi2 set İ ki set farklı damardan peşpeşe alınır Menenjit, osteomiyelit, artrit, pnömoni, abdominal sepsis ve di ğ er bakteriyemi olasılı ğ ı düşük/orta düzeyde olan di ğ er klinik durumlar 2 - 3 setÜç set farklı damarlardan peşpeşe alınır. Veya İ ki set farklı damarlardan peşpeşe alınır, 4-6 saat sonra üçüncü set alınır Protez kapak endokarditi, kalp pili veya greft gibi enfekte endovasküler cihazlara ba ğ lı enfeksiyonlar 4 set24 saat içinde. İ ki veya üç set farklı damarlardan peşpeşe alınır, 24 saat sonra üreme yoksa bir set veya farklı damarlardan peşpeşe iki set daha alınır

33 Tablo-1 Klinik durumlara göre alınması önerilen kan kültürü seti sayısı Sebebi bilinmeyen ateş4 set24 saat içinde dört set kan kültürü alınır: 2 veya 3 set farklı damarlardan peşpeşe alınır, 24 saat sonra üreme yoksa 1 set veya farklı damarlardan peşpeşe 2 set daha alınır Enfektif endokardit5-6 set * İ lk 24 saat içinde farklı zamanlarda, * hastanın durumu a ğ ır ise bir saat içinde farklı venlerden 3 ayrı set alınır. * 48 saat sonra üreme yoksa aynı şekilde iki veya üç set daha alınır.

34 Tablo-2 İ deal kan miktarı (her bir şişe) Yeni do ğ an1 ml Çocuk (kilo 12,7)3 ml Çocuk (kilo 12,8-36,3)10 ml Yetişkin10-15 ml  Alınan kan hacmi etken mikroorganizmanın saptanmasını etkileyen en önemli faktördür.  Alınan kan hacmi arttıkça, etkenin izole edilme olasılı ğ ı artar, kontaminasyon sıklı ğ ı azalır ve kültürün pozitifleşme süresi kısalır.

35 Kan Kültürünü Ne Zaman Almalıyım? Ateş çıkmasından önceki 30-60 dakikalık. Öngörülmezse! Ateş yükselmeye başladıktan sonra en kısa sürede…

36 Kan Kültürü Almadan Önce Unutmayınız!-1  Sadece klinik gereksinim oldu ğ unda alınmalıdır.  Sürveyans amaçlı kan kültürü alınmamalıdır!  Kan kültürleri, antibiyotik verilmeden önce alınmalıdır!  Mümkün de ğ ilse; bir sonraki dozdan hemen öncedir.

37 Kan Kültürü Almadan Önce Unutmayınız!-2  Kişisel koruyucu önlemler alınmalıdır.  İ şlem süresince asepsi/antisepsi kurallarına uyulmalıdır.  Özel bir gereklilik olmadı ğ ı sürece, kan alımı venöz damardan yapılmalıdır.

38 Kan Kültürü Almadan Önce Unutmayınız!-3  Kateter ve kanüllerden alınmamalıdır! (K İ KDE hariç).  K İ KDE düşünülüyorsa, kateterden alınan kültürler mutlaka periferik bir venden alınan kan kültürü ile eşleştirilmelidir.  Kateterden kan alınırken ilk gelen kanı atmak veya öncesinde steril serum fizyolojik ile kateteri yıkamak gerekmez.

39 Kan Kültürü Almadan Önce Unutmayınız! - 4  Önce kan kültürü şişelerine ideal hacimde inoküle edilmelidir.  Kan kültürü şişeleri oda sıcaklı ğ ında saklanmalı ve taşınmalıdır. Örnek alınmadan önce veya sonra kan kültürü şişeleri asla buzdolabına konmamalıdır.!

40 Kan Kültürü Alımına Hazırlık İ şlem tepsisi hazırlanması önerilir. Bu tepsi periyodik olarak yüzey dezenfektanı ile temizlenmelidir.

41 Kan Kültürü Örne ğ inin Alınması-1 1. Hastanın kimli ğ ini do ğ rulayın. 2. İ şlem hakkında hasta veya yakınını bilgilendirin. 3. Kan kültürü şişelerini kontrol edin: Son kullanım tarihi Fiziksel hasar (çatlak, kırık, eksik kapak, vb.) Şişe içeri ğ i (bulanıklık, eksik hacim, vb.) 4. Kan kültürü şişelerini hazırlayın.

42 Kan Kültürü Örne ğ inin Alınması-2 5. Ellerinizi sabun ve suyla yıkayın/el antisepsisi sa ğ layın. 6. Tek kullanımlık steril olmayan eldiven giyin. 7. Turnikeyi ba ğ layın. Kan alınacak damarı belirleyin. Turnikeyi gevşetin. 8. Kan alınacak bölgenin cilt antisepsisini sa ğ layın:

43 Kan Kültürü Örne ğ inin Alınması-3 Erişkinlerde 1.Seçilen bölgeyi %70 izopropil alkollü steril gazlı bez ile kuvvetlice ileri geri sürterek en az 30 saniye boyunca silin. 2.30 saniye kurumasını bekleyin. 3. %1-2 iyod tentürü veya %10 povidon iyodin veya %2 klorheksidin glukonatlı steril gazlı bez ile merkez den dışa do ğ ru konsantrik halkalar çizerek cildi silin. 4. İ yot tentürü ve povidon iyodin için 1-2 dakika; klorheksidin glukonat için 30 saniye etki etmesini bekleyin.

44 Kan Kültürü Örne ğ inin Alınması-4 Yenido ğ an ve Çocuklarda Seçilen bölgeyi % 70 izopropil alkollü steril gazlı bez ile kuvvetlice ileri geri sürterek en az 30 saniye boyunca silin. 30 saniye kurumasını bekleyin! Tekrar %70 izopropil alkol ile merkezden dışa do ğ ru konsantrik halkalar çizerek cildi silin. 30 saniye kurumasını bekleyin!

45 Kan Alındıktan Sonra 1. Kanın pıhtılaşmasını engellemek için şişeleri birkaç kere nazikçe ters-yüz edin. 2. İ yotlu antiseptik kullandıysanız, hastanın cildini %70 alkolle silerek antisepti ğ i uzaklaştırın.

46 Kan Kültürlerinin Transportu Nasıl Olmalı? En geç iki saat içinde laboratuvara ulaştırılmalıdır. Taşıma süresince kan kültürü şişeleri oda sıcaklı ğ ında tutulmalıdır. Asla elle taşınmamalı, mutlaka taşıma kabına konmalıdır! Pnömotik sistem üretici firma kurallarına uyulmalıdır.

47 Tablo 3. Preanalitik Süreçte Kontaminasyonu Arttıran Hatalar Yetersiz cilt antisepsisi1. Antiseptik temas süresinin yetersizli ğ i, 2.Antiseptik uygulandıktan sonra kan alınacak bölgeye dokunulması Kültür şişesinin do ğ ru hazırlanmaması Plastik kapa ğ ın dezenfekte edilmemesi Enjektör i ğ nesinin de ğ iştirilmesi İ şlem sayısının artmasına ba ğ lı kontaminasyon Damar içi kateterlerden kan alınması Kolonizan mikroorganizmaların inokülasyonu

48 SONUÇ Mikrobiyolojik inceleme sonuçlarının klinik anlam taşıması ve zamanında elde edilebilmesi için örnek alınması, lab.a transportu ve gerekti ğ inde uygun koşullarda saklanması ile ilgili kurallara uyulması son derece önemlidir.

49 TEŞEKKÜRLER::::