TOPLUMSAL TABAKA ve SINIFLAR

... konulu sunumlar: "TOPLUMSAL TABAKA ve SINIFLAR"— Sunum transkripti:

1 TOPLUMSAL TABAKA ve SINIFLAR
13. HAFTA TOPLUMSAL TABAKA ve SINIFLAR

2 Toplumsal Tabaka ve Sınıflar
İnsanlar arasındaki eşitlik ve eşitsizliğin kaynağı her zaman tartışmalara konu olmuştur. Söz konusu eşitsizlikleri insanların fizyolojik ve ruhsal özelliklerindeki farklardan yola çıkarak açıklayan görüşler olduğu gibi, eşitsizliklerin yapısal özelliklerini vurgulayanlar da mevcuttur. Toplumsal tabaka ve sınıflar, toplumsal eşitsizliklerin doğası, yapısı, nedenleri ve sonuçları hakkında farklı yaklaşımları, farklı model ve kavramları da beraberinde getirdi.

3 Toplumsal Tabaka ve Sınıflar
Toplumda insan kategorilerinin hiyerarşik bir biçimde sıralanması toplumsal tabakaları oluşturur. Toplumsal tabakalar, kuşaktan kuşağa taşınır; toplumsal bir özellik olup bireysel farklıların yansıması değildir. Toplumsal tabakalaşma evrenseldir. Sadece ekonomik eşitsizliklerle sınırlı olmayıp inanç sistemlerini, toplumsal cinsiyet, yaş, hatta askeri rütbe vb. nitelikleri de kapsar. Toplumsal tabakalaşmada hiyerarşi, insanların yaşam deneyimleri ve zaman içinde hiyerarşinin dönüşümü ortak özellikleri oluşturur.

4 Toplumsal Tabaka ve Sınıflar
Kastlar inanç sisteminin yarattığı hiyerarşiye güzel bir örnek oluşturur. Hindistan’da kast sistemi insanlar arasındaki geçirgen olmayan hiyerarşik sistemin önemli bir örneğidir. Kastlarda doğuştan gelen özelliklerin ve doğumla kazanılan statülerin hiyerarşik bir yapısı bulunur. Böylesi tabakalaşmalarda toplumsal ve bireysel hareketlilik görülmez. Sınıf hiyerarşisi kastlarla kıyaslandığında, sosyal ve bireysel hareketlilik bakımından çok daha açıktır. Hem doğuştan kazanılan nitelikler, hem de bireysel gelişmeye dayalı sosyal tabakalaşmada ekonominin önemini vurgular.

5 Toplumsal Tabaka ve Sınıflar
Giddens’a göre sınıf, yaşam biçimini güçlü bir biçimde etkileyen genel ekonomik kaynakları paylaşan büyük çaplı insan guruplarından oluşur. Sınıfı tabakalaşmadan şu özellikleriyle ayırabiliriz: Sınıf yapısı değişkendir. Sınıf konumu toplumsal değişme sonucunda değişir. Sınıflar ekonomik temellidir. Maddi kaynakların sahiplenilmesi hususundaki eşitsizliklerle ilgilidir. Sınıf ilişkileri makro ölçeklidir, kişisel değildir.

6 Toplumsal Tabaka ve Sınıflar
Meritokrasi, kişisel yeteneklere ve başarıya dayanarak tabakalaşma anlamını taşır. Statü tutarlılığı, kişinin sosyal eşitsizlik bakımından, sınıfsal durumu değişse de sosyal konumunun değişmemesi halidir. Örneğin orta sınıfların gelirlerinin az ya da çok olmasının onların statülerini doğrudan etkilememesi vb. Dolayısıyla toplumsal sınıflar meritokratik özellikleri ölçüsünde akılcı bir farklılaşma ve ayrışmaya karşılık gelir.

7 Toplumsal Tabaka ve Sınıflar
Marx’a sınıf ayrımlarının nedeni sömürü ve tahakkümdür. Her ikisi de üretim araçlarının sahipliği ve mülkiyet biçimlerinin zorunlu, eşitsiz yapısından kaynaklanır. Max Weber, sınıfın verili nesnel ekonomik koşullar üzerinde temellendiğini kabul eder. Ancak sınıfın biçimlenmesinde meslek, statü, iktidar ilişkileri vb. çok daha fazla sayıda etken bulunduğunu söyler. Yapısal-işlevselci analizlerde, örneğin Davis-Moore’un çalışmalarında tabakalşma toplumun işbölümü ve dayanışmasına katkıda bulunması nedeniyle hem işlevsel,

8 Toplumsal Tabaka ve Sınıflar
Hem de evrenseldir. Simgesel Etkileşimciler mikro düzeyde farklı nedenlerle, benzer bir düşünceyi savunur. Onlara göre tabakalaşma insanın günlük yaşam etkileşimlerine rehberlik eder. Kuznets Eğrisi: Teknolojinin toplumsal tabakalaşma ve sınıf ayrımlarını başlangıçta arttırıp sonra sınırladığını tezini ortaya koyar. Teze göre tarım toplumlarında eşitsizlik büyüktür. Yine de eşitsizlik işlevseldir.

9 Toplumsal Tabaka ve Sınıflar
Oysa sanayi toplumları daha az eşitsizlik üreten bir yapıya sahiptir. Çünkü hem akışkandır, hem de toplumsal hareket sahası geniştir. Toplumsal hareketlilik, farklı sosyoekonomik konumlar arasındaki guruplar ve bireylerin aşağı ya da yukarı doğru olan hareketleri anlamına gelir (Giddens). Dikey hareketlilik, mal, mülk, statü ve gelir elde etme yönünde bireylerin aşağı ya da yukarı hareketliliğini anlatır. Bireyler söz konusu alanlarda başarılılarsa

10 Toplumsal Tabaka ve Sınıflar
Yukarı, değillerse aşağı doğru hareket etmiş olurlar. Yatay hareketlilik ise coğrafi yer değiştirmelere karşılık gelir. Dikey ve yatay hareketlilik genellikle aynı anda gerçekleşir. Toplumal akışkanlığın, hareket ve yer değiştirmenin bir sonucu olarak kuşakötesi hareketlilik kavramı ortaya atılmıştır. Bireylerin çalışma hayatlarındaki değişikliklerin toplumsal statü bakımından yerlerindeki değişimine bir etkisi olup olmaması hususu söz konusu kuşakötesi hareketliliği anlatır.

11 Toplumsal Tabaka ve Sınıflar
Çocukların anababalarının mesleklerini seçmesi veya başka bir mesleği tercih etmesi durumuna kuşaklararası hareketlilik denir.