TASAVVUF I VI. YARIYIL BAHAR DÖNEMİ

... konulu sunumlar: "TASAVVUF I VI. YARIYIL BAHAR DÖNEMİ"— Sunum transkripti:

1 TASAVVUF I VI. YARIYIL BAHAR DÖNEMİ
PROF. DR. AHMET CAHİD HAKSEVER

2 TASAVVUF I 3. HAFTA Sûfî müelliflerin eserlerinde hadisleri kullanış şekli hakkında neler söylenebilir? Hicri ilk iki asırda insanların zühde ve tasavvufa yönelmelerinin sebepleri nelerdir?

3 Sûfî müelliflerin eserlerinde hadisleri kullanış şekli hakkında neler söylenebilir?
Hadis, Allah Rasûlü (s.)’nün söz, fiil, takrir ve tabiatıyla ilgili vasıf ve özelliklerini inceleyen ilimdir. Tasavvufun, tanımı, hadis ilmini tasavvufun ilgi alanı içerisine almaktadır.

4 Sûfî müelliflerin eserlerinde hadisleri kullanış şekli hakkında neler söylenebilir?
sûfîlerin Sünnet hakkındaki düşünceleriyle ilgili şunlar söylenebilir: - Sünnet; Kur’an-ı Kerim’in tefsirinde, dinin daha iyi anlaşılmasında Cenab-ı Hakk’ın bahşetmiş olduğu bir nimettir.

5 Sûfî müelliflerin eserlerinde hadisleri kullanış şekli hakkında neler söylenebilir?
- Allah Rasûlü (s.)’nden sahih olarak gelen hadislerin kabul edilmesi vacip; ona itaat farzdır. - Bid’at-i seyyielerden kesinlikle kaçınılmalıdır.

6 Sûfî müelliflerin eserlerinde hadisleri kullanış şekli hakkında neler söylenebilir?
- Sünnet bağlayıcıdır. Tahsis edici başka bir delil olmadığı müddetçe gelen haber, genele şamildir

7 Sûfî müelliflerin eserlerinde hadisleri kullanış şekli hakkında neler söylenebilir?
- Kitabu’z-zühdler kırk hadis mecmuaları Hadis ilmiyle Tasavvuf arasında bir köprü görevi görmüş, bu ilme işâri yöntemle katkıda bulunulmuştur.

8 Sûfî müelliflerin eserlerinde hadisleri kullanış şekli hakkında neler söylenebilir?
Sûfî müelliflere yöneltilen eleştiriler: - Hadis naklinde sened zincirinin belirtilmemesi, - Sened zinciri ve metin tenkidi açısından zayıf ve mevzû olanlarına eserlerde yer verilmesi,

9 Sûfî müelliflerin eserlerinde hadisleri kullanış şekli hakkında neler söylenebilir?
Sûfî müelliflere yöneltilen eleştiriler: - mânâ ile rivâyet edilmesi, - hadis rivâyet ve naklinde rüya, keşif ve ilhâma yer verilmesi, - hadislerin kendi anlayışları doğrultusunda te’vil edilmesi

10 Sûfî müelliflerin eserlerinde hadisleri kullanış şekli hakkında neler söylenebilir?
Sûfîlerin eserlerinde zayıf hadislere yer vermelerinin sebebi: hadis ve Sünneti, hayatta uygulanması gereken ahlâki erdemler çerçevesinde algılamalarıdır

11 Sûfî müelliflerin eserlerinde hadisleri kullanış şekli hakkında neler söylenebilir?
Tasavvufi eserlerdeki zayıf ve mevzu rivâyetlerden hareketle bu kaynaklarda yer alan hadislere güvenilemeyeceği, çoğunun uydurma olduğu şeklindeki aşırı yorumlar KABUL EDİLEBİLİR DEĞİLDİR.

12 Sûfî müelliflerin eserlerinde hadisleri kullanış şekli hakkında neler söylenebilir?
sûfî müelliflerİN hadisçilere YÖNELİK ELEŞTİRİLERİ: - Senet ve metin tenkidi üzerine yoğunlaşarak hadisin ihtiva ettiği mânâyı hayatlarında uygulama çabası Göstermemeleri,

13 Sûfî müelliflerin eserlerinde hadisleri kullanış şekli hakkında neler söylenebilir?
sûfî müelliflerİN hadisçilere YÖNELİK ELEŞTİRİLERİ: - hadis rivâyetinin taşıdığı mesuliyetin farkında olmamaları, - hadis rivâyetinin dünyalık elde etme aracı haline gelmesi,

14 Sûfî müelliflerin eserlerinde hadisleri kullanış şekli hakkında neler söylenebilir?
sûfî müelliflerİN hadisçilere YÖNELİK ELEŞTİRİLERİ: - cerh ve ta’dilin, sübjektif olması, bir nevi gıybet sayılması, - riya ve kibre düşmeleri

15 Sûfî müelliflerin eserlerinde hadisleri kullanış şekli hakkında neler söylenebilir?
“istediğiniz kadar ilim öğrenin. Allah’a yemin olsun ki ilimle amel edinceye kadar Allah size ecir nasip etmeyecektir. Sefihlerin gayreti rivâyet etmektir. Âlimlerin gayreti ise riâyettir” (Hasan Basrî ö. 110/725)

16 Sûfî müelliflerin eserlerinde hadisleri kullanış şekli hakkında neler söylenebilir?
tasavvufun temel kaynaklarındaki hedislerin %65’i hadisçilerce makbul kabul edilen dokuz ana hadis mecmuasında yer almaktadır. Diğer hadis koleksiyonlarında geçen hadislerin ilavesiyle bu oran % 80’lere ulaşmaktadır.

17 Sûfî müelliflerin eserlerinde hadisleri kullanış şekli hakkında neler söylenebilir?
Tasavvufi eserler, teknik anlamda bir hadis mecmuası olmadığı gibi, Buharî ve Müslim’in Sahih’leri gibi, sahih hadisleri derlemeyi hedefleyen birer eser de değillerdir. İlgi alanları genelde zühd, rikak gibi Müslüman’ın ruhâni hayatıdır. Bu ise teknik tabiriyle Fedâil-i A’mâl’in sahasını ilgilendirmektedir.

18 Hicri ilk iki asırda insanların zühde ve tasavvufa yönelmelerinin sebepleri nelerdir?
Zühd kelime olarak, soğuk ve ilgisiz davranmak, rağbet etmemek ve yüz çevirmek demektir. Tasavvuf ıstılahında Hakk’a yönelmek için gönülde mal mülk sevgisine yer vermeme ve dünyaya rağbet etmemektir. Helâl ve mubah olan şeylerden bile ihtiyaç fazlasını terk etmektir.

19 Hicri ilk iki asırda insanların zühde ve tasavvufa yönelmelerinin sebepleri nelerdir?
- İnsanın fıtratı… Hangi devirde olursa olsun insanı sistemli bir zühdî yaşama yönelten temel âmillerden biri, onun meşrebidir. - Dünya hayatının geçiciliğine, âhiretin daha hayırlı ve bâkî oluşuna dair âyet ve hadisler. - Dini, ruhsatlar değil de azimet boyutunda yaşama arzusu,

20 Hicri ilk iki asırda insanların zühde ve tasavvufa yönelmelerinin sebepleri nelerdir?
- Allah Rasûlü (s.)’nün ve Ashâb-ı Suffe’nin zâhidane yaşamına duyulan özlem... - Bu özlemin tezahürü niteliğindeki ameli ve nazari tarzda yaşanan zahidâne hayat, tasavvufi müessese ve sistemleri ortaya çıkarmıştır. - Hz. Osman döneminde atanan liyakati tartışmalı valilerin icraatları.

21 Hicri ilk iki asırda insanların zühde ve tasavvufa yönelmelerinin sebepleri nelerdir?
- Sahabe’nin ileri gelenleri arasındaki Cemel Vakası, Muaviye’nin Hz. Ali’nin halifeliğini kabul etmemesi, Haricîler, Sıffin Savaşı, - Emevi yöneticilerin baskıcı tutumları gibi siyasi çatışmalar, - Fetihlerle beraber gelen zenginlik ve dünyalığa meyle tepki.

22 Hicri ilk iki asırda insanların zühde ve tasavvufa yönelmelerinin sebepleri nelerdir?
- Farklı kültürlerle iletişim. Karşılaşılan farklı din, kültür ve medeniyetlerin mistik kültürleri, - Kelâmi ve felsefi tartışmaların insanların iç dünyalarına hitap edememesi,

23 Hicri ilk iki asırda insanların zühde ve tasavvufa yönelmelerinin sebepleri nelerdir?
Hicrî ilk iki asırda ortaya çıkan merkezler şunlardır: Medine: Allah Rasûlü (s.)’nün ve sonrasında sahabenin, tabiînin zahidâne hayatları, Medine ekolünü besleyen en önemli unsurlardır. Medine özellikle Emevi saltanatı döneminde huzur kenti olmuştur.

24 Hicri ilk iki asırda insanların zühde ve tasavvufa yönelmelerinin sebepleri nelerdir?
Basra: korku, hüzün ve sevgi, bu ekolün öne çıkan temel öğretileridir. - Hadis araştırmaları, - siyasetten uzak bir zühdi hayat - Hasan Basri Kitap ve Sünnet’e dayalı Ehl-i Sünnet anlayışının teşekkülü - terminolojide önemli gelişmeler...

25 Hicri ilk iki asırda insanların zühde ve tasavvufa yönelmelerinin sebepleri nelerdir?
Kûfe: - Hz. Hüseyin’in şehid edilmesi doktrinlerine de yansımıştır. - pişmanlıklarından dolayı “Tevvâbûn”, çokça ağlamalarından dolayı “Bekkâûn” gibi adlarla da anılmışlardır - Ehl-i Beyt sevgisi bu ekolün kimliğini belirlemede önemli bir etkendir.

26 Hicri ilk iki asırda insanların zühde ve tasavvufa yönelmelerinin sebepleri nelerdir?
Horasan: - Bağdat ve Basra civarındaki sûfîlerin tesiri vardır. - tevekkül ve teslimiyet, bu mektebin ana karakterini oluşturmaktadır. - Şakîk Belhî (ö. 194/810), İbrahim b. Ethem (ö. 161/778), Abdullah b. Mübarek (ö. 181/797) önemli şahsiyetlerdir.