İŞTİRAK Bir kişi tarafından işlenebilen bir suçun, birden fazla kişinin katılımıyla işlenmesi halinde, suça iştirakten veya iştirak halinde işlenen.

... konulu sunumlar: "İŞTİRAK Bir kişi tarafından işlenebilen bir suçun, birden fazla kişinin katılımıyla işlenmesi halinde, suça iştirakten veya iştirak halinde işlenen."— Sunum transkripti:

1 İŞTİRAK Bir kişi tarafından işlenebilen bir suçun, birden fazla kişinin katılımıyla işlenmesi halinde, suça iştirakten veya iştirak halinde işlenen suçlardan söz edilir.

2 Çok Failli Suçlar – Suça İştirak Ayırımı
Bazı suçlar, zorunlu olarak ancak birden fazla kişinin fail olarak katılımıyla gerçekleşebilir (çok failli suç). Çok failli suçlar, 1) yakınsama (tekarüb) suçları, 2) karşılaşma (telâki) suçları, olmak üzere, iki gruba ayrılmaktadırlar.

3 Yakınsama Suçlarında, zorunlu olarak suçun işlenişine katılımda bulunan kişiler, aynı yönden hareket etmektedirler ve aynı gayenin gerçekleşmesini hedeflemektedirler. Suçun işlenişine zorunlu olarak katılması gereken kişilerin hepsi, işlenen suçtan fail olarak sorumludur.

4 Örnekler: - Suç işlemek amacıyla örgüt kurma suçu açısından, fail sayısının en az üç kişi (m. 220, f. 1), - Kamu görevinin terki veya yapılmaması suçu açısından, kamu görevlisi sayısının en az dört kişi (m. 260, f. 1), - Hükümlü veya tutukluların ayaklanması suçu açısından, fail sayısının en az dört kişi (m. 296, f. 1), - “Devletin güvenliğine –” veya “Anayasal düzene ve bu düzenin işeyişine karşı suçlar”dan herhangi birini işlemek üzere anlaşma suçu açısından, fail sayısının en az iki kişi (m. 316), olması gerekir.

5 Karşılaşma Suçlarında,
zorunlu olarak suçun işlenişine katılanlar, yine aynı gayenin gerçekleşmesini hedeflemektedirler; fakat, farklı yönlerden hareket etmektedirler ve suçun işlenişine bulundukları katkılar da birbirlerinden farklı mahiyet arz etmektedir. Suçun işlenişine zorunlu olarak katılması gereken kişilerin hepsi, işlenen suçtan fail olarak sorumludur.

6 en az iki kişinin varlığı gereklidir.
Örnekler: - Uyuşturucu veya uyarıcı madde ticareti suçunda (m. 188, f. 3), birisi satan, diğeri satın alan olmak üzere, - Suç eşyasının satın alınması veya kabul edilmesi suçunda (m. 165), birisi satan veya bağışlayan, diğeri satın alan veya kabul eden olmak üzere, - Rüşvet suçunda (m. 252), biri rüşvet veren, diğeri rüşvet alan olmak üzere, en az iki kişinin varlığı gereklidir.

7 Suça İştirakin Hukukî Esası
Esasında bir kişi tarafından işlenebilen suçlar, birden fazla kişinin iştirakiyle de işlenebilirler. Kanundaki iştirake ilişkin hükümlerin uygulanabilmesi için, kasten işlenebilen bir suçun varlığı gerekmektedir (m. 40). Suça iştirake ilişkin hükümler, birden fazla kişinin suç teşkil eden bir fiilin icrasına iştirak etmeleri halinde, suç ortaklarının sorumluluk statülerinin belirler. İştirak şekilleri, genel bir şekilde faillik ve şeriklik olarak ikiye ayrılmaktadır.

8 İştirak Şekilleri Faillik Şeriklik

9 Doğrudan (Müstakil) Fail
Faillik Doğrudan (Müstakil) Fail Dolaylı Fail Müşterek Fail

10 Faillik, kanunda tanımlanan haksızlığın gerçekleştirilmesini zorunlu kılmaktadır. Fiil üzerinde hakimiyet gerekir. Kanunda tanımlanan haksızlığı yalnız başına gerçekleştiren kişiye "doğrudan -" veya "müstakil fail" denir. Kişi suçu bir başkası vasıtasıyla gerçekleştirmiş olabilir. Bu durumda "dolaylı faillik" söz konusudur (m. 37, f. 1). Kanunda tanımlanan haksızlık, birden fazla suç ortağı tarafından müştereken gerçekleştirilebilir. Bu durumda "müşterek faillik" söz konusudur (m. 37, f. 1).

11 Şeriklik Azmettiren Yardım Eden

12 Suçun icrasına iştirak etmekle beraber, işlenişine bulunduğu katkı kanunî tanımdaki haksızlığı gerçekleştirmeyen diğer suç ortakları, şerik olarak nitelendirilmektedir. Kanunun şerikliğe ilişkin hükümleri, sorumluluk alanını genişleten hükümler niteliğini taşımaktadır. Şerikliğin, azmettirme ve yardım etme olarak iki farklı şekli vardır (m. 38, 39).

13 Şeriklerin işlenen suçtan dolayı sorumlu tutulabilmeleri, bağlılık kuralıyla mümkündür (m. 40, f. 1, 2). Fail fiil üzerinde hâkimiyet kurarak suçun konusuyla doğrudan temas halinde iken; şerik için böyle bir doğrudan temas söz konusu değildir. Şerik, ancak faille olan şahsi bağlantısı nedeniyle işlenen suçtan sorumlu tutulmaktadır.

14 Özgü suçlarda ancak özel faillik vasfını taşıyan kişi fail olabilir.
Bu suçların işlenişine iştirak eden diğer kişiler ise, azmettiren veya yardım eden olarak sorumlu tutulur.

15 Failliğin Şerikliğe Nazaran Önceliği
Bir suç ortağı, bir suçun icrasına hem fail hem de şerik olarak katılabilir. Sadece fail olarak sorumlu tutulur.

16 Yeni TCK’da, belirli suçlar bakımından sadece icra hareketlerinin birden fazla kişi tarafından birlikte işlenmesi, suçun temel şekline nazaran daha ağır cezayı gerektiren nitelikli hâl olarak kabul edilebilir.

17 Örnek: - Cinsel saldırı suçunun (m. 102, f. 3, bent d), - Tehdit suçunun (m. 106, f. 2, bent c), - Kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçunun (m. 109, f. 3, bent b), - Yağma suçunun (m. 149, f. 1, bent c), - Görevi yaptırmamak için direnme suçunun (m. 265, f. 3), - TCK’nın 112, 113, 114, 115, 116 ve maddelerinde tanımlanan suçların (m. 119, f. 1, bent c), birden fazla kişi tarafından birlikte işlenmesi.

18 Müşterek faillik Müşterek faillik halinde, birlikte suç işleme kararına bağlı olarak, suçun icra hareketlerinin birlikte gerçekleştirilmesi ve dolayısıyla, fiilin icrası üzerinde müşterek hakimiyet kurulması halinde, müşterek faillikten söz edilir (m. 37, f. 1). Müşterek faillikte, her bir suç ortağı fail statüsündedir. Müşterek faillik, birlikte suç işleme kararına bağlı olarak, suçun icrasına ilişkin işbölümü esasına dayalı ortak katılım sonucunda fiil üzerinde fonksiyonel hâkimiyet kurulmasını gerekli kılar.

19 Müşterek suç işleme kararı, kast içinde mütalâa edilmelidir.
Suç ortaklarının suçun işlenişine ilişkin kastlarının farklılık arzetmesi (doğrudan, olası kast gibi), müşterek fail olarak sorumlu tutulmalarını engellemez. Müştereken işlenmesi konusunda karar birliğine vardıkları suçun manevî unsurları arasında kastın haricinde amaç veya saike yer verilmiş ise; bütün müşterek faillerin, bu amaç veya saikle hareket etmesi gerekir.

20 Dolaylı faillik Suç, bir diğer kişi araç olarak kullanılmak suretiyle de işlenebilir (m. 37, f. 2). Bu durumda, arka plandaki kişi, suçun icra hareketlerini gerçekleştiren şahsın ve hareketinin üzerinde hakimiyet kurmaktadır. Bu hakimiyet nedeniyle, arka plandaki kişi, dolaylı fail olarak işlenen suçtan sorumlu tutulmaktadır.

21 Söz konusu hakimiyet, farklı şekillerde kurulabilir.
İlk olarak, arka plandaki şahıs, fiili icra eden üzerinde cebir veya tehdit uygulamak suretiyle onu suç işlemeye zorlarsa dolaylı fail olarak sorumlu tutulur. TCK m. 28. “Karşı koyamayacağı veya kurtulamayacağı cebir ve şiddet veya muhakkak ve ağır bir korkutma veya tehdit sonucu suç işleyen kişiye ceza verilmez. Bu gibi hallerde cebir ve şiddet, korkutma ve tehdidi kullanan kişi suçun faili sayılır.”

22 İkinci hal ise, ön plandaki şahsın yanılgı içinde olmasıdır.
Örneğin, A, çalılıkların arkasında hasmı B’nin bulunduğunu görür ve elinde tüfek bulunan C’ye çalılıkların arkasında tavşan bulunduğunu söyleyerek ondan ateş etmesini ister. B, uzağı iyi göremeyen C’nin ateşi sonucunda ölür. Burada A, C’yi yanılgıya düşürerek onun iradesi üzerinde hâkimiyet kurmuştur ve kasten öldürme suçundan dolaylı fail sıfatı ile sorumludur. C bakımından, suçun maddi unsurlarında yanılgı söz konusudur ve kastı yoktur. Ancak taksirli fiilinden dolayı sorumluluğu saklıdır (m. 30, f. 1).

23 Dolaylı failliğin bir diğer görünüm şekli ise, kusur yeteneği bulunmayan kişilerin suçun işlenmesinde araç olarak kullanılmasıdır. Örneğin, on yaşındaki bir çocuğun (m. 31, f. 1) hırsızlık suçunun işlenmesinde yahut bir şizofrenin (m. 32) kasten öldürme suçunun işlenmesinde araç olarak kullanılması durumunda; çocuğu veya akıl hastasını kullanan kişi işlenen suçtan dolaylı fail sıfatı ile sorumludur. Ayrıca, kusur yeteneği olmayanları suçun işlenmesinde araç olarak kullanan kişinin cezasında üçte birinden yarısına kadar artırım yapılması öngörülmüştür (m. 37, f. 2).

24 Azmettirme Azmettirme, belli bir suçu işleme hususunda henüz bir fikri olmayan bir kişinin bir başkası tarafından bu suçu işlemeye karar verdirilmesidir. Ancak kasten işlenen bir suça azmettirme mümkündür. Belli bir kişi suç işlemeye azmettirilmelidir. Azmettirme konusu suçun tamamlanmış veya en azından teşebbüs aşamasında kalmış olması gerekir.

25 Akim kalmış azmettirme halinde cezalandırma yoluna gidilmez.
Kanunda, azmettirenin, işlenen suçun cezasıyla cezalandırılması öngörülmüştür (m. 38, f. 1). Ancak, - üstsoy ve altsoy ilişkisinden doğan nüfuz kullanılmak suretiyle suça azmettirme, - çocukların suça azmettirilmesi, hallerinde, azmettirenin cezasında artırım yapılması gerekmektedir (m. 38, f. 2). Akim kalmış azmettirme halinde cezalandırma yoluna gidilmez.

26 “Kiralık katil” veya “tetikçi” kullanılan durumlarda, çoğu zaman azmettirenin kimliğinin belirlenmesinde güçlükle karşılaşılmaktadır. Kanunda, azmettirenin ortaya çıkarılmasına yönelik olarak, cezada indirim yapılmasını gerektiren bir şahsî sebep düzenlemesine yer verilmiştir (m. 38, f. 3).

27 Azmettirmede Sınırın Aşımı
Nitelik yönünden sınır aşımı; azmettirilen kişinin tamamen farklı bir suç tipini işlemesi. Bu durumda azmettiren kişi sadece azmettirdiği suçtan sorumlu olur, diğer suçtan sorumlu olmaz. Nicelik yönünden sınır aşımı; azmettirilen kişinin istenenden daha fazlasını gerçekleştirmiş olması. Bu durumda azmettiren kişinin durumuna bakılır. Kastı, olası kastı veya taksiri var mıdır…

28 Yardım etme Yardım etme, bir başkasının kasten işlemekte olduğu bir suçun icrasının kasten desteklenmesini ifade etmektedir. Suçun icrasına taksirle yardımda bulunma cezalandırılmaz. Failin suç teşkil eden fiili işlerken bir başkası tarafından desteklendiğinin, kendisine yardım edildiğinin bilincinde olmasına gerek yoktur. Yardım etme, maddî ve manevî olmak üzere ikiye ayrılır (m. 39, f. 2). Maddi yardım, suçun işlenmesinde kullanılan araçları sağlamak yahut suçun işlenmesinden önce veya işlenmesi sırasında yardımda bulunarak icrasını kolaylaştırmak şeklinde olabilir. Manevi yardım, failin suç işleme doğrultusundaki kararını kuvvetlendirmekten, takviye etmekten ibarettir.

29 Manevî yardım: a) suç işlemeye teşvik etmek, b) suç işleme kararını kuvvetlendirmek, c) suçun işlenmesinden sonra yardımda bulunmayı vaad etmek, d) suçun nasıl işleneceği konusunda yol göstermek. Maddî yardım: a) suçun işlenmesinde kullanılan araçları temin etmek, b) suçun işlenmesinden önce veya işlenmesi sırasında maddî yardımda bulunarak icrasını kolaylaştırmak.

30 İcrasına yardımda bulunulan suçun tamamlanması veya en azından teşebbüs aşamasında kalması gerekir (m. 40, f. 3). Yardım eden kişiye ceza verirken, işlenen suça ilişkin kanunda öngörülen ceza esas alınmaktadır. Ancak, bu cezada indirim yapılması gerekir.

31 İştirak ilişkisi ve gönüllü vazgeçme
Kural: Sadece gönüllü vazgeçen suç ortağı, gönüllü vazgeçme hükümlerinden yararlanır. Gönüllü vazgeçme nedeniyle suçun işlenememesi halinde bir sorun yoktur. Bu durumda, diğer ortaklar teşebbüs hükümlerine göre sorumlu tutulur.

32 Hatta, - Suç, gönüllü vazgeçenin gösterdiği gayreti dışında başka bir sebeple işlenememiş olabilir. - Gönüllü vazgeçmeye ve suçun işlenmemesi için bütün gayretine rağmen, suç diğer ortaklar tarafından işlenmiş olabilir. Bu durumlarda da gönüllü vazgeçen suç ortağı bundan yararlanabilir.

33 SUÇLARIN İÇTİMAI Kural: Gerçek İçtima İstisnalar:
- Bileşik suç (m. 42), - Zincirleme suç (m. 43, f. 1, 3), - Aynı nev’iden fikri içtima (m. 43, f. 2, 3), - Farklı nev’iden fikri içtima (m. 44)

34 Gerçek içtima “Kaç tane fiil varsa o kadar suç, kaç tane suç varsa o kadar ceza vardır.” Amaç suç – araç suç ilişkisi Bir suçun “işlenmesini kolaylaştırmak amacıyla” kasten öldürme suçu işlendikten sonra, ayrıca bu suç (örneğin hırsızlık) da işlenmiş olabilir. Bu durumda hem kasten öldürme suçunun nitelikli halinden (m. 82, bent h), hem de hırsızlık suçundan (m. 141) dolayı cezaya hükmolunur. Cinsel saldırı suçunun işlenmesi sırasında mağdurun direncinin kırılmasını sağlayacak ölçünün ötesinde cebir kullanılması halinde, ayrıca kasten yaralama suçundan dolayı da cezaya hükmolunur (m. 102, f. 4). Tehdit amacıyla, kasten öldürme, kasten yaralama veya malvarlığına zarar verme suçunun işlenmesi halinde, tehdit suçunun yanı sıra bu suçlardan dolayı da cezaya hükmolunur (m. 106, f. 3).

35 Bileşik suç Bir suç, diğer bir suçun a) temel şekline,
b) nitelikli şekline ilişkin unsuru oluşturuyorsa, bileşik suç söz konusudur (m. 42). Örnekler: - Yağma suçunda, kasten yaralama veya tehdit suçunun yanı sıra, hırsızlık suçu söz konusudur (bileşik suç olarak, yağma: m. 148). - Kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçunu işlemek için, failin mağdur üzerinde cebir veya tehdit kullanması halinde; cebir veya tehdit suçu (m. 108, 106), kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçunun nitelikli halini (m. 109, f. 2) oluşturur.

36 Bu gibi durumlarda fail, sadece bileşik suçtan dolayı cezalandırılmaktadır;
bileşik suçun unsurunu oluşturan suçtan dolayı ayrıca cezalandırılmamaktadır.

37 Zincirleme suç TCK m. 43/1’de zincirleme suç (müteselsil suç) “bir suç işleme kararının icrası kapsamında, değişik zamanlarda bir kişiye karşı aynı suçun birden fazla işlenmesi” şeklinde tanımlanmıştır. Zincirleme suç halinde, aynı suçun birden fazla işlenmiş olması söz konusudur. Ancak, bu suçlar, bir suç işleme kararının icrası kapsamında işlenmektedirler, yani, bu suçlar arasında sübjektif bir bağ bulunmaktadır. Bir suçun temel şekli ile daha ağır veya daha az cezayı gerektiren nitelikli şekilleri, aynı suç sayılır.

38 Zincirleme suç halinde, ortada bir suç değil, birden fazla suç mevcuttur.
Zincirleme suçtan söz edebilmek için, aynı suçun müteaddit defa aynı kişiye karşı işlenmesi gerekir. İşlenen suçların mağdurunun aynı kişi olması gerekir. Suçun mağdurunun farklı kişiler olması halinde, zincirleme suç hükümleri uygulanamaz.

39 Toplumu oluşturan herkesin mağdur olduğu suçlarda, muayyen bir kişi mağdur olmadığına göre, zincirleme suç hükümlerini öncelikle uygulamak gerekir. Örnekler: - Rüşvet (m. 252), - Çevrenin kasten kirletilmesi (m. 181), - İmar kirliliğine neden olma (m. 184). - Parada sahtecilik (m. 197), - Kıymetli damgada sahtecilik (m. 199), - Mühürde sahtecilik (m. 202).

40 Zincirleme suç halinde, kişiye bu suçların her birinden dolayı ayrı ayrı değil, bir ceza verilmekte ve fakat ceza artırılmaktadır. Ancak, aynı kişiye karşı işlenen kasten öldürme, kasten yaralama, işkence ve yağma suçlarında, zincirleme suç hükümleri uygulanamaz. Bu suçlarda, fail işlediği suç sayısınca gerçek içtima hükümlerine göre cezalandırılacaktır (m. 43, f. 3).

41 Fikri İçtima Şartları 1. Fiilin tek olması
2. Tek fiilin birden fazla suçun oluşumuna sebebiyet vermesi a) Suçların Aynı Olması (Aynı Neviden Fikri İçtima) (TCK m. 43/2) b) Suçların Farklı Olması (Farklı Neviden Fikri İçtima) (TCK m. 44)

42 a) Suçların Aynı Olması (Aynı Neviden Fikri İçtima) (TCK m. 43/2)
Bir fiille aynı suçun birden fazla kişiye karşı işlenmesi halinde, aynı nev’iden fikri içtima söz konusudur (m. 43, f. 2). Aynı nev’iden fikri içtima halinde, fiil tektir ve fail hakkında bir cezaya hükmolunur. Fakat, bu ceza artırılır (m. 43, f. 1, 2). İstisna; bir fiille birden fazla kişiye karşı işlenmiş olan kasten öldürme, kasten yaralama, işkence ve yağma suçlarında, fail ölen veya yaralanan kişi sayısınca ayrı ayrı cezalandırılacaktır (m. 43, f. 3).

43 Örnekler: - bir fiille birden fazla kişiye karşı hakaret edilmesi (m. 125), - bir şikâyet dilekçesi ile, birden fazla kişiye karşı iftirada bulunulması (m. 267), - Bir fiille birden fazla kişiye karşı cinsel tacizde bulunulması (m. 105), - Bir fiille birden fazla kişinin tehdit edilmesi (m. 106), - Bir fiille birden fazla kişiyi hürriyetinden yoksun kılma (m. 109).

44 b) Suçların Farklı Olması (Farklı Neviden Fikri İçtima) (TCK m. 44)
Farklı nev’iden fikrî içtima halinde, bir fiil ile kanunda tanımlanan birden fazla suç işlenmektedir. Bu suçların her birinden ayrı ayrı cezalandırılabilme imkânı varken; Kanun koyucu faile bu suçlardan en ağırının cezasının verilmesi ilkesini benimsemiştir. Buna göre; farklı nev’iden fikrî içtimadan söz edebilmek için, a) fiilin tek olması, b) bu fiil ile kanunda tanımlanan birden fazla farklı suçun işlenmesi gerekir.

45 - Evi yakılarak kişinin öldürülmesi halinde, hem genel güvenliğin kasten tehlikeye sokulması suçu (m. 170), hem de kasten öldürme suçunun nitelikli hali (m. 82, f. 1, bent c) işlenmektedir. - Gözlüklü bir kişinin gözüne yumruk vurularak kasten yaralama suçu (m. 86 veya 87) işlenirken, aynı zamanda mala zarar verme suçu da (m. 151) işlenmektedir.

46 Tek neticeli hedefte sapma Çift (Çok) neticeli hedefte sapma
TCK’nda hedefte sapma hali ile ilgili olarak özel bir hüküm bulunmamaktadır. Hedefte sapma durumunda, aynı neviden fikri içtima veya farklı neviden fikri içtima hükmünün uygulanması gerekir. Tek neticeli hedefte sapma Çift (Çok) neticeli hedefte sapma

47 A, B’yi öldürmek kastıyla silahını ateşler
A, B’yi öldürmek kastıyla silahını ateşler. Silahtan çıkan kurşun B’ye değil, B’nin hemen yanında bulunan C’ye isabet ederek ölümüne neden olur. A, B’yi öldürmek kastıyla silahını ateşler. Silahtan çıkan kurşun B’nin yanında bulunan sert bir cisme isabet ederek seker ve başka istikamette bulunan C’ye isabet ederek ölümüne veya yaralanmasına neden olur.

48 Camı kırmak için atılan taşın camı kırdıktan sonra içeride oturmakta olan şahsı yaralaması halinde mala zarar verme suçu (m. 151) ve olası kastla yaralama suçu (m. 86, m. 21, f. 2) oluşur. A, B’yi öldürmek kastıyla silahını ateşler. Silahtan çıkan kurşun B’ye isabet ederek ölümüne veya sadece yaralanmasına sebebiyet verdikten sonra, sekerek B’nin hemen yanında bulunan C’ye isabet ederek ölümüne neden olur. A, B’yi öldürmek kastıyla silahını ateşler. Silahtan çıkan kurşun B’ye isabet ederek ölümüne veya sadece yaralanmasına sebebiyet verdikten sonra, sekerek B’nin hemen yanında bulunan C’ye isabet eder ve onun yaralanmasına neden olur. , B’yi öldürmek kastıyla silahını ateşler. Silahtan çıkan kurşun B’ye isabet ederek ölümüne veya sadece yaralanmasına sebebiyet verdikten sonra, yanında bulunan sert bir cisme isabet ederek seker ve başka istikamette bulunan C’ye isabet ederek ölümüne veya yaralanmasına neden olur