İKTİSADA GİRİŞ I DERS 7 Y.Doç.Dr.Umut Öneş.

... konulu sunumlar: "İKTİSADA GİRİŞ I DERS 7 Y.Doç.Dr.Umut Öneş."— Sunum transkripti:

1 İKTİSADA GİRİŞ I DERS 7 Y.Doç.Dr.Umut Öneş

2 BÖLÜM 6/ PİYASA BAŞARISIZLIĞI
EKSİK REKABET: Piyasa başarısızlığının nedenlerinden birincisi, bir malın satıcılarının malın piyasa fiyatını etkileme gücüne, kısaca piyasa gücüne sahip olmalarıdır. Bir malın satıcılarının malın piysa fiyatını etkileme gücüne sahip oldukları duruma eksik rekabet denir. Piyasa mekanizmasının eksik rekabette etkinliği sağlayamamasının nedeni toplumsal yarar açısından gerekli olandan daha az malın üretilmesi olduğuna göre, böyle bir durumda hükümetlerin piyasaya müdahale ederek firmaların daha fazla mal üretmelerini-tam rekabet durumundaki kadar mal üretmelerini sağlaması gerekir.

3 DIŞSALLIKLAR: Bir malın üretiminin ve tüketiminin o malın satıcıları ve alıcıları dışındaki üçüncü kişilere bir maliyet yüklemesine veya yarar sağlamasına dışsallıklar denir. Bunlar olumlu ve olumsuz dışsallıklar biçiminde olabilir. Üretimde olumsuz dışsallık durumunda ilave birim mal üretiminin topluma yüklediği maliyet, artık ilave birim mal üretiminin üreticiye yüklediği maliyete eşit değildir. İlave birim mal üretiminin topluma yüklediği maliyet veya kısaca sosyal marjinal maliyet, ilave birim mal üretiminin üreticiye yüklediği maliyet ile üçüncü kişilere yüklediği maliyetin toplamına eşittir: İlave birim mal üretiminin tüketiciye yüklediği maliyet özel marjinal maliyet ve ilave birim mal üretiminin üçüncü kişilere yüklediği maliyet marjinal dışsal maliyet diye nitelendirilir.

4 KAMU MALLARI: Özel firmalar tarafından üretilen malların iki önemli özelliği vardır. Özel firmalar tarafından üretilen bir mal bir tüketici tarafından kullanılınca, diğer tüketicilerin o maldan kullanacakları miktar azalır. Bu özellik rakiplik diye nitelendirilir. Ayrıca özel sektör tarafından üretilen bir maldan sadece o malı satın alan kişi kullanır. Bir başka deyişle, özel sektör tarafından üretilen bir malın satın alan kişi dışındaki kişiler tarafından kullanılması önlenebilir. Bu özellik dışarıda tutulabilme diye nitelendirilir. Dışarıda tutulabilme ve rakiplik özelliklerine sahip olan mallara özel mallar denir. Buna karşılık bazen bir mal bir kişi tarafından kullanılınca, diğer kişilerin o mallardan kullanacakları miktar azalmaz. Kısaca rakipsizlik olarak nitelendirilen bu hususun klasik örneği, ulusal savunma hizmetidir. Benzer biçimde bazı mallar sadece o malı satın alan kişiler tarafından değil diğer kişiler tarafından da kullanılır. Bir başka deyişle, bazı malların satın alan kişiler dışındaki kişiler tarafından kullanılması önlenemez. Bu husus dışarıda tutulamama olarak nitelendirilir. Rakipsizlik ve dışarıda tutulamama özelliklerine sahip olan mallara kamu malları denir.

5 ASİMETRİK BİLGİ: Tam rekabet piyasasının tanımlayan özelliklerden bir tanesi, üreticilerin alıcıların ve tüketicilerin-satıcıların mükemmel bilgiye sahip olmalarıdır. Bu özellik, alıcıların ve satıcıların piyasada işlem konusu olan şeyin örneğin malın niteliği konusunda mükemmel ve dolayısıyla da simetrik bilgiye sahip oldukları hususunu içerir. Oysa gerçek hayatta satıcılar ve alıcılar piyasada işlem konusu olan şeyin niteliği konusunda asimetrik bilgiye sahip olabilirler ve bu husus kısaca asimetrik bilgi diye nitelendirilir.