HAYVAN TÜRLERİNE GÖRE SPERMA

... konulu sunumlar: "HAYVAN TÜRLERİNE GÖRE SPERMA"— Sunum transkripti:

1 HAYVAN TÜRLERİNE GÖRE SPERMA
Sayın hocalarım, saygıdeğer meslektaşlarım ve değerli katılımcılar.

2 Sperma Sperma Spermatozoon Seminal Plazma Hayvan türü Hacim (ml)
Yoğunluk (x10⁹/ml) Yoğunluk (x10⁹/ejakülat) pH Renk Boğa 5 (2-10) 1,2 (0,3-2) 6 6,5-7 Krem Koç 1 (0,5-2) 3 (2-5) 3 6-7,3 Koyu krem Teke 1 (0,5-2,5) 3 (1-5) Domuz 200 ( ) 0,15 (0,025-0,35) 7-7,9 Açık krem Aygır 60 (20-300) 0,15 (0,03-0,8) 9 6,2-7,8 Köpek 10 (7-30) 0,3 (0,1-1) 6,7-6,8 Sperma; testislerde üretilen, erkek gamet hücresi olan spermatozoonlar ile testis, epididimis ve eklenti bezleri tarafından salgılanan, seminal plazma olarak adlandırılan, sıvı olmak üzere iki kısımdan oluşmaktadır.

3 Ejakülasyon Üretra lümeni Dış ortam Spermatozoon Güçlü kontraksiyon
Seminal plazma Ejakülasyon testislerde üretilen spermatozoonların, eklenti bezlerinde üretilen seminal plazma ile cinsel uyarım sonucunda penil üretra lümeninde birikip, güçlü kas kontraksiyonlarıyla hızla dış ortama aktarılması olarak tanımlanır.

4 Hayvan Türlerine Göre Ejakülasyon
Ejakülasyon süresi Fraksiyon Spermanın Bırakıldığı Yer Jel Boğa Kısa Yok Vagina Koç Teke Aygır Uzun 3 Uterus Var* Köpek Domuz Uterus, Cervix

5 Spermatozoon Baş Orta Kısım Kuyruk 50 - 80 µm
Spermatozoon diğer hücrelerden farklı olarak mümkün olan en düşük miktarda yükü taşımak, bu sayede dişi genital kanal içinde flagellar hareket yapabilme yeteneği ile düzgün, doğrusal ve hızlı bir şekilde ilerleyerek olgun oosite ulaşmak ve taşıdığı genetik materyali aktarmak için dizayn edilmiş baş, orta kısım ve kuyruk bölümlerinden oluşmaktadır.

6

7 Baş Plazma Membranı Perforatoryum Akrozom İç Membran Çekirdek
Ekvatoryal Segment Postakrozomal Bölge Genel olarak eliptik yapıda olan, spatül ya da tenis raketine benzer olarak tanımlanan baş bölümünün hacminin büyük çoğunluğunu genetik materyal yani hücre çekirdeği oluşturmaktadır. Spermatozoonun baş kısmı iki kat membran ile örtülmüştür. Dış membran spermatozoon hücresinin tamamını çevrelerken iç membran nükleus membranı olarak görev almaktadır. Bu iki membran arasında ön kısımda, spermatozoonun oosit çevresinde bulunan hücreleri geçebilmesi için gerekli olan enzimleri taşıyan ve akrozom adı verilen kese bulunmaktadır. Akrozom baş bölümünün yaklaşık %60’ını kaplamaktadır. İmplantasyon Çukurluğu Boyun Sentriol Mitokondriyal Heliks Aksonema

8 Orta Kısım Mitokondriyal Heliks Merkezi Fibril İnce Fibril
Orta kısım baş bölümünün sonunda bulunan implantasyon çukurluğuna sentrioller vasıtasıyla sıkıca yerleşmiş durumdadır. Hareket sistemini oluşturan; ortada iki merkezi fibril ile bunların çevresinde iç tarafta dokuz çift ince ve dışta dokuz çift kalın fibrilden oluşmuş bir aksiyal fibril yığınır. Bu yığının etrafını da hareket için gerekli olan enerjiyi üreten mitokondriler heliks şeklinde sarmış durumdadır. Kalın Fibril

9 Kuyruk Fibröz Kılıf İnce Fibril Merkezi Fibril Kalın Fibril
Kuyruk kısmı orta kısımla aynı fakat gittikçe daralan bir yapıdadır. Kuyruğu orta kısımdan ayıran fark ise mitokondriyal heliksin yerini alan fibröz kılıftır.

10 Seminal Plazma Görevi Tampon
Erkek gamet hücrelerinin taşınması, beslenmesi Spermatozoanın hareketini kolaylaştırmak İmmun ataklara karşı spermatozoanın korunması Spermatozoonların fonksiyonlarını mobilize etmek Spermatozoanın olgunlaşması Gamet etkileşimlerinin kompleks basamaklarını düzenlemek Seminal plazma testis, epididimis ve eklenti bezlerinde üretilip salgılanır ve spermanın sıvı kısmını oluşturur. Seminal plazma zengin içeriği ile sperm fonksiyonu ve fertilizasyon öncesi olayların gerçekleşmesinde görev almaktadır. Örneğin; erkek gamet hücrelerini dişi genital kanalına aktaran tampon bir sıvı olarak görev yapmakta, ejakülasyon sırasında kısrak genital kanalı boyunca spermatozoanın hareketini kolaylaştırmakta ve dişi reprodüktif kanalında immun ataklara karşı spermatozoanın korunmasını sağlamaktadır. spermatozoonların fonksiyonlarını mobilize etmektedir. Spermatozoanın olgunlaşmasını sağlamakta kapasitasyon işleminin ve gamet etkileşimlerinin kompleks basamaklarını düzenlemektedir.

11 Seminal Plazma İçeriği İnorganik elementler
Na, Cl, Ca, Mg, P, K, Zn, vb. Küçük moleküllü organik elementler Fruktoz, gliserofosforilkolin (GPC), askorbik asit, ATP, sitrik asit, sorbitol, inositol, ergothionin Azottan zengin küçük moleküller Amonyak, kreatin, histamin, flavin, üre vb. Düşük ve yüksek moleküler ağırlıklı proteinler, peptidler, lipidler, aminoasitler Ig G, Ig A, Ig E, Ig M FSH, LH, inhibin, insülin, kininojen, prolaktin, relaksin, steroid bağlayıcı proteinler Antitripsin, glikoprotein Kan grubu antijenleri Genel olarak seminal plazma Protein, iyon, serbest amino asitler gibi düşük molekül ağırlıklı organik maddeler, monosakkaritler, lipidler, poliaminler, prostaglandin ve steroid hormonlar gibi maddeleri içeren kompleks bir karışımdır. Bu karışımın üretimi ve dolayısıyla içeriği androjenik kontrol altındadır. Mevsime bağlı olarak belli dönemlerde seksüel aktivite gösteren hayvanların ejakülatlarında, seminal plazma kompozisyonu ve miktarında mevsimsel farklılık görülmektedir. Hatta mevsimin asıl etkisinin spermatolojik özelliklerden çok seminal plazma üzerine olduğu ileri sürülmektedir.

12 İnorganik Elementler Hücre membranının bütünlüğü Osmotik basınç
En fazla Na ve Cl Az miktarda Ca, Mg, Zn Spermatozoonun yapısında K ve P Hücre membranının bütünlüğü Osmotik basınç Canlılık Seminal plazmadaki inorganik iyonların başında Na ve Cl gelir. Ca, Mg, Zn ise düşük miktarlarda bulunur. Tüm spermada önemli miktarda bulunan K ve P ise seminal plazmadan ziyade spermatozoonun yapısında yoğunlaşmıştır. Genellikle hücreden seminal plazmaya Mg ve K’un, seminal plazmadan hücreye ise Na ve Ca’un geçtiği bildirilmiştir. Bu iyonların hepsi, spermatozoonun hücre membranının bütünlüğünü koruyarak ve normal osmatik basıncın sürdürülmesini sağlayarak yaşayabilme yeteneği üzerinde önemli rol oynarlar.

13 Organik Maddeler Enerji kaynağı Osmotik basınç Membran bütünlüğü
Fruktoz Gliserofosforilkolin (GPC) Sorbitol Enerji kaynağı Osmotik basınç Membran bütünlüğü Sitrik asit İnositol Ergothionin Spermatozoonun olgunlaşması Antioksidan

14 Enerji Kaynağı Ozmotik Basınç Olgunlaşma Membran Bütünlüğü Antioksidan
FRUKTOZ Sorbitol Fruktoz GPC Sorbitol Sitrik asit Fruktolizis Olgunlaşma Membran Bütünlüğü GPC Antioksidan İnositol Fruktoz, Gliserofosforilkolin ve sorbitol enerji kaynağı olarak kullanılmaktadır. Aygır spermasında fruktoz düzeyi oldukça düşük olup, başlıca enerji kaynağı glikozdur. Sorbitol ve GPC ise yalnızca aerobik şartlarda kullanılabilmektedir. Veziküler bezler tarafından üretilen bir şeker alkolü olan sorbitol, fruktolizis metabolizmasının bir ara ürünü olarak oluşur ve enzimler aracılığıyla fruktoza dönüşür. Spermatozoonlar için enerji kaynağı olarak kullanılmasının yanında spermatozoonlarla seminal plazma arasındaki ozmotik basıncın ayarlanmasında da rol oynar. Epididimiste üretilen GPC başlıca spermatozoonların olgunlaşmasında görev alır. Bunun yanında enerji maddesi olarak da kullanılır. GPC’nin kullanılabilmesi için dişi genital kanalında bulunan bir enzim tarafından etkin hale getirilmesi gerekir. GPC en fazla koç seminal plazmasında bulunur. Sitrik asit ozmotik basıncın düzenlenmesinde rol oynarken inositol membran bütünlüğünün korunmasını sağlar. En fazla domuz spermasında bulunur. Ayrıca yine aygır spermasında diğer türlerden farklı olarak fazla miktarda bulunan ergothioninin antioksidan özelliği bulunmaktadır. Ergothionin

15 Proteinler ve Aminoasitler
Seminal plazma proteinleri Aminoasitler Gliserofosforilkolin, gliserofosforilinositol Fertilizasyonun çeşitli karmaşık basamaklarının düzenlenmesi Oksidatif stresin zararlı etkilerinin azaltılması Yağ asidi transportu

16 Seminal Plazma Proteinleri
Epididimis ve eklenti bezleri Tip 2 Fibronektin Modülü Taşıyan Proteinler Sisteinden Zengin Sekretör Proteinler Spermazdezinler Kapasitasyon Oviduktal sperm rezervuarının oluşturulması Spermatozoonlar için immuntolerans Dişi genital kanalında sperm transportu Gamet etkileşimi Füzyon En az aygır spermasında***

17 Aminoasitler Glutamik asit Hipotaurin Karnitin Ergothionin Koç ve Boğa
Domuz Koç, Boğa ve Aygır Ergothionin Domuz ve Aygır Yağ asidi transportu Oksidatif stresin zararlı etkilerinin azaltılması

18 Diğer Azotlu Bileşikler
Gliserofosforilkolin Gliserofosforilinositol Koç, teke, boğa, aygır ve domuzda ortak En fazla koç ve tekede Spermatozoonların olgunlaşması Aerobik koşullarda enerji kaynağı

19 Yağ Asitleri Fosfatidilkolin Lesitin Asetilhidrolaz Steroidler
Prostaglandin Koç Boğada eşit miktarda Domuz Boğa ve Aygır Boğa Koç ve Boğa

20 Yağ Asitleri Oksidasyondan koruma Motilite Akrozom reaksiyonu
Fertilizasyon Pıhtılaşma Aktive Edici Faktörlerin (PAF) otokrin ve parakrin fonksiyonlarına öncülük