Sunuyu indir
Sunum yükleniyor. Lütfen bekleyiniz
1
KAVRAM ÖĞRETİMİ
2
Kavramlar, insanlar için ortak bir imge, bir bilgi formu ya da varlıkların özelliklerini zihinde temsil eden soyut sembollerdir. Kavramlar, bireyin bir grup varlık, olay ve fikir gibi süreçleri diğer gruplardan ayırt etmesini sağladığı gibi diğer grup, varlık ve olaylarla ilişkiler kurmasına da yardım eder. Kavram, olgular kategorisini temsil eden bir sözcük ya da cümle ile ifade edilen, bundan dolayı bir olguya göre düşünülmesi biraz daha zor olan soyut bir düşüncedir. Kavram zihinsel bir yapıdır ve kişinin herhangi bir nesne ya da konu hakkındaki bilgilerini organize etmeyi, bu bilgileri başka bilgilerden ayırt etmeyi ve başka bilgilerle ilişkilendirmeyi kapsamaktadır.
3
Kavramların Özellikleri
Kavramlar aralarındaki etkileşime dayanarak, bir bütünlük oluşturur. Kavramlar çok boyutludur. Kavramlar dille ilgilidir. Kavramlar kendi içlerinde kategorilere ayrılırlar (somut kavramlar, soyut kavramlar, sabit kurallı, değişken kurallı, kural yapısı bir ilişkiye bağlı kavramlar). Kavramlar kendi içlerinde, özelliklerine uygun belli ölçütlere göre gruplanabilirler. Kavramlar objelerin ve olayların hem doğrudan hem de dolaylı olarak gözlenebilen özelliklerinden oluşur. Kavramlar örnekleri ve örnek olmayanları ile öğrenilir. Kavramlar sosyal çevreden etkilenirler. Kavramların algılanan özellikleri bireyden bireye değişebilir. Kavramların bazı özellikleri, bazen birden fazla kavramın üyesi olabilir. Kavramların isimleri ve tanımları vardır. Kavramların kritik ve kritik olmayan özellikleri vardır. Kavramların özellikleri de kendi içinde birer kavramdır.
4
Kavramların Sınıflandırılması
Sınıflamanın Temeli Kavram Çeşitleri Somutluk derecesine göre Somut (göl, masa) Soyut (özgürlük, sevgi) Öğrenildikleri bağlama göre Formal (okul, öğretim programı) İnformal (toplumsallaşma) Ayırt edici özelliklerine göre Tek boyutlu (sandalye) Çok boyutlu (demokrasi) İlişkisel (büyük/küçük) Öğrenilme biçimlerine göre Eylemsel (tenis oynama) Simgesel (televizyonda tenis maçı izleme) Sembolik (tenis hakkında kitap okuma)
5
Sosyal Bilgiler derslerinde kavram öğretimi
Üst düzey akademik başarı sağlar. Öğrenme ve hatırlamayı basitleştirir. İletişimi kolaylaştırır. Gerçek ve yanlış algılamayı ayırt etmeye yardımcı olur. Problem çözmeyi ve akıl yürütmeyi kolaylaştırır.
6
KAVRAM ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ
Anlam Çözümleme Tabloları Öğrencilerinde katıldığı iki boyutlu bir tablo olarak geliştirilir. Bu tablonun bir boyutunda özellikleri çözümlenecek varlıklar veya kavramlar yer alırken diğer tarafında özellikler sıralanır. Böylece öğrenciler kavramların kendine has özelliklerini etkili şekilde öğrenirken birden fazla kavramı aynı anda görür ve bu kavramların ayırt edici özelliklerini de daha kolay öğrenmiş olur.
7
Anlam çözümleme tablosu hazırlanırken;
Öğretmen tarafından ders kitabından bir konu seçilir. Konu başlığı tahtaya yazılır. Tablonun ilk sütununa konuyla ilgili öğretilmek istenen kavramlar yazılır. Daha sonra öğrencilerden bu kavramlarla ilgili bulabildikleri kadar özellik bulmaları istenir. Bu özelliklerde ilk satıra yazılır. Budan sonra iki boyutlu olarak hazırlanan bu tabloyu öğrencilerin de defterlerine çizmeleri istenir. Öğrenciler kavramlar ve özelliklerini, X işareti koyarak bu tablo üzerinde gösterirler.
8
Kavram Haritaları 1970’li yılların başında Novak ve arkadaşları bilişsel yapıyı görsel olarak araştırmak amacıyla, “kavram haritası” olarak adlandırılan yeni bir strateji geliştirmişlerdir. Kavram haritaları, kavram ve öneriler arasındaki ilişkileri gösteren bir öğretim tekniğidir. Buna göre kavramlar özelden genele doğru, en genel kavram en başta ve en özel olan daha altlarda olmak koşuluyla hiyerarşik bir düzen içerisinde sıralanırlar.
9
Kavram haritaları, kavramlardan ve kavramları doğru ve anlamlı bir şekilde birbirine bağlayan “bağlantılardan” meydana gelir. Eğitimin her basamak ve branşında uygulanabilen kavram haritaları, öğrenci merkezli, kavramsal bilgilerin sunulması için önemli bir öğretim aracıdır.
10
Kavram haritalarının yapımında izlenmesi önerilen genel kurallar aşağıdaki gibi sıralanır:
Öğretilecek konunun kavramları listelenir. Kavramlarla ilgili açıklama gerekmez. Eşya ve olayların tekil örnekleri, özel adlar (kavram olmadıkları için) bu listeye alınmaz. İlkeler ve kavramlar arası ilişkiler bu listeye dâhil değildir. Kavram listesinde en genel veya en üst düzeyde olan sözcükler ayrı bir sayfanın başına yazılır. Bu bir kavram olabileceği gibi bir tema da olabilir. Bundan sonra öğretilmek istenen ilişkili kavramlar aşamalı bir düzende sayfaya yerleştirilir. Düşey düzenlemede en genel kavram en üstte, eşit genellikteki kavramlar aynı satırda, diğerleri genellik derecelerine göre azalan sırada sayfanın altına doğru sıralanır. Kavramlar haritadaki diğer sözcüklerden kolayca ayırt edilebilmelidir.
11
Bunun için kavramlar “kutu” veya “yuvarlak” içine alınır.
Öğretilmek istenilen kavramlar arası ilişkiler, genelleme ve ilkeler ayrıca listelenir. Kavram haritasında iki kavram arasındaki ilişkiyi göstermek üzere iki kutu bir çizgi ile bağlanır. İlişki bu çizginin üzerine birkaç kelimelik bir ibareyle yazılır. Bu ilişki haritadaki kavramlardan en az birini ilgilendiren bir önermedir. İlişkiler ve ilkeler kutulanmaz. Bazı hallerde ilişkinin yönü önemli olduğu için belirtilecek ilişki yönü ok ile gösterilir. İlişkileri içermeyen bir kavram haritası daha ziyade bir akış diyagramına benzer; öğretimde yeterince etkili olmaz. Kavram haritası gereğinden fazla şişirilmemelidir. Harita başlangıçta basit tutulmalıdır. Harita çok sayıda kavramı, ilişkiyi ve ilkeyi içeriyorsa önce en önemli elemanları topluca gösteren bir genel harita, sonra genel haritanın bölümlerini ayrı ayrı gösteren ayrıntılı haritalar yapılmalıdır. Kavram haritaları, ayrıca, birçok yolla (not tutma, proje planlama, ders kitabı kapsamı, kâğıtların organizasyonu gibi) öğrenme becerilerini de kolaylaştırabilir. Kavram haritalarını kullanmak, fikirlerin diğer anlamlı unsurlarını belirlediği, kavramları öncelik sırasına göre organize ettiği için genel kavramsal anlayışı geliştirebilmektedir.
12
Kavram haritalarını bir öğretme ve değerlendirme stratejisi olarak diğerlerinden ayıran ve üstün kılan özellikler: Öncelikli avantajlarından biri esas fikirlerin görselliğini ortaya koymasıdır. Ancak kavram haritaları gerek öğretmenlerin gerekse öğrencinin oluşturduğu bütünlerdir. Bu nedenle aynı konu ya da kavrama yönelik kavram haritaları özel görüşleri yansıttıkları için farklı çizilebilir. Farklı öğrenme şekillerine ve öğrenciler arasındaki diğer bireysel farklılıklara hitap eder. Pek çok değişik konu, öğretim aşaması ve not seviyesi için uygundur. Kavram haritaları, öğrenci merkezli ve öğrencinin aktif olduğu yöntemlerdir. Ayrıca öğrenciyle öğretmen bir haritayı oluşturduklarında, öğretmen öğrenci etkileşimini teşvik eder. Kavramlar arasındaki doğrusal ilişkilerin tanımlamalarına yararlı bir alternatif oluşturur. Öğrenciler okul yılları boyunca kavram haritası yapmayı öğrendikçe, kavramları ayrı ayrı ve kopuk düşünmekten çok bir bütün olarak ele alacaklardır. Bir kavramın öğrenilmesi öğrenciyi diğer kavramlar üzerinde de kavram haritasını kullanmaya yöneltecektir.
13
Kavram Ağları Kavram ağı (KA) öğrencilerin izlenimlerini, düşüncelerini yazılı öğretim araçlarındaki (ders kitabı, ansiklopedi, v.b.) kavram ve ilkelerle uyumlu bir biçimde sergileyen bir grafik araçtır. Semantik Ağ da denilen bu araç öğrencilerin, önceki bilgilerini harekete geçirmek, yeni kavramları geliştirmek, kavramlar arası yeni ilişkiler bulmak, kavramları yeniden düzenlemek, gibi zihin etkinlikleriyle yazılı metinleri daha iyi anlamalarına yardım eder. Kavram ağları, öğrencilerdeki mevcut bilgileri harekete geçirerek, kavramlar arasındaki ilişkileri ve kavramların kapsamlarını geliştirmek amacıyla kullanılan grafik araçlardır.
14
Bir kavram ağının toplu sınıf etkinlikleriyle geliştirilme basamakları:
Öğretmen derste işlenecek bir konuya merkez oluşturacak bir kavramı veya cümleyi tahtaya yazar. Öğrencilerden merkezi kavramla ilgili sözcükler bulmaları istenir. Bulunan sözcükler tahtanın bir yanında listelenir. Öğrencilerden bu sözcükleri anlamlarına veya ilişkilerine göre gruplamaları istenir. Her grubun en az bir sözcüğü içermesi gerektiği hatırlatılır. Sözcük grupları belirlenip tahtaya yazıldıktan sonra öğrencilerden her gruba bir “ad” bulmaları istenir. Grup adları tartışıldıktan sonra tablo oluşturulur. Öğrenciler sözcüklerin bir kısmının tablodaki üç gruptan hiçbirine tam uymadığını görebilirler. Bu sözcükler tablonun altında gruplanmadan sıralanabilir. Gruplama ve gruba ad bulma etkinliğine devam edilerek daha geniş bir tablo yapılabilir.
15
Kavram Karikatürleri Kavram karikatürleri; üç ya da daha fazla karakterin yaptığı tartışmanın resimle ifadesi olarak tanımlanır. Bu tartışmada, her bir karakter farklı bir düşünceyi savunur. Tartışmada sunulan fikirlerden biri, bilimsel doğruları ifade eden düşünce biçimini, diğerleri ise bilimsel olarak doğru olmayan, öğrencilerin kendilerine has oluşturdukları düşünceleri temsil eder. İlk olarak kavram karikatürlerini tasarlayan ve kullananlar ise Naylor ve McMurdo’dur.
16
Kavram karikatürleri, yapısal açıdan bilinen karikatürlerden farklı bir formatta olup içerisinde mizahi ve abartılı unsurları barındırmamasına karşın olay ve karakterlerin çizgilerle anlatılmasıdır. Kavram karikatürlerinde karakterlerin günlük bir olay hakkındaki karşılıklı soruları ya da fikirleri, konuşma balonları biçiminde sunulmaktadır. Karakterlerin fikirleri eşit statüde ortaya konmakta olup, günlük olaya ilişkin birbirinden farklı bakış açıları, kabul edilebilir ve akla yatkın düşünceler olarak ileri sürülmektedir. Düşünceler genellikle bireylerin fiziksel olgu, ilke ya da durumlar hakkında var olan yanılgılarını ve hatalı bakış açılarını da kapsar. Kavram karikatürlerinin birincil uygulama amacı, bir kavram, durum ya da olay hakkında tartışma başlatmak ve beraberinde araştırmaya sevk etmektir. Diğer bir amacını ise kavram yanılgılarının belirlenip ortadan kaldırılması yönünde etkili bir rol oynaması olarak gösterebiliriz.
17
Kavram karikatürleri kullanmanın avantajları şunlardır:
Öğrencilerin bilimsel düşünceyi keşfetmelerini sağlar. Konunun sonunda nitelikli bir özet imkânı sunar. Çalışma yapraklarını daha ilgi çekici kılar. Öğrencilerin kendi fikirlerini konuşma balonlarının içinde korkmadan ifade edebilmelerini sağlar. Öğrencilerin kendi bakış açılarını karikatürler yoluyla özetlemelerini sağlar. Çocukları konuşma balonları içindeki boşlukları doldurmaya davet ederek, konuyu değerlendirmelerini sağlar. Alternatif bakış açıları içeren bilimin doğasını canlandırır. Öğrencilere kendileri ile ilgili daha fazla soru sormayı mümkün kılar. Etkileşimsel bilim merkezlerinde materyal gösterimi sağlar. Toplumun bilimi anlamasını artırmak için materyal sağlar.
18
Kavram Bulmacaları Kavram bulmacaları, kavramsal bilginin öğretim ortamında sunumunun zenginleştirilmesinde kullanılan araçlardan biridir. Öğrenci merkezli hazırlanmış ve öğretmenin rehberliğinde sunulan kavram bulmacaları öğrencilere verilmesi öngörülen kavramların öğretiminde ders materyalleri ve ek etkinlikler olarak kullanılmaktadır. Kavram bulmacaları hazırlanırken; öğretmen önce ünitede geçen kavramları listeler. Bu kavramları, oluşturacağı bir kavram bulmacası içine gizler. Kavramların gizlenmesinde soldan sağa ve yukarıdan aşağıya doğru olmasına dikkat eder. Üst sınıflarda bu çapraz veya tersten hizalamalar şeklinde de olabilir.
Benzer bir sunumlar
