ENM 459 BAKIM PLANLAMASI Yapısal Problem Çözme Teknikleri

... konulu sunumlar: "ENM 459 BAKIM PLANLAMASI Yapısal Problem Çözme Teknikleri"— Sunum transkripti:

1 ENM 459 BAKIM PLANLAMASI Yapısal Problem Çözme Teknikleri
Şükrü Emin OPAN Özdemir MUTLU Cem GÜLER Murat Kilci Doğancan BİNGÖL

2 Problem Çözme Teknikleri
Beyin Fırtınası Neden-Sonuç Diyagramı Yakınlık Diyagramı Kuvvet Alan Analizi Histogram Ağaç Diyagramı Kontrol Şemaları Serpme Diyagramı Pareto Diyagramı İlişki Diyagramı

3 Beyin Fırtınası Amaç: Kısa süre içerisinde çok fazla fikrin üretilmesi
Her beyin fırtınası tek bir problem üzerine yapılır Konunun uzmanı olma zorunluluğu yoktur Göz önünde olmayan, fark edilmemiş nedenlerin bulunması 45 dakika ve 5-10 kişilik gruplar

4 Neden-Sonuç Diyagramı
Diğer isimleri İşikava Diyagramı, Balık Kılçığı Bir problemin arkasında muhtemelen birden fazla potansiyel neden vardır. En sık kullanılan neden sınıflandırması: İnsan, Malzeme, Yöntem, Makina, Ölçüm, Ortam, Bakım ve Yönetim

5

6 İLİŞKİ DİYAGRAMI İlişki diyagramı, önemli konular üzerindeki sebep-sonuç ilişkilerinin belirlenmesini ve anlaşılır kılınmasını sağlayan bir analiz aracıdır. Kalite kontrolünde kullanılan ilişkiler diyagramı, birbirinden farklı sonuçlar oluşturan faktörler arasındaki mantıksal ve nedensel ilişkileri göstermektedir. Karşılıklı İlişki Şeması olarak da bilinir. Teknik insanların düşünce biçimlerini değiştirmeleri,problemlerin çözülmesi için bir yol bulmaları açısından kullanışlı bir yaklaşımdır.

7 İlişki Diyagramlarının;
1. Merkezileştirilmiş 2. Yön Gösterici 3. İlişkisel 4. Uygulanan olmak üzere durumlara göre isimlendirilmiş dört çeşidi vardır. Bu diyagramlar sayesinde ana süreçler veya dataların girdilerinin, çıktılarının ve bunların arasındaki ilişkilerin anlaşılması sağlanır ve böylece bir duruma etki eden faktörler ve onların gözlenen sonuçları kolayca analiz edilmiş olunur.

8 İlişkiler Diyagramı Ne Zaman Kullanılır?
1. Çeşitli fikirler veya sebep-sonuç arasındaki ilişkiler araştırılırken, projeyi geliştirme üzerinde çok büyük etkisi olacak bir alan araştırılırken 2. Kompleks bir durumun sebepleri araştırılırken 3. Karmaşık bir çözüm yöntemi uygulamaya konulurken 4. Bir ilgi diyagramı, sebep-sonuç diyagramı ya da ağaç diyagramı yapıldıktan sonra konu daha ayrıntılı incelemek istendiğinde 

9 İlişkiler Diyagramı Nasıl Hazırlanır?
1. Tüm herkes içi açık ve anlaşılır olacak şekilde problem ya da durum açıkça belirtilir. 2. Problemle ilgili olan diğer durumlar belirtilir. (Bunları bulabilmek için beyin fırtınası, 5 Neden Analizi vb. kullanılabilir.) 3. Tüm durumlar dairesel bir formatta dizilir 4. Herhangi bir durumdan başlanarak neden-sonuç ilişkileri tanımlanır. 5. Oklar etki yönleri(sebepten sonuca doğru) göz önünde bulundurularak çizilir. İki yönlü ok çizilmez oklar daima tek yönlüdür. Eğer güçlü bir bağ var ise düz çizgi zayıf bir bağ var ise kesikli çizgiler kullanılır fakat esas olan düz çizgilerdir. 6. Tüm oklar bir duruma “Gelen” ve “Çıkan” sayısı seklinde sayılır. 7. Gelen ok sayısına göre ana neden ya da nedenler; Çıkan ok sayısına göre de ana sonuç ya da sonuçlar belirlenir. 8. Sonunda elde edilen bu bilgiler çözüm önerileri üretilebilmek için kullanılacak hale gelir.

10 İlişkiler Diyagramının Faydaları Nelerdir?
1. Durumlar ya da sorunlar arasındaki neden sonuç ilişkilerin anlaşılmasını sağlar 2. Karmaşık konuları analiz etmek için bir yol haritası çıkarmış olur. 3. Çözülmesi zor konuları karşın daima eleştirisel bir bakış açısı ile değerlendirmiş olur.

11 İlişki Diyagramı Örneği

12 AĞAÇ DİYAGRAMI Ağaç diyagramı bir problemin çözülmesi ya da herhangi bir hedefe ulaşılması için yapılması gereken işlemleri hiyerarşik bir biçimde gösteren yönetim aracıdır.  Bir konu ve bileşenleri arasındaki ilişkileri gösterir. Çoğunlukla “Nasıl?” sorusunu cevaplamak için kullanılır. Sistematik diyagram, ağaç analizi, analitik ağaç ve hiyerarşik diyagram da ağaç diyagramının diğer isimleridir.

13 Diyagram, projenin genel amacı (ağacın gövdesi) ile başlar ve projenin tamamlanması için gereken alt seviyelere (ağacın dalları) doğru ilerler.  Genel amaç kendi içinde iki ya da daha fazla dala, ve her dal da kendi içinde iki ya da daha fazla dala ayrılarak diyagramı gövdesi ve birçok dalıyla ağaca benzetir.

14 Ağaç Diyagramı Nasıl Hazırlanır?
Problem (ya da hedef) belirlenir ve bir karta yazılıp diyagramın çizileceği tahtanın en soluna koyulur. Problemi çözecek (ya da projeyi hedefe ulaştıracak) aşamalar belirlenir. Ana hedeften ayrılan bu aşamalar da daha sonra kendi içlerinde kısımlara ayrılırlar. Yani diyagramda sol tarafta kalanlar daha geniş kapsamlı iken sağa doğru ilerlendikçe olgular daha ayrıntılı, daha spesifik olacaktır. Bitmiş olan diyagram incelenir ve projenin tamamlanması için yapılacak işlemler belirlenir.

15 Ağaç Diyagramı Ne Zaman Kullanılır?
Bir konu genel özellikleriyle biliniyorken daha ayrıntılı incelenmek istendiğinde Süreçler ayrıntılı analiz edilmek istendiğinde Bir problemin ana sebebi araştırılırken Temel sebep bir afinite ya da ilişki diyagramı ile saptandığında Bir projenin detaylarının anlatılması gerektiğinde iletişim aracı olarak ağaç diyagramı kullanılabilir. ***Ayrıca Ağaç Diyagramının Faydalı yönü Sistematik ve mantıksal yaklaşımla atlanan madde olmamasıdır.

16 Yakınlık Diyagramı Yakınlık diyagramı, pek çok fikir, görüş, konu veya faaliyet içinden temel olanları bulmak için kullanılır. Bu fikirler, görüşler, konular önce türetilir, sonra bunlardan birbiri ile doğal ilgisi olanlar gruplanır. Karar verme sürecine destek olarak, daha önce çözülememiş problemlerin çözülmesinde yardımcı olması beklenir.  İlgi diyagramı, beyin fırtınası sonuçlarını düzenlemenin yanında, anket sonuçları ve görüşme sonuçları analizi için de kullanılabilir. 

17 Ne Zaman Kullanılır? Kaos olduğunda
Takım pek çok fikir ile karşı karşıya kaldığında Yaratıcı/yapıcı düşünme gerekirken Kabaca konular / ana başlıklar belirlenmesi gerektiğinde

18 Yakınlık diyagramı uygulaması
1. Doğru takım oluşturulur. 4-6 kişi Değişik bakış açıları Yaratıcı, açık-fikirli insanlar 2. Ele alınacak konu belirlenir. Geniş kapsamlı, yansız cümle Açıkça ifade edilmeli, iyi anlaşılmalı 3. Fikirler yaratılır ve kaydedilir. Beyin fırtınası yaklaşımı izlenir Her fikir kartlar üzerine kaydedilir Tek bir kelimeden oluşan kart olmaz 4. Tamamlanan kartlar gelişigüzel bir şekilde ortaya serilir. Duvara, masaya v.b.

19 5. Kartlar ilgili gruplara ayrılır.
Düşünülür, hareket edilir; seyredip, uzun uzadıya düşünülmez Çabuk süreç Eğer anlaşmazlık olursa, kartlar, istenen yere taşınır, Dikey sütunlar 5-10 grup 6. Başlık kartları yaratılır. Kısa, öz, tam Tek başına bir anlam ifade etmeli Altındaki bütün fikirlerin ana bağını yakalamalı 7. Biten yakınlık diyagramı çizilir. Başlıkları, altbaşlıkları ve altındaki bütün kartları birleştiren çizgiler çizilir. Takım gözden geçirir. Önemli takım-dışı üyeler gözden geçirir.

20 Örnek:Başarılı bir eğitim sistemi nasıl olmalı

21 5. Kuvvet Alan Analizi Bir sorunun çözümünü destekleyen ve engelleyen güçlerin ortaya çıkartılarak pozitif etkenlerin güçlendirilmesi, negatif etkenlerin yok edilmesi veya zayıflatılması için kullanılan tekniktir.

22 Kuvvet alan analizinin kullanım amaçları
İyileştirme fırsatlarını belirlemek. Düzeltildiğinde bir problemin çözümüne olumlu katkısı olabilecek temel sebepleri belirlemek. Yeni bir program veya önerilen bir iyileştirmenin, gerçekten, arzu edilen yararları sağlama olasılığını değerlendirmek. Engelleyici kuvvetleri yok etmek ve itici kuvvetleri desteklemek için gerçekçi bir uygulama planı oluşturmak.

23 1. Planlanan iyileştirme açık bir şekilde tanımlanır ve bu bir hedef cümlesi şeklinde yazılır.
2. Büyük bir kağıdın üstüne, hedefe ilişkin performans düzeyini temsil eden düz bir çizgi çizilir: 3. Mevcut performans düzeyi, kağıdın ortasına çizilen dikey bir çizgi ile temsil edilir.

24 4. Önceden bir analiz yapmadan, performansı etkileyen ilk olarak itici kuvvetler ve sonra da engelleyici kuvvetler beyin fırtınası yoluyla belirlenir. 5. Listeler, sadece, amaca ulaşmada en fazla potansiyeli olan kuvvetleri göstermek üzere kısaltılır. Grup üyelerinin gerçekten güçlendirebileceklerini düşündüğü üç veya dört itici kuvvet belirlenir. Aynı şekilde, gerçekten zayıflatılabileceği düşünülen üç veya dört engelleyici kuvvet belirlenir.

25 Örnek: Öğrenci Kalitesinin İyileştirilmesi ile İlgili Kuvvet Alan Analizi  

26 BAKIM PLANLAMASINDA HİSTOGRAM METODU
Gruplandırılmış bir veri dağılımının sütun grafiğiyle gösterimine histogram adı verilir. Diğer bir ifadeyle tekrarlı sayılardan oluşan elimizdeki verileri, uygulanan işlemlerden sonra önce tabloya, tablodan yararlanarak grafiğe aktarılması yani veri gruplarının grafiğinin dikdörtgen sütunlar halinde gösterilmesine histogram denir. Bakım Planlaması kapsamında uygulanacak histogram methodunda ise makinaların çıkardıkları arıza çeşitlerine bakılarak ve bu arızaların ortaya çıkma süreleri göz önünde bulundurularak oluşturacağımız veri gruplarını grafiksel olarak elde edecek ve bu method,incelenen makine veya makineler hakkında,ne zaman ve nasıl bir bakım prosedürü uygulamamız,yedek parça stoğumuzun ne olması sorularına cevap verme adına bizlere kolaylıklar sağlayacaktır.

27 Bir Histogram Oluştururken…
Öncelikle veriler küçükten büyüğe sıralanır. (İşlemlerde kolaylık sağlar.) Veri grubunun açıklığı (aralığı) bulunur. Açıklık en büyük veriden en küçük verinin çıkartılması ile elde edilir. Verilerin kaç gruba ayrılacağı belirlenir. Veri gruplarının sayısının 10 civarında olması uygundur.  Grup genişliği bulunur. Açıklık değerinin grup sayısına bölünmesiyle elde edilen sayıdan büyük en küçük doğal sayı grup genişliği olarak alınır. Veriler en küçük veriden başlayarak grup genişliğine göre gruplara ayrılır. Oluşturulan gruplar ve gruplardaki veri sayıları tablo halinde düzenlenir. Tabloya bakılarak histogram çizilir.

28 BİR HİSTOGRAM ÖRNEĞİ… Üretim sistemi içerisinde faal olarak çalışan bir makinede bir yıl içerisinde çıkan arıza sayısı 24 tür.Bu arızalara ilişkin ortalama süreler ve arıza çeşitleri aşağıda verildiği gibidir.

29

30 PARETO ANALİZİ Pareto analizi, odaklanılması gereken konuları, nispeten daha önemsiz konulardan ayırmak için kullanılan basit fakat etkili bir metodun adıdır. Pareto diyagramı ile sorunlar/problemler gözler önüne serilebilir ve konu içerisinde boş yere dağılmanızın önüne geçer. Pareto Analizi Nasıl Yapılır? Öncelikle ele alınacak olan konu belirlenir. Tüm veriler bir tabloya dökülür. Veriler üzerinden verilerin %80 ine gelene dek konular işaretlenir. Elde edilen sonuçlara göre problem tipinin %20 si problem adetinin %80 inin kaynağı olduğu görülür. İstenilirse de etkin bir sunum için grafik çizilebilir.

31 ARIZA ÇÖZÜMÜNDE PARETO
’’80-20’’, ’’90-10’’ KURALI VEYA ’’70-30’’ "80/20 kuralı" olarak da adlandırılan bu kalite aracı, "problemin %80’lik kısmına %20’lik aktivitenin neden olması ve bu önemli %20’lik payın üzerinde yoğunlaşılması" anlamına gelmektedir. Bir ekipmanda oluşan arızada ilk olarak en çok arıza yapma nedeni kontrol edilir ve elimine edilir. Arıza nedenleri bulununcaya kadar arıza oranları nispetinde kontrol sırası uygulanır. Bu yaklaşım hem zaman kazandırır hem de başarı şansını arttırır

32 Genellikle sorunların % 80'i hataların % 20'sinden kaynaklanır
Genellikle sorunların % 80'i hataların % 20'sinden kaynaklanır. Normal dağılımda sebeplerin en önemli %20'si, sonuçların %80'ini sonra gelen %30'u, sonuçların %15'ini ve geri kalan %50'si ise sonuçların sadece %5'ini oluşturmaktadır. Maliyetin yaklaşık %80'ninin elemanların sadece %20'sinden kaynaklandığı veya servetin yaklaşık %80'ninin nüfusun %20'sinin elinde olduğu gibi durumlarda bu konuya birer örnektir.

33

34 Serpme Diyagramı Sebep – Sonuç Diyagramları, bir sonucu etkileyebilecek olası sebepleri gösteririr. Fakat hangi yönde ve derecede olduklarını belirtmezler. Söz konusu eksikliği gidermek amacı ile , sonuç olarak kabul edilen karakteristiğe ve sebeplerden biri yada bazılarına ilişkin veriler derlenerek grafik üzerinde işaretlenmeleriyle elde edilen grafik Serpme Diyagramı ( Scatter Diagram) olarak adlandırılır. Böylece ele alınan sebep ve sonuç birer değişken olarak tanımlanırsa , aralarındaki ilişkinin (korelasyon), varsa, yönü ve derecesi görülür.

35

36 İki değişkene ilişkin serpme diyagramında çukur yada tepe noktaları da oluşabilir. Diyagramın yorumlanmasında böylesi durumlara dikkat edilmesi gerekir. Sözü edilen durumlara ilişkin serpme diyagramlarıda aşagıdaki gibidir

37 Nasıl Kullanılır? 1.      Her iki eksenin de ayrı birer değişkenin bulunduğu saçılma diyagramında genellikle(X) ekseni  Sebep, (Y) eksenine ise Sonuç değişkeni işaretlenir. Eğer tekrarlanan değer varsa, o noktayı tekrar sayısı kadar çember içine alınır. 2.      İşaretlenen noktaların nasıl biçimlendiğine dikkat edilir. Diyagramdaki serpilmenin yönü ve yoğunluğu,  bu iki değişken arasındaki ilişkinin de gücünü belirtir.

38 Burada dikkat edilmesi gereken hususlar şunlardır.
 Seçilene örnek büyüklüğünün yeterli sayıda olmasına dikkat edilmelidir. Serpilme diyagramı, bir değişkenin diğerinin nedeni olduğunu ispat etmez, sadece bu değişkenler arasında bir ilişkinin olup olmadığını ve bu ilişkinin yapısını gösterir. Pozitif ilişkilerde  (X) artıkça, (Y) azalır. Negatif ilişkilerde ise (Y) artıkça ,(X) azalır.

39 Kontrol Şemaları Kontrol grafikleri, proseslerden elde edilen ürünlerin gözlem sonuçlarına ilişkin değişimleri ortaya koyar. • Kontrol grafikleri görsel bir nitelik taşır ve prosesteki değişkenliğin kolayca algılanmasına yardımcı olur. • Prosesleri kontrol altına almak, oluşacak kusurları zamanında ve ortaya çıkmadan önce önlemek, prosesleri iyileştirmek ve geliştirmek amacıyla kontrol grafikleri kullanılır

40 Kontrol Şemaları Kontrol grafiği nedir? Neden, ne zaman ve nasıl hazırlanır? Kontrol grafiklerinde ortaya çıkan sistematik hata eğilimleri Kontrol grafiklerinin temel yapısı Kontrol grafiklerinin uygulandığı veri tipleri - Ölçülebilen özellikler (değişkenler) için kontrol grafikleri - Ölçülemeyen özellikler (vasıflar) için kontrol grafikleri

41 Kontrol Grafiği Nedir? Kontrol grafiği nedir? Neden, ne zaman ve nasıl hazırlanır? Kontrol grafiklerinde ortaya çıkan sistematik hata eğilimleri Kontrol grafiklerinin temel yapısı Kontrol grafiklerinin uygulandığı veri tipleri - Ölçülebilen özellikler (değişkenler) için kontrol grafikleri - Ölçülemeyen özellikler (vasıflar) için kontrol grafikleri Merkez Çizgi; kalite özelliğinin ortalama değeri (hedeflenen değer) Üst Kontrol Sınırı Alt Kontrol Sınırı

42 Neden Kontrol Grafiği? Zaman içerisinde proses çıktısındaki varyasyonu göstermek ve kontrol altına almak, Proses değişikliği olduğunda bunu tanımlamak, Varyasyondaki rasgele etkileri özel etkilerden ayırmak, Varyasyon sebeplerini atamada yardımcı olmak, Devam eden esasa göre proses problemlerini tanımlamak, Operatöre ne zaman harekete geçmeyeceğini ve sistemi çalışmaya bırakacağını söylemek, Ürünün üretilmesine katkıda bulunan prosesleri kontrol etmek, Proses varyasyonunu azaltmak ve hatalı ürün üretilmesini engellemek, Artıktan kurtulmak ve kaybı azaltmak.

43 Ne Zaman? Üretimin veya prosesin önemli karakteristiklerini ölçerken,
Gözleme dayanan bir sistemden önlemeye dayanan bir sisteme geçerken, Sistemi daha tahmin edilebilir yapmak için dengede tutarken, Sistemin yeterliliğini iyileştirirken, Dizaynın veya prosesin değişikliğinin etkileyici olduğunu değerlendirirken ve kanıtlarken.

44 Nasıl? Ölçülecek karakteristik veya kalite özelliği tanımlanır,
Karakteristiğin, prosesin neresinde ölçüleceği tanımlanır, Hangi kontrol grafiğinin kullanılacağı seçilir, Örnek büyüklüğü ve ölçüm sıklığı belirlenir, Ölçüm alınır, Grafik üzerinde ölçümler ve özet istatistikler işaretlenir, En az 20 işaretlenen noktadan sonra, merkez çizgi ve kontrol sınırları hesaplanır, Kontrol dışı noktalar tanımlanır, Varyasyonun özel sebepleri analiz edilir ve bunlar silinir, Kontrol dışı noktalara denk gelen örnek verileri silinir, Kalan noktalar kullanılarak kontrol sınırları tekrar hesaplanır ve çizim yenilenir.

45 Sistematik Hata Eğilimleri
Periyodik dalgalanma Proses ortalamasından kayma c) İki farklı anakütle

46 Veri Tipleri Ölçülebilen özellikler (değişken nicelikler):
Sayısal olarak ölçülebilir ve sürekli bir ölçek üzerinde rakamsal olarak ifade edilebilir özelliklerdir. Örnek; uzunluk, hacim, ağırlık, sıcaklık vb. Kalite özelliğini tasvir etmede merkezi eğilim ölçülerinden aritmetik ortalama, dağılım ölçülerinden standart sapma ve açıklık kullanılır. Ölçülemeyen özellikler (vasıflar): Sayısal olarak ölçülemeyen ancak kusurlu-kusursuz olarak sınıflandırılabilen özelliklerdir.

47 Değişkenler İçin Kontrol Grafikleri
X-ortalama grafiği Süreçte işlem gören ya da çıkan parçaların merkezi eğilimlerini inceler. Açıklık (R) grafiği Kitlenin dağılışında zaman içinde bir değişiklik olup olmadığını belirler. Standart sapma (S) grafiği Kitlenin zaman içindeki dağılışını inceleyen bir başka grafik türüdür. Uygulamada X-ort. grafiği S veya R grafiği ile birlikte kullanılır.

48 Değişkenler İçin Kontrol Grafikleri
Dağılımın değişmesi (S1<S2 veya R1<R2) Ortalamanın değişmesi (µ1≠µ2)

49 TEŞEKKÜRLER…