Lipid Peroksidasyonu Prof. Dr. Bilgehan Doğru.

... konulu sunumlar: "Lipid Peroksidasyonu Prof. Dr. Bilgehan Doğru."— Sunum transkripti:

1 Lipid Peroksidasyonu Prof. Dr. Bilgehan Doğru

2 Lipid peroksidasyonu nasıl başlar?
Lipid yan zincirindeki metilen karbonundan H koparmaya yeterli enerjisi olan herhangi bir kimyasal (serbest radikal) ile başlar.

3 Serbest radikal nedir ? Serbest radikaller dış atomik ya da moleküler orbitallerinde bir ya da daha fazla çiftleşmemiş e_ içeren kimyasal yapılardır.

4 Oksijen bazen toksiktir
Evrensel toksisite oluşturur

5 Süperoksid anyon radikali
O2, e_ alarak çok reaktif süperoksid anyon radikaline (O2._ ) döner; moleküler oksijene göre toksiktir O e_ O2._

6 O2.- dismutasyon reaksiyonu ile H2O2 oluşturur
SOD O O H H2O O2 Süperoksid dismutaz (SOD) Antioksidan enzimdir

7 Oluşan H2O2 toksikdir Çünkü Fe2+, Cu1+ veya diğer geçiş metallerinin varlığında Fenton reaksiyonu sonucu, süperoksit radikalinin (O2⋅−) varlığında Haber-Weiss reaksiyonu sonucu en reaktif ve zararlı hidroksil radikali (OH•) oluşturur.

8 Nontoksik şekle antioksidan enzimlerle dönüştürülür:
Glutatyon peroksidaz, katalaz ve peroksidaz enzim sistemi ile nontoksik şekle dönüştürülür 2 H2O O H2O

9 Glutatyon peroksidaz 2 GSH + H2O GSSG H2O GSH : redükte glutatyon GSSG : okside glutatyon

10 Glutatyon peroksidaz H2O2 nin yanısıra organik peroksidlere de etki eder

11 Serbest radikallerin organizmaya etkileri
Fazla miktarda radikal üretimi buna karşılık antioksidan savunmanın yetersiz kalması durumunda ise ‘oksidatif stres’ denen durum oluşur.

12 Oksidatif stres HÜCRE HASARI BİR ÇOK HASTALIK ve YAŞLANMAya neden olur

13 Serbest radikal kaynakları
Hücresel kaynaklar Çevresel kaynaklar

14 Hücresel kaynaklar mitokondriyal elektron transport zincirinden sızıntı (O2._ ve H2O2 oluşturur ). ➨ Endoplazmik retikulum ve nükleer membran ➨ Birçok enzimin katalitik döngüsü

15 ➨ ➨ Arakidonik asit metabolizması. ➨ Özellikle demir ve bakır olmak üzere geçiş metalleri

16 ➨ Aktive olmuş makrofajlar, nötrofiller ve eozinofiller
➨ Stres

17 Çevresel kaynaklar Radyasyon Gıda katkı maddeleri
Yanan organik maddeler Atmosferik kirlilikler Kemoterapi, çeşitli ilaçlar Kimyasal ajanlar (

18 Biyolojik Sistemlerde Serbest Radikal Hasarı
Serbest radikaller protein, karbohidrat, lipid ve nükleik asitlerde modifikasyon ve hasar oluşturur

19 Hasar mekanizması 1. Çapraz-bağ oluşumu
2. Katılım (addisyon) reaksiyonları 3. Bölme (scisyon) reaksiyonları

20 Serbest radikaller lipid peroksidasyonuna neden olur
Lipid peroksitlerinin önemi bunların aldehid vererek bozunmaları, oluşan aldehidin ise proteinler, nükleik asitler ve lipitlerle çapraz-bağ oluşturmasıdır.

21 Lipid peroksidasyonu mekanizması
Lipid peroksidasyonu H koparmaya yeterli enerjisi olan herhangi bir kimyasal (serbest radikal) ile başlar. Başlama, yayılma, sonlanma şeklindedir.

22 Peroksidasyonun başlaması Serbest radikal yağ asidinde iki çifte bağ arasındaki C dan H koparır. Yağ asidinde tek e- kalır böylece lipid radikali oluşur (L.). Buna O2 ilave olup lipid peroksi radikaline (LOO.) dönüşür. Yayılması: LOO. radikali yakınındaki yağ asidinden (L’H) H koparır ve onu radikal şekline (L. ’) dönüştürür. Bu da yanındaki yağ asidine atak yapar. Böylece peroksidasyon yayılır. Zincir reaksiyonu oluşur. H ni alan LOO., lipid hidroperokside (LOOH) dönüşür.

23 Sonlanma: Serbest radikal zincir reaksiyonu, iki radikalin konjugasyonuna kadar devam eder. İki radikal birbiri ile konjuge olduğunda zincir reaksiyonu sonlanır. Ya da E vitamini gibi zincir reaksiyonunu kıran bir antioksidanla sonlanır.

24 Oluşan LOOH, spontan olarak bozunur
Oluşan LOOH, spontan olarak bozunur. Bozunma ürünleri verir ya da antioksidan enzim; glutatyon peroksidaz ile lipid alkolüne (LOH) zararsız şekle redüklenir.

25 Lipofuskin; Seroid; Yaşlılık pigmentleri
Lipid peroksidlerinin bozunma ürünleri arasındaki aldehidlerden en önemlisi malondialdehiddir. Malondialdehid (MDA) proteinler, nükleik asitler ve lipidlerin aminleri ile Schiff bazı oluşturur. Bu makromoleküle lipofuskin, seroid ya da yaşlılık pigmenti denir.

26 Lipid peroksidasyonu sonucunda
Lipidler, proteinler, DNA hasarlanır,

27 Serbest radikallere karşı korunma (Antioksidanlar)

28 Antioksidanların Tanımı
Vücudumuzda reaktif oksijen türlerinin oluşumunu ve bunların meydana getirdiği hasarı önleyen ve tamir eden moleküller antioksidan ve bu koruyucu mekanizmaya da antioksidan savunma sistemi denilmektedir.

29 Antioksidanlar endojen kaynaklı eksojen kaynaklı olabilir