SİGORTA HUKUKU GENEL KAVRAMLAR Güliz Evren KIRBAŞ Hazine Uzmanı

... konulu sunumlar: "SİGORTA HUKUKU GENEL KAVRAMLAR Güliz Evren KIRBAŞ Hazine Uzmanı"— Sunum transkripti:

1 SİGORTA HUKUKU GENEL KAVRAMLAR Güliz Evren KIRBAŞ Hazine Uzmanı
tarihli ders

2 SİGORTA KAVRAMI Sigorta, ileriyi görerek önlem alma ve ortak tehlikelere karşı yardımlaşma düşüncelerinin bir yansıması olarak ortaya çıkmıştır. Sigorta, aynı veya benzer tehlikelere maruz bulunan kişiler topluluğunda rizikonun gerçekleşmesi sonucunda ortaya çıkacak ihtiyacın belirli bir para (prim) karşılığında giderilmesine yönelik olarak bağımsız bir hukuki talep hakkına sahip olunmasıdır. Bu sistemin işleyebilmesi için sistemi organize edecek bir kuruma (SİGORTACI) ihtiyaç vardır. tarihli ders

3 SİGORTA KAVRAMI Sigortacı, aynı tehlikeye maruz kalan kişilerden belirli bir miktar para (PRİM) toplayarak bir fon oluşturmakta ve meydana gelen zararları (SİGORTA TAZMİNATI) buradan karşılayarak artan tutardan gelir elde etmektedir. tarihli ders

4 SİGORTA KAVRAMI/ Sigortanın temel unsurları
Tehlikeye maruz kalan kişilerden oluşan bir topluluk (tehlike iştiraki) İleride karşılaşılma ve zarar doğurma ihtimali olan bir olay (riziko) Topluluğu oluşturan kişilerin maruz bulundukları rizikoların aynı veya benzer olması Rizikonun gerçekleşmesi sonucunda ortaya çıkan ihtiyacın giderilmesi (sigorta teminatı) Sigorta korumasının bir karşılığa bağlı olması (prim) Sigorta ettirenin bu korumadan yararlanmak için talep hakkına sahip olması tarihli ders

5 SİGORTA KAVRAMI/ Sigortanın temel unsurları
Riziko: Zarar doğurma olasılığı bulunan olaylar riziko kabul edilir ve sigorta edilebilir. Ancak her zarar doğuran olay riziko olarak kabul edilemez. Bir olayın sigorta açısından riziko niteliği taşıyabilmesi için (yangın, trafik kazası, hastalık gibi) meydana gelip gelmeyeceğinin belirsiz olması veya ne zaman meydana geleceğinin (ölüm) bilinmemesi gerekir. tarihli ders

6 SİGORTA KAVRAMI/ Sigortanın temel unsurları
Prim: Sigorta ettiren tarafından sigorta şirketine belirli dönemler halinde ödenen paradır. Prim tutarı belirlenirken sigorta konusu malın değeri ile sigorta konusu tehlikenin gerçekleşme olasılığı dikkate alınır. Sigorta tazminatı: Rizikonun gerçekleşmesi durumunda sigorta şirketi tarafından sigortalıya (veya yasal olarak yetkili olan kişiye, sigorta alacaklısına) ödeneceği öngörülen paradır. tarihli ders

7 SİGORTANIN İŞLEVLERİ Bireylere güven sağlar
Ticari faaliyetlerin güvenli ve istikrarlı bir şekilde yapılmasını sağlar İşletmelerin kredi ihtiyaçlarını kolayca gidermelerini sağlar Ülke ekonomisine katkı sağlar, toplanan fonların borsaya ve para piyasalarına yatırılması sonucunda ülke ekonomisinin gelişmesini sağlar tarihli ders

8 SİGORTA HUKUKU Özel Sigortalar – Sosyal Sigortalar
Sigorta ilişkisini ve sigortacılıkla uğraşan kuruluşların çalışmalarını düzenleyen hukuk kurallarının bütününe ve bu kuralları bir sistem içinde inceleyen hukuk dalına sigorta hukuku adı verilir. tarihli ders

9 SİGORTA HUKUKU Özel Sigortalar – Sosyal Sigortalar
Özel Sigorta, kişilerin özel çıkarlarını çeşitli tehlikelere karşı güvence altına almak amacıyla kendi istekleriyle meydana getirdikleri bir riziko güvencesidir. Hırsızlık sigortası, yangın sigortası Sosyal Sigorta, işçi, memur, emekli gibi belirli bir halk topluluğunun sosyal güvenliklerini sağlamak amacıyla kanunla kurulan kamu kuruluşları aracılığıyla topluma sunulan ve çoğu kez zorunlu olan sigortalardır. Sosyal güvenlik kurumları ile yapılan sözleşmeler hakkında, kendi kanunlarında aksine hüküm bulunmadıkça, Türk Ticaret Kanunu hükümleri uygulanmaz. (TTK m.1450) tarihli ders

10 SİGORTA HUKUKU Özel Sigorta– Sosyal Sigorta arasındaki farklar
Sosyal sigortacılık, kanunla kurulmuş kurumlar tarafından yapılırken, özel sigortacılık faaliyeti özel sektöre ait bağımsız sigorta şirketlerince yapılır. 2006 yılına kadar, sosyal güvenliği sağlamak amacıyla, hizmet akdiyle çalışanlar için Sosyal Sigortalar Kurumu (SSK), devlet memuru olarak çalışanlar için T.C. Emekli Sandığı, kendi nam ve hesabına çalışan esnaf ve serbest meslek mensupları için Bağ-Kur faaliyet yürütmüştür. tarihinde yürürlüğe giren, 5502 sayılı Kanunla Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) kurulmuş ve her üç Kurum tek çatı altında toplanmıştır. tarihli ders

11 SİGORTA HUKUKU Özel Sigorta– Sosyal Sigorta arasındaki farklar
Sosyal sigortalar zorunlu nitelik taşır. Bu alanda, sigortalı, iradesi dışında sigortaya bağlandığı gibi sigortacıyı seçme ve sigortanın kapsamını belirleme olanağı yoktur. Özel sigortalarda, kişiler, sigorta yaptırıp yaptırmamakta ve sigorta şirketinin ile sigorta şartlarının belirlenmesinde serbesttir. İSTİSNASI, trafik sigortası, deprem sigortası gibi zorunlu sigortalardır. Özel sigorta niteliğinde olmalarına rağmen, kanun gereğince bu sigortaların yapılması ilgilinin isteğine bağlı değildir. Ancak, sigorta şirketini seçme özgürlüğü mevcuttur. tarihli ders

12 SİGORTA HUKUKU Özel Sigorta– Sosyal Sigorta arasındaki farklar
Sosyal sigortaların kaynağını kanun teşkil eder. Sigorta ilişkisinin şartları kanunda belirlenmiş olup tarafların anlaşmasıyla değiştirilemez. Özel sigortalarda ise ilişkinin kaynağını sigorta sözleşmesi oluşturur. Taraflar, sözleşmenin içeriğini, kanunun emredici hükümlerine aykırı olmamak kaydıyla istedikleri gibi belirleyebilirler. Sosyal sigortalardan yararlanmak için, sigortalının belli bir statüyü kazanmış olması yeterlidir (işçi, memur).Özel sigortalara tâbi olma keyfiyeti hiçbir statünün sonucu değildir, ferdin iradesinden doğar. tarihli ders

13 SİGORTA HUKUKU Özel Sigorta– Sosyal Sigorta arasındaki farklar
Sosyal sigortalarda sigortalının veya işverenin ödeyeceği prim ile sağlanacak menfaatler, her sigortalının özel durumuna göre düzenlenmemiştir. Önceden belirli esaslara göre, prim tahsil edilmekte, sosyal güvenlik sağlanmaktadır. Kişilerin özel durumlarına ve iradelerine göre şekillenmez. Özel sigortaların sigorta ettirene sağlayacağı güvence ve kapsamı kişiden kişiye farklılık gösterir. Sigorta şirketlerinin yaptıkları sözleşmeler birbirinden bağımsız olup değişik güvenceler sağlayabilir. Yeknesaklık kuralı söz konusu değildir. tarihli ders

14 ÖZEL SİGORTACILIK MEVZUATI
5684 sayılı Sigortacılık Kanunu Türk Ticaret Kanunu Borçlar Kanunu Yönetmelikler Sigorta Genel Şartları Genelge ve Sektör Duyuruları Mahkeme İçtihatları ve doktrin tarihli ders

15 ÖZEL SİGORTACILIK MEVZUATI
tarihli Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 5684 sayılı Sigortacılık Kanunu; sigortacılık sektöründe faaliyet gösteren sigorta şirketleri, reasürans şirketleri, aktüerleri, broker ve sigorta acentelerini, idari ve adli cezaları, meslek kuruluşu niteliğindeki Türkiye Sigorta Birliğini düzenlemektedir. 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu ile sigorta sözleşmesine yönelik maddi hukuk kuralları düzenlenmiştir. tarihli ders

16 TÜRK TİCARET KANUNU Sigortacılık Kitabının Tasnifi
TTK GENEL HÜKÜMLER Sigorta sözleşmesi, sözleşmenin hükümleri, tarafların borç ve yükümlülükleri ÖZEL HÜKÜMLER Zarar Sigortaları Mal sigortaları Sorumluluk sigortaları Can sigortaları Hayat sigortası Kaza sigortası Hastalık/sağlık sigortası tarihli ders

17 GENEL KAVRAMLAR Sigorta sözleşmesinin tanımı
Sigorta sözleşmesi, sigortacının bir prim karşılığında, kişinin para ile ölçülebilir bir menfaatini zarara uğratan tehlikenin, rizikonun, meydana gelmesi hâlinde bunu tazmin etmeyi ya da bir veya birkaç kişinin hayat süreleri sebebiyle ya da hayatlarında gerçekleşen bazı olaylar dolayısıyla bir para ödemeyi veya diğer edimlerde bulunmayı yükümlendiği sözleşmedir. (TTK m. 1401) tarihli ders

18 SİGORTA HUKUKUNUN TASNİFİ
Özel Hükümler Zarar (Mal) Sigortaları Mal Sigortaları Sorumluluk Sigortaları Can (Meblağ) Sigortaları Hayat Sigortaları Kaza Sigortaları Hastalık/Sağlık Sigortaları tarihli ders

19 SİGORTA HUKUKUNUN TASNİFİ Zarar Sigortaları
Sigorta korumasından yararlanan kişiye (sigortalı), riziko gerçekleştiğinde, sigorta bedeli sınırları içinde kalmak koşuluyla, yalnızca somut olarak uğradığı zararları gidermeyi amaç edinen sigortalardır. Sigorta tazminatı ödenir. Bu sigortanın zenginleşme aracı olarak kullanılmaması için zenginleşme yasağı prensibi kabul edilmiştir. tarihli ders

20 SİGORTA HUKUKUNUN TASNİFİ Zarar Sigortaları
Zenginleşme Yasağı İlkesi tarihli ders

21 SİGORTA HUKUKUNUN TASNİFİ Zarar Sigortaları
Zenginleşme yasağı prensibi sayesinde, sigortacının edim yükümlülüğü sınırlanmakta, sigortacının gerçekleşen zarardan daha fazla tazminat ödemesi ve sigorta ettirenin fiilen uğradığı zarardan daha fazla tazminat elde etmesinin önüne geçilmektedir (TTK m. 1459). Aşkın sigorta (TTK m. 1463) Müşterek sigorta (TTK m. 1466) Çifte sigorta (TTK m. 1467) Kısmi sigorta (TTK m. 1287) İhbar külfeti (TTK m.1465/2) Yasal halefiyet ilkesi (TTK m.1472) tarihli ders

22 SİGORTA HUKUKUNUN TASNİFİ Meblağ Sigortaları
Sigortacının, sigorta ettirene, sigortalanan rizikonun gerçekleşmesi ile birlikte sigorta sözleşmesinde kararlaştırılan meblağı ödemeyi üstelendiği sigortalardır. Sigorta bedeli (sigorta meblağı), sigorta sözleşmesinde sigorta ettirenin isteği üzerine saptanmış olan soyut bir miktardır. Zenginleşme yasağı prensibi uygulanmaz. tarihli ders

23 SİGORTA HUKUKUNUN TASNİFİ Zarar (Mal) Sigortaları- Meblağ (Can) Sigortaları arasındaki farklar
Zarar sigortalarında sigorta teminatının konusunu para ile ölçülebilen şeyler oluştururken, meblağ sigortalarında sigorta konusu olan insanın kendisidir. Zarar sigortalarında sigorta bedeli ile sigorta değeri birbirine eşit olmak zorundadır. Sigortalının uğradığı gerçek zararlar sigortacı tarafından karşılanır. Buna karşılık, meblağ sigortalarında teminatın konusunu insan oluşturduğundan sigorta değerinin ölçülmesi mümkün değildir. Sigortacı, uğranılan zarardan ziyade maktu bir tazminat öder. tarihli ders

24 SİGORTA HUKUKUNUN TASNİFİ Zarar (Mal) Sigortaları- Meblağ (Can) Sigortaları
Zarar sigortalarında tazminatı ödeyen sigortacı, sigortalının haklarını elde eder (halefiyet ilkesi). Meblağ sigortalarında ise, sigortalının hakları kendisinde kalır. Zarar sigortalarında çifte sigorta yapılmışsa sigorta değerinin üstünde tazminat alınamaz. Meblağ sigortalarında birden fazla sigorta yapılması ve birden fazla tazminat alınması mümkündür. tarihli ders

25 SİGORTA HUKUKUNUN TASNİFİ Zarar (Mal) Sigortaları- Meblağ (Can) Sigortaları
Zarar sigortalarında, sigortacının tazminat ödeme yükümlülüğünün doğması için rizikonun gerçekleşmesi yetmez, aynı zamanda riziko sonucunda sigorta konusu menfaatin bir zarara uğraması gerekir. Meblağ sigortalarında, rizikonun gerçekleşmesi yeterlidir, rizikonun mutlaka bir zarara neden olması aranmaz. Meblağ sigortalarında, rizikonun zarar verici nitelik taşıması gerekmediğinden hiçbir zarara yol açmayan bir olayın da sigorta teminatı kapsamına alınması mümkündür. tarihli ders