Metadata standartları ve kullanımları RDF, ead, Dublin Core, VRA

... konulu sunumlar: "Metadata standartları ve kullanımları RDF, ead, Dublin Core, VRA"— Sunum transkripti:

1 Metadata standartları ve kullanımları RDF, ead, Dublin Core, VRA
Gurbet G. Evsel, MLIS Guz, 2015

2 Metadata (Üst Veri) Standartları
EAD (Encoded Archival Description)--Arşivler için GILS (Government Information Locator Service) -- VRA (Visual Resources Association)-- Görsel Kaynaklar için TEI (Text Encoded Initiative)-- Metinler için FGDC (Federal Geographic Commitee’s Content) - - Coğrafik veriler için Dublin Core-- Her tür kaynak için ONIX (Online Information Exchange)- Çevirim-içi Bilgi Değişimi RDF (Resource Description Framework) – Kaynak Tanımlama Çatısı

3 dc (dublin core) Dokümanlara ait üst verilerin belirli bir standart içerisinde tanımlanması, kaydedilmesi, farklı uygulamalar ile kolay iletişim kurabilmesi ve yapısal değişikliklerin bir bütün olarak kendi içerisinde tutulabilmesini sağlayan bir alt yapı modelidir.

4 dc (dublin core) Dublin Core Metadata Element Set (DCMES)
DCMES [kaynak] 1995’de Dublin, Ohio’da yapılan bir çalışma sonucu ortaya çıkmıştır. "Dublin Core’un orijinal hedefi; yazarların kendi web kaynaklarını tanımlamak için kullanabilecekleri bir dizi öğeler tanımlamaktı.

5 Dublin Core Alanları Title (Başlık) Creator (Yaratıcı)
Subject (Konu) keyword Description ( Tanımlama) Kaynak içeriğinin tanımı Publisher (Yayımcı) Kaynağı yaratan ve yayımlayan Contributor Date (Tarih) Type (Tür) Format (Biçim) Identifier (Belirteç): URL (Uniform Resource Locator) Source (Kaynak) Language (Dil) Relation (Iliski) Coverage (Kapsam) Rights (Haklar)

6 Dublin Core Genel Özellikleri
Bütün alanların kullanımı isteğe bağlı Bütün elemanlar birden çok defa oluşturulabilir/tekrarlanabilir Elemanlar herhangi bir sıraya göre kullanılabilir Kurumsal politikalar ve arşivleme politikaları ön plandadır. Kurumsal politika? Arşivleme politikası? Uluslararası Genişletilebilir (Qualified Dublin Core ile) 3 temel prensip Dumb-Down One to one Appropriate Values (Uygun Değerler)

7 Dublin Core Genel Özellikleri - II
İki ayrı kullanım Simple Dublin Core Qualified Dublin Core Simple Dublin Core; Yalnızca 15 elemanla sınırlı Qualified Dublin Core; Yeni elemanlar Niteleyiciler

8 Qualified Dublin Core - Niteleyiciler
Kodlama şemaları; Verinin belirli bir kurala göre düzenlenmesini sağlar Kendi içinde ikiye ayrılır; Sözlüklere dayanan kodlama şemaları Konu belirteçleri – LCSH, MeSH gibi Sözdizimsel kodlama şemaları, verinin ne şekilde ifade edileceğini gösterir. Örneğin tarih; Yazar isimlerinin veriliş biçimleri; Soyad, Ad

9

10 dublin core ogeleri Dublin Core elektronik kaynakların bulunmasını sağlamak için 15 metadata öğesinden oluşan bir kümedir.

11 dublin core ogeleri - II
Yapıt adı <meta name="DC.title" content="Crime and Punishment"> <meta name="DC.title" lang="es" content="La Mesa Verde y la Silla Roja"> <meta name="DC.title" lang="de" content="Das Wohltemperierte Klavier, Teil I"> Konu ve anahtar kelimeler <meta name="DC.subject" scheme="LCSH" content="Vietnamese Conflict, "> <meta name="DC.subject" scheme="MESH" content="Myocardial Infarction; Pericardial Effusion"> Tanım <meta name="DC.description.tableOfContents" content="Honey; Find my baby; Porcelain; Why does my heart feel so bad?; South side; Rushing; Bodyrock; Natural blues; Machete; 7; Run on; Down slow; If things were perfect; Everloving; Inside; Guitar flute & string; The sky is broken; My weakness"> <meta name="DC.description.abstract" lang="en" content="The Author gives some Account of Himself and Family -- His First Inducements to Travel -- He is Shipwrecked, and Swims for his Life -- Gets safe on Shore in the Country of Lilliput -- Is made a Prisoner, and carried up the Country">

12 Dublin Core Niteleyici Şemaları
Kodlama şemaları Öğe iyileştirme şemaları Konu şeması olarak LCSH (Library of Congress Subject Headings) Tıpda konu şeması olarak MeSH (Medical Subject Headings) Sınıflama şeması olarak DDC (Dewey Decimal Classification) yad LC Class.Özel tanımlamalar eklemek için kullanılır.

13 Metadata Oluşturma Programları
Yaratıcılar Tag Gen DC-dot Medical Metadata Creator MetaPacker JITIBuilder Metadata Harvesting Protocol

14 Metadata Oluşturma Programları
Editörler Nordic Web Project Reggie GEM H-DCEdit (Hacettepe-DC Üstveri Elemanları Editörü) Metastar Data Entry State Library of Tasmania’s Editor Klarity

15 ornekler

16 ornekler

17 EAD (ENCODED ARCHIVAL DESCRIPTION) KODLANMIŞ ARŞivSEL TANIMLAMA
Kodlanmış Arşivsel Tanımlama, özel derlemeleri olan kurumlar ve arşivlere buluş yardımı ve kaynak sunumu için bir yol olarak geliştirilmiştir. Buluş yardımları, bütün olarak koleksiyon hakkındaki bilgiyi içeren, arşivsel tanımlamanın bir formudur. Koleksiyon bileşenlerinin daha detaylı açıklanmasını ve işleyişini sağlar.

18 EAD OZELLIKLERI EAD uluslararası standartlara dayanmaktadır.
Dijital çağda geliştirilmiştir. Daha küçük kurumlar yerine diğer arşiv sistemleri satın alma EAD kullanmak için daha mümkündür. Esnektir. Kullanım Alanları Arşivler Kütüphaneler Müzeler Depoları

19 EAD (ENCODED ARCHIVAL DESCRIPTION) KODLANMIŞ ARŞivSEL TANIMLAMA BILESENLERI
 ISAD(G) the General International Standard Archival Description.   SGML Standard Generalized Markup Language.   XML (Extensible Markup Language) interneti kullanarak veri alışverişi yapan sistemler ve platformlar arasındaki veri iletişimini standart hale getirmek için tasarlanan bir işaretleme dilidir.   DTD XML ogelerini tanimlar.

20 EAD BILESENLERI EAD 3 bölümden oluşur:
<eadheader> EAD’ın kendisi hakkında bilgi içerir <frontmatter> Yayınlanmış eserler için formatlanmış sonuç yardımı tanımı verir. <archdesc> Arşiv ya da müsvedde koleksiyonu tanımlar. EAD Header (EAD başlık koyucu)da “yazar” elemanı; Başlık cümlesinde ya da Ön Konunun Başlık Sayfasında yer alabilir.

21

22 site gorunumu ve ead

23 VRA (VISUAL RESOURCE ASSOCIATION) GÖRSEL KAYNAK BIRLIGI
VRA, görsel sanatlar ya da bunların yerine geçen şeyleri tasvir etmek için Görsel Kaynaklar Kurumu tarafından geliştirilmiştir. VRA, yerel düzeyde eleman ekleyebilmek ve bütün uygulamaları paylaşabilecek eleman seti arzetme amacıyla Dublin Core (DC) üzerine modellendirilmiştir. VRA’nın şu anki versiyonu 17 kategoriden oluşmaktadır. Burada amaç herbir iş ve sunum için farklı kayıtlar yapmaktır.

24 VRA (VISUAL RESOURCE ASSOCIATION) GÖRSEL KAYNAK BIRLIGI - ii
VRA planıyla “bir iş”; varolan, geçmişte varolmuş ya da gelecekte var olabilecek “bir varlık” demektir. Bu sanatsal yaratım bir tablo, heykel, performans, kompozisyon (beste), edebi çalışma, inşaat ya da diğer yapılar olabilir. Bu yüzden içerik olarak bir işin görsel sunumu, görüntü (slaytlar, fotoğraflar, dosyalar içeren) bütün ve ayrı varlık olarak incelenmelidir. DC şemasından farklı olarak; VRA uygulayıcıları içerik ilkesine saygı gösterirler, bu nedenle bir varlık için bir kayıt oluşturulur. Eğer bir çizim JPEG ortamında taranmışsa çizim için bir kayıt, JPEG formatı için bir kayıt oluşturulmalıdır.

25 Work Collection Image

26 Example of wrapper element
0 Ornek: <collection id=“c__018847”> 0 Ornek: <image id=“i__024732”> 0 Ornek: <work id=“w__009654”> Example of wrapper element <agent set> <display>Vincent Van Gogh</display> <agent> <name type=“personal” vocab=ULAN refid=“123456”> Vincent Van Gogh</display> <dates type=“life”> <earliestDate>1853</earliestDate> <latestDate>1890</latestDate>

27 RDF (Resource Description Framework) – Kaynak Tanımlama Çatısı
RDF’in ortaya çıkmasının sebebi, internet kaynaklarının tanımlayıcı bilgilerinin oluşturulmasında gereksinimleri karşılayabilmesidir. RDF’in en önemli avantajları; karmaşık ilişkileri tanımlama özelliğine sahip olması ve kullanım kolaylığıdır. RDF çeşitli uygulamalarda kullanılabilmektedir.

28 RDF (Resource Description Framework) – Kaynak Tanımlama Çatısı - ii
RDF, makina ile anlaşılabilir bilgi değişimi ile web uygulamaları arasında uluslararası birlikte işlerlik için oluşturulmuş bir çerçevedir. RDF bilginin aranması/ taranması, oluşturulması ve idare edilmesi için gerekli çerçeveyi meydana getirir. RDF sadece bir çerçeve çalışmasıdır. Microsoft, Netscape, CNN, ABC News, Altavista ve Yahoo tarafından desteklenmektedir.

29 referanslar Pitti, D. (1999). Encoded archival description. D-Lib magazine, 5(11). doi: /november99-pitti Ruth, J. (2001). The Development and Structure of the Encoded Archival Description (EAD) Document Type Definition. Encoded Archival Description on the Internet Visual Resources Association (2012). VRA CORE schema & documentation. Webpage. Retrieved from