Metadata ve Kütüphanelerde Kullanılması

... konulu sunumlar: "Metadata ve Kütüphanelerde Kullanılması"— Sunum transkripti:

1 Metadata ve Kütüphanelerde Kullanılması
Canan Ergün Koç Universitesi Suna Kıraç Kütüphanesi

2 Metadata ve Kütüphanelerde Kullanılması
İçerik : Metadata Tanımı Türleri Metadata Nerde ve Hangi Formatta Saklanır? Metadata uygulanırken Çeşitli Standartlar Dublin Core ve Öğeleri Dublin Core Niteleyici Şemaları Metadata Oluşturma Programları Örnekler Sonuç

3 Metadata Tanımı Bir dokumanın içeriği hakkında bilgi Fiziksel yada elektronik bir nesne yada kaynak hakkında tanıtımsal bilgi verir. Metadata, bir bilgi kaynağını tanımlayan, açıklayan, yerini belirten yada yönetimini kolaylaştıran bilgidir. Sayısal yada sayısal olmayan her tür nesneye uygulanabilen her tür resmi kaynak tanımlama tablosudur.

4 Metadata Türleri Tanıtımsal Metadata Yönetimsel Metadata
Yapısal Metadata Tanıtımsal Metadata Kaynağı tanımlama ve kimlik bilgilerini vermede kullanılır. Yönetimsel Metadata Kaynağın yönetiminde kullanılır. Ne zaman oluşturuldu, dosya tipi, teknik bilgiler, kimlerin erişebileceği veKaynağın mülkiyet haklarının yönetiminde kullanılır. Yapısal Metadata Kaynakların nasıl birarada sunulabileceği yada birleştirlebileceğine dair bilgiler verirlir. Örneğin bölümleri oluşturmak için sayfaların nasıl verileceği

5 Metadata Nerde ve Hangi Formatta Saklanır?
Metadata Nerde Saklanır? Metadata formun yada nesnenin içinde saklanabilir. Nesneden ayrı olarakta bir dosyadada saklanabilir. Bir veritabanında saklanabilir. Hangi Formatta Saklanır? Metadata formun yada nesnenin içinde saklanabilir. Sıklıkla Html dokümanlar içinde saklanırlar. Böylece metadatanın kaybolmaması ve nesne ile birlikte sürekli olarak güncellenmesi sağlanır. Hangi Formatta? Metadata hangi formatta saklanmalıdır? <META> tagları arasında verilebilir. Resource Description Framework (RDF) yapısı içinde verilebilirler. Tablo veya tablolardaki alanlara bölünmüş bilginin bir veri tabanı kullanılarak saklanması

6 Metadata uygulanırken
Metadata uygulanırken dikkat edilmesi gereken hususlar : Dokümanların nasıl tanımlanmak istendiğinin belirlenmesi, Dokümanlar aranacağında hangi alanlar gerekli olacak, Hangi doküman özellikleri sizin için önemli, Yukarıdaki koşullar doğrultusunda metadata tablosunun oluşturulması, Tablonun örgütte kullanılan tüm materyalleri kapsaması,

7 Metadata Çeşitli Standartlar
EAD (Encoded Archival Description)--Arşivler için GILS (Government Information Locator Service) -- Hükümet Yayınları için VRA (Visual Resources Association)-- Görsel Kaynaklar için ONIX (Online Information Exchange)- Çevirim-içi Bilgi Değişimi TEI (Text Encoded Initiative)-- Metinler için FGDC (Federal Geographic Commitee’s Content Standart for Digital Geospatial Metadata)-- Coğrafik Veriler için RDF (Resource Description Framework) – Kaynak Tanımlama Çatısı Dublin Core-- Her tür kaynak için

8 Metadata Dublin Core ve Öğeleri
Dublin Core elektronik kaynakların bulunmasını sağlamak için 15 metadata öğesinden oluşan bir kümedir. Yaratan/ Yazar Yapıt adı Yayınlayan Konu/anahtar kelimeler Entellektüel Katkıda bulunanlar Tanım İçerik Haklar ve yönetimi Kaynak Tip Tarih İlişki Dil Kapsam Yapısal Format Tanımlayan/Tanımlayıcı

9 Metadata Dublin Core ve Öğeleri
DC metadata öğelerinin özelliklerini şöyle sıralayabiliriz : Kaynağın doğasına uygunluk Genişletilebilirlik Sözdizimi bağımsızlığı İsteğe bağlı kullanılabilir olmaları Tekrarlanabilir olmaları Uyarlanabilir/ değiştirlebilir olmaları

10 Metadata Dublin Core Öğeleri Yapıt adı Konu ve anahtar kelimeler Tanım
<meta name="DC.title" content="Crime and Punishment"> <meta name="DC.title" lang="es" content="La Mesa Verde y la Silla Roja"> <meta name="DC.title" lang="de" content="Das Wohltemperierte Klavier, Teil I"> Konu ve anahtar kelimeler <meta name="DC.subject" scheme="LCSH" content="Vietnamese Conflict, "> <meta name="DC.subject" scheme="MESH" content="Myocardial Infarction; Pericardial Effusion"> Tanım <meta name="DC.description.tableOfContents" content="Honey; Find my baby; Porcelain; Why does my heart feel so bad?; South side; Rushing; Bodyrock; Natural blues; Machete; 7; Run on; Down slow; If things were perfect; Everloving; Inside; Guitar flute & string; The sky is broken; My weakness"> <meta name="DC.description.abstract" lang="en" content="The Author gives some Account of Himself and Family -- His First Inducements to Travel -- He is Shipwrecked, and Swims for his Life -- Gets safe on Shore in the Country of Lilliput -- Is made a Prisoner, and carried up the Country">

11 Metadata Dublin Core Öğeleri Kaynak Tip İlişki
<meta name="DC.source" content="Shakespeare's Romeo and Juliet"> <meta name="DC.source" scheme="URI" content=" Tip <meta name="DC.type" content="poem"> <meta name="DC.type" scheme="DCMIType" content="Software"> <meta name="DC.type" content="Web home page"> <meta name="DC.type" lang="en" content="event; periodic"> İlişki <meta name="DC.relation" scheme="URI" content=" <meta name="DC.relation.hasVersion" scheme="URI" content=" <meta name="DC.relation.references" scheme="URI" content="urn:isbn: "> <meta name="DC.relation.hasFormat" scheme="URI" content="

12 Metadata Dublin Core Öğeleri Kapsam Yaratan/ Yazar Yayınlayan
<meta name="DC.coverage" content="US civil war era; "> <meta name="DC.coverage" content="Columbus, Ohio, USA; Lat: N Long: W"> <meta name="DC.coverage.spatial" content="Columbus, Ohio, USA; Lat: N Long: W"> <meta name="DC.coverage.temporal" scheme="W3CDTF" content="1945"> Yaratan/ Yazar <meta name="DC.creator" lang="fr" content="Platon"> <meta name="DC.creator" content="Shelley, Percy Bysshe"> <meta name="DC.creator" content="van Gogh, Vincent"> Yayınlayan <meta name="DC.publisher" content="O'Reilly & Associates, Inc."> <meta name="DC.publisher" content="Digital Equipment Corporation"> <meta name="DC.publisher" content="University of California Press"> <meta name="DC.publisher" content="UKOLN, University of Bath">

13 Metadata Dublin Core Öğeleri Katkıda bulunanlar Haklar ve yönetimi
<meta name="DC.contributor" content="Curie, Marie"> <meta name="DC.contributor" content="Adams, Ansel"> <meta name="DC.contributor" content="Sendak, Maurice"> Haklar ve yönetimi <meta name="DC.rights" lang="en" content="Copyright Acme All rights reserved."> <meta name="DC.rights" content=" Tarih <meta name="DC.date" content="1972"> <meta name="DC.date" scheme="W3CDTF" content=" "> <meta name="DC.coverage.temporal" scheme="Period" content="start=1929; end=1939; name=The Great Depression"> <meta name="DC.date.valid" scheme="Period" content="start= ; end= ; scheme=W3CDTF; name=Perth International Arts Festival 2000">

14 Metadata Dublin Core Öğeleri Dublin Core Öğeleri Dil Format
<meta name="DC.language" scheme="RFC1766" content="en-GB"> <meta name="DC.language" scheme="RFC1766" content="es"> <meta name="DC.language" scheme="ISO639-2" content="eng"> <meta name="DC.language" scheme="RFC1766" content="ja"> Format <meta name="DC.format" scheme="IMT" content="text/html"> <meta name="DC.format" content="text/html; 12 Kbytes"> <meta name="DC.format" scheme="IMT" content="image/jpeg"> <meta name="DC.format" content="watercolor; 23 cm x 31 cm"> Tanımlayan/Tanımlayıcı <meta name="DC.identifier" scheme="URI" content=" <meta name="DC.identifier" scheme="URI" content="urn:ietf:rfc:1766"> <meta name="DC.identifier" scheme="URI" content="urn:isbn: "> <meta name="DC.identifier" scheme="URI" content="urn:doi: / ab">

15 Öğe iyileştirme şemaları
Metadata Dublin Core Niteleyici Şemaları Kodlama şemaları Konu şeması olarak LCSH (Library of Congress Subject Headings), Tıpda konu şeması olarak MeSH (Medical Subject Headings) Sınıflama şeması olarak DDC (Dewey Decimal Classification) yad LC Class. Öğe iyileştirme şemaları Niteleyiciler (qualifiers) tanımlanan kaynağa ilişkin detaylı bilgiler verilmek istendiğinde kullanılırlar. Öge iyilestirme şemaları Kaynağın ne zaman oluşturulduğu, gözden geçirildiği, yenilendiği, elde edilebilirlik Süresi, yayımlamlanış süresi...vb. Bilgilerle kaynakla ilgili niteliyici bilgiler verilir. Özel tanımlamalar eklemek için kullanılır.

16 Metadata Yaratıcılar Metadata Oluşturma Programları Tag Gen
DC-dot Medical Metadata Creator Yaratıcılar:Mevcut html kodlu dokumanlardan gerekli metadatayi alarak html tag haline donustururler. Editörler : ekrana bos form getirirler ve bosluklar metadata olusturan kisice doldurulur. Sonra girilen bu bilgileri Html tag haline donusturur ve bunlar istenilen belgeye kopy yapistir yoluyla eklenebilir. MetaPacker JITIBuilder Metadata Harvesting Protocol

17 Metadata Editörler Metadata Oluşturma Programları Nordic Web Project
Reggie GEM H-DCEdit (Hacettepe-DC Üstveri Elemanları Editörü) Metastar Data Entry State Library of Tasmania’s Editor Klarity

18 Metadata Örnekler DC-dot

19 Metadata Örnekler DC-dot

20 Metadata Örnekler Medical Metadata Creator

21 Metadata Örnekler Nordic Web Project

22 Metadata Örnekler Nordic Web Project

23 Metadata Örnekler State Library of Tasmania’s Editor

24 Metadata Örnekler State Library of Tasmania’s Editor

25 Metadata Sonuç Kaynaklara erişim herkes için bir sorun haline gelmiştir. Geleneksel bibliyografik yöntemlerimiz yanında Metadata kavramı önem ve yaygınlık kazanmıştır. Kaynakların metadatalarının, konunun en iyi uygulayıcıları olan bizler tarafından yapılması doğru olacaktır. BİRAN ÖNCE METADATA ÇALIŞMALARINA BAŞLAMAMIZ GEREKMEKTEDİR.